E-materiały do kształcenia zawodowego

Maszynoznawstwo i budowa maszyn w energetyce

ELE.07. Montaż, uruchamianie oraz eksploatacja instalacji i jednostek wytwórczych w systemach energetycznych –technik energetyk 311307

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

RDnmpq2OLn2y7
Instrukcja korzystania ze słownika Słownik pojęć do e-zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte. Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e-zasobie.
1
absorber
absorber

urządzenie służące do pochłaniania określonych składników gazów przez ciecz

agregat absorpcyjny
agregat absorpcyjny

urządzenie wykorzystujące energię cieplną do wytworzenia chłodu

aparatura kontrolno‑pomiarowa
aparatura kontrolno‑pomiarowa

wszelkiego rodzaju mierniki, rejestratory, przetworniki, analizatory oraz zasilacze ułatwiające nadzór nad stanem urządzeń lub nad procesem realizowanym automatycznie

automatyka
automatyka

dziedzina wiedzy dotycząca sterowania procesami technologicznymi i przemysłowymi oraz sterowaniem i monitorowaniem pracy maszyn przy ograniczeniu lub wyeliminowaniu udziału człowieka

autotransformator
autotransformator

transformator posiadający tylko jedno uzwojenie, pełniące funkcję uzwojenia pierwotnego i wtórnego (galwaniczne połączenie uzwojenia dolnego i górnego); stosowany jest do sprzęgnięcia rozdzielnic o napięciach różniących się o jeden stopień

biogaz
biogaz

odnawialne źródło energii; gaz złożony głównie z metanu, który powstaje w wyniku procesu fermentacji organicznej, czyli rozkładu biomasy przez mikroorganizmy

biomasa
biomasa

pozostałości produkcji rolnej

biopaliwo
biopaliwo

paliwo pochodzenia roślinnego, które może zastępować paliwa kopalne, takie jak benzyna, olej napędowy i gaz ziemny; jest produkowane w surowców odnawialnych

blok ciepłowniczy
blok ciepłowniczy

zespół współpracujących ze sobą urządzeń elektrociepłowni stanowiący autonomiczny system energetyczny

blok energetyczny
blok energetyczny

zespół współpracujących ze sobą urządzeń elektrowni lub elektrociepłowni stanowiący autonomiczny system energetyczny

chłodnia kominowa
chłodnia kominowa

urządzenie (budowla) służące do schładzania wody przemysłowej w zakładach energetycznych

chłodnia wentylowana
chłodnia wentylowana

urządzenie służące do obniżenia temperatury wody obiegowej poprzez kontakt z powietrzem atmosferycznym

ciepło sieciowe
ciepło sieciowe

gorąca woda krążąca w rurach i kaloryferach, dostarczająca ciepła do pomieszczeń

czujnik
czujnik

urządzenie służące do odbierania i rozpoznawania sygnałów lub bodźców oraz do przekazywania na tej podstawie informacji o danym obiekcie i zachodzących w nim zmianach

czujnik Halla
czujnik Halla

podzespół służący do pomiaru pola elektromagnetycznego, stosowany w przemyśle, działa w oparciu o efekt Halla, który polega na powstawaniu napięcia w przewodniku przewodzącym prąd elektryczny, który znajduje się w polu magnetycznym

czujnik kierunku obrotów
czujnik kierunku obrotów

urządzenie określające kierunek i prędkość obrotową wału silnika w oparciu o określone impulsy przesunięte w czasie

czujnik przepływu
czujnik przepływu

urządzenie dokonujące pomiaru ilości cieczy, gazów lub powietrza w określonym przedziale czasowym

czujnik temperatury
czujnik temperatury

urządzenie dokonujące pomiaru poziomu temperatury w instalacji lub urządzeniu grzewczym

cykl Otta
cykl Otta

idealny, teoretyczny cykl termodynamiczny, który jest wykorzystywany jako model dla silników benzynowych stosowanych głównie w samochodach. Wynikiem cyklu Otta jest przekształcenie energii chemicznej zawartej w paliwie na pracę mechaniczną, czyli ruch tłoka. Silniki benzynowe wykorzystują ten cykl, ponieważ umożliwia on wykorzystanie benzyny jako nośnika energii do wytworzenia siły napędowej

czynnik chłodniczy
czynnik chłodniczy

substancja podlegająca przemianom termodynamicznym w urządzeniu chłodniczym. Pod niskim ciśnieniem i w niskiej temperaturze czynnik chłodniczy wrze i pobiera ciepło, które następnie oddaje w procesie skraplania pod wyższym ciśnieniem i w wyższej temperaturze. Dawniej stosowano freon, obecnie ze względu na ochronę środowiska stosuje się zamienniki freonu, na przykład izobutan lub propan

elektrociepłownia
elektrociepłownia

zakład przemysłowy realizujący proces skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej

elektrofiltr (odpylacz)
elektrofiltr (odpylacz)

urządzenie pomocnicze kotłów, używane do usuwania pyłów pochodzących ze spalin

elektrolit
elektrolit

(ang. electrolyte) – substancja zdolna do przenoszenia ładunków elektrycznych poprzez jony

elektrownia cieplna
elektrownia cieplna

zakład przemysłowy realizujący proces wytwarzania energii elektrycznej w wyniku przemian energetycznych, w których znaczącą rolę odgrywa ciepło

elektrownia podstawowa
elektrownia podstawowa

rodzaj elektrowni, które z niezmienną intensywnością dostarczają do obiegu znaczną część energii elektrycznej; za podstawowe uważa się najczęściej elektrownie atomowe, elektrociepłownie oraz elektrownie parowe, których energetyczny koszt utrzymania jest niski

elektrownia podszczytowa
elektrownia podszczytowa

rodzaj elektrowni, które radykalnie muszą zmniejszać swoje obciążenia; są to zazwyczaj stare, niezmodernizowane zakłady oraz elektrownie wodne

elektrownia szczytowa
elektrownia szczytowa

rodzaj elektrowni, którą uruchamia się w szczytowych momentach zapotrzebowania energetycznego w ciągu doby; należą do nich m.in. elektrownie wodne pompowe, elektrownie gazowe i parowe; elektrownie te posiadają możliwość szybkiego uruchomienia, a koszt ich paliwa jest wysoki

elektrownia szczytowo‑pompowa
elektrownia szczytowo‑pompowa

rodzaj elektrowni wodnej, która składa się z dwóch zbiorników wodnych: górnego i dolnego; w ciągu dnia, kiedy jest duże zapotrzebowanie na energię elektryczną, woda jest pompowana z dolnego zbiornika do górnego; w nocy, kiedy zapotrzebowanie na energię jest mniejsze, woda jest spuszczana z górnego zbiornika do dolnego przez turbiny, generując prąd

elektrownia wiatrowa
elektrownia wiatrowa

(ang. wind power plant) – urządzenie przetwarzające energię kinetyczną wiatru w energię elektryczną. Składa się z wiatraka i turbiny oraz wyprowadzeń elektrycznych. Ruch obrotowy skrzydeł wiatraka jest przenoszony do generatora w turbinie, gdzie zachodzi przekształcenie energii kinetycznej w elektryczną. Ta energia może być przekazana, za pomocą wyprowadzeń, do sieci elektrycznej

elementy nastawcze
elementy nastawcze

urządzenia w obrębie układu regulacji automatycznej, umożliwiające sterowanie danym obiektem dzięki zmianom doprowadzanego strumienia masy lub energii

elementy wykonawcze
elementy wykonawcze

urządzenia takie jak podajnik, pompa, przepustnica powietrza, wentylator czy zawór regulacyjny, wymuszające zmiany wielkości regulowanej

energetyka rozproszona
energetyka rozproszona

podejście do wytwarzania energii, które polega na lokalnym wytwarzaniu energii elektrycznej i cieplnej z wykorzystaniem małych i średnich źródeł energii. Systemy energetyki rozproszonej składają się z wielu małych generatorów energii, takich jak turbiny gazowe, silniki spalinowe, ogniwa paliwowe, mikroturbiny i panele fotowoltaiczne, które są połączone w sieć. W przeciwieństwie do scentralizowanej energetyki, w której energia jest wytwarzana w dużych elektrowniach i przesyłana do odbiorców przez sieć elektroenergetyczną, w energetyce rozproszonej energia jest wytwarzana i zużywana w tym samym miejscu

energia cieplna
energia cieplna

jedna z form energii, która powstaje w wyniku ruchu cząsteczek lub atomów składających się na dany układ fizyczny, wytwarzana w procesie spalania

energia mechaniczna
energia mechaniczna

energia odnosząca się do ruchu i położenia danego obiektu fizycznego

energia paliwa
energia paliwa

energia, która uwalnia się przy intensywnym utlenianiu

farma słoneczna/wiatrowa
farma słoneczna/wiatrowa

(ang. solar/wind farm) – farmą nazywamy duży obszar pokryty panelami słonecznymi lub elektrowniami wiatrowymi, wytwarzający duże ilości energii elektrycznej

filtr
filtr

urządzenie pochłaniające zanieczyszczenia gazowe (formaldehyd) oraz zatrzymujące i utleniające cząstki stałe, co pozwala na eliminację dymu, kurzu i alergenów

filtr workowy
filtr workowy

urządzenie służące do odpylania gazów przemysłowych z wszelkich zanieczyszczeń

foton
foton

podstawowa jednostka kwantowa elektromagnetyzmu, czyli cząstka światła, która ma energię i pęd, ale nie ma masy spoczynkowej. Fotony są bezmasowe, nielokalne i nie mają ładunku elektrycznego, a ich zachowanie jest opisywane przez równania kwantowe elektromagnetyzmu. Fotony są nośnikami energii elektromagnetycznej, która obejmuje cały zakres fal elektromagnetycznych, w tym światło widzialne, promieniowanie ultrafioletowe, rentgenowskie oraz gamma

fotowoltaika
fotowoltaika

dział nauki i techniki zajmujący się wykorzystaniem promieniowania słonecznego do produkcji prądu elektrycznego

generator energii elektrycznej
generator energii elektrycznej

urządzenie, które służy do wytwarzania energii elektrycznej z innych rodzajów energii

ITPOE
ITPOE

(Instalacja Termicznego Przetwarzania z Odzyskiem Energii) – rodzaj instalacji wykorzystującej proces przetwarzania odpadów, w którym odpady są spalane w specjalnych piecach, a ciepło generowane przez spalanie jest wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej. W ten sposób proces ten pozwala na odzyskanie energii z odpadów i zmniejszenie ilości odpadów składowanych na składowiskach. ITPOE jest jednym z rodzajów termicznego przetwarzania odpadów, obok np. spalania w cementowni lub pirolizy

kamera termowizyjna
kamera termowizyjna

urządzenie używane do rejestracji ciepła (za pomocą podczerwieni) emitowanego przez dany obiekt

kocioł
kocioł

urządzenia, które przy wykorzystaniu spalania zamienia stan skupienia czynnika roboczego z ciekłego na gazowy (gorąca woda w przegrzaną parę wodną)

kocioł odzysknicowy
kocioł odzysknicowy

jest to wymiennik ciepła, który odzyskuje ciepło z czynnika o wysokiej temperaturze

kogeneracja
kogeneracja

skojarzona produkcja energii, łącząca wytwarzanie energii elektrycznej oraz ciepła

kolektor
kolektor

wymiennik umożliwiający pozyskiwanie ciepła z gruntu; rura z polietylenu wypełniona mieszaniną glikolu i wody, zwaną potocznie solanką, która nie zamarza w niskich temperaturach. W zależności od warunków terenowych i finansowych, kolektor może być poziomy (płaski lub spiralny) albo pionowy

kolektor słoneczny
kolektor słoneczny

urządzenie używane do konwersji promieniowania słonecznego na ciepło. W każdym kolektorze zamontowany jest absorber, który pochłania promieniowanie pochodzące ze słońca i zamienia je w ciepło

komutator
komutator

to element służący do przełączania kierunku przepływu prądu, montowany na wirniku komutatorowych maszyn elektrycznych (silników na prąd stały oraz prądnic); dzięki użyciu komutatora możliwy jest przepływ prądu do wirnika synchronicznie z obrotem wirnika

kondensat
kondensat

połączenie produktów, jakie powstają w wyniku procesu spalania paliwa i skroplonej pary wodnej

kondensator
kondensator

urządzenie, które zamienia gazy w ciecze, doprowadza je do skroplenia

kontroler temperatury
kontroler temperatury

przyrząd służący do kontroli oraz regulacji temperatury; posiada wbudowany sterownik, który pobiera sygnał płynący z czujnika temperatury, a następnie oblicza różnicę między jej wartością zaprogramowaną (zadaną) a mierzalną w danym momencie

konwekcja
konwekcja

zjawisko ruchu mas powietrza i przekazywania ciepła wymuszone różnicami temperatur i siłą grawitacji; wyróżniamy konwekcję naturalną (wywołaną różnicą gęstości) oraz wymuszoną (ruch materii wywołany jest czynnikami zewnętrznymi)

korozja
korozja

proces stopniowego niszczenia materiałów

Krajowy System Elektroenergetyczny
Krajowy System Elektroenergetyczny

urządzenia do wytwarzania, przesyłu i rozdziału energii, które są ze sobą powiązane i tworzą sieć zapewniającą bezpieczeństwo elektroenergetyczne Polski

linia wysokiego napięcia
linia wysokiego napięcia

sieć służąca do przesyłania energii elektrycznej w zakresie napięcia międzyfazowego między 60 a 200 kV

ładowarka węgla
ładowarka węgla

urządzenie wchodzące w skład układu nawęglania elektrowni węglowej, służące do załadunku węgla ze zwału na przenośnik taśmowy

łożysko
łożysko

element mechaniczny, który zapewnia ruch jednego elementu maszyny względem drugiego przy minimalnym tarciu i zużyciu. Głównym zadaniem łożyska jest zmniejszenie tarcia pomiędzy ruchomymi elementami maszyny, co umożliwia płynną i efektywną pracę. Dzięki temu zużywanie się elementów maszyny jest znacznie mniejsze, co wpływa na jej trwałość i wydajność

maszynownia
maszynownia

pomieszczenie na statku, w elektrowni, zakładzie przemysłowym lub innym miejscu, gdzie znajdują się maszyny i urządzenia służące do wytwarzania energii mechanicznej lub elektrycznej. W maszynowniach zwykle umieszczane są generatory, turbiny, silniki, pompy, układy chłodzenia i inne urządzenia, które odpowiadają za wytwarzanie, przetwarzanie i dystrybucję energii. W zależności od rodzaju maszynowni, może ona być wyposażona w różne urządzenia i systemy, takie jak systemy kontroli i nadzoru, systemy automatyki, systemy zabezpieczeń przed przeciążeniem lub awariami, a także systemy zapewnienia bezpieczeństwa pracy

mikroturbina
mikroturbina

rodzaj turbiny gazowej o małych rozmiarach, której moc wynosi od kilku do kilkuset kilowatów. Mikroturbiny działają na różnych rodzajach paliw gazowych, takich jak gaz ziemny, propan‑butan, metan, a także na oleju napędowym. Stosowane są m.in. w energetyce rozproszonej, systemach kogeneracyjnych, a także w miejscach, gdzie energia elektryczna jest potrzebna w niewielkich ilościach, np. w budynkach mieszkalnych lub przemysłowych

młyn
młyn

układ mielenia i mieszania paliwa z powietrzem; służy do rozdrabniania paliwa i podawania powstałego pyłu do kotła

moc
moc

podstawowy parametr maszyn prądu zmiennego; wyrażana w W (watach) zależność napięcia, prądu, współczynnika mocy i sprawności maszyny

moment rozruchowy
moment rozruchowy

(ang. torque) to siła, która jest generowana przez silnik i przekazywana na elementy układu napędowego w celu wprowadzenia ruchu; moment rozruchowy jest ważnym parametrem opisującym wydajność silnika – im większy moment rozruchowy, tym łatwiej silnik jest w stanie poruszyć cięższe obciążenia lub rozpocząć ruch z większą prędkością

nagrzewnica powietrza
nagrzewnica powietrza

niewielkie urządzenie elektryczne, będące dodatkowym wyposażeniem wentylacji nawiewnej lub nawiewno‑wywiewnej, które montuje się na wlocie kanału nawiewnego przed rekuperatorem; ma szczególne zastosowanie w okresie zimowym do wstępnego ogrzewania czerpanego powietrza, może być wykorzystywana jako sposób na zapobieganie zamarzania wymiennika w rekuperatorze

napięcie elektryczne
napięcie elektryczne

(ang. electric voltage) – wielkość fizyczna określona między dwoma punktami obwodu elektrycznego lub przestrzeni, liczbowo równa pracy potrzebnej na przeniesienie ładunku elektrycznego o wartości jednostkowej między tymi punktami; jednostką miary napięcia elektrycznego jest wolt (V)

nawiewnik
nawiewnik

element doprowadzający do pomieszczenia powietrze z zewnątrz (w wentylacji grawitacyjnej w starym budownictwie rolę tą pełniły nieszczelności w drzwiach i stolarce okiennej); odgrywa istotną rolę w prawidłowej cyrkulacji powietrza wewnątrz budynku, przyczyniając się jednocześnie do redukcji nadmiernej wilgotności

obieg Braytona‑Joule’a
obieg Braytona‑Joule’a

cykl termodynamiczny wykorzystywany w silnikach gazowych oraz w turbinach gazowych. W wyniku tego cyklu następuje przekształcenie energii termicznej na pracę mechaniczną. Silniki gazowe i turbiny gazowe opierają się na tym cyklu, ponieważ umożliwia on wykorzystanie gazu jako nośnika energii do wytworzenia siły napędowej

obieg Rankine’a
obieg Rankine’a

cykl zasilania pary; obieg, który wykorzystuje ciepło do wytwarzania pracy; wykorzystuje energię cieplną pochodzącą z węgla, ropy naftowej lub gazu ziemnego, a następnie przekształca ją w energię mechaniczną i elektryczną

obieg termodynamiczny
obieg termodynamiczny

zbiór dowolnych przemian termodynamicznych, jakim podlega dany czynnik termodynamiczny; główna zasada pracy takiego obiegu polega na tym, że stan termodynamiczny danego czynnika na końcu tego obiegu jest zawsze równy stanowi danego czynnika na początku tego obiegu; dzięki zastosowaniu obiegu termodynamicznego można ocenić stan działania rzeczywistych urządzeń cieplnych

obiekt regulacji
obiekt regulacji

urządzenie lub cały technologiczny proces, którym w danym momencie sterujemy za pomocą aparatury kontrolno‑pomiarowej; obiektem regulacji może być np. temperatura w pomieszczeniu, której poziom możemy dostosować

odazotowanie spalin
odazotowanie spalin

redukcja emisji szkodliwych pyłków azotu, które powstają podczas spalania paliw w kotłach elektrowni

odgazowywacz
odgazowywacz

urządzenie, którego głównym zadaniem jest odgazowanie wody zasilającej kocioł

odłącznik
odłącznik

łącznik, który wykonuje czynności łączeniowe w stanie bezprądowym oraz stwarza widoczną przerwę izolacyjną

odpylacz
odpylacz

urządzenie odpowiedzialne za wydzielenie pyłu ze spalin

odsiarczanie spalin
odsiarczanie spalin

redukcja emisji szkodliwych pyłków siarki, które powstają podczas spalania paliw w kotłach elektrowni

odwadniacz
odwadniacz

urządzenie umożliwiające odprowadzenie powietrza i kondensatu z instalacji parowej przy uruchamianiu i wyłączaniu; odwadniacze chronią także instalację przed zamarznięciem

ogniwo
ogniwo

(ang. cell) – najmniejszy element będący w stanie przekształcać energię chemiczną w elektryczną (dla ogniw ładowalnych – również odwrotnie). Trzy podstawowe elementy ogniwa to katoda, anoda i elektrolit

ogniwo słoneczne
ogniwo słoneczne

rodzaj ogniwa, w którym wykorzystuje się zjawisko fotowoltaiczne, czyli powstawanie różnicy potencjałów pod wpływem promieniowania świetlnego. Ogniwo słoneczne nie potrzebuje paliwa lub ładowania do tego, aby produkować energię elektryczną. Samo wytworzenie prądu nie pociąga więc za sobą żadnych kosztów. Nie daje też produktów ubocznych ani odpadów, więc pod tym względem jest urządzeniem ekologicznym

olej napędowy
olej napędowy

ciecz, która jest wykorzystywana jako paliwo do silników spalinowych, takich jak silniki samochodowe, ciężarówki, maszyny budowlane i wiele innych. Olej napędowy jest wytwarzany z surowców naftowych poprzez proces destylacji, a następnie poddawany jest obróbce w celu usunięcia zanieczyszczeń i polepszenia jego właściwości jako paliwa. Posiada on wyższą gęstość niż benzyna, co oznacza, że jest cięższy i mniej lotny, ale zawiera więcej energii na jednostkę objętości niż benzyna

olej opałowy
olej opałowy

paliwo, które jest wykorzystywane do ogrzewania domów, budynków przemysłowych, a także do produkcji ciepła w elektrowniach i innych zakładach przemysłowych. Olej opałowy jest wytwarzany z cięższych frakcji ropy naftowej, które pozostają po procesie destylacji, w którym otrzymuje się benzynę i olej napędowy. Olej opałowy zawiera zwykle więcej zanieczyszczeń i ma niższą jakość niż olej napędowy, ale wciąż jest stosunkowo popularnym źródłem ciepła, zwłaszcza w krajach, w których sieć gazowa nie jest dostępna lub jej koszty są zbyt wysokie

otwarty obieg chłodzenia
otwarty obieg chłodzenia

pobór wody bezpośrednio z pokaźnego zbiornika wodnego; woda po przebyciu drogi przez skraplacze turbin powraca z powrotem do zbiornika; w skład obiegu wchodzą: odpowiednie ujęcie wody razem z szeregiem urządzeń do jej oczyszczania, rurociągi lub kanały odpływowe i dopływowe, pompownia

panel słoneczny
panel słoneczny

(ang. solar cell) – urządzenie przetwarzające energię słoneczną w energię elektryczną. Jego sercem jest materiał półprzewodnikowy, który pochłania światło, w wyniku czego powstają swobodne elektrony, które mogą brać udział w przepływie prądu

para wodna
para wodna

gazowy stan skupienia wody; w elektrowni cieplnej jest czynnikiem napędzającym turbinę

parownik
parownik

zespół urządzeń, w którym powstaje para nasycona

podajnik węgla
podajnik węgla

urządzenie przesyłające węgiel do młynów

podgrzewacz wody
podgrzewacz wody

część kotła, w którym woda nagrzewana jest do temperatury nasycenia

pole magnetyczne
pole magnetyczne

(ang. magnetic field) – stan przestrzeni charakteryzujący się działaniem siły, zwanej siłą magnetyczną (Lorentza) na poruszający się ładunek umieszczony w tej przestrzeni bądź na obiekt obdarzony momentem magnetycznym; wielkością charakteryzującą pole magnetyczne jest wektor indukcji magnetycznej

pompa ciepła
pompa ciepła

urządzenie, które dzięki dodatkowej energii zwiększa temperaturę czynnika roboczego tak, aby dało się ją wykorzystać w celach grzewczych. Wykorzystuje zjawiska fizyczne do przetwarzania ciepła o niższej temperaturze na ciepło o temperaturze wyższej. Dostarcza ciepło do ogrzewania pomieszczeń i przygotowywania ciepłej wody użytkowej. W zależności od konstrukcji, zasady pracy i rodzaju czynnika obiegowego wyróżnia się pompy ciepła sprężarkowe (parowe lub gazowe), sorpcyjne (absorpcyjne i adsorpcyjne) oraz pompę ciepła Vuilleumiera

pompa ciepła sprężarkowa
pompa ciepła sprężarkowa

powszechna pompa ciepła, gdzie centralną część stanowi sprężarka mechaniczna; charakteryzuje się wysoką wydajnością energetyczną

pompa ciepła sorpcyjna
pompa ciepła sorpcyjna

pompa wykorzystywana podczas pozyskiwania energii odpadowej; zaletą jest brak ruchomych części, co przekłada się na jej bezawaryjność oraz cichą pracę

pompa wody chłodzącej
pompa wody chłodzącej

urządzenie wchodzące w skład obiegu chłodzenia elektrowni cieplnej, ma za zadanie podanie wody ze zbiornika do skraplacza

pompa wody zasilającej
pompa wody zasilającej

urządzenie, które ma za zadanie wtłoczenie wody ze zbiornika zasilającego do kotła

poziome zbiorniki wody zasilającej do kotłów
poziome zbiorniki wody zasilającej do kotłów

urządzenie stabilizujące pracę całych centrali cieplnych, w tym m.in. kotłów parowych

prąd przemienny
prąd przemienny

(ang. alternating current, AC) – prąd zmieniający się w sposób powtarzalny, płynący na przemian – raz w jedną, raz w drugą stronę tak, że średnia wartość jego natężenia jest równa zeru; najczęściej spotykana jest jego odmiana o przebiegu sinusoidalnym

prąd stały
prąd stały

(ang. direct current, DC) – prąd, który posiada stały zwrot oraz kierunek przepływu ładunków elektrycznych; dzięki tej specyfice – prąd stały wykorzystywany jest do zasilania m.in. półprzewodnikowych układów elektronicznych

prądnica (generator)
prądnica (generator)

maszyna wirująca, która przetwarza energię mechaniczną na elektryczną

proces technologiczny
proces technologiczny

zespół zorganizowanych czynności oraz celowo wykreowanych i przeprowadzanych prawidłowo zjawisk fizycznych oraz chemicznych mających na celu przemianę w danym zakładzie przemysłowym określonego zestawu surowców w żądane produkty; proces technologiczny zazwyczaj złożony jest z szeregu operacji i procesów jednostkowych

przegrzewacz wody
przegrzewacz wody

zespół urządzeń służących do przegrzania pary i doprowadzenia do turbiny

przemiana energii
przemiana energii

zjawisko, w którym jedna postać energii zmienia się na inną

przepustnica
przepustnica

element armatury regulujący przepływ mediów w zależności od takich parametrów, jak ciśnienie, prędkość czy temperatura; jako podzespół niezbędny w silniku reguluje ilość dostarczanego powietrza, umożliwiając sterowanie dopływem paliwa i przyspieszenie pojazdu

przetwornik
przetwornik

urządzenie pomiarowe, które służy do przekształcania wielkości i przetwarzania sygnałów wg określonych zależności

rekuperator
rekuperator

(łac. recuperatio – odzyskanie) – wymiennik ciepła, centrala wentylacyjna, której zadaniem jest odzyskiwanie ciepłego powietrza

regulator
regulator

urządzenie generujące odpowiedni sygnał sterujący, aby utrzymać wymagane warunki przebiegu danego procesu lub pracy maszyny; element układu automatycznej regulacji

regulator temperatury
regulator temperatury

urządzenie służące do kontroli temperatury; jego centralnym elementem jest sterownik, dzięki któremu przyrząd ten oblicza różnicę między wartością zaprogramowaną (zadaną), a zmierzoną temperaturą; regulator temperatury posiada wyjście, które jest zawsze podłączone do elementu sterującego, np. wentylatora czy klimatyzatora

rejestrator
rejestrator

urządzenie służące do pomiaru, zapisu, prezentacji i archiwizacji danych o parametrach, np. temperaturze, ciśnieniu, wilgotności, używane w układach automatyki przemysłowej i w systemach monitoringu

rozdzielnia
rozdzielnia

zespół urządzeń służących do rozdzielania zasilania elektrycznego

rozdzielnica energii elektrycznej
rozdzielnica energii elektrycznej

urządzenie służące do rozdzielenia energii elektrycznej dostarczonej z generatora; podstawowymi elementami rozdzielnicy są urządzenia rozdzielcze, zabezpieczeniowe, sterujące i sygnalizacyjne

rozłącznik
rozłącznik

łącznik, który służy do załączania i wyłączania prądów roboczych

silnik (motor)
silnik (motor)

maszyna wirująca, która przetwarza energię elektryczną na mechaniczną

skraplacz
skraplacz

wymiennik ciepła, w którym czynnik chłodniczy się skrapla (ochładza) i oddaje ciepło do otoczenia (medium chłodzącego)

sorpcja
sorpcja

procesy fizykochemiczne, w których określona ciecz lub gaz wchłaniane są przez inną ciecz (absorpcja) lub zatrzymywane na powierzchni ciała stałego (adsorpcja). Procesy te następują w określonych warunkach w wyniku oddziaływań fizycznych (ciśnienie, temperatura) i są odwracalne

sprężarka
sprężarka

jeden z podstawowych elementów budowy pompy ciepła napędzany silnikiem elektrycznym; zasysa i spręża parę pod wysokim ciśnieniem

stacja przygotowania wody
stacja przygotowania wody

stacja wykorzystywana do redukcji zawartości wapnia i magnezu przez wymiennik kationowy; jony wapnia i magnezu są wymieniane na jony sodu w procesie wymiany jonowej, a woda zmiękczona jest w kotłach parowych, obiegach ciepłowniczych, chłodniach kominowych

stacja transformatorowa
stacja transformatorowa

stacja elektroenergetyczna, w której odbywa się dystrybucja i rozdział energii elektrycznej przy różnych poziomach napięć; w skład stacji wchodzą: transformator, rozdzielnia średniego i niskiego napięcia, urządzenia pomocnicze

sterowanie
sterowanie

oddziaływanie na dany obiekt wg procedur opracowanych w sposób umożliwiający osiągniecie określonego celu, np. rejestracji jego przebiegu danego procesu, oszczędniejszej pracy danego urządzenia lub stosowania funkcji zaawansowanych

sterownik
sterownik

oprogramowanie umożliwiające i kontrolujące komunikację komputera z przyłączonym urządzeniem lub innym sprzętem

stojan (stator)
stojan (stator)

nieruchoma część elektrycznej maszyny wirującej

szafa sterownicza
szafa sterownicza

ochronny element będący częścią aparatury sterowniczej, rozdzielczej oraz zabezpieczającej; ponadto ułatwia on dostęp do urządzeń oraz instalacji i chroni je przed ingerencją osób trzecich

systemy SCADA
systemy SCADA

(ang. Supervisory Control and Data Acquisition) – systemy do nadzoru i kontroli procesów przemysłowych. Służą do monitorowania i sterowania procesami przemysłowymi, takimi jak produkcja, dystrybucja, przesyłanie lub przetwarzanie energii, kontrola procesów chemicznych, czy monitorowanie infrastruktury wodno‑kanalizacyjnej

szczotki
szczotki

element maszyny prądu stałego służący do przewodzenia prądu stałego pomiędzy ruchomymi częściami tej maszyny

tłok
tłok

element maszyny, który porusza się w cylindrze i wytwarza energię mechaniczną poprzez przekazywanie siły na wał korbowy. Tłok zwykle ma kształt cylindryczny i jest wykonany z metalu lub innych materiałów o wysokiej wytrzymałości na ściskanie i rozciąganie

transformator
transformator

(ang. transformer) – urządzenie elektryczne służące do przenoszenia energii elektrycznej prądu przemiennego drogą indukcji z jednego obwodu elektrycznego do drugiego, z zachowaniem pierwotnej częstotliwości; zwykle równocześnie zmieniane jest napięcie elektryczne

turbina gazowa
turbina gazowa

silnik cieplny, w którym turbina gazowa wykorzystuje tlen jako utleniacz; w środku zachodzą procesy sprężania i rozprężania

turbina Kaplana
turbina Kaplana

rodzaj turbiny wodnej o osi poziomej, wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej z energii wody. Turbina Kaplana wykorzystuje siłę wody, która wpada na łopatki wirnika i obraca go, co w konsekwencji przekłada się na generowanie energii mechanicznej. Turbina ta charakteryzuje się dużą wydajnością i możliwością regulacji przepływu wody, co pozwala na kontrolowanie produkcji energii elektrycznej. W wyniku swojej konstrukcji i zastosowanych rozwiązań turbina Kaplana jest szczególnie efektywna w przypadku niskich spadów wody i dużych przepływów

turbina parowa
turbina parowa

silnik cieplny przetwarzający energię cieplną pary w energię mechaniczną napędzającą generator elektryczny

turbogenerator
turbogenerator

prądnica szybkoobrotowa napędzana turbinami parowymi

turbozespół
turbozespół

rodzaj turbomaszyny składającej się zazwyczaj z turbiny gazowej i sprężarki osiowej, które są połączone wałem, co umożliwia przeniesienie energii kinetycznej gazu z turbiny na sprężone powietrze w sprężarce. Turbozespoły są szeroko stosowane w przemyśle energetycznym do wytwarzania energii elektrycznej, a także w lotnictwie do napędu silników samolotowych. W przypadku elektrowni, turbozespół jest wykorzystywany do generowania energii elektrycznej, w którym para wodna pod ciśnieniem zasila turbinę, która następnie przekazuje energię mechaniczną do turbogeneratora, wytwarzając energię elektryczną

twornik
twornik

część elektrycznej maszyny wirującej (stojan albo wirnik), do której doprowadza się energię elektryczną do przetworzenia w maszynie albo od której odprowadza się energię elektryczną już przetworzoną w maszynie

układ chłodzenia elektrowni cieplnej
układ chłodzenia elektrowni cieplnej

układ współpracujących urządzeń służących do odprowadzenia ciepła pozostałego po przejściu przez proces wytwarzania energii elektrycznej

układ gazowo‑parowy
układ gazowo‑parowy

połączenie otwartego obiegu turbiny gazowej z zamkniętym obiegiem parowym

układ kondensacji pary
układ kondensacji pary

system stosowany w turbinach parowych, w którym para przekazywana jest do skraplacza, gdzie zostaje skroplona, a następnie odprowadzana do zbiornika kondensatu

układ oleju smarnego
układ oleju smarnego

system stosowany w silnikach i maszynach, którego zadaniem jest smarowanie ruchomych elementów, takich jak tłoki, łożyska, wały czy przekładnie. Jego podstawową funkcją jest zmniejszenie tarcia pomiędzy elementami, co wpływa na zmniejszenie zużycia i awaryjności maszyny

układ regulacji
układ regulacji

połączenie i współdziałanie elementów automatyki realizujących wyznaczone zadanie

urządzenia potrzeb własnych
urządzenia potrzeb własnych

zespół urządzeń, które służą do zapewnienia prawidłowej pracy elektrowni; do urządzeń tworzących układ potrzeb własnych elektrowni zalicza się pompy zasilające, wentylatory, młyn, elektrofiltr

uziemienie
uziemienie

połączenie określonego punktu obwodu elektrycznego z ziemią, co zapewnia bezpieczeństwo i prawidłowe funkcjonowanie urządzeń i instalacji elektrycznych

walczak
walczak

element budowy obiegowego kotła parowego, w którym następuje oddzielenie pary od wody

wał korbowy
wał korbowy

jeden z ważniejszych elementów składowych silnika spalinowego, który umożliwia zamianę ruchu liniowego tłoka na ruch obrotowy wału korbowego. Wał korbowy składa się z trzonu i korbowodów, które są połączone ze sobą pod kątem prostym. Na końcach wału korbowego umieszczone są łożyska, które zapewniają swobodny obrót wału

wentylator
wentylator

podstawowe urządzenie układu doprowadzenia powietrza i odprowadzenia spalin; to maszyna wymuszająca obieg gazów

węgiel brunatny
węgiel brunatny

rodzaj paliwa kopalnego, które powstaje w wyniku przemian organicznych szczątków roślinnych, ale w odróżnieniu od węgla kamiennego, powstaje w warunkach mniej intensywnych, niż węgiel kamienny. Węgiel brunatny jest młodszy geologicznie niż węgiel kamienny i zazwyczaj zawiera więcej wody i zanieczyszczeń. Węgiel brunatny jest stosunkowo mniej wartościowym paliwem niż węgiel kamienny, ale nadal jest wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej oraz cieplnej

węgiel kamienny
węgiel kamienny

rodzaj paliwa kopalnego, które powstaje w wyniku przemian organicznych szczątków roślinnych, takich jak drewno lub liście, które uległy procesowi zachowania w warunkach niskiej tlenu, wysokiej temperatury i ciśnienia. Węgiel kamienny jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych rodzajów paliw kopalnych na świecie i jest wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej oraz cieplnej. Węgiel kamienny jest jednym z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych, co stanowi poważny problem dla środowiska naturalnego

wirnik (rotor)
wirnik (rotor)

ruchoma część elektrycznej maszyny wirującej

wyłącznik
wyłącznik

łącznik, który służy do załączania i wyłączania prądów roboczych i przetężeniowych

wymiennik ciepła
wymiennik ciepła

urządzenie, którego zadaniem jest wymiana ciepła pomiędzy dwoma płynami

wywrotnica wagonowa
wywrotnica wagonowa

część układu nawęglania elektrowni, służy do wyładunku węgla z węglarek poprzez obrót wagoników

zamknięty obieg chłodzenia
zamknięty obieg chłodzenia

woda chłodząca porusza się w obiegu, więc ciepło przejmowane przez wodę w skraplaczu uchodzi bezpośrednio do atmosfery w urządzeniu chłodzącym; w tym obiegu ilość wykorzystywanej wody jest stała

zasilacz sieci przemysłowej
zasilacz sieci przemysłowej

zasilacz to urządzenie, dzięki któremu możliwe jest dopasowanie napięcia elektrycznego odpowiednio do specyfiki zasilanego odbiornika; zasilacz sieci przemysłowej jest urządzeniem przystosowanym do pracy w warunkach podwyższonego ryzyka, charakteryzuje się wysoką sprawnością oraz bardzo dużą mocą

zasobnik przykotłowy
zasobnik przykotłowy

część układu nawęglania elektrowni, służy do gromadzenia węgla podawanego do młynów kotłowych

zasoby geotermalne
zasoby geotermalne

naturalne źródła energii cieplnej pochodzącej z wnętrza Ziemi, które mogą być wykorzystane do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej; są to zasoby, które zależą od temperatury, ciśnienia i składu geologicznego w danym rejonie

zawór
zawór

urządzenie do zamykania otworów i wylotów, regulowania przepływu płynów lub gazów przez przewody, a także zapobieganiu ich cofaniu; wykorzystywane też do regulacji ciśnienia i kontrolowanego uwalniania ciśnienia

zawór dławiąco‑zwrotny
zawór dławiąco‑zwrotny

zawór łączy w sobie dwie funkcje: zapewnia swobodny przepływ zanieczyszczonego powietrza oraz niepożądanych zapachów na zewnątrz budynku i dławi przepływ do wewnętrznej części budynku; zaletą takiego zaworu jest mniejsze skraplanie powietrza na wylocie budynku dzięki dławieniu powietrza wstecznego

zjawisko fotoelektryczne
zjawisko fotoelektryczne

zjawisko fizyczne, w którym fotony (cząsteczki światła) padające na powierzchnię materiału mogą spowodować wybicie z niego elektronów. Zjawisko to zostało odkryte przez Heinricha Hertza w 1887 roku i ma wiele zastosowań, w tym w produkcji ogniw słonecznych, fotodetektorach, fotoogniwach, lampach błyskowych i innych urządzeniach. Wykorzystuje się je również w badaniach naukowych, w tym w spektroskopii fotoelektronowej, która umożliwia badanie właściwości elektronowych materiałów

źródło chłodzenia
źródło chłodzenia

urządzenia służące do schładzania wody w zakładach przemysłowych, szczególnie tam, gdzie nie ma dostępu do wody z morza, jeziora czy rzeki; przykładowymi źródłami chłodzenia są urządzenia, tj. zbiornik wody powierzchniowy, chłodnia kominowa, chłodnia wentylatorowa

żywotność silnika
żywotność silnika

jeden z podstawowych parametrów technicznych maszyn prądu stałego; przewidziany przez producenta czas pracy silnika wyrażony w godzinach