II połowa XVIII w. – powstanie pierwszych samodzielnych symfonii w szkole mannheimskiej oraz w twórczości klasyków wiedeńskich
ok. 1770‑1780 – okres burzy i naporu w muzyce, pogłębienie ekspresyjne na gruncie symfonii
1830 – powstanie pierwszej symfonii programowej - Symfonia fantastyczna Hektora Berlioza
1910 – pierwsze wykonanie Symfonii Tysiąca Gustawa Mahlera (symfonii przeznaczonej na olbrzymi skład wykonawczy)
1976 – polski przykład poszerzania znaczenia gatunkowego - powstanie III Symfonii -Symfonia pieśni żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1C2bzggPNUr81
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
6. Klasycyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki:
b) szkoła mannheimska i jej wpływ na powstanie klasycyzmu,
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
b) gatunki oparte na cyklu sonatowym: sonata klasyczna, symfonia, koncert solowy, kwartet smyczkowy.
7. Romantyzm. Uczeń:
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert).
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:
a) elementy muzyki,
b) podstawowe techniki kompozytorskie,
c) cechy stylów muzycznych,
d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój.
Nauczysz się
wskazywać znaczenie szkoły mannheimskiej dla wykształcania się wzorca gatunkowego symfonii;
określać twórczość klasyków wiedeńskich;
wskazywać znaczenie Beethovena dla symfoniki XIX‑wiecznej;
scharakteryzować symfonie XX wieku.
Wprowadzenie
Choć o samodzielnych symfoniach można mówić dopiero w II połowie wieku XVIII, termin sinfoniaSymfoniasinfonia znany był znacznie wcześniej (pojawił się już w renesansie). Podobnie jak inne określenia gatunkowe nie był wprowadzany na określenie ściśle określonych utworów – sinfoniami nazywano zarówno instrumentalne wstępy do rozmaitych przedstawień dramatycznych, jak i wokalno‑instrumentalne utwory tworzone we wczesnym baroku.
Z czasem przyjęło się określać terminem sinfonia zarówno trzyczęściową uwerturę włoską o układzie temp szybka‑wolna‑szybka (rozpoczynającą przedstawienia operowe), jak i przyjmujące rozmaitą budowę wstępy do oratoriówOratoriumoratoriów. Przykładem jest sinfonia otwierająca oratorium Mesjasz Jerzego Fryderyka Haendla.
R1IoOY66pmWgT
Symfonie jako samodzielne utwory
Samodzielne symfonie, jako utwory cykliczne przeznaczone do wykonania przez największe instrumentalne składy wykonawcze, zaczynają powstawać w klasycyzmie. Szczególne znaczenie dla wykształcenia się tego gatunku muzycznego miała szkoła mannheimska.
RihRdg077V3m11
Symfonia w twórczości klasyków wiedeńskich
Zdobycze przedstawicieli szkoły mannheimskiej przejęli klasycy wiedeńscy (Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven). Dla ukształtowania się dojrzałego stylu klasycznego najważniejszą rolę odegrał Joseph Haydn:
Był najstarszy z trójki klasyków wiedeńskich.
Komponując w latach dziewięćdziesiątych XVIII w. swoje późne symfonie korzystał już ze zdobyczy Mozarta.
Będąc nauczycielem Beethovena dbał o zaszczepienie swemu uczniowi podstawowych technik kompozytorskich i modeli formalnych.
RN41kfkt67GYF1
Pozostawiając ponad sto symfonii ukazał proces przezwyciężania stylu barokowego (w jego wczesnych symfoniach pisanych w latach 1760–1770 obserwujemy nawiązania do barokowej techniki koncertującej, sposobu kształtowania formy oraz charakterystycznych zwrotów melodycznych) i zastępowania go stylem klasycznym – symfonie powstałe po roku 1770 cechuje pogłębienie ekspresyjne, a tzw. symfonie paryskie (zamówione przez działającą w Paryżu lożę masońską) z lat osiemdziesiątych XVIII w. i symfonie londyńskie (pisane na zamówienie Johanna Salomona, który zaproponował Haydnowi wyjazd do Anglii, gdzie otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Oxfordzkiego) to już indywidualne, dojrzałe, czteroczęściowe kompozycje.
Polecenie 1
Wysłuchaj fragmentów wczesnej, siódmej symfonii Haydna (środkowa z cyklu symfonii zatytułowanych „Pory dnia”) i dojrzałej symfonii (z cyklu Symfonii paryskich). Zwróć uwagę na rozmiary utworów, sposób traktowania orkiestry (instrumenty solowe we wczesnej kompozycji i rozbudowany zespół instrumentów w utworze z późnego okresu twórczości). Zwróć także uwagę na ekspresje utworów.
R1VedXYwUM43P
R2sVoOjUxzCJV
R10OfO6hobvf8
Wysłuchana symfonia zawdzięcza swój tytuł skojarzeniom, jakie mieli słuchacze w związku z charakterystycznym drugim tematem pierwszej części – rytm punktowany w partii oboju kojarzył się z gdakaniem kury.
ReZkpR3P9w3ec1
Symfonie Mozarta, oprócz wyraźnych odwołań do osiągnięć twórców mannheimskich, czerpią inspirację także z kręgu włoskiego, starowiedeńskiego i francuskiego. Symfonia g‑moll KV 183, wykorzystana m. in. jako ścieżka dźwiękowa w filmie M. Formana Amadeusz, traktowana jest jako wyraz tendencji preromantycznych. Ostatnie trzy dzieła symfoniczne Mozarta (Symfonie: nr 39 – Es‑dur KV 543, nr 40 – g‑moll KV 550 i nr 41 – C‑dur KV 551) skomponowane zostały w ciągu trzech miesięcy 1788 r., trzy lata przed śmiercią kompozytora. O środkowej z nich E. T. A. Hoffmann pisał, że to szloch spod koronkowej chusteczki, ostatnia, ze względu na swą doskonałą konstrukcję, zyskała przydomek Jowiszowa.
R1aFWTKgFeDBK1
R1OjqxhjLghb5
R2dkz7wB4xP4k
Symfonie Beethovena wykraczają poza zakres klasyczny. Zapowiedź nowego stylu stanowi już pierwsze dzieło symfoniczne tego twórcy, pokazujące z jaką swobodą podchodził kompozytor zarówno do tonacji utworu (I Symfonia napisana jest w tonacji C‑dur, a tonacja ta rozbrzmiewa dopiero po wolnym wstępie) jak i funkcji poszczególnych części cyklu (trzecie ogniwo utworu nazywa Beethoven jeszcze menuetem, jakkolwiek nie ma on nic wspólnego z tańcem dworskim – przypomina typowo Beethovenowskie scherzo). Coraz odważniejsze zmiany wprowadzane są przezeń w kolejnych symfoniach:
III Symfonia Es‑dur Eroica (pierwotnie dedykowana Napoleonowi) poświęcona została pamięci wielkiego człowieka. Jej druga część to marsz żałobny.
R1PP3MV9iB1hM1
V Symfonia c‑moll, nazywana symfonią losu ze względu na charakterystyczny motyw inicjalny, o którym Beethoven pisał tak oto Los puka do drzwi jest symfonią syntetyczną – wszystkie części utworu spaja rytm pierwszych czterech dźwięków. Wysłuchaj początku kompozycji, a następnie III części utworu.
R5dOXW8bkRFDF
RZ2twDcC479YJ
VI Symfonia F‑dur Pastoralna łamie zasadę czteroczęściowego cyklu – jest to kompozycja pięcioczęściowa, nabiera cech ilustracyjnych otwierając drogę romantycznym symfoniom programowym. Beethoven zatytułował każdą część tego utworu (1. Obudzenie się pogodnych uczuć z chwilą przybycia na wieś, 2. Scena nad strumykiem, 3. Zabawa wieśniaków, 4. Burza, 5. Pieśń pasterska) nakierowując słuchaczy na określone emocje towarzyszące poszczególnym ogniwom.
IX Symfonia d‑moll całkowicie zerwała z ideą symfonii jako utworu skomponowanego na największy skład instrumentalny doby klasycyzmu. Beethoven wprowadził w finale tego dzieła solowe głosy wokalne i chór, powierzając im wykonanie tekstu Ody do radości Friedricha Schillera. Finał tej symfonii stał się hymnem Unii Europejskiej w 1993 roku.
R5nPndFFONr40
Polecenie 2
Zapoznaj się z tekstem Ody do radości Friedricha Schillera. Zastanów się, dlaczego finał IX Symfonii Beethovena stał się hymnem Zjednoczonej Europy.
Na temat XIX‑wiecznej symfoniki następująco wypowiedział się Bohdan Pociej:
Symfonia romantyczna jest dziełem romantycznej wyobraźni kompozytorskiej, różnej od wyobraźni klasycznej, ale zarazem innej, niż wyobraźnia Beethovenowska. Wyobraźni, której konstytutywnymi cechami są: fantastyczność, […] subiektywizm, przemienność stanów skrajnych: marzycielstwa i aktywności. Romantycy, niezależnie od związków z klasycznym myśleniem formalnym, przejmują w symfonii drogę Beethovena. A to znaczy, że w symfonii w nowy już sposób odbija się świat, rzeczywistość – inaczej, szerzej, wieloaspektowo; nie tylko idee i prądy duchowe, ale i cała wielobarwna uroda świata, powierzchnia zjawisk.
Źródło: „Ruch Muzyczny” (1987, XXXI nr 2).
Symfonie Ludwiga van Beethovena były syntezą klasycznej formy sonatowej i romantycznej ekspresji. Powszechnie uważa się, iż nie byłoby tak różnorodnych kierunków w symfonice XIX w., gdyby nie twórczość kompozytora. Najczęściej wskazuje się trzy Beethovenowskie symfonie, które najsilniej oddziałały na romantyków.
V Symfonia c‑moll zapoczątkowała szereg utworów syntetycznych, m. in. kompozycje Roberta Schumanna (szczególnie IV Symfonia), Johanesa Brahmsa, Piotra Czajkowskiego, Gustawa Mahlera,
VI Symfonia Pastoralna stała się punktem wyjścia dla XIX‑wiecznej symfonii programowej, np. Hektora Berlioza, Franciszka Liszta, Gustawa Mahlera,
IX symfonia, do której Beethoven wprowadził głosy solowe i chór, zainspirowała do podobnych zabiegów Feliksa Mendelssohna i Gustawa Mahlera.
Symfonie XIX‑wieczne ulegały rozbudowaniu zarówno w wymiarze horyzontalnym (coraz dłuższy czas trwania kompozycji), jak i wertykalnym (coraz większe składy wykonawcze). Krótkie melodie (tematy) zaczęły przybierać postać coraz szerszych płaszczyzn nadając im znamion narracyjnych. Punkt ciężkości przesunięty został na sferę wyrazową, estetyczną i etyczną.
R1KuPk5WeIiMb
Symfonia w XX w.
Wraz z rezygnacją z systemu tonalnego dur‑moll wydawać by się mogło, iż symfonia stanie się gatunkiem historycznym. Twórcy zreinterpretowali jednak zasady gatunku, dostosowując symfonię do potrzeb nowego języka muzycznego. Pomimo tendencji do pomniejszania składów wykonawczych (proces stał się niejako reakcją na wykonanie w 1910 roku Symfonii Tysiąca Mahlera) symfonia nadal była gatunkiem popularnym, nie tylko w nurcie neoklasycznymNeoklasycyzmneoklasycznym, zakładającym powrót do rozwiązań historycznych z nawiązaniem do aktualnych zdobyczy kompozytorskich (por. Symfonia Klasycznam7b87f0ae40e7c86f_0000000000023Symfonia Klasyczna Sergiusza Prokofiewa). Kompozytorzy wpisywali się także w nurt symfonii wokalno‑instrumentalnych (np. III Symfonia Pieśń o nocy Karola Szymanowskiego,III Symfonia Symfonia pieśni żałosnychm7b87f0ae40e7c86f_0000000000024III Symfonia Symfonia pieśni żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego).
R1170houmrYeO
RxfE2M20A21dk1
R1Oh0pUEmtwbh
Gatunek ten stał się w XX w. tak pojemny, że na jego gruncie dochodziło do przeróżnych manifestacji – w 1922 r. wykonano Symfonię syren fabrycznych (na chór, armaty i wszystkie syreny w mieście) Arsenija Awraamowa, a powstałe w latach sześćdziesiątych XX w. symfonie Georga Brechta nawiązują do manifestów i happeningów, np. muzycy kartkują nuty w tempie wskazanym przez dyrygenta bądź na znak dyrygenta w ciszy zsuwają się z krzeseł.
Wykształcona w klasycyzmie czteroczęściowa symfonia, zyskująca indywidualne rysy w twórczości Ludwika van Beethovena, stała się jednym z najpopularniejszych gatunków muzycznych. W XIX wieku była miejscem eksperymentów w zakresie formy muzycznej (rozbudowywano liczbę części, scalano przebieg dzieła, wprowadzano do zespołu instrumentalnego głosy wokalne), wyzwoliła się z kręgu muzyki absolutnej wkraczając także na grunt programowości o charakterze fabularnym (przedstawianie historii, np. Harold w Italii czy Symfonia fantastyczna Hektora Berlioza) i ideowym (symfonie Gustawa Mahlera). Kolejne stulecie poszerzyło pojemność gatunkową symfonii, np. syntetycznie łącząc ją z pieśnią (np. Symfonia Pieśni żałosnych Henryka Mikołaja Góreckiego). Nie zabrakło także pomysłów o charakterze konceptualnym, wpisujących się w działania awangardowej grupy Fluxus (por. symfonie George'a Brechta).
Gatunek ten nie traci na znaczeniu i wydaje się, że będzie niejako „dostosowywać” się do zmieniających się stylów muzycznych.
R1OUeuhSeVg1c
Zadania
R12al0gIllw0H
Ćwiczenie 1
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie faktura polifoniczna.
R9hVO6Z5X7pZz
Ćwiczenie 2
R1MG4chmRsoFl
Ćwiczenie 3
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie scherzo.
R1ecxadKYgeRI
Ćwiczenie 4
RfTYvFqidwAvL
Ćwiczenie 5
Dopasuj do właściwych symfonii Beethovena nurty XIX-wiecznej symfoniki. V Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe VI Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe IX Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe.
Dopasuj do właściwych symfonii Beethovena nurty XIX-wiecznej symfoniki. V Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe VI Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe IX Symfonia. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonie syntetyczne, 2. symfonie wokalno-instrumentalne, 3. symfonie programowe.
Dopasuj do właściwych symfonii Beethovena nurty XIX-wiecznej symfoniki
pierwsza część formy sonatowej (nazywanej też allegrem sonatowym), jej zadaniem jest prezentacja dwóch tematów (głównych melodii) w tonacji zasadniczej (temat 1) i dominantowej (temat 2) w skalach majorowych lub w tonacji zasadniczej (temat 1) i paralelnej (temat 2) w skalach minorowych; melodie te stanowić będą główny budulec melodyczny utworu.
Ewolucjonizm
Ewolucjonizm
barokowy sposób kształtowania formy muzycznej z wykorzystaniem snucia motywicznego.
Faktura polifoniczna
Faktura polifoniczna
inaczej faktura wielogłosowa, kształtowanie utworu muzycznego polegające na samodzielnym traktowaniu wszystkich (minimum dwóch) głosów.
Klasycy wiedeńscy
Klasycy wiedeńscy
Grupa kompozytorów uważanych za twórców dojrzałego stylu klasycznego: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven.
Koda
Koda
niewielki fragment stanowiący zwieńczenie, podsumowanie kompozycji.
Koncertowanie
Koncertowanie
Technika charakterystyczna dla koncertu – gatunku muzycznego, którego istota zasadza się na współgraniu i współzawodniczeniu solisty (grupy solistów) i orkiestry.
Mannheimska szkoła
Mannheimska szkoła
Działająca w Mannheim (a następnie w Monachium) grupa instrumentalistów i kompozytorów, którzy doprowadzili do wykształcenia stylu klasycznego.
Menuet
Menuet
Trójdzielny taniec dworski, który stał się częścią symfonii.
Neoklasycyzm
Neoklasycyzm
Kierunek w sztuce przełomu XIX i XX w. (w muzyce od lat dwudziestych XX w.) związany z nawiązaniem do elementów sztuki epok wcześniejszych, szczególnie klasycyzmu; interpretowany jest jako reakcja na wybujały emocjonalizm romantyzmu.
Oratorium
Oratorium
Estradowe dzieło wokalno‑instrumentalne, w którym muzyka współgra z librettem o charakterze religijnym.
Plan toniczno‑dominantowy
Plan toniczno‑dominantowy
charakterystyczne dla dwuczęściowych barokowych i wczesnoklasycznych kompozycji kształtowanie formy w taki sposób, by pierwsza faza utworu przebiegała od tonacji zasadniczej (tonicznej) do dominantowej, zaś druga – od dominantowej do tonicznej; ta zasada kształtowania wykorzystana została jako główne założenie „królowej form” w klasycyzmie – formy sonatowej. W pierwszym ogniwie tej formy zaprezentowane są dwa tematy (dwie melodie); pierwsza w tonacji zasadniczej, druga – w tonacji dominantowej.
Programowość
Programowość
Fenomen XIX w. – muzyka związana z treściami pozamuzycznymi (poezją, malarstwem, dziełem filozoficznym etc.), która poprzez znaczące tytuły bądź dodane programy, kieruje uwagę słuchaczy w stronę odpowiednich skojarzeń.
Przetworzenie
Przetworzenie
środkowa część formy sonatowej, w której kompozytor „manipuluje” materiałem dwóch tematów (głównych melodii) zaprezentowanych w ekspozycji.
Repryza
Repryza
ostatnia część formy sonatowej, w której dwa główne tematy zaprezentowane zostają w tonacji zasadniczej.
Rondo
Rondo
Forma muzyczna złożona ze stałego refrenu i zmieniających się kupletów; jej budowę można przedstawić za pomocą liter, gdzie powracająca litera A symbolizuje stałą strukturę refreniczną: ABACA.
Scherzo
Scherzo
Utwór o charakterze żartobliwym; w XIX w., m. in. w twórczości Chopina, scherzo zmieniło swój charakter.
Snucie motywiczne
Snucie motywiczne
rozwijanie narracji muzycznej przez nieustanne operowanie materiałem jednego motywu, poprzez prezentowanie go np. od kolejnych stopni, w różnym „oświetleniu” harmonicznym, etc.
Symfonia
Symfonia
Orkiestrowy odpowiednik sonaty, jako samodzielny gatunek muzyczny przeznaczony do wykonania przez największy instrumentalny skład wykonawczy wypracowany w klasycyzmie; od czasów IX Symfonii Beethovena powstawać zaczęły także symfonie wokalno‑instrumentalne.
Technika koncertująca
Technika koncertująca
technika polegająca na wykorzystaniu charakterystycznych dla koncertu zabiegów – współzawodniczenia solisty (bądź kilku solistów) z zespołem instrumentalnym.
Uiminuendo
Uiminuendo
Efekt dynamiczny, z wł. coraz ciszej.
Uwertura
Uwertura
instrumentalny wstęp do większego dzieła (opery, oratorium, baletu etc.).
Biblioteka muzyczna
R1IoOY66pmWgT
Utwór: Uwertuta do oratorium Mesjasz, autorstwa Georga Friedricha Haendla Wykonawca: The Sixteen, dyr. Harry Christophers. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się tajemniczym charakterem.
RgAPJfl1NcRF5
Utwór: Joseph Haydn, „Południe” (Le Midi) z „VII Symfonii C-dur”
ReG9mYZ7CLK9p
Utwór muzyczny: 83 Symfonia G-dur Hob. 1/83 Kura, cz. I, Allegro spiritoso Wykonawca: Austro-Hungarian Haydn Orchestra. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1OjqxhjLghb5
Utwór muzyczny: Symfonia g-moll KV-550, cz. I Molto Allegro. Wykonawca: Norwegian Chamber Orchestra, dyr. Terje Tønnesen. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żwawym charakterem.
R2dkz7wB4xP4k
Utwór muzyczny: Symfonia C-dur Jowiszowa KV-551, cz. IV (Molto allegro) Wykonawca: Berliner Philharmoniker, dyr. Karl Bohm. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żwawym charakterem.
R1PP3MV9iB1hM
Utwór muzyczny: Ludwig van Beethoven, „Marsz żałobny z III Symfonii Es-dur”, fragment. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym, tajemniczym charakterem.
R5dOXW8bkRFDF
Utwór muzyczny: V Symfonia c-moll. cz. I Allegro con brio. Wykonawca: West-Eastern Divan Orchestra, dyr. Daniel Barenboim. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
RZ2twDcC479YJ
Utwór muzyczny: V Symfonia c-moll cz.III Scherzo Allegro Wykonawca: West-Eastern Divan Orchestra, dyr. Daniel Barenboim. Kompozycja posiada spokojne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
RmkxuWU1CnXLn
Utwór muzyczny: Ludwig van Beethoven, „IX symfonia” op. 125, cz. 1 Allegro ma non troppo, un poco maestoso, 1822-1824. Kompozycja posiada spokojne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
R1KuPk5WeIiMb
Utwór muzyczny: VI Symfonia op. 68, Gewitter, Sturm. Allegro, autrostwa Ludwiga van Beethovena. Wykonawca: Los Angeles Philharmonic Orchestra; dyr. Carlo Maria Giulini. Źródło: Beethoven: Symphony No.6 Pastoral / Schubert: Symphony No.4 Tragic. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1170houmrYeO
Utwór muzyczny: I Symfonia Klasyczna, cz. III Gawot, Non troppo allegro, autorstwa Siergieia Prokofieva. Wykonawca: Atlanta Symphony Orchestra, dyr. Yoel Levi. Źródło: Prokofiev: Symphonies No. 1 Classical & No. 5. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RxfE2M20A21dk
Utwór muzyczny: H. M. Górecki, pieśń powstańcza będąca inspiracją do skomponowania III części III Symfonii. Kompozycja posiada spokojne tempo. Cechuje się wirtuozerskim charakterem.
R1Oh0pUEmtwbh
Utwór muzyczny: Symfonia kameralna (na 15 instrumentów solowych) nr 1, op. 9. Wykonawca: Orkiestra kameralna, dyr. Ransom Wilson. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R13n9snGTHPQe
Utwór muzyczny: Johannes Brahms, „Symfonia No. 1” op. 68, cz. 1 Un poco sostenuto – Allegro (fragment). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym, tajemniczym charakterem.
Przewiń
Głośność
Bibliografia
D. Gwizdalanka, Historia muzyki 2, PWM, Kraków 2006
J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, Warszawa 1989.