E-materiały do kształcenia zawodowego

W recepturze aptecznej

MED.09. Sporządzanie i wytwarzanie produktów leczniczych oraz prowadzenie obrotu produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, suplementami diety i środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz innymi produktami dopuszczonymi do obrotu w aptece na podstawie przepisów prawa - Technik farmaceutyczny 321301

bg‑azure

Receptura apteczna w praktyce

WIRTUALNE LABORATORIUM

1

Spis treści

2
1
1
Instrukcja do wirtualnego laboratorium

Wirtualne laboratorium “Receptura apteczna w praktyce” rozpoczyna się ekranem startowym. Za pomocą przycisku Start, użytkownik przechodzi do ekranu z wyborem receptury. Multimedium umożliwia wirtualne sprawdzenie umiejętności z zakresu praktycznych aspektów pracy technika farmaceutycznego w aptece otwartej.

Po wyborze receptury, użytkownik przechodzi do ekranu z pierwszym krokiem postępowania - zapoznanie się i analiza recepty lekarskiej w postaci papierowej Następnie w kolejnych krokach będzie mieć za zadanie: wykonanie odpowiednich obliczeń, przygotowanie potrzebnego sprzętu oraz surowców, wykonanie receptury zgodnie z wymogami panującymi w aptece, pakowanie wykonanego leku oraz zaopatrzenie go w prawidłowo wypełnioną sygnaturę.

Na każdym kolejnym ekranie znajduje się informacja, co na danym etapie powinien wykonać użytkownik:

  • zapoznać się z opisami i odpowiedzieć na pytania poprzez kliknięcie w odpowiednie przyciski lub wpisanie danych w interaktywne pola,

  • wybrać odpowiednie elementy poprzez kliknięcie na nie,

  • przeciągnąć elementy we wskazane miejsca,

  • wykonać polecenie, klikając odpowiednią ilustrację na ekranie.

Po wykonaniu polecenia, pojawia się informacja zwrotna o poprawnie lub błędnie podjętej decyzji. W każdym kroku przygotowania leku, do dyspozycji użytkownika jest instrukcja, dostępna po najechaniu na ikonę i.

Kroki postępowania dla wszystkich roztworów są analogiczne. Nie można pominąć żadnego kroku. Jeśli użytkownik popełni błąd, to nie może przejść do kolejnego etapu.

  1. Zapoznanie się z receptą lekarską załączoną do receptury – nie można jej edytować, widoczna jest na ekranie przez cały czas wykonywania receptury. Na niej znajdują się dane dotyczące ilości potrzebnych substancji.

  2. Analiza poprawności receptury – ocena, czy recepta jest poprawnie wypisana, czy są niezgodności.

  3. Obliczenia ilości substancji, które będą użyte do przygotowania leku.

  4. Wybór środowiska – jałowe lub niejałowe.

  5. Wybór surowców.

  6. Wybór sprzętu.

  7. Wykonanie receptury krok po kroku.

  8. Wypisanie sygnatury.

R1W6CQjVdYlNF
Przyciski funkcyjne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Receptura apteczna w praktyce - płynne

1
R11nOQhCIPOmS
Receptura apteczna w praktyce - płynne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z poniższym opisem, a następnie rozwiąż zadania.

Napar

Otrzymujesz receptę. Twoim zadaniem jest przygotowanie zleconego leku recepturowego.

Recepta: imię i nazwisko pacjenta: Jan Kowalski, ulica Zakładowa 2, 00 000 Poznań, numer PESEL 60101200000

Rp.

Adonis vernalis herbae inf. 3 na 150

D.S. Trzy razy dziennie łyżeczkę

Dane i podpis osoby uprawnionej: lek. med. Jan Nowak

Podany zapis trzy na sto pięćdziesiąt na recepcie oznacza, że trzeba użyć trzech gramów surowca do uzyskania stu pięćdziesięciu mililitrów naparu.

Instrukcja wykonania naparu

  1. Analiza recepty lekarskiej

  2. Obliczenia potrzebne do wykonania receptury

  3. Wybór odpowiedniego środowiska oraz surowców

  4. Wybór odpowiedniego sprzętu

  5. Wykonanie krok po kroku

    • Na wadze elektronicznej postawić infuzorkę, wytarować, odważyć bezpośrednio trzy gramy surowca, czyli ziela miłka.

    • Do zlewki trzystumililitrowej wlać około dwustu mililitrów wody, postawić na włączonej płycie grzewczej i ogrzewać do wrzenia.

    • Ponownie wytarować wagę elektroniczną z infuzorką, przez kliknięcie przycisku „tara” na wadze. Odważyć do niej sto pięćdziesiąt gramów wrzącej wody destylowanej.

    • Infuzorkę przykryć wieczkiem, przenieść na łaźnię wodną, ogrzewać w temperaturze powyżej dziewięćdziesięciu stopni Celsjusza przez piętnaście minut.

    • Po wskazanym czasie zdjąć infuzorkę z łaźni wodnej i pozostawić na piętnaście minut, od czasu do czasu mieszając.

    • Przygotować sprzęt do przesączania. Na lejek nałożyć gazę, a na nią cienką warstwę waty.

    • Na wadze elektronicznej postawić butelkę, w pierwszej kolejności wytarować, nałożyć przygotowany zestaw filtrujący i przesączyć odwar, tak by cały surowiec wypadł z infuzorki na gazę. Butelka pozostaje na wytarowanej wadze.

    • Do zlewki trzystumililitrowej wlać około stu mililitrów wody, postawić na włączonej płycie grzewczej i ogrzewać do wrzenia.

    • Lejek z zawartością przenieść na zlewkę pięciusetmililitrową i przemyć surowiec wrzącą wodą ze zlewki trzystumililitrowej. Zdjąć lejek, zlewkę z zawartością pozostawić do ochłodzenia.

    • Płynu po przepłukaniu surowca użyć do uzupełnienia naparu we wcześniej wytarowanej butelce z naparem, tak by uzyskać masę przepisaną przez lekarza, czyli sto pięćdziesiąt gramów.

    • Poprawnie wypisać sygnaturę białą i przymocować ją do butelki.

Wzór prawidłowo wypisanej sygnatury:

  • Nazwa apteki realizującej receptę

  • Imię i nazwisko pacjenta: Jak Kowalski

  • Imię i nazwisko osoby wykonującej: Hanna Nowak

  • Receptura:

    • Adonis vernalis herbae inf. 3 na 150

    • D.S. Trzy razy dziennie łyżeczkę

  • Uwagi specjalne: ZMIESZAĆ PRZED UŻYCIEM

  • Data wykonania leku:

  • Sposób użycia: wewnętrzny

  • Podpis osoby wykonującej:

  • Termin przydatności leku do użycia:

Wniosek: Otrzymano jasnobrązowy, klarowny roztwór.

R1LwyKD9WCd7c2
Ćwiczenie 1
Którego surowca trzeba użyć do wykonania recepty?
RPqC7G6Dof0qL2
Ćwiczenie 2
Wskaż wszystkie elementy poprawnie wypisanej sygnatury.
R1CUdlQBaCU1D
Ćwiczenie 3
Których sprzętów należy użyć do przygotowania recepty? Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.
RCSs30PlmscU5
Ćwiczenie 4
Na podstawie przedstawionej recepty uzupełnij luki w tekście.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3

Receptura apteczna w praktyce - stałe

1
R1P48JdQ3FRlu
Receptura apteczna w praktyce - stałe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z poniższym opisem, a następnie rozwiąż zadania.

Czopki

Otrzymujesz receptę. Twoim zadaniem jest przygotowanie zleconego leku recepturowego.

Recepta: imię i nazwisko pacjenta: Jan Kowalski, ulica Zakładowa 2, 00 000 Poznań, numer PESEL 60101200000

Metamizoli 0,5

Cacao olei q.s.

M.f. supp. anal. D.t.d. No 12

D.S. Dwa razy dziennie czopek

Dane i podpis osoby uprawnionej: lek. med. Jan Nowak

Ważne. Metamizol sodowy należy do substancji silnie działających. Należy sprawdzić, czy nie zostały przekroczone maksymalne dawki.

Instrukcja wykonania czopków wytwarzanych z użyciem unguatora, metodą wylewania

  1. Analiza recepty lekarskiej

  2. Obliczenia potrzebne do wykonania receptury Obliczenie ilości potrzebnego metamizolu

    • Obliczenie ilości potrzebnego metamizolu

    • Obliczenie ilości potrzebnego masła kakaowego

    Ilość podłoża w gramach potrzebna do przygotowania zadanej liczby czopków równa się ilości podłoża w gramach mieszczącej się w formie według przepisanej liczby czopków minus średni współczynnik wyparcia, wynoszący siedem dziesiątych, razy ilość środka leczniczego w gramach dla zadanej liczby czopków.

  3. Wybór odpowiedniego środowiska oraz surowców

  4. Wybór odpowiedniego sprzętu

  5. Wykonanie krok po kroku:

    • Położyć papierek wagowy na wagę proszkową, wytarować, odważyć sześć gramów metamizolu, zdjąć z wagi.

    • Na wadze elektronicznej postawić tubę, wytarować, odważyć bezpośrednio dziewiętnaście i osiem dziesiątych grama masła kakaowego.

    • Do tuby z masłem kakaowym wsypać odważony wcześniej metamizol.

    • Zainstalować tubę do unguatora.

    • Ustawić obroty na siedem i czas mieszania na osiem minut. Nacisnąć „start”.

    • Gdy unguator skończy pracę, zdjąć tubę ze statywu, wyjąć trzpień z małego otworu w zakrętce, oczyścić mieszadło za pomocą karty celuloidowej.

    • Tubę ponownie zamknąć, a na mały otwór nakręcić aplikator. Formy na czopki w blistrze umieścić w stojaku.

    • Dociskając dno opakowania tuby, wylewać przez aplikator masę czopkową do formy. Powtórzyć czynność dla każdej z form. Wstawić do lodówki i pozostawić do zastygnięcia.

    • Formę z zestalonymi czopkami przenieść do pudełka z sygnaturą pomarańczową, oznaczającą „do użytku zewnętrznego”.

    • Poprawnie wypisać sygnaturę i przymocować ją do opakowania.

Wzór prawidłowo wypisanej sygnatury:

  • Nazwa apteki realizującej receptę

  • Imię i nazwisko pacjenta: Jak Kowalski

  • Imię i nazwisko osoby wykonującej: Hanna Nowak

  • Receptura:

    • Metamizoli 0,5

    • Cacao olei q.s.

    • M.f. supp. anal. D.t.d. No 12

    • D.S. Dwa razy dziennie czopek

  • Uwagi specjalne: brak

  • Data wykonania leku:

  • Sposób użycia: zewnętrzny

  • Podpis osoby wykonującej:

  • Termin przydatności leku do użycia:

Wniosek: Otrzymano zbite, matowe czopki w jednolitym kremowym kolorze.

REt4C1O1BNUxq2
Ćwiczenie 1
Których surowców należy użyć do przygotowania powyższej recepty? Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.
R1XrLmbpOEHKA1
Ćwiczenie 2
Pogrupuj sprzęt potrzebny i niepotrzebny do wykonania powyższej recepty.
Rfje0eRx91YNQ2
Ćwiczenie 3
Na podstawie przedstawionej powyżej recepty uzupełnij luki w tekście.

Zapoznaj się z poniższym opisem, a następnie rozwiąż zadania.

Emulsja do użytku wewnętrznego

Otrzymujesz receptę. Twoim zadaniem jest przygotowanie zleconego leku recepturowego.

Recepta: imię i nazwisko pacjenta: Jan Kowalski, ulica Zakładowa 2, 00 000 Poznań, numer PESEL 60101200000

Rp.

Gummi arabici 10,0

Ricini olei 20,0

Menthae piperitae olei gtt. 2

Aquae ad 100,0

M.f. emulsio

D.S. Raz dziennie łyżeczkę

Dane i podpis osoby uprawnionej: lek. med. Jan Nowak

Instrukcja wykonania emulsji do użytku wewnętrznego

  1. Analiza recepty lekarskiej

  2. Obliczenia potrzebne do wykonania receptury

    Przyrządzanie emulsji trzeba zacząć od stworzenia jądra emulsji przez połączenie oleju rycynowego, gumy arabskiej i wody w proporcji dwa do jednego do półtora. Do obliczeń wykorzystuje się całą ilość oleju i gumy arabskiej oraz część wody w odpowiedniej proporcji.

    Ilość potrzebnych składników do jądra emulsji:

    • ilość olejku miętowego w obliczeniach pomijamy ze względu na jego bardzo małą wagę,

    • 100,0 – (20,0 + 10,0) = 70,0,

    • olej rycynowy dwadzieścia gramów,

    • guma arabska dziesięć gramów,

    • woda destylowana potrzebna do przygotowania jądra emulsji piętnaście gramów,

    • woda destylowana potrzebna do przygotowania całej emulsji siedemdziesiąt gramów.

  3. Wybór odpowiedniego środowiska oraz surowców

  4. Wybór odpowiedniego sprzętu

  5. Wykonanie krok po kroku

    • Położyć papierek wagowy na wagę proszkową, wytarować, odważyć dziesięć gramów gumy arabskiej, zdjąć z wagi.

    • Na wadze elektronicznej postawić moździerz z pistlem, wytarować, odważyć bezpośrednio dwadzieścia gramów oleju rycynowego, zdjąć moździerz z wagi.

    • Na wadze elektronicznej postawić zlewkę, wytarować, odważyć siedemdziesiąt gramów wody, zdjąć zlewkę z wagi.

    • Do moździerza z olejem wsypać odważoną gumę arabską, wymieszać pistlem.

    • Moździerz z zawartością ponownie postawić na wadze elektronicznej, wytarować, odważyć piętnaście gramów wody z wcześniej przygotowanej zlewki. Zdjąć moździerz z wagi.

    • Ucierać energicznie pistlem, aż do uzyskania charakterystycznego trzasku, mlasku podczas ucierania.

    • Po charakterystycznym trzasku ucierać jądro emulsji przez kilka minut.

    • Pozostałą wodę porcjami dodawać do jądra emulsji, nie przestając ucierać emulsji pistlem.

    • Dwie krople oleju miętowego dodać do gotowej emulsji i dokładnie wymieszać.

    • Gotową emulsję przelać bezpośrednio do butelki, resztki emulsji ściągnąć ze ścianek za pomocą karty celuloidowej i przenieść do pojemnika. Butelkę zamknąć nakrętką.

    • Poprawnie wypisać sygnaturę i przymocować ją do opakowania.

Wzór prawidłowo wypisanej sygnatury:

  • Nazwa apteki realizującej receptę

  • Imię i nazwisko pacjenta: Jak Kowalski

  • Imię i nazwisko osoby wykonującej: Hanna Nowak

  • Receptura:

    • Gummi arabici 10,0

    • Ricini olei 20,0

    • Menthae piperitae olei gtt. 2

    • Aquae ad 100,0

    • M.f. emulsio

    • D.S. Raz dziennie łyżeczkę

  • Uwagi specjalne: wstrząsnąć przed użyciem

  • Data wykonania leku:

  • Sposób użycia: wewnętrzny

  • Podpis osoby wykonującej:

  • Termin przydatności leku do użycia:

Wniosek: Otrzymano beżowy, jednorodny, opalizujący roztwór.

RSJEDBBVI43J72
Ćwiczenie 4
Ile oleju miętowego potrzeba do przygotowania tej emulsji?
Re9YywnCcuRpf2
Ćwiczenie 5
Ile oleju rycynowego potrzeba do przygotowania tego roztworu zgodnie z otrzymaną receptą?
R1QG0iFoOYrd82
Ćwiczenie 6
Których sprzętów należy użyć do przygotowania recepty? Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.
RM0279boiLdiQ
Ćwiczenie 7
Uporządkuj we właściwej kolejności czynności, które należy podjąć w celu wykonania leku recepturowego zgodnie z otrzymaną receptą.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Receptura apteczna w praktyce - półstałe

1
R9DifamY85y0I
Receptura apteczna w praktyce - półstałe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z poniższym opisem, a następnie rozwiąż zadania.

Maść z witaminami typu maść emulsja, wytwarzana z użyciem unguatora

Otrzymujesz receptę. Twoim zadaniem jest przygotowanie zleconego leku recepturowego.

Recepta: imię i nazwisko pacjenta: Jan Kowalski, ulica Zakładowa 2, 00 000 Poznań, numer PESEL 60101200000

Rp.

Vitamini A liq. 80 000 j.m.

Vitamini E liq. 350 mg

3% Sol. Acidi borici 30,0

Lekobaza ad 100,0

M.f. ung.

D.S. Raz dziennie zewnętrznie

Dane i podpis osoby uprawnionej: lek. med. Jan Nowak

Informacje z ulotki: witamina E

Vitaminum E, płyn doustny (Medana Pharma):

  • jeden mililitr roztworu zawiera trzysta miligramów int‑rac‑alfa‑tokoferylu octanu

  • d równa się dziewięćdziesiąt trzy setne grama na mililitr

  • dwadzieścia siedem kropli w jednym mililitrze

  • jedna kropla zawiera około jedenastu miligramów int‑rac‑alfa‑tokoferylu octanu

Vitaminum A, pięćdziesiąt tysięcy jednostek międzynarodowych na mililitr (Medana Pharma):

  • jeden mililitr roztworu zawiera pięćdziesiąt tysięcy jednostek międzynarodowych retynolu palmitynianu

  • trzydzieści kropli w jednym mililitrze

  • jedna kropla zawiera około tysiąca sześciuset siedemdziesięciu jednostek międzynarodowych retynolu palmitynianu

  • d równa się jeden i osiem setnych grama na mililitr

Instrukcja wykonania maści z witaminami (typu maść emulsja), wytwarzanej z użyciem unguatora

  1. Analiza recepty lekarskiej, wykonanie obliczeń masy niezbędnych składników

  2. Wybór odpowiedniego środowiska oraz surowców

  3. Wybór odpowiedniego sprzętu

  4. Wykonanie krok po kroku

    • Zdjąć z pojemnika do maści obie nakrętki, postawić pojemnik na wadze, wytarować, odważyć lekobazę.

    • Wagę z pojemnikiem ponownie wytarować, odważyć trzydzieści gramów roztworu trzyprocentowego kwasu bornego. Zdjąć pojemnik z wagi.

    • Zainstalować pojemnik do unguatora.

    • Ustawić obroty na pięć i czas mieszania na trzy minuty. Nacisnąć „start”.

    • Po zakończeniu pracy unguatora odkręcić pojemnik od nakrętki (mieszadło z nakrętką pozostają zainstalowane w unguatorze), postawić pojemnik na wadze, wytarować, odważyć kolejno jeden i siedemdziesiąt trzy setne grama witaminy A oraz jeden i jedną setną grama witaminy E.

    • Zainstalować pojemnik do unguatora i ustawić obroty na pięć i czas mieszania na dwie minuty. Nacisnąć „start”.

    • Wyjąć pojemnik z unguatora.

    • Poprawnie wypisać sygnaturę i przymocować ją do opakowania.

Wzór prawidłowo wypisanej sygnatury:

  • Nazwa apteki realizującej receptę

  • Imię i nazwisko pacjenta: Jak Kowalski

  • Imię i nazwisko osoby wykonującej: Hanna Nowak

  • Receptura: - Vitamini A liq. 80 000 j.m. - Vitamini E liq. 350 mg - 3% Sol. Acidi borici 30,0 - Lekobaza ad 100,0 - M.f. ung. - D.S. Raz dziennie zewnętrznie

  • Uwagi specjalne: (tu brak)

    • Data wykonania leku:

    • Sposób użycia: zewnętrzny

    • Podpis osoby wykonującej:

    • Termin przydatności leku do użycia:

Wniosek: Otrzymano białawą, jednorodną maść o średnio zbitej konsystencji.

RLdcaZSUWjOMq2
Ćwiczenie 1
Ile witaminy A potrzeba do przygotowania tej maści?
R1GeyXm1MdhiU2
Ćwiczenie 2
Ile kwasu bornego potrzeba do przygotowania maści zgodnie z otrzymaną receptą?
RYUiztibNV7hk2
Ćwiczenie 3
Których surowców należy użyć do przygotowania powyższej recepty? Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.
R1cEnBiLQqJtr2
Ćwiczenie 4
Których sprzętów należy użyć do przygotowania recepty? Wskaż wszystkie poprawne odpowiedzi.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia