Wibracje dęte. Big‑Band i orkiestra dęta
Przejdźmy do tematu
Big band
Big band jest formacją muzyczną, która odgrywa ważną rolę w historii jazzu i muzyki rozrywkowej. Charakterystycznym elementem big bandu jest rozbudowana sekcja dęta, która zazwyczaj składa się z trąbek, puzonów i saksofonów. Sekcja rytmiczna obejmuje zazwyczaj pianino, gitarę, bas, perkusję i czasami instrumenty perkusyjne takie jak kongi czy bongosy. Całość jest często uzupełniana przez wokalistę lub wokalistkę, którzy wykonują zarówno utwory instrumentalne, jak i piosenki.
Big bandy odznaczają się bogatym, pełnym brzmieniem, w którym każdy instrument ma swoje wyraźne miejsce. Charakterystyczne są również harmoniczne i rytmiczne linie melodyczne, a także bogate aranżacje, które podkreślają umiejętności solistów oraz tworzą mocne sekcje. Występy big bandów są często pełne energii i dynamiki, a taniec do ich muzyki stał się nieodłącznym elementem wystąpień tych zespołów.
Era Swingu
1930 to rok, w którym rozpoczęła się era swingu. Muzykę swingową wykonywały zazwyczaj big‑bandy. W aranżacji widoczny jest podział na grupy instrumentalne saksofonów, klarnetów, trąbek, puzonów i sekcji rytmicznej. Termin „swing” dotyczył zarówno muzyki tej epoki jak i charakterystycznego dla jazzu [czytaj: dżezu] pulsacyjnego rytmu. Muzyka ta służyła głównie do tańca. Najbardziej popularne big bandy tamtego okresu prowadzili charyzmatyczni liderzy: Duke Ellington, Benny Goodman, Glenn Miller, Count Basie.
Wysłuchaj big bandu Glenna Millera. Podczas słuchania zwróć uwagę na obsadę instrumentalną zespołu.
Kolejny big‑band z tej epoki prowadził Edward Kennedy Ellington [czytaj: eduard kenedi elington]. Ellington urodził się 29 kwietnia 1899 roku w Waszyngtonie. W domu otrzymał bardzo dobre wychowanie i maniery, stąd już w szkole nazywano go „Książę” (ang. duke) [czytaj: diuk]. Przez prawie 50 lat był związany z zespołem The Washingtonians [czytaj: de łoszintoniens], w którym najpierw grał, a później został jego liderem. Właśnie z tą orkiestrą wylansował bardzo dużo przebojów oraz nagrywał muzykę do filmów, za co otrzymał wiele nagród „Grammy” [czytaj: grami]. Stworzył także muzykę do filmu Anatomia morderstwa (Anatomy of a Murder) [czytaj: anatomi of e meder] Otto Premingera w której zagrał epizodyczną rolę pianisty w barze. Zmarł 24 maja 1974 roku. Został pochowany w Nowym Jorku.
Inny znany big‑band z tego okresu prowadził Dizzy Gillespie [czytaj: dizi gilespi] czyli John Birks Gillespie [czytaj: dżon berks gilespi], który urodził się w Cheraw [czytaj: czeroł] w 1917 roku. Był jednym z najlepszych trębaczy jazzowych. Najmłodszy z dziewiątki dzieci John w bardzo młodym wieku zaczął się interesować muzyką. Mając 12 lat nauczył się grać na trąbce, wcześniej zaś grał na puzonie. Przełomowym rokiem w jego karierze był rok 1945 – nagrał wtedy z Charlie Parkerem [czytaj: czarli] takie utwory jak: Salt Peanuts [czytaj: solt pinats], Shaw Nuff [czytaj: szoł naf] czy Groovin' High [czytaj: griven haj] oraz ruszył z nim w trasę koncertową i założył własny big band. Artysta zmarł w 1993 roku, w Englewood [czytaj: engolłyd], w wieku 76 lat.
W big‑bandach występują tzw. frontmani. Często frontmanem w big bandzie jest wokalista lub wokalistka, który występuje jako główny solista. Czasami frontmanem może być solista instrumentalista, który wykonuje wyjątkowe partie solowe na swoim instrumencie. W niektórych big bandach frontmanem może być osoba, która pełni rolę prowadzącego koncert. Warto jednak zaznaczyć, że konkretna rola frontmana w big bandzie może różnić się w zależności od stylu działania zespołu, preferencji lidera i kontekstu wykonawczego.
Orkiestra dęta
Orkiestrą, w której skład wchodzą instrumenty tylko jednej lub dwóch grup, jest m.in. orkiestra dęta.
Typowa orkiestra dęta składa się z instrumentów drewnianych, takich jak flety, klarnety, saksofony i fagoty, oraz instrumentów blaszanych, takich jak trąbki, puzony i tuby. Sekcję dętą często uzupełnia sekcja perkusyjna, która dostarcza rytmicznego podłoża dla całej grupy. W większych orkiestrach dętych można również znaleźć pianino, gitarę basową i inne instrumenty akompaniujące.
Repertuar orkiestr dętych jest niezwykle zróżnicowany. Może obejmować tradycyjne marsze wojskowe, muzykę klasyczną, jak uwertury operowe i symfonie, a także transkrypcjetranskrypcje dzieł kompozytorów z różnych epok. Ponadto orkiestry dęte często wykonują muzykę rozrywkową, jazzową, filmową i popularną, co sprawia, że są dostępne dla różnych grup odbiorców i gustów muzycznych.
Pierwsze orkiestry dęte pojawiły się w starożytnej Asyrii i Egipcie, w legionach rzymskich, i do dzisiaj mają dużą popularność, szczególnie jako orkiestry wojskowe. Obecnie istnieją dwa typy orkiestry dętej: fanfara – złożona z instrumentów dętych blaszanych i sakshornów (najczęściej spotykana w Polsce) oraz harmonia – złożona z instrumentów dętych drewnianych, blaszanych oraz perkusyjnych (najczęściej jest to orkiestra marszowa).
Tamburmajor to osoba odpowiedzialna za kierowanie i dyrygowanie orkiestrą dętą lub wojskową. Tamburmajor jest odpowiedzialny za utrzymanie rytmu, prowadzenie orkiestry podczas marszów oraz dawanie sygnałów i wskazówek muzycznym sekcjom.
Niektórym orkiestrom towarzyszą mażoretki. Są to dziewczęta ubrane w paradne stroje z akcentami wojskowych mundurów galowych. Żonglują podczas występów specjalną pałeczką oraz prezentują układy taneczno‑marszowe.
W Polsce po pierwszej wojnie światowej w niektórych regionach, pod wpływem zespołów wojskowych i strażackich, rozpowszechniły się orkiestry dęte. Miały one w repertuarze tradycyjne melodie ludowe, a także marsze wojskowe oraz melodie popularne. Czasem ci sami muzykanci grali zarówno w tradycyjnej kapeli ludowej, jak i w orkiestrze dętej. W innych regionach do kapel ludowych z tradycyjnymi instrumentami trafiały pojedyncze instrumenty z orkiestr dętych.
Wysłuchaj trzech przykładów muzycznych i zaznacz te utwory, które są grane przez instrumenty, które można znaleźć w instrumentarium orkiestry dętej.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15OvNRf4
Utwór muzyczny: Wolfgang Amadeusz Mozart – „Koncert na klarnet A‑dur KV 622, cz. I Allegro. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się skocznym charakterem.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15OvNRf4
Utwór muzyczny: Camille Saint‑Saëns – „Karnawał zwierząt – Łabędź". Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się smutnym charakterem.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15OvNRf4
Utwór muzyczny: Maurice Ravel – „Bolero”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się marszowym charakterem.
- Wolfgang Amadeusz Mozart – Koncert na klarnet A-dur KV 622, cz. I Allegro
- Camille Saint-Saëns – Karnawał zwierząt – Łabędź
- Maurice Ravel – Bolero
Wyszukaj informacje na temat instytucji upowszechniających kulturę muzyczną w Twoim regionie. Sprawdź, w których z nich prowadzą działalność big‑bandy lub/i orkiestry dęte. Stwórz na ich temat krótką prezentację lub portfolio. Podczas poszukiwania informacji skorzystaj z dowolnych źródeł, np. wydawnictw książkowych, multimedialnych i innych dostępnych w sieci.
Ten temat niejedno ma imię
Akustyka i inżynieria dźwięku
Zarówno big band jak i orkiestra dęta wymagają profesjonalnego nagłośnienia, zarówno podczas koncertów na żywo, jak i podczas nagrywania. Inżynierowie dźwięku muszą znać akustykę sali, a także umiejętnie miksować i masterować dźwięki z poszczególnych instrumentów dętych. Wiedza z zakresu inżynierii dźwięku i technologii audio jest kluczowa w celu osiągnięcia optymalnego brzmienia Big‑Bandu i orkiestry dętej.
Tradycje religijne
W Polsce orkiestry dęte towarzyszą procesjom podczas święta Bożego Ciała. Ich brzmienie podkreśla duchową atmosferę tego religijnego wydarzenia. Grają hymny religijne, marsze oraz inne utwory o charakterze sakralnym. Podczas procesji Bożego Ciała orkiestry dęte często towarzyszą śpiewom liturgicznym. Wspierają chóry lub wiernych, tworząc muzyczną oprawę dla wspólnego śpiewu podczas przemarszu.
Wychowanie fizyczne
To zadanie jest przeznaczone dla całej klasy. Wyszukajcie w sieci dowolny utwór wykonywany przez orkiestrę dętą i opracujcie do niego choreografię. Po występie wybierzcie najlepsze mażoretki.
Słownik pojęć
opracowanie utworu muzycznego na inny instrument, głos lub zespół instrumentów niż ten, na który był on pierwotnie skomponowany; też: utwór tak przerobiony.