Wśród licznych schorzeń ze strony układu kostnego i związanych z nimi dolegliwości, z którymi do apteki może zgłosić się pacjent, jest osteoporoza. Jest to choroba układu kostnego, która prowadzi do złamań kości, nawet po niewielkim urazie (tzw. złamania osteoporotyczne). Najczęściej złamania dotyczą kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej, ale mogą wystąpić również w innych obszarach układu ruchu. Nadmierna podatność kości na złamanie w osteoporozie jest skutkiem zmniejszenia gęstości mineralnej kości i zaburzenia jej struktury.

Najczęściej u pacjentów występuje osteoporoza pierwotna wynikająca ze starzenia się organizmu, w tym układu kostnego, a utrata gęstości mineralnej kości stanowi proces nieuchronny związany z postępującym wiekiem. Osteoporoza pierwotna rozwija się u kobiet około 40. roku życia, a szczególnie intensywnie po menopauzie, zaś u mężczyzn po 45. roku życia, głównie w wieku podeszłym. Istnieje jednak wiele czynników, które mogą przyspieszyć rozwój choroby, a którym można zapobiec poprzez zmianę stylu życia czy walkę z nałogami. Rozwój procesów osteoporozy przyspieszają: zła dieta (głównie mała podaż wapnia, witaminy D czy niedożywienie organizmu), palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, mała aktywność fizyczna czy niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne. Osteoporoza w początkowym stadium rozwoju nie daje żadnych zauważalnych czy odczuwalnych objawów – występują one dopiero w trakcie złamania kości, choć nieraz mogą zostać także przeoczone. Dlatego pacjenci zagrożeni jej rozwojem (kobiety po menopauzie, mężczyźni powyżej 65. roku życia oraz osoby z innymi czynnikami ryzyka wystąpienia osteoporozy) powinni zgłosić się do lekarza w celu ustalenia dalszego postępowania. Właściwa diagnostyka w kierunku osteoporozy (przede wszystkim badania densytometryczne, radiologiczne kości, badania laboratoryjne z surowicy krwi) konieczna jest u pacjentów, u których wystąpiły objawowe złamania osteoporotyczne lub ich pośrednie oznaki, takie jak obniżenie wzrostu, utrwalone garbienie się czy przewlekły ból kręgosłupa. Osteoporoza to schorzenie nieuleczalne, a celem jego leczenia jest zapobieganie złamaniom kości oraz powikłaniom złamań. Pacjentów należy uświadamiać, że odpowiednio wczesna modyfikacja stylu życia oraz badania lekarskie i regularne stosowanie leków (większość leków trzeba przyjmować przez długi czas, nawet kilka lat) mogą znacząco wpłynąć na hamowanie procesu chorobowego i poprawić jakość życia.

Farmokoterapia

Bisfosfoniany, m.in. alendronian, ryzendronian, ibandronian, wpływają na zmniejszenie tempa utraty tkanki kostnej (tzw. działanie antyresorpcyjne). Leki te przyjmuje się najczęściej doustnie raz w tygodniu (alendronian, ryzendronian) lub raz w miesiącu (ibandronian). Bardzo ważny jest sposób przyjmowania preparatów w postaci tabletek – w celu zwiększenia substancji czynnej i zmniejszenia działań niepożądanych z przewodu pokarmowego przyjmuje się je doustnie, połykając w całości bez rozgryzania, żucia czy kruszenia, na czczo i popijając dużą ilością niegazowanej wody. Po zażyciu leku trzeba co najmniej 30 min (optymalnie godzinę) pozostać w pozycji siedzącej lub stojącej. Ewentualne działania niepożądane dotyczą głównie przewodu pokarmowego; są to np. ból brzucha, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunka oraz wzdęcia. Mogą też wystąpić działania niepożądane znacząco cięższe, jak zaburzenia połykania, podrażnienie i zwężenie przełyku, także ból kości, mięśni i stawów czy zmniejszenie stężenia wapnia we krwi. W trakcie leczenia należy zapewnić odpowiednią podaż wapnia i witaminy D w diecie lub w postaci suplementacji oraz okresowo kontrolować w badaniu densytometrycznym gospodarkę wapniową i gęstość kości.

Witamina D3 – jej źródłem są pokarmy – zaleca się spożywanie średniej porcji tłustej ryby (np. śledzia, makreli, sardynek) raz w tygodniu i/lub tranu, mleka, margaryny i jaj, a także przyjmowanie preparatów witaminy D. Witamina D jest również wytwarzana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego, a w naszym obszarze geograficznym odpowiednie nasłonecznienie panuje od połowy czerwca do połowy września, natomiast wystarczający czas przebywania na słońcu wynosi dwa–trzy razy w tygodniu po 15 min (należy wtedy odsłonić przedramiona). Zaleca się także suplementację witamy D3 – w zależności od wieku; i tak u osób w wieku od 65. do 75. roku życia z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej zalecana jest suplementacja witaminy D w dawce 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży tej witaminy w diecie, przez cały rok, natomiast pacjenci geriatryczni z otyłością wymagają suplementacji w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości. U seniorów powyżej 75. roku życia, u których występuje zmniejszona skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżona absorpcja z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D, zalecana jest jej suplementacja w dawce 2000–4000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży tej witaminy w diecie, przez cały rok, a u starszych seniorów otyłych wymagana jest suplementacja w dawce 4000–8000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.

Wapń stanowi niezbędny składnik zdrowej kości, stąd tak ważne jest dostarczanie go organizmowi w odpowiedniej ilości. Zapotrzebowanie dobowe na wapń jest różne: u dzieci do 10. roku życia wynosi 800 mg, u młodzieży i osób dorosłych – 1000 mg, a u kobiet w ciąży, w trakcie karmienia piersią i po menopauzie oraz u osób w wieku podeszłym – 1500 mg. Dobrym źródłem wapnia jest pokarm, a najwięcej wapnia dostarczają mleko i jego przetwory, pozostałe pokarmy zawierają go zbyt mało lub słabo się wchłania z przewodu pokarmowego, np. około 1000 mg wapnia zawarte jest w trzech szklankach mleka, dwóch szklankach mleka i dwóch plasterkach żółtego sera, trzech–czterech kefirach, 1000 mg białego sera, trzech jogurtach. Pacjentom, którzy nie tolerują mleka, zaleca się mleko z dodatkiem laktazy lub kefiry i jogurty. Niektóre produkty, np. płatki śniadaniowe i soki owocowe, są wzbogacone w wapń, a niektóre pokarmy, m.in. szpinak i inne warzywa zawierające kwas szczawiowy, ziarna zbóż zawierające kwas fitynowy, np. otręby pszenne, spożywane w dużych ilościach, zmniejszają wchłanianie wapnia. Zaleca się również ograniczenie spożycia fosforanów, np. napojów typu cola czy produktów wędliniarskich. Jeżeli pokrycie zapotrzebowania na wapń samą dietą nie jest możliwe, wskazane jest stosowanie preparatów wapnia.

Spośród licznych dolegliwości ze strony układu krążenia, z którymi do apteki może zgłosić się pacjent, jednymi z głównych są żylaki, hemoroidy oraz podwyższony poziom cholesterolu.

Żylaki są poszerzonymi, wydłużonymi i powykręcanymi żyłami, tworzącymi pod skórą wypukłości. Tendencję do tworzenia żylaków mają głównie żyły na nogach. Żylaki widoczne są w postaci miękkich, sinawych uwypukleń skóry na przebiegu żył. Żylakom często towarzyszą nasilające się pod koniec dnia uczucie ciężkości, bóle nóg i obrzęki. Może również wystąpić swędzenie skóry oraz mogą pojawić się, głównie w nocy, silne kurcze mięśniowe. U kobiet dolegliwości mogą nasilać się podczas miesiączki.

Zaawansowane żylaki zwiększają skłonność do pojawiania się zapalenia żył powierzchownych, które objawia się silnym bólem, twardymi, wyczuwalnymi pod skórą zgrubieniami i pasmowatym zaczerwienieniem skóry w miejscu przebiegu zmienionej zapalnie żyły.

W łagodnej i średnio zaawansowanej postaci żylaków nóg można zalecić leki flebotropowe: diosminę, dobesylan wapnia, escynę, wyciąg z kłącza ruszczyka, trokserutynę czy okserutynę. Aby złagodzić dolegliwości związane z obecnością żylaków, do miejscowego stosowania można zalecić pacjentowi żel z heparyną i escyną.

Hemoroidy to powiększanie się guzków krwawniczych, któremu towarzyszą objawy. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w pobliżu odbytu. Hemoroidy wewnętrzne wyczuwa się palcem podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Objawami hemoroidów są: krwawienie z odbytu, wypadanie guzków krwawniczych poza odbyt, świąd, pieczenie, ból, swędzenie i dyskomfort w okolicy odbytu, uczucie niecałkowitego wypróżnienia, wyciek śluzu. Wyróżnia się cztery stopnie choroby hemoroidalnej:

• stopień I – guzki są powiększone, ale nie wypadają na zewnątrz,

• stopień II – guzki wypadają na zewnątrz w czasie wypróżniania się, lecz cofają się samoistnie,

• stopień III – guzki wypadają w czasie wypróżnienia i muszą być odprowadzone ręcznie,

• stopień IV – guzki utrzymują się na zewnątrz, nie zmniejszają się i ulegają zakrzepicy.

W przypadku I i II stopnia można zastosować leczenie doustne, m.in. diosminą, wyciągiem z kłącza ruszczyka, escyną, dobesylanem wapnia, trokserutyną czy okserutyną. Można również zaproponować pacjentowi leczenie miejscowe, polegające na stosowaniu preparatów o działaniu przeciwzapalnym, nawilżającym, znieczulającym, antyseptycznym czy poprawiającym krążenie. Mogą to być maść lub czopki zawierające tribenozyd i lidokainę, wyciąg z kory kasztanowca, ruskogeninę i tetrakainę, zasadowy galusan bizmutu.

Cholesterol to związek zaliczany do steroli należących do lipidów. Jest niezbędny do wytwarzania hormonów płciowych, nadnerczowych, witaminy D3 oraz kwasów żółciowych, pełni więc bardzo ważną funkcję biologiczną. Cholesterol to również składnik błony komórkowej wszystkich komórek naszego organizmu. Nadmiar cholesterolu jest szkodliwy – prowadzi do zwiększonego ryzyka chorób sercowo‑naczyniowych (zawał serca, udar niedokrwienny mózgu), gdyż sprzyja rozwojowi miażdżycy tętnic.

Działania profilaktyczne pomagające obniżyć poziom cholesterolu można podjąć zawczasu, stosując odpowiednie leki bez recepty. Pacjentowi można polecić preparaty zawierające:

• wyciąg z karczocha zwyczajnego, który działa żółciotwórczo i żółciopędnie, dzięki czemu ułatwia trawienie tłustych pokarmów. Wykazuje także działanie ochronne na komórki wątroby. Zawarty w nim związek chemiczny – cynaryna – wspomaga pracę wątroby i woreczka żółciowego. Inną znaczącą cechą wyciągu z karczocha jest działanie obniżające cholesterol całkowity (frakcji LDL i HDL łącznie) oraz trójglicerydy w surowicy krwi;

• wyciąg z ostropestu plamistego, który działa ochronnie na wątrobę (sylimaryna), regeneruje komórki wątroby i chroni je przed szkodliwym wpływem alkoholu, nieprawidłowej diety, toksyn oraz leków, pobudza również wątrobę do pracy.

Do często spotykanych problemów zdrowotnych związanych z układem moczowo‑płciowym, z którymi zgłaszają się po poradę do apteki pacjenci, należą zakażenie układu moczowego, zapalenie pochwy i nietrzymanie moczu.

Zakażenie układu moczowego (ZUM) jest związane z obecnością w drogach moczowych drobnoustrojów, np. Gram‑ujemnych pałeczek okrężnicy (Escherichia coli). Charakteryzuje się ostrym początkiem i szybkim postępem objawów. Najczęściej dotyczy kobiet. Objawia się bólem przy oddawaniu moczu i częstym jego oddawaniem w niewielkich ilościach, uczuciem parcia na mocz czy też poczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza.

Lekiem pierwszego rzutu, który można polecić pacjentowi, jest furazydyna. Należy ją przyjmować pierwszego dnia cztery razy dziennie po 100 mg, a następnie trzy razy dziennie po 100 mg, najlepiej w towarzystwie posiłków wysokobiałkowych i o stałych porach. Jednoczesne przyjmowanie furazydyny z alkoholem etylowym może skutkować zahamowaniem metabolizmu alkoholu etylowego na etapie aldehydu octowego, co znane jest jako „efekt disulfiramowy”. Mogą wówczas wystąpić następujące objawy kliniczne: uczucie gorąca, bóle brzucha, nudności, wymioty oraz zatokowe przyspieszenie rytmu serca.

Preparaty wspomagające:

• owoc żurawiny – zawarte proantocyjanidyny mogą ograniczyć przyleganie bakterii do nabłonka dróg moczowych, leki moczopędne zawierające wyciągi roślinne, np. z liści brzozy, naowocni fasoli, ziela rumianku, sok z liści pokrzywy, leki o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym zawierające salicylan fenylu i metenaminę.

Zapalenie pochwy to stan chorobowy, który można podzielić ze względu na czynnik go wywołujący:

• infekcje grzybicze – do najczęstszych objawów należą: ból, pieczenie i swędzenie okolic intymnych, białe/serowate upławy, ból podczas stosunku i oddawania moczu, miejscowe zaczerwienienie. Do leków pierwszego rzutu, które można polecić pacjentkom, zalicza się miejscowo działające, zawierające fentikonazol leki przeciwgrzybicze (w postaci kapsułek lub kremu dopochwowego). W leczeniu zakażeń wywołanych przez drożdżaki można polecić krem zawierający klotrimazol;

• infekcje bakteryjne – wywołane przez bakterie beztlenowe, związane z zachwianiem równowagi naturalnej flory bakteryjnej pochwy. Do najczęstszych objawów należą: ból i niewielki świąd okolic intymnych, wodnista/biaława wydzielina, intensywny „rybi” zapach upławów, gorączka. Do leków, które możesz polecić pacjentce, zaliczamy: chlorowodorek benzydaminy, polikrezulen i bakterie kwasu mlekowego (kapsułki doustne lub doodbytnicze);

• zakażenia bakterią Chlamydia – chlamydioza, z brakiem świądu.

Nietrzymanie moczu to mimowolny, niezależny od świadomej decyzji, wypływ moczu, prowadzący do częściowego lub całkowitego opróżniania pęcherza moczowego. Najczęściej występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane osłabieniem mięśni dna miednicy, które nie zaciskają prawidłowo cewki moczowej. Mocz wycieka bezwiednie z pęcherza, gdy rośnie w nim ciśnienie, co najczęściej zdarza się podczas wysiłku fizycznego, ale również w trakcie kaszlu, kichania lub śmiechu.

Z leków dostępnych bez recepty pacjentkom okołomenopauzalnym można polecić izoflawony sojowe lub lignany lniane. Leki na receptę to m.in. oksybutynina, tolterodyna, solifenacyna, mirabegron.

Spośród licznych dolegliwości ze strony układu trawiennego, z którymi do apteki może zgłosić się pacjent, jednymi z głównych są: zgaga, niestrawność i zaparcia.

Zgaga to uczucie palenia i pieczenia, zlokalizowane w nadbrzuszu i za mostkiem, niekiedy dochodzące do gardła. Pojawia się w wyniku stanu zapalnego lub podrażnienia przełyku na skutek cofania się treści pokarmowych z żołądka.

Preparaty stosowane przez pacjentów z refluksem można podzielić na dwie grupy:

• leczenie i profilaktyka – inhibitory pompy protonowej (IPP), np. pantoprazol, omeprazol. Zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego. Zażywa się je na czczo,

• doraźne stosowanie – np. sole glinu, magnezu, wapnia. Zobojętniają kwas solny. Zażywane w momencie pojawienia się dolegliwości. Przynoszą one pacjentowi ulgę szybciej niż tradycyjne tabletki (można je polecić, gdy pacjentowi zależy ma natychmiastowym złagodzeniu objawów).

Pacjent z dyspepsją (niestrawnością) może zgłaszać takie dolegliwości, jak: uczucie pełności w nadbrzuszu, wzdęcia, dyskomfort w okolicy brzucha, nudności, zgaga czy odbijanie.

Preparaty, które można polecić pacjentowi, mogą zawierać:

• wyciąg z korzenia rzodkwi czarnej,

• wyciąg z ziela karczocha,

• wyciąg z owocu kminku,

• wyciąg z owocu ostropestu,

• nalewkę z mięty pieprzowej. Wyciągi te mają działanie żółciopędne i rozkurczowe.

Pacjentom skarżącym się na uczucie pełności można też zalecić:

• zmniejszenie objętości posiłków, a zwiększenie ich częstotliwości,

• ograniczenie spożycia smażonych potraw,

• ograniczenie spożycia napojów gazowanych,

• niejedzenie bezpośrednio przed snem.

Zaparcia to zbyt mała częstość wypróżnień (≤2 na tydzień) oraz inne często zgłaszane przez pacjentów dolegliwości: trudności w zapoczątkowaniu codziennej defekacji (oddawania stolca) z koniecznością nadmiernego parcia i towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia lub oddawanie suchego, zbitego stolca.

Pacjentowi, który potrzebuje szybkiego efektu przeczyszczającego, można polecić:

• doustne środki o działaniu pobudzającym i osmotycznym:

  • bisakodyl,

  • pikosiarczan sodu,

  • leki roślinne zawierające antrazwiązki – liść senesu, korzeń rzewienia, korę kruszyny, alonę,

  • siarczan magnezu (może utrudniać wchłanianie niektórych leków, tj. warfaryny, tetracyklin, bisfosfonianów). Należy zachować min. 3 godz. odstępu przed przyjęciem innych leków,

• doodbytnicze środki przeczyszczające:

  • czopki glicerynowe,

  • czopki z dokuzynianem sodu,

  • czopki z bisakodylem,

  • wlewki z fosforanami.

Pierwszym wyborem w leczeniu zaparcia jest zwiększenie spożycia błonnika, który zwiększa objętość stolca. Źródłem błonnika mogą być nasiona babki płesznik, otręby, siemię lniane, suszone śliwki czy łupiny nasion babki jajowatej. Należy przypomnieć pacjentowi o spożywaniu min. 2 l wody w ciągu dnia.

W następnej kolejności można polecić pacjentowi środki o działaniu osmotycznym. Są one bezpieczne do stosowania, ale na ich efekt trzeba poczekać od 24 godz. do nawet 72 godz. Mogą to być makrogole albo laktuloza.

Choroby układu oddechowego to jeden z najpowszechniejszych problemów zdrowotnych i powodów wizyt pacjentów u lekarza rodzinnego. Czasem choroby te mogą mieć poważny przebieg, na ogół jednak większość z nich jest łagodna, czego przykładem może być kaszel. Najczęstszą przyczyną kaszlu we wszystkich grupach wiekowych jest wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych. Taki kaszel może rozpoczynać się nagle i towarzyszy mu gorączka. Wytwarzanie wydzieliny jest znikome, a objawy zwykle nasilają się wieczorem. W celu udzielenia profesjonalnej porady pacjentowi należy przeprowadzić z nim dokładny wywiad na podstawie schematu postępowania zaprezentowanego na początku gry. Warto ustalić podczas rozmowy z chorym:

• rodzaj kaszlu (suchy/mokry),

• obecność plwociny (kolor/charakter),

• czas trwania kaszlu. Należy również wykluczyć inne przyczyny, typu palenie papierosów, a także astmę czy przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Podstawowe preparaty stosowane w leczeniu kaszlu to m.in.:

• środki przeciwkaszlowe (działają bezpośrednio na ośrodek kaszlu w celu zahamowania odruchu kaszlu):

  • kodeina,

  • dekstrometorfan,

  • butamirat,

  • lewodropropizyna,

• środki wykrztuśne (ułatwiają wydalenia wydzieliny, która zalega w drogach oddechowych):

  • gwajafenazyna,

  • bromheksyna,

  • ambroksol,

  • acetylocysteina,

  • karbocysteina,

  • erdosteina,

  • sulfogwajakol.

Do licznych schorzeń ze strony układu mięśniowego i związanych z nimi dolegliwości, z którymi do apteki może zgłosić się pacjent, należą stłuczenia.

Stłuczenie to rodzaj urazu mechanicznego tkanek miękkich, będący skutkiem zadziałania siły zewnętrznej. Stłuczenie tkanek miękkich powstaje w bezpośrednim polu działania jakiejś siły zewnętrznej, np. uderzenia. Tkanki zostaną uszkodzone, zgniecione, zaś z powodu uszkodzenia naczyń krwionośnych dochodzi do wylewów krwawych (w zależności od wielkości uszkodzonych naczyń) i powstania krwiaka w obrębie tkanek miękkich. Na zewnątrz widoczne jest wtedy zasinienie pod skórą.

Urazy mięśni występują najczęściej u sportowców. Mięśnie mogą zostać uszkodzone przez bezpośredni uraz, czyli uderzenie, lub przez uraz pośredni, czyli przeciążenie. Efektem bezpośredniego urazu mięśnia jest nieraz jego rozerwanie lub powstanie krwiaka w jego obrębie. Rozerwanie mięśnia może być częściowe lub całkowite, a krwiak może powstać w przestrzeni międzymięśniowej lub wewnątrz mięśnia.

Objawem urazów może być ostry, silny ból odczuwany w momencie urazu – w przypadku częściowego uszkodzenia mięśnia ból towarzyszy napinaniu tego mięśnia, a w przypadku całkowitego rozerwania mięśnia niemożliwe jest jego napięcie. U pacjenta miejscowo występuje obrzęk i tkliwość lub bolesność, a powstający krwiak z rozerwanych naczyń krwionośnych tworzy widoczne zasinienie. Powstający krwiak może wystąpić wewnątrzmięśniowo lub w przestrzeniach powięziowych, między mięśniami. Krwiaki międzymięśniowe „rozlewają się” wzdłuż przegród powięziowych i uwidoczniają w miejscach odległych od miejsca doznanego urazu. Zaleca się, by w celu zmniejszenia obrzęku i zmniejszenia bólu jak najszybciej po stłuczeniu okładać ten obszar zimnym kompresem (np. z lodu) lub zastosować zimny kompres żelowy (trzeba jednak pamiętać, że taki opatrunek nie może być przykładany bezpośrednio na skórę, bo grozi to odmrożeniem), który zahamuje wewnętrzne krwawienie oraz zmniejszy obrzęk. Lekarz, który udziela pomocy poszkodowanemu, musi wykonać badanie podmiotowe i przedmiotowe oraz zlecić wykonanie podstawowej diagnostyki obrazowej, np. badania RTG czy USG lub MR, w celu potwierdzenia bądź wykluczenia powikłanych zmian w układzie ruchu. Po przeprowadzonej diagnostyce większość pacjentów ze stłuczeniem będącym następstwem uderzenia nie musi zostać poddana leczeniu specjalistycznemu. Pacjenci w takich przypadkach są objęci leczeniem zachowawczym. Najczęściej miejscowo stosują dostępne bez recepty żele o działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym: z octanowinianem glinu, z dodatkiem mentolu (mentol aktywuje receptory zimna, chłodzi oraz podnosi próg wrażliwości lokalnych receptorów bólu), z wyciągiem z arniki. Ponadto skutecznymi lekami o działaniu miejscowym są żele czy maści z solą sodową heparyny poprawiające mikrokrążenie, działające przeciwobrzękowo oraz wykazujące działanie przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne. W profilaktyce i leczeniu krwiaków i obrzęków pooperacyjnych i pourazowych u pacjentów dorosłych można stosować preparaty w terapii miejscowej i/lub ogólnoustrojowo stosować preparaty zawierające escynę. U pacjentów można zastosować, po właściwym wywiadzie, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe w terapii wewnętrznej (paracetamol) czy w formie miejscowej i/lub ogólnoustrojowej (NLPZ, m.in. ibuprofen, diklofenak).

Maść z wyciągiem z arniki – maść zmniejszająca przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, działająca ochronne na naczynia krwionośne, a także przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, przyspieszająca gojenie się ran. Preparat stosowany jest pomocniczo w stłuczeniach (w przypadku siniaków), skręceniach z obrzękiem pourazowym. Chorobowo zmieniony obszar skóry należy smarować maścią od dwóch do czterech razy na dobę.

Alfa‑escyna (Escinum), tabletki – preparat wskazany w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej, w leczeniu zapalenia żył kończyn dolnych, w profilaktyce i leczeniu krwiaków i obrzęków pooperacyjnych i pourazowych. Pacjent dorosły powinien przyjmować dwie tabletki (40 mg) trzy razy na dobę, po posiłku, popijając dużą ilością płynu. Po dwóch–trzech miesiącach, w leczeniu podtrzymującym, dawkę można zmniejszyć do dwóch tabletek (40 mg) dwa razy na dobę.

Heparyna, żel – lek do stosowania miejscowego, który zapobiega powstawaniu skrzepu, nie działa fibrynolitycznie (nie rozpuszcza istniejących skrzepów). Heparyna stosowana miejscowo na skórę wykazuje miejscowe działanie przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Przyspiesza wchłanianie krwiaków podskórnych. Na miejsce zmienione chorobowo należy nanieść pasek żelu o długości 3–10 cm i delikatnie wmasować; stosować raz–trzy razy na dobę.

Ibuprofen + mentol – preparat złożony zawierający ibuprofen, czyli niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) z grupy pochodnych kwasu propionowego, oraz mentol, a więc substancję o działaniu chłodzącym i słabym działaniu znieczulającym. Ibuprofen zmniejsza objawy odpowiedzi zapalnej (obrzęk, podwyższona temperatura, ból), hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy), a mentol zmniejsza dolegliwości bólowe. Po zastosowaniu preparatu ibuprofen jest miejscowo wchłaniany do tkanki podskórnej, stawów i płynu maziowego, a jedynie w niewielkim stopniu przenika do krążenia. Cienką warstwę żelu nakłada się na chore miejsce i delikatnie wmasowuje do całkowitego wchłonięcia. Preparatu nie należy stosować częściej niż trzy razy na dobę ani częściej niż co 4 godz., a jednorazowo trzeba zaaplikować 1–4 cm żelu.

Paracetamol – lek wykazujący działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Dawkowanie zależy od wskazania oraz wieku i stanu pacjenta. U dorosłych nie wolno stosować więcej niż 4 g na dobę. Nie należy przekraczać dawki 60 mg/kg masy ciała na dobę ani stosować paracetamolu częściej niż co 4 godz. i nie więcej niż cztery razy na dobę. Paracetamol może być stosowany doustnie, doodbytniczo oraz dożylnie. Po podaniu doustnym paracetamol dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, głównie w jelicie cienkim. Maksymalne stężenie we krwi uzyskiwane jest w ciągu 30–120 min po doustnym przyjęciu preparatu (tabletki musujące, zawiesina, tabletki). Po podaniu doodbytniczym wchłanianie jest wolniejsze niż po podaniu doustnym. Maksymalne stężenie we krwi uzyskiwane jest w ciągu 2–3 godz. po podaniu doodbytniczym. Podany dożylnie paracetamol zaczyna działać przeciwbólowo w ciągu 5–10 min po rozpoczęciu podawania. Działanie przeciwbólowe utrzymuje się przez 4–6 godz., a działanie przeciwgorączkowe – przez 6–8 godz.