E-materiały do kształcenia zawodowego

Usprawnianie pacjenta z zaopatrzeniem ortopedycznym

MED.11. Wykonywanie i dobieranie przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych - Technik ortopeda 321403

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
AFO
AFO

(ang. Ankle Foot Orthosis) – ortezaortezaorteza obejmująca stopę, staw skokowy i podudzie; stosowana m.in. przy wiotkichwiotkość mięśniwiotkichspastycznychspastyczność mięśnispastycznych niedowładach kończyn, niestabilności stawu skokowego, deformacji stóp z nieprawidłowym ustawieniem stawów kolanowych

asekurant
asekurant

osoba ubezpieczająca pacjenta

bowdenowska osłona
bowdenowska osłona

rodzaj cięgła przenoszącego wzdłużne siły rozciągające; zastosowana w zawieszeniu protezy roboczejproteza roboczaprotezy roboczej przedramienia

CASH
CASH

(ang. Cruciform Anterior Spinal Hyperextension) – ortezaortezaorteza odcinka piersiowo‑lędźwiowo‑krzyżowego; orteza wykorzystuje 3‑punktową biomechaniczną zasadę dźwigni, aby ograniczyć zgięcie i pomóc ustabilizować kręgosłup

chód koszący
chód koszący

inaczej hemiparetyczny, występujący u pacjentów po udarze mózguudar mózguudarze mózgu; z zachowaniem ruchu w stawie biodrowym chory, przy braku zgięcia w stawie kolanowym i końsko‑szpotawym ustawieniem stopystopa końsko‑szpotawakońsko‑szpotawym ustawieniem stopy, podczas wykroku, kończyna dolna zatacza łuk lub półokrąg, przypominając ruch koszenia

ćwiczenia bierne
ćwiczenia bierne

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez fizjoterapeutę lub za pomocą urządzenia w pełnym i bezbolesnym zakresie ruchu, bez użycia siły pacjenta; są one wykonywane u chorych niezdolnych do samodzielnego wykonania ruchu czynnego

ćwiczenia czynne
ćwiczenia czynne

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta samodzielnie, przy pełnej kontroli nad pracą mięśni i w pełnym bezbolesnym zakresie ruchu

ćwiczenia funkcjonalne
ćwiczenia funkcjonalne

inaczej trening funkcjonalny; rodzaj złożonych ćwiczeń ukierunkowanych na usprawnianie czynności wykonywanych w życiu codziennym (np. siadanie, chodzenie, czesanie włosów itp.)

ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia oddechowe

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta samodzielnie lub z pomocą fizjoterapeuty w celu poprawy wydolności krążeniowo‑oddechowej i zapobiegania powikłaniom wynikającym ze zmniejszonej aktywności ruchowej

ćwiczenia ogólnousprawniające
ćwiczenia ogólnousprawniające

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta samodzielnie, mających na celu: poprawić wydolność krążeniowo‑oddechową, wzmocnić mięśnie, utrzymać lub poprawić zakresy ruchów w stawach, poprawić ogólną kondycję chorego; ćwiczenia mogą być wykonywane z użyciem przyborów (np. piłki, taśmy oporowe) lub na przyrządach (np. drabinki, maty)

ćwiczenia rozciągające
ćwiczenia rozciągające

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta samodzielnie lub przy udziale fizjoterapeuty w celu uelastycznienia mięśni, więzadeł lub ścięgien oraz poprawienia zakresu ruchu w stawach objętych przykurczami mięśniowymi

ćwiczenia wzmacniające
ćwiczenia wzmacniające

rodzaj ćwiczeń wykonywanych przez pacjenta, najczęściej w celu zwiększenia siły i/lub masy mięśniowej; mogą być wykonywane poprzez pokonywanie ciężaru własnej części ciała lub z przyłożeniem zewnętrznej siły oporowej (np. ręki fizjoterapeuty, taśmy oporowej, ciężarka, piłki)

DAFO
DAFO

(ang. Dynamic Ankle‑Foot Orthosis) – ortezaortezaorteza obejmująca stopę wraz ze stawem skokowym; wprowadzona w ortezie korekcja zabezpiecza i umożliwia prawidłowe ustawienie stopy

diplegia spastyczna
diplegia spastyczna

zwiększone napięcie mięśniowe i niedowład występujące w kończynach dolnych; postać mózgowego porażenia dziecięcegomózgowe porażenie dziecięce (MPD)mózgowego porażenia dziecięcego

dyskineza (atetoza, pląsawica)
dyskineza (atetoza, pląsawica)

nieskoordynowane, nagłe ruchy obejmujące głównie kończyny oraz głowę, występujące niezależnie od woli; są wynikiem uszkodzenia struktur mózgu

dystonia
dystonia

choroba neurologiczna wrodzona lub nabyta gdzie mimowolne ruchy powodują wyginanie i skręcanie różnych części ciała

dystrofia mięśniowa
dystrofia mięśniowa

zespół dziedzicznych chorób tkanki mięśniowej charakteryzujących się postępującym zanikiem mięśni i osłabieniem ich siły

ewersja
ewersja

ruch nawracania stopy lub pięty

fizykoterapia
fizykoterapia

usprawnianie pacjentów z wykorzystaniem zjawisk fizycznych np. ultradźwięki, światło, prąd elektryczny

funkcjonalna elektrostymulacja (FES)
funkcjonalna elektrostymulacja (FES)

metoda stymulacji stopy do zgięcia grzbietowego i nawracania przy użyciu elektrod powierzchniowych; elektrostymulacja rozpoczyna się w momencie fazy przenoszenia i oderwania pięty od podłoża, wyłącznik urządzenia zostaje aktywowany i przesyła serię impulsów na elektrody, które stymulują mięśnie odpowiedzialne za ruch zgięcia grzbietowego i nawracania; w momencie oparcia pięty o podłożę dezaktywowana jest stymulacja umożliwiająca pełne obciążenie stopy i położenie jej na podłożu

GRAFO
GRAFO

(ang. Ground Reaction AFO) – ortezaortezaorteza obejmująca podudzie i stopę; stosowana jest w przypadkach problemów z wyprostem stawu kolanowego w trakcie chodzenia, ale z możliwością wprowadzenia pełnej, biernej korekcji wyprostu kolana; konstrukcja przednia podpierając staw kolanowy wspomaga jego wyprost i oddziałuje z podłożem, przenosząc jednocześnie siły na wyższe segmenty ciała – tak, aby chód w ortezie był jak najbardziej zbliżony do fizjologicznego

HALO
HALO

ortezaortezaorteza odcinka szyjno‑piersiowego zwiększa siłę stabilizacji czaszkowej w połączeniu z kołnierzem sztywnym tworzącym ortezę czaszkowo‑szyjno‑piersiową

Heinego‑Medina (polio)
Heinego‑Medina (polio)

ostre porażenie dziecięce, zakaźna choroba wirusowa o różnym przebiegu

hemiplegia
hemiplegia

porażenie połowicze; porażenie mięśni jednej połowy ciała, spowodowane uszkodzeniem mózgu (np. po udarze mózguudar mózguudarze mózgu)

hipoterapia
hipoterapia

terapia psychoruchowa z udziałem koni

HKFO
HKFO

(ang. Hip‑Knee‑Ankle Foot Orthosis) – ortezaortezaorteza obejmująca kończyny dolne wraz z miednicą; konstrukcyjnie może być wyposażona w szyny ortotyczne oraz w przeguby stawów: biodrowych, kolanowych i skokowych; opcjonalnie miednica może być ujęta: pasem biodrowym albo koszem biodrowym albo gorsetem

hydroterapia
hydroterapia

wodolecznictwo

inwersja
inwersja

ruch odwracania stopy lub pięty

KAFO
KAFO

(ang. Knee‑Ankle Foot Orthosis) – ortezaortezaorteza obejmująca udo, goleń i stopę; konstrukcyjnie może być wyposażona w szyny ortotyczne oraz przeguby kolanowy i skokowy; funkcjonalnie może oddziaływać na kończynę korekcyjnie, stabilizująco, odciążająco, unieruchamiająco

kinezyterapia
kinezyterapia

dział fizjoterapii zajmujący się leczeniem pacjentów za pomocą ruchu

kontralateralny
kontralateralny

przeciwstronny

koślawość
koślawość

stan, w którym dalsza część ciała znacznie odchylona jest od osi stawu do boku (np. koślawość kolan, koślawość stopy, koślawość tyłostopia)

lej silikonowy (liner)
lej silikonowy (liner)

silikonowy miękki wkład do leja protezowego; występują róże rodzaje lejów w zależności od zastosowanego systemu mocowania (membranamembranamembrana, pinpinpin)

lubrykant protetyczny
lubrykant protetyczny

środek kosmetyczny w postaci żelu ułatwiający zakładanie lejów silikonowych i żelowych

membrana
membrana

rodzaj uszczelki zintegrowanej z lejem silikonowymlej silikonowy (liner)lejem silikonowym/żelowym lub występującej jako dodatkowy element leja silikonowego/żelowego; służy do uszczelnienia leja protezowego

metoda Brunnstrӧm
metoda Brunnstrӧm

specjalistyczna terapia ruchowa dorosłych po udarze mózgu

metoda integracji sensorycznej
metoda integracji sensorycznej

specjalistyczna terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego i trudnościami w nauce

metoda NDT‑Bobath
metoda NDT‑Bobath

specjalistyczna terapia ruchowa dzieci i dorosłych z zaburzeniami neurologicznymi

metoda Petӧ
metoda Petӧ

metoda kierowanego nauczania; specjalistyczna terapia ruchowa dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym z zaburzeniami neurologicznymi; głównym celem metody jest uczenie dziecka samodzielności w codziennym życiu

metoda PNF
metoda PNF

(ang. Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) – specjalistyczna terapia ruchowa dzieci i dorosłych z zaburzeniami neurologicznymi i ortopedycznymi

metoda ruchu eozwijającego według Weroniki Sherborne
metoda ruchu eozwijającego według Weroniki Sherborne

specjalistyczna terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego

metoda Vojty
metoda Vojty

specjalistyczna terapia ruchowa dzieci z zaburzeniami neurologicznymi polegająca na kierunkowej stymulacji dziecka poprzez odpowiednie ułożenie bądź uciśnięcie określonych stref na ciele pacjenta.

minerva
minerva

ortezaortezaorteza odcinka szyjno‑piersiowego

moletowanie
moletowanie

inaczej radełkowanie; wykonanie na danej powierzchni rowków, które zwiększają możliwości chwytne

mózgowe porażenie dziecięce (MPD)
mózgowe porażenie dziecięce (MPD)

zespół objawów psychoruchowych wynikających z trwałego, niepostępującego uszkodzenia mózgu w okresie okołoporodowym

orteza
orteza

konstrukcja mająca na celu wspomaganie funkcji organizmu np. kończyn dolnych, kończyn górnych i tułowia; podstawowe rodzaje ortez: unieruchamiające, stabilizujące, korekcyjne, odciążające

orteza reciprokalna
orteza reciprokalna

(ang. Reciprocating Gait Orthosis, RGO) – przeciwbieżny aparat kroczący przypominający HKAFOHKFOHKAFO umożliwiający naprzemienną pracę kończyn dolnych bez użycia siły mięśniowej; ortezaortezaorteza ta ma zastosowanie u chorych z wiotkim porażeniemwiotkość mięśniwiotkim porażeniem kończyn dolnych: w mózgowym porażeniu dziecięcymmózgowe porażenie dziecięce (MPD)mózgowym porażeniu dziecięcym, przepuklinie oponowo‑rdzeniowejprzepuklina oponowo‑rdzeniowa (rozszczep kręgosłupa)przepuklinie oponowo‑rdzeniowej (na wysokości Th5 – L3 kręgosłupa), dystrofii mięśniowejdystrofia mięśniowadystrofii mięśniowej

paraplegia
paraplegia

schorzenie o podłożu neurologicznym przejawiające się porażeniem dwukończynowym

PCV (polichlorek winylu, PVC, PCW)
PCV (polichlorek winylu, PVC, PCW)

na bazie polimeryzacji chlorku winylu powstaje tworzywo sztuczne, które ze względu na swoje właściwości ma szerokie zastosowanie m.in. w elektronice, budownictwie, medycynie

pin
pin

element w formie ząbkowanego trzpienia, który umieszczony na dystalnym końcu leja silikonowegolej silikonowy (liner)leja silikonowego/żelowego służy do połączenia z zamkiem zamontowanym na dystalnym końcu leja protezowego

polietylen
polietylen

materiał uniwersalny o szerokim zastosowaniu; po podgrzaniu jest plastyczny i wytrzymały na rozerwanie; po zaformowaniu nie odkształca się i nie pęka; łatwo poddaje się obróbce; występuje w formie płyt w różnych kolorach, rozmiarach i grubościach

pronacja
pronacja

ruch nawracania części ciała (pronacja przedramienia, pronacja stopy)

propriocepcja
propriocepcja

czucie głębokie; umiejętność określenia położenia części ciała bez udziału wzroku

proteza
proteza

rodzaj zaopatrzenia protetycznego, które ma na celu zastąpienie fragmentu uszkodzonych lub utraconych części ciała oraz przywrócenie lub poprawę funkcji, które zostały utracone

proteza bioniczna
proteza bioniczna

proteza sterowana impulsami mięśniowymi, które zostają przekształcone przez system na impulsy elektryczne odpowiedzialne za ruchomość protezy. Konstrukcja ręki protezowej pozwala na bardzo intuicyjne i precyzyjne wykonywanie ruchów czy chwytów dłoni w zakresie odwzorowującym naturalne funkcjonowanie kończyny.

proteza kosmetyczna
proteza kosmetyczna

rodzaj zaopatrzenia protetycznego dla osoby z amputowaną kończyną górną lub dolną wykorzystywanego w celu uzupełnienia ubytku i przywrócenia wyglądu utraconych części ciała; nie spełnia zadań funkcjonalnych

proteza mioelektryczna
proteza mioelektryczna

proteza sterowana sygnałami mioelektrycznymi wywołanymi przez napięcie mięśni. Sygnały wychwytywane są przez elektrody, które znajdują się w leju protezowym w pełnym kontakcie ze skórą kikuta i następnie  przetwarzane oraz wzmacniane przez układ elektroniczny. Dzięki pozyskanej energii mogą pracować mechanizmy funkcjonalne m. in.: ręka i hak roboczy, nadgarstek, przegub łokciowy.

proteza robocza
proteza robocza

rodzaj zaopatrzenia protetycznego dla osoby z amputowaną kończyną górną, zawierającego elementy ruchome, np. dłoń lub hak, które mogą być sterowane

proteza tymczasowa
proteza tymczasowa

rodzaj zaopatrzenia protetycznego dla osoby z amputowaną kończyną dolną, która uczy się chodzić; przygotowuje kikut do protezy stałej, formuje go i zapobiega powstawaniu przykurczy

protrakcja
protrakcja

wysunięcie do przodu (barku, łopatki lub głowy)

przepuklina oponowo‑rdzeniowa (rozszczep kręgosłupa)
przepuklina oponowo‑rdzeniowa (rozszczep kręgosłupa)

wada rozwojowa centralnego układu nerwowego z zaburzeniem formowania struktur rdzenia kręgowego i kręgosłupa; powstaje w życiu płodowym i objawia się zaburzeniem rozwoju psychoruchowego z wiotkimwiotkość mięśniwiotkim lub spastycznym porażeniemspastyczność mięśnispastycznym porażeniem kończyn dolnych

rdzeniowy zanik mięśni (SMA)
rdzeniowy zanik mięśni (SMA)

choroba genetyczna, powodująca uszkodzenie komórek ruchowych rdzenia kręgowego co skutkuje osłabieniem i zanikiem mięśni

retrakcja
retrakcja

cofnięcie do tyłu (barku, łopatki lub głowy)

ryglowanie
ryglowanie

unieruchomienie, zablokowanie

SOMI
SOMI

(ang. Sternal Occipital Mandibular Immobilizer) ortezaortezaorteza odcinka szyjno‑piersiowego; ogranicza zgięcie i rotację odcinka szyjnego kręgosłupa oraz w mniejszym stopniu wyprost i zgięcie boczne

spastyczność mięśni
spastyczność mięśni

objaw uszkodzenia centralnego układu nerwowego; charakteryzuje się zwiększonym napięciem mięśniowym kończyn górnych i/lub dolnych (niedowład lub porażenie spastyczne) w postaci oporu pojawiającego się przy biernym rozciąganiu mięśni

stopa końsko‑szpotawa
stopa końsko‑szpotawa

deformacja stopy wrodzona lub nabyta (np. po udarze mózguudar mózguudarze mózgu) polegająca na utrwalonym zgięciu podeszwowym i przywiedzeniu przodostopia

stopa płasko‑koślawa
stopa płasko‑koślawa

deformacja stopy, gdzie tyłostopie wraz z piętą ustawione jest koślawo, a przodostopie odchyla się do boku i ulega odwiedzeniu oraz nawróceniu

stwardnienie rozsiane
stwardnienie rozsiane

choroba centralnego układu nerwowego, w której dochodzi do uszkodzenia tkanki nerwowej i zaburzenia przekazywania impulsów nerwowych w mózgu i w rdzeniu kręgowym

supinacja
supinacja

ruch odwracania części ciała (supinacja przedramienia, supinacja stopy)

szpotawość
szpotawość

stan, w którym dalsza część ciała znacznie odchylona jest od osi stawu do środka (np. szpotawość kolan, szpotawość stopy)

udar mózgu
udar mózgu

nagłe, trwające dłużej niż 24 godziny wystąpienie zaburzeń czynności mózgu, w wyniku zwężenia albo całkowitego zamknięcia tętnic doprowadzających krew do mózgu

velcro
velcro

taśma rzepowa stosowana na zapięcia składająca się z dwóch części, tzw. haczyków i pętelek

wiotkość mięśni
wiotkość mięśni

objaw uszkodzenia centralnego układu nerwowego (w początkowym stadium) lub obwodowego układu nerwowego; charakteryzuje się obniżonym napięciem mięśniowym lub całkowitym zniesieniem tego napięcia (niedowład lub porażenie wiotkie)

zamek szwajcarski
zamek szwajcarski

typ zamka zapadkowego wykorzystywanego w ortezachortezaortezach kończyn dolnych; zamek ma możliwość zablokowania i uwolnienia ruchu w danym przegubie stawu