1. Benzyna a olej napędowy

Samochody z silnikiem spalinowym są zasilane benzyną, a z silnikiem wysokoprężnym – olejem napędowym. Jakie właściwości mają te dwa rodzaje paliwa?

Badane właściwości benzyny silnikowej i oleju napędowego

Doświadczenie 1

Oceny palności benzyny i oleju napędowego dokonuje nauczyciel.

Problem badawczy

Określenie palności i rozpuszczalności typowych paliw silnikowych w rozpuszczalniku polarnym i niepolarnym.

Hipoteza

Benzyna i olej napędowy są łatwopalnymi cieczami i rozpuszczają się w określonych rozpuszczalnikach.

Co będzie potrzebne

• benzyna silnikowa,

• olej napędowy,

• areometr,

• 2 parownice,

• 4 probówki,

• 2 cylindry miarowe,

• woda,

• olej roślinny,

• łuczywo.

Instrukcja

1. W dwóch zlewkach znajdują się odpowiednio: benzyna i olej napędowy. Zwróć uwagę na ich stan skupienia, barwę i zapach.

2. Do jednej parownicy wlej niewielką ilość benzyny silnikowej i ostrożnie zbliż do jej powierzchni zapalone łuczywo. (Tę część doświadczenia wykonuje nauczyciel).

3. Do drugiej parownicy wlej olej napędowy i ostrożnie zbliż do jego powierzchni zapalone łuczywo. (Tę część doświadczenia wykonuje nauczyciel).

4. Do jednego cylindra miarowego wlej benzynę, a do drugiego – olej napędowy. Za pomocą areometru zmierz gęstość obu paliw.

5. Do dwóch probówek nalej około 2 cmIndeks górny 3³ benzyny samochodowej. Do pierwszej dodaj około 1 cmIndeks górny 3³ wody, a do drugiej – około 1 cmIndeks górny 3³ oleju roślinnego.

6. Tę samą czynność powtórz z olejem napędowym.

7. Zawartość probówek wymieszaj.

Podsumowanie

Benzyna silnikowa jest bezbarwną, lotną i łatwopalną cieczą o charakterystycznym zapachu. Jasny płomień spalanego paliwa świadczy o spalaniu całkowitym. Benzyna nie rozpuszcza się w wodzie, utrzymuje się na jej powierzchni, co potwierdza, że gęstość benzyny jest mniejsza od gęstości wody. Dobrze rozpuszcza się w oleju roślinnym (jest niepolarna). Benzynę można więc stosować do rozpuszczania tłuszczów.
Olej napędowy również jest cieczą, lecz o jasnożółtej barwie i charakterystycznym zapachu. Zapala się łatwo, ale płomień jest żółty, nieco kopcący. Nie rozpuszcza się również w wodzie. Utrzymuje się na powierzchni wody. Badanie gęstości areometrem pozwala wyciągnąć wniosek, że olej napędowy ma gęstość 0,820–0,845 g/cmIndeks górny 3³, czyli nieco większą od benzyny (0,720–0,775 g/cmIndeks górny 3³). Rozpuszcza się w oleju roślinnym i podobnie jak benzyna jest niepolarny.

RdBRvwAZ1rLl31

Na stole laboratoryjnym znajdują się 2 zlewki. W jednej jest bezbarwna ciecz (benzyna), a w drugiej ciecz bardziej żółtawa (olej napędowy). Eksperymentator podnosi obie zlewki i się przygląda przez chwilkę tym cieczom. Następnie naczynie z olejem napędowym odkłada i sprawdza zapach benzyny, wąchając opary znad tej cieczy w kierunku własnego nosa. Pierwszą zlewkę odkłada i bada zapach substancji w zlewce drugiej. Do jednej parownicy eksperymentator nalewa niewielką ilość benzyny silnikowej, zapala łuczywo i ostrożnie przykłada także palące się łuczywo do powierzchni benzyny. Benzyna natychmiast się zapala. Płomień jest jasny. Następnie eksperymentator do drugiej parownicy nalewa olej napędowy , zapala łuczywo i ostrożnie przykłada do powierzchni tego paliwa . Olej napędowy zapala się również, ale nieco wolniej i płomień jest żółty, nieco kopcący. Eksperymentator do jednego cylindra miarowego nalewa benzyny, a do drugiego oleju napędowego. Do obu cylindrów wprowadza areometr i obserwuje do jakiego poziomu zanurzy się jego nóżka. Zbliżenie na odczyt. Eksperymentator odczytuje wartość gęstości w miejscu, gdzie poziom cieczy przecina skalę areometru. Dla benzyny wartość powinna mieścić się w przedziale 0,720 – 0,775 g/cm3, a dla oleju napędowego 0.82 – 0.845 g/cm3. Do dwóch probówek należy nalać po 2 cm3 benzyny samochodowej. Do pierwszej dodać około 1 cm3 wody, a do drugiej około 1 cm3 oleju roślinnego. Zawartość probówek wymieszać wstrząsając. W przypadku mieszaniny wody z benzyną chemik pokazuje probówkę, zbliżenie kamery i widać wyraźnie 2 niemieszające się ciecze.(warstwa dolna o dwa razy mniejszej objętości to woda, a warstwa górna lekko żółta to benzyna). W drugiej probówce po wymieszaniu powstaje mętna prawie bezbarwna ciecz, co można zauważyć po zbliżeniu kamery na probówkę. Tę samą czynność należy powtórzyć z olejem napędowym. Podobne wyniki, z tym że warstwa oleju napędowego będzie bardziej żółta od benzyny.

Na stole laboratoryjnym znajdują się 2 zlewki. W jednej jest bezbarwna ciecz (benzyna), a w drugiej ciecz bardziej żółtawa (olej napędowy). Eksperymentator podnosi obie zlewki i się przygląda przez chwilkę tym cieczom. Następnie naczynie z olejem napędowym odkłada i sprawdza zapach benzyny, wąchając opary znad tej cieczy w kierunku własnego nosa. Pierwszą zlewkę odkłada i bada zapach substancji w zlewce drugiej. Do jednej parownicy eksperymentator nalewa niewielką ilość benzyny silnikowej, zapala łuczywo i ostrożnie przykłada także palące się łuczywo do powierzchni benzyny. Benzyna natychmiast się zapala. Płomień jest jasny. Następnie eksperymentator do drugiej parownicy nalewa olej napędowy , zapala łuczywo i ostrożnie przykłada do powierzchni tego paliwa . Olej napędowy zapala się również, ale nieco wolniej i płomień jest żółty, nieco kopcący. Eksperymentator do jednego cylindra miarowego nalewa benzyny, a do drugiego oleju napędowego. Do obu cylindrów wprowadza areometr i obserwuje do jakiego poziomu zanurzy się jego nóżka. Zbliżenie na odczyt. Eksperymentator odczytuje wartość gęstości w miejscu, gdzie poziom cieczy przecina skalę areometru. Dla benzyny wartość powinna mieścić się w przedziale 0,720 – 0,775 g/cm3, a dla oleju napędowego 0.82 – 0.845 g/cm3. Do dwóch probówek należy nalać po 2 cm3 benzyny samochodowej. Do pierwszej dodać około 1 cm3 wody, a do drugiej około 1 cm3 oleju roślinnego. Zawartość probówek wymieszać wstrząsając. W przypadku mieszaniny wody z benzyną chemik pokazuje probówkę, zbliżenie kamery i widać wyraźnie 2 niemieszające się ciecze.(warstwa dolna o dwa razy mniejszej objętości to woda, a warstwa górna lekko żółta to benzyna). W drugiej probówce po wymieszaniu powstaje mętna prawie bezbarwna ciecz, co można zauważyć po zbliżeniu kamery na probówkę. Tę samą czynność należy powtórzyć z olejem napędowym. Podobne wyniki, z tym że warstwa oleju napędowego będzie bardziej żółta od benzyny.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Na stole laboratoryjnym znajdują się 2 zlewki. W jednej jest bezbarwna ciecz (benzyna), a w drugiej ciecz bardziej żółtawa (olej napędowy). Eksperymentator podnosi obie zlewki i się przygląda przez chwilkę tym cieczom. Następnie naczynie z olejem napędowym odkłada i sprawdza zapach benzyny, wąchając opary znad tej cieczy w kierunku własnego nosa. Pierwszą zlewkę odkłada i bada zapach substancji w zlewce drugiej. Do jednej parownicy eksperymentator nalewa niewielką ilość benzyny silnikowej, zapala łuczywo i ostrożnie przykłada także palące się łuczywo do powierzchni benzyny. Benzyna natychmiast się zapala. Płomień jest jasny. Następnie eksperymentator do drugiej parownicy nalewa olej napędowy , zapala łuczywo i ostrożnie przykłada do powierzchni tego paliwa . Olej napędowy zapala się również, ale nieco wolniej i płomień jest żółty, nieco kopcący. Eksperymentator do jednego cylindra miarowego nalewa benzyny, a do drugiego oleju napędowego. Do obu cylindrów wprowadza areometr i obserwuje do jakiego poziomu zanurzy się jego nóżka. Zbliżenie na odczyt. Eksperymentator odczytuje wartość gęstości w miejscu, gdzie poziom cieczy przecina skalę areometru. Dla benzyny wartość powinna mieścić się w przedziale 0,720 – 0,775 g/cm3, a dla oleju napędowego 0.82 – 0.845 g/cm3. Do dwóch probówek należy nalać po 2 cm3 benzyny samochodowej. Do pierwszej dodać około 1 cm3 wody, a do drugiej około 1 cm3 oleju roślinnego. Zawartość probówek wymieszać wstrząsając. W przypadku mieszaniny wody z benzyną chemik pokazuje probówkę, zbliżenie kamery i widać wyraźnie 2 niemieszające się ciecze.(warstwa dolna o dwa razy mniejszej objętości to woda, a warstwa górna lekko żółta to benzyna). W drugiej probówce po wymieszaniu powstaje mętna prawie bezbarwna ciecz, co można zauważyć po zbliżeniu kamery na probówkę. Tę samą czynność należy powtórzyć z olejem napędowym. Podobne wyniki, z tym że warstwa oleju napędowego będzie bardziej żółta od benzyny.

2. Liczba oktanowa

Benzyna otrzymywana w procesie destylacji frakcyjnej ropy naftowej to mieszanina węglowodorów o prostych łańcuchach węglowych, która spala się wybuchowo (detonacyjnie), dlatego nie może być wykorzystywana jako paliwo do samochodów. Najważniejszym parametrem określającym jakość benzyny jest liczba oktanowaliczba oktanowaliczba oktanowa (LO), będąca wskaźnikiem określającym zdolność paliwa do bezstukowego spalania w cylindrze silnika spalinowego. Mieszanka benzynowo‑powietrzna po zapaleniu przez iskrę świecy zapłonowej powinna spalać się równomiernie i nie za szybko, ponieważ zbyt gwałtowne spalanie powoduje nierównomierną pracę silnika i jego przedwczesne zużycie. Benzyna o LO = 98 spala się jak mieszanina 98% izooktanu i 2% n‑heptanu (najmniejsze liczby oktanowe mają n‑alkany).

R1etQ2a7uWM2Q1

Chemik prowadzi samochód. Auto zbliża się do stacji paliw. Podjeżdża pod dystrybutor. Mężczyzna wysiada z samochodu. Mężczyzna staje przy dystrybutorze z benzyną. Przeskok kamery na działający silnik czterosuwowy o zapłonie iskrowym. Jak silnik pracuje to wyświetlają się nazwy poszczególnych etapów pracy tego silnika. Pojawia się schemat destylacji frakcyjnej ropy naftowej z zaznaczonymi frakcjami. Najazd kamery na napis benzyna (5-12 at. C), po czym napis płynnie przechodzi w naczynie z benzyną (np. zlewkę lub słoik). Przybliżenie na dystrybutor, tak aby można było zobaczyć dwa rodzaje benzyny: LO 95 i LO 98. Na ekranie pojawia się model kulkowy cząsteczki izooktanu, a pod nim nazwa systematyczna tj. obok. Następnie pojawia się model kulkowy cząsteczki n-heptanu i nazwa. Na ekranie pojawia się strzałka pozioma . Po czym suwak przesuwa się na strzałce w prawo i jak dojdzie do wartości 95. Pojawia się mężczyzna, który właśnie kończy tankować. Wsiada do auta. Zamyka drzwi i odjeżdża.

Chemik prowadzi samochód. Auto zbliża się do stacji paliw. Podjeżdża pod dystrybutor. Mężczyzna wysiada z samochodu. Mężczyzna staje przy dystrybutorze z benzyną. Przeskok kamery na działający silnik czterosuwowy o zapłonie iskrowym. Jak silnik pracuje to wyświetlają się nazwy poszczególnych etapów pracy tego silnika. Pojawia się schemat destylacji frakcyjnej ropy naftowej z zaznaczonymi frakcjami. Najazd kamery na napis benzyna (5-12 at. C), po czym napis płynnie przechodzi w naczynie z benzyną (np. zlewkę lub słoik). Przybliżenie na dystrybutor, tak aby można było zobaczyć dwa rodzaje benzyny: LO 95 i LO 98. Na ekranie pojawia się model kulkowy cząsteczki izooktanu, a pod nim nazwa systematyczna tj. obok. Następnie pojawia się model kulkowy cząsteczki n-heptanu i nazwa. Na ekranie pojawia się strzałka pozioma . Po czym suwak przesuwa się na strzałce w prawo i jak dojdzie do wartości 95. Pojawia się mężczyzna, który właśnie kończy tankować. Wsiada do auta. Zamyka drzwi i odjeżdża.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Chemik prowadzi samochód. Auto zbliża się do stacji paliw. Podjeżdża pod dystrybutor. Mężczyzna wysiada z samochodu. Mężczyzna staje przy dystrybutorze z benzyną. Przeskok kamery na działający silnik czterosuwowy o zapłonie iskrowym. Jak silnik pracuje to wyświetlają się nazwy poszczególnych etapów pracy tego silnika. Pojawia się schemat destylacji frakcyjnej ropy naftowej z zaznaczonymi frakcjami. Najazd kamery na napis benzyna (5-12 at. C), po czym napis płynnie przechodzi w naczynie z benzyną (np. zlewkę lub słoik). Przybliżenie na dystrybutor, tak aby można było zobaczyć dwa rodzaje benzyny: LO 95 i LO 98. Na ekranie pojawia się model kulkowy cząsteczki izooktanu, a pod nim nazwa systematyczna tj. obok. Następnie pojawia się model kulkowy cząsteczki n-heptanu i nazwa. Na ekranie pojawia się strzałka pozioma . Po czym suwak przesuwa się na strzałce w prawo i jak dojdzie do wartości 95. Pojawia się mężczyzna, który właśnie kończy tankować. Wsiada do auta. Zamyka drzwi i odjeżdża.

R152Xcninj37F1

Benzyna o liczbie oktanowej LO=98

3. Antydetonatory, czyli środki przeciwstukowe

Liczbę oktanową benzyny można podwyższyć, stosując tzw. antydetonatoryantydetonatoryantydetonatory, czyli chemiczne środki przeciwstukowe. Jednymi z pierwszych takich środków były jodyna i anilina. Pracownicy koncernu General Motors w ciągu 7 lat przetestowali 33 000 różnych substancji chemicznych i w 1922 r. odkryli oraz opatentowali antystukowe działanie tetraetyloołowiu – związku o wzorze: ${\text{Pb(C}}_{\text{2}}{\text{H}}_{\text{5}}{\text{)}}_{\text{4}}$. Substancja ta okazała się tania i bardzo skuteczna, ponieważ dodatek zaledwie 0,15 g tego odczynnika do 1 dmIndeks górny 3³ benzyny zwiększał jej LO z 60 do 96. Szybko jednak przekonano się, że ze spalinami do atmosfery wydzielane są silnie toksyczne związki ołowiu, stanowiące zagrożenie dla człowieka i środowiska przyrodniczego. Obecnie stosuje się benzyny bezołowiowe, w których jako antydetonatory używa się głównie etery: MTBE i ETBE lub alkohole (np. metanol i etanol).

RZjSsBKfaO7V4

Współczesne antydetonatory

Ciekawostka

Ołów, choć znany jest ludzkości od ponad 4500 lat, jest jednym z najbardziej toksycznych metali ciężkich. Rzymianie wykorzystywali ten pierwiastek na skalę przemysłową. Przykładem tego są rzymskie wodociągi, które prawie w całości zostały zbudowane z ołowianych rur. Był również dodawany do wina w postaci octanu ołowiu (zwanego cukrem ołowianym), aby poprawić jego smak, oraz stosowany do produkcji farb malarskich. Zatrucie ołowiem było w dawnych wiekach powszechną chorobą malarzy. Na skutek zatrucia związkami ołowiu ucierpiał m.in. Francisco Goya, który często używał bieli ołowianej. Od 2005 r. prawo unijne zakazało sprzedaży benzyny ołowiowej z powodu emisji szkodliwego $\text{PbO}$ i zatruwania katalizatora samochodowego.

RmJr2Od8MObDC1

Szkodliwy wpływ ołowiu i jego związków na organizm człowieka

R1WNLpLAljlbC1

Po drodze porusza się auto, a z jego rury wydechowej wydzielają się kłęby ciemnego dymu. Widok na układ wydechowy samochodu i najazd na katalizator. Pojawia się zdjęcie przedstawiające katalizator i jego przekroje. Na ekranie ukazuje się animacja jak działa katalizator, a po chwili pojawiają się równania reakcji chemicznych, które obrazują zasadę działania takiego katalizatora. Pojawia się pracujący silnik Diesla, do którego doprowadzany jest ON i który jest połączony z katalizatorem, ten zaś z rurą wydechową, z której odprowadzane są CO2, H2O i NOx. Samochód znowu jedzie, ale już z rury wydechowej widać białe dymy. Nagle auto przejeżdża przez kałużę z wodą i dalej jedzie, ale już skokami. Na ekranie komputera samochodowego pojawia się pulsujący napis: Awaria! Pojawia się straż pożarna na sygnale.

Po drodze porusza się auto, a z jego rury wydechowej wydzielają się kłęby ciemnego dymu. Widok na układ wydechowy samochodu i najazd na katalizator. Pojawia się zdjęcie przedstawiające katalizator i jego przekroje. Na ekranie ukazuje się animacja jak działa katalizator, a po chwili pojawiają się równania reakcji chemicznych, które obrazują zasadę działania takiego katalizatora. Pojawia się pracujący silnik Diesla, do którego doprowadzany jest ON i który jest połączony z katalizatorem, ten zaś z rurą wydechową, z której odprowadzane są CO2, H2O i NOx. Samochód znowu jedzie, ale już z rury wydechowej widać białe dymy. Nagle auto przejeżdża przez kałużę z wodą i dalej jedzie, ale już skokami. Na ekranie komputera samochodowego pojawia się pulsujący napis: Awaria! Pojawia się straż pożarna na sygnale.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Po drodze porusza się auto, a z jego rury wydechowej wydzielają się kłęby ciemnego dymu. Widok na układ wydechowy samochodu i najazd na katalizator. Pojawia się zdjęcie przedstawiające katalizator i jego przekroje. Na ekranie ukazuje się animacja jak działa katalizator, a po chwili pojawiają się równania reakcji chemicznych, które obrazują zasadę działania takiego katalizatora. Pojawia się pracujący silnik Diesla, do którego doprowadzany jest ON i który jest połączony z katalizatorem, ten zaś z rurą wydechową, z której odprowadzane są CO2, H2O i NOx. Samochód znowu jedzie, ale już z rury wydechowej widać białe dymy. Nagle auto przejeżdża przez kałużę z wodą i dalej jedzie, ale już skokami. Na ekranie komputera samochodowego pojawia się pulsujący napis: Awaria! Pojawia się straż pożarna na sygnale.

4. Kraking

Ilość benzyny powstającej bezpośrednio w wyniku destylacji frakcyjnej ropy naftowej nie pokrywa zapotrzebowania na to paliwo. Dlatego produkuje się ją, stosując proces przerobu węgla kamiennego, z gazu syntezowego lub w procesie krakingu z wyższych frakcji destylacji frakcyjnej ropy naftowej. KrakingkrakingKraking (z ang. crack, tzn. pękać, łamać) to proces, który polega na rozpadzie długich łańcuchów węglowych na krótsze. Jeśli pękanie długich łańcuchów zachodzi w odpowiednich warunkach ciśnienia (4–6 MPa) i temperatury (od 740 do 810 K), bez udziału powietrza – zachodzi kraking termiczny. Jeśli cząsteczki o krótszych łańcuchach powstają w wyniku ogrzewania (temp. ok. 720 K), pod wpływem podwyższonego ciśnienia i w obecności katalizatora (np. ${\text{AlCl}}_{\text{3}}$, ${\text{Cr}}_{\text{2}}{\text{O}}_{\text{3}}$, glinokrzemiany), to wówczas mówimy o krakingu katalitycznym. Zastosowanie katalizatora pozwala obniżyć temperaturę i ciśnienie tego procesu. W wyniku krakingu alkanów powstają alkany i alkeny o krótszym łańcuchu węglowym, np.:

R1UTOw1ElB0f11

równanie reakcji

5. Reforming

Innym sposobem na podwyższenie liczby oktanowej benzyny jest proces zwany reformingiemreformingreformingiem. Polega on na zmianie składników benzyny w wysokiej temperaturze i przy udziale katalizatorów, w wyniku czego powstają węglowodory rozgałęzione i cykliczne (w tym aromatyczne), które po dodaniu do paliwa podwyższają jego liczbę oktanową. Reforming prowadzi więc do: izomeryzacji (otrzymywania węglowodorów o tym samym składzie, lecz innej budowie), cyklizacji (przemiany węglowodorów łańcuchowych w węglowodory pierścieniowe) i aromatyzacji (przemiany węglowodorów łańcuchowych w węglowodory pierścieniowe o specyficznej budowie, które poznają ci z was, którzy będą uczyć się chemii w zakresie rozszerzonym).

RqRaIvFv4V5mM1

W animacji pojawia się wzór półstrukturalny cząsteczki n-heksanu z informacją o liczbie oktanowej. Schemat zawiera jeszcze cykloheksan o LO=83 i benzen o LO=100. Następnie pojawia się wzór półstrukturalny pentanu, który można przekształcić w: 2-metylobutan i oraz 2,2-dimetylopropan. W końcowej fazie animacji pojawia się stacja benzynowa, a na niej samochód, który tankuje benzynę.

W animacji pojawia się wzór półstrukturalny cząsteczki n-heksanu z informacją o liczbie oktanowej. Schemat zawiera jeszcze cykloheksan o LO=83 i benzen o LO=100. Następnie pojawia się wzór półstrukturalny pentanu, który można przekształcić w: 2-metylobutan i oraz 2,2-dimetylopropan. W końcowej fazie animacji pojawia się stacja benzynowa, a na niej samochód, który tankuje benzynę.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

W animacji pojawia się wzór półstrukturalny cząsteczki n-heksanu z informacją o liczbie oktanowej. Schemat zawiera jeszcze cykloheksan o LO=83 i benzen o LO=100. Następnie pojawia się wzór półstrukturalny pentanu, który można przekształcić w: 2-metylobutan i oraz 2,2-dimetylopropan. W końcowej fazie animacji pojawia się stacja benzynowa, a na niej samochód, który tankuje benzynę.

Ciekawostka

W czasie II wojny światowej, kiedy pozyskiwanie benzyny było bardzo trudne, pojazdy cywilne napędzano niekiedy mniej wydajnym paliwem – gazem drzewnym. Była to mieszanina: wodoru, tlenku węgla(II), metanu, a także niepalnych gazów, tj.: azotu, tlenku węgla(IV) i pary wodnej. Aby uzyskać energię odpowiadającą zużyciu 1 litra benzyny, należało poddać procesowi zgazowania 2,5–4 kg drewna. Za najlepsze uważano drewno bukowe. Instalacja do gazu drzewnego, tzw. gazogenerator, zajmowała sporo miejsca i przypominała zewnętrzny bojler. Uruchomienie gazogeneratora trwało ok. 15–20 minut, dlatego należało uwzględnić dodatkowy czas, planując godzinę rozpoczęcia podróży.

RfONR1UOdyFBd1

Samochód z generatorem gazu drzewnego

Podsumowanie

• Benzyna pozyskiwana w procesie destylacji frakcyjnej ropy naftowej, zanim stanie się paliwem silnikowym, wymaga modyfikacji.

• Liczba oktanowa to parametr będący miarą odporności benzyny na spalanie detonacyjne.

• Antydetonatory to środki przeciwstukowe, których obecność zwiększa liczbę oktanową benzyny.

• Kraking to metoda otrzymywania benzyny z cięższych frakcji destylacji ropy naftowej.

• Reforming to proces otrzymywania wysokooktanowych komponentów benzyn (węglowodorów o łańcuchach rozgałęzionych i pierścieniowych) z węglowodorów o łańcuchach prostych.

Słowniczek

Zadania