E-materiały do kształcenia zawodowego

Uruchamianie urządzeń dźwigowych po montażu

ELE.08 Montaż urządzeń dźwigowych – Technik urządzeń dźwigowych 311940

bg‑gold

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
chodnik ruchomy
chodnik ruchomy

lub ścieżka ruchoma – urządzenie z grupy dźwignic, które służy do transportu osób w poziomie; tworzy je system palet zamocowanych do łańcucha oraz balustrady z ruchomymi poręczami

R9nYwiJr8391m
Chodnik ruchomy na lotnisku w Singapurze
Źródło: ZKang123, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
chwytacz
chwytacz

urządzenie mechaniczne służące do zatrzymywania i utrzymywania na prowadnicach kabiny lub przeciwwagi w przypadku przekroczenia prędkości nominalnej lub zerwaniu cięgna nośnego

chwytacz blokujący
chwytacz blokujący

chwytacz, który działa na zasadzie natychmiastowego zablokowania

chwytacz ślizgowy
chwytacz ślizgowy

chwytacz, w którym hamowanie następuje poprzez tarcie, a siły oddziałujące na kabinę lub przeciwwagę są ograniczone do dopuszczalnej wartości

cierność
cierność

zależność przedstawiająca warunek współpracy koła ciernego z cięgnem na zasadzie wykorzystania tarcia (spowodowanej tarciem)

cięgno
cięgno

giętka część maszyny (np. łańcuch, lina, pas) zdolna przenosić tylko siły rozciągające (w praktyce także niewielkie momenty zginające)

czujnik magnetyczny
czujnik magnetyczny

sensor działający zależnie od obecności zewnętrznego pola magnetycznego

dokumentacja techniczna
dokumentacja techniczna

zbiór dokumentów opisujących obiekt techniczny oraz działania umożliwiające jego wyprodukowanie (dokumentacja konstrukcyjna i technologiczno‑produkcyjna), eksploatację i obsługę (d.t. ruchowa), a niekiedy także kasację (złomowanie, rozbiórkę) i odzyskiwanie surowców (dokumentacja recyklingu); może zawierać rysunki, schematy, wykresy, nomogramy itp. oraz dokumenty tekstowe — obliczenia, wykazy, instrukcje, specyfikacje techniczną, często w formie tabel

dozór techniczny
dozór techniczny

zespół określonych ustawą działań zmierzających do kontroli nad bezpieczeństwem funkcjonowania urządzeń technicznych

dźwig elektryczny
dźwig elektryczny

dźwig z wciągarką napędzaną silnikiem elektrycznym

dźwig hydrauliczny
dźwig hydrauliczny

dźwig napędzany silnikiem elektrycznym umieszczonym wraz z pompą w agregacie hydraulicznym sterującym przepływem oleju oraz siłownikiem hydraulicznym z zaworami sterującymi

dźwignik
dźwignik

urządzenie służące do pionowego (lub zbliżonego do pionowego) podnoszenia obiektów na niewielką wysokość, zbudowane w oparciu o mechanizm zębatkowy, śrubowy, tłokowy lub dźwigowy; może być napędzane ręcznie, elektrycznie, hydraulicznie lub pneumatycznie; dźwignik występuje w formie stacjonarnej (np. stół techniczny, platforma parkingowa), przestawnej (np. podnośnik samochodowy) i przewoźnej (na własnym podwoziu kołowym lub szynowym)

R14lzUpSMIx7M
Przestawny, warsztatowy dźwignik hydrauliczny nazywany „żabą”
Źródło: domena publiczna.
fartuch
fartuch

pionowa, gładka część poniżej krawędzi progu wejścia do szybu lub progu kabinowego (w dźwigach towarowych małych pionowa gładka część wystająca u dołu progu przystanku lub otworu załadowczego kabiny)

inspektor UDT
inspektor UDT

przedstawiciel Urzędu Dozoru Technicznego, który przeprowadza inspekcję urządzeń i instalacji technicznych

instrukcja eksploatacji
instrukcja eksploatacji

opis procedury i zasad wykonywania czynności w celu bezpiecznego korzstania z urządzeń elektrycznych; instrukcja sporządzona jest na podstawie przepisów i wymagań producenta

jazda rewizyjna
jazda rewizyjna

inaczej kontrolna; techniczne użytkowanie dżwigu w celu jego kontroli i konserwacji

kabina
kabina

zespół dźwigu przeznaczony do transportu ludzi i towarów

kaseta rewizyjna
kaseta rewizyjna

urządzenie z przyciskami służące do technicznego, rewizyjnego manipulowania urządzeniem dźwigowym

koło cierne
koło cierne

koło znajdujące się na wale napędowym wciągarki zaopatrzone w odpowiednią ilość ukształtowanych rowków, w których umieszczone są liny nośne

konserwator dźwigu
konserwator dźwigu

specjalista odpowiadający za dozór, okresowe przeglądy konserwacyjne i utrzymanie stanu technicznego urządzeń dźwigowych, który umożliwia ich bezpieczne użytkowanie

kontakt magnetyczny
kontakt magnetyczny

zbliżeniowy czujnik magnetyczny umożliwiający sygnalizację położenia kabiny w szybie

korekcja dojazdu
korekcja dojazdu

funkcja, która zwiększa dokładność zatrzymywania kabiny na przystanku

manipulatory przemysłowe
manipulatory przemysłowe

urządzenia stacjonarne lub mobilne z żurawiem słupowym, zasilane elektronicznie lub pneumatycznie; posiadają sztywne ramię lub linki i chwytak, umożliwiające przenoszenie oraz manipulowanie ciężarami od kilkunastu kilogramów do 1,5 tony; kieruje nimi operator za pomocą panelu sterowania, co odróżnia je od robotów przemysłowych, które mają własny układ sterowania, niewymagający zaangażowania człowieka; manipulatory montuje się m.in. do posadzek, sufitów, płyt bazowych, ale także podwiesza na wózkach lub suwnicach

maszynownia
maszynownia

pomieszczenie, w którym znajduje się zespół napędowy wraz z aparaturą sterową

nadszybie
nadszybie

część szybu znajdująca się pomiędzy poziomem najwyższego przystanku a stropem szybu

napęd elektryczny 
napęd elektryczny 

napęd, w którym przetwornikiem energii elektrycznej na mechaniczną jest silnik elektryczny; silnik, poprzez sprzęgło i przekładnię mechaniczną, napędza maszynę roboczą; powszechnie stosowany, zwłaszcza w przemyśle

napęd hydrauliczny
napęd hydrauliczny

napęd za pomocą zespołu złożonego z silnika hydraulicznego zasilanego przez pompę (bezpośrednio lub za pośrednictwem akumulatora hydraulicznego)

ochrona przeciwporażeniowa
ochrona przeciwporażeniowa

zespół działań oraz instalacji, które przebiegają cyklicznie, ich prowadzenie ma na celu przede wszystkim ochronę użytkownika (lub użytkowników) urządzenia elektrycznego przed porażeniem prądem elektrycznym, a także nadzór nad bezpieczeństwem urządzeń i instalacji elektrycznych; działania te przeprowadza się za pomocą środków technicznych oraz nietechnicznych

ogranicznik prędkości
ogranicznik prędkości

urządzenie bezpieczeństwa, którego zadaniem jest wyłączenie układu napędowego oraz uruchomienie chwytaczy w przypadku przekroczenia prędkości granicznej jazdy kabiny dźwigu

opis techniczny
opis techniczny

dokument zawierający podstawowe dane dotyczące wykonania urządzenia (wykonawca, przeznaczenie, czas realizacji i inne) oraz dane techniczne, takie jak: gabaryt, charakterystyka instalacji, elementy konstrukcyjne

podesty ruchome
podesty ruchome

nazwa potoczna: podnośniki koszowe – przejezdne urządzenia dźwigowe, które służą do podnoszenia osób i materiałów w czasie prac montażowych na wysokościach lub prac budowlanych; składają się z podwozia oraz platformy roboczej z elementami sterowniczymi bądź z gondoli roboczej (z zasięgiem do 20 m), zawieszonej na wysięgniku lub podnoszonej na dźwigniku, w celu podnoszenia osób; występują w wersjach przegubowych lub nożycowych

RBYqOtZw0c5rj
Nożycowy podest ruchomy
Źródło: Justinjkiss, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
podszybie
podszybie

część szybu znajdująca się poniżej poziomu najniższego przystanku

poziomowanie
poziomowanie

działanie po zatrzymaniu kabiny dźwigu pozwalające na skorygowanie położenia spoczynkowego kabiny podczas załadunku lub rozładunku

prędkość graniczna
prędkość graniczna

prędkość, przy której powinny zadziałać zabezpieczenia przed spadkiem kabiny; zazwyczaj wynosi 115% prędkości nominalnej

prędkość nominalna
prędkość nominalna

największa obliczeniowa prędkość kabiny dźwigu, przy której producent zapewnia jego prawidłową pracę

prowadnice
prowadnice

elementy konstrukcyjne umieszczone w szybie dźwigu, które zapewniają prowadzenie ram kabinowych lub ram przeciwwag wzdłuż szybu

próg kabinowy
próg kabinowy

wejściowy obszar dźwigu, nacisk na próg kabiny decyduje o przydatności dźwigu do przewozu danej wagi

przeciwwaga
przeciwwaga

masa połączona linami z kabiną zapewniająca sprzężenie cierne

przewód (kabel) zwisowy
przewód (kabel) zwisowy

giętki przewód elektryczny łączący kabinę dźwigu z tablicą sterową; umożliwia zasilanie kabiny i przesyłanie sygnałów sterowniczych

przystanek
przystanek

w dźwigu osobowym poziom wyznaczony do wsiadania lub wysiadania przez użytkownika, zatrzymanie na przystanku wywołane jest przez użytkownika dźwigu

reduktor
reduktor

przekładnia redukcyjna, przekładnia mechaniczna zmniejszająca prędkość obrotową wału napędzanego

rejestracja urządzenia dźwigowego
rejestracja urządzenia dźwigowego

czynności formalne zmierzające do legalnego oddania do użytku urządzenia dźwigowego, poprzedza się ją złożeniem wniosku w UDT

rezystancja izolacji
rezystancja izolacji

to poziom, który określa przewodność prądu; pomiaru rezystancji izolacji dokonuje się w celu kontroli poziomu bezpieczeństwa izolacji instalacji urządzeń elektrycznych

rysunek zestawieniowy
rysunek zestawieniowy

rysunek techniczny z wymiarami obiektu i innymi danymi elementów składkowych

schematy elektryczne
schematy elektryczne

typ rysunku technicznego przedstawiający połączenie i wzajemną funkcjonalność elementów elektrycznych urządzenia

schematy hydrauliczne
schematy hydrauliczne

rysunki przedstawiające układy hydrauliczne urządzenia; zawierają oznaczenia przewodów, zaworów, zbiorników, pomp i innych elementów hydraulicznych

schematy pneumatyczne
schematy pneumatyczne

wzajemnie połączone elementy pneumatyczne, które sterują energią za pomocą gazu pod ciśnieniem

schody ruchome
schody ruchome

dźwignice do transportu osób pomiędzy kondygnacjami budynku, w których taśmy stopni i poręczy napędzane są przez zespół napędowy silnikiem elektrycznym (najczęściej z przekładnią); całość opiera się na konstrukcji nośnej; jej budowa zależy układu pracy schodów: pojedynczego (ruch odbywa się w jednym kierunku), podwójnego (ruch odbywa się w dwóch kierunkach) lub krzyżowego (ruch odbywa się w dwóch kierunkach po sąsiadujących ze sobą taśmach)

szkic sytuacyjny
szkic sytuacyjny

rysunek przedstawiający przebieg działania lub zdarzenia w trakcie funkcjonowania urządzenia

silnik elektryczny
silnik elektryczny

maszyna elektryczna przetwarzająca energię elektryczną w energię mechaniczną ruchu obrotowego (silnik elektryczny wirujący) lub rzadziej – postępowego (silnik liniowy)

sprzężenie cierne
sprzężenie cierne

działanie wykorzystujące siłę przyczepności pomiędzy cięgnem nośnym (liną) a kołem (tarczą) ciernym, dzięki sprzężeniu ciernym utrzymuje się w dźwigach jednocześnie kabinę i przeciwwagę

strefa odryglowania
strefa odryglowania

przestrzeń w szybie powyżej lub poniżej podestu przystanku, w której powinna znaleźć się podłoga kabiny, aby zaistniała możliwość odryglowania i otworzenia drzwi przystankowych

suwnica
suwnica

dźwignica pracująca w ruchu przerywanym; wyposażona jest w mechanizm oparty na konstrukcji nośnej (mostu) przemieszczającego się po torach (najczęściej) oraz wciągnika lub wciągarki do podnoszenia i opuszczania materiałów w pionie i w poziomie, w przestrzeni ograniczonej długością toru jazdy, szerokością mostu oraz wysokością podnoszenia i opuszczania; występuje w sześciu odmianach konstrukcyjnych, zależnych od przeznaczenia: natorowej (opartej na torze jezdnym lub podwieszonej do niego), bramowej (podpory oparte na torze jezdnym), półbramowej (jedna strona konstrukcji, półbrama, opiera się na jednym torze, a druga – na estakadzie), wspornikowej (konstrukcja nośna ma kształt wspornika), modułowej (konstrukcja podwieszana do dachu lub sufitu) i kominowej (suwnica pomostowa z pionową kolumną)

RoY6450DExZwo
Suwnica natorowa
Źródło: Bwag, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
szafa sterowa
szafa sterowa

inaczej: sterowna; wydzielony obszar, w którym znajduje się rozdzielnica i sterownica urządzenia elektrycznego, np. dźwigu osobowego; w szafie sterowej porządkowane są i rozmieszczane wszystkie elementy sterowne urządzenia

szyb
szyb

przestrzeń, w której przemieszczają się kabina i przeciwwaga; jest ograniczona dnem podszybia, ścianami i stropem

transport bliski
transport bliski

inaczej: transport wewnętrzny, transport o ograniczonym zasięgu, zwykle lądowy, odbywający się przy użyciu dźwignic i przenośników, np. w obrębie zakładu przemysłowego, placu budowy

udźwig nominalny
udźwig nominalny

udźwig, dla którego zaprojektowano dźwig i któremu producent zapewnia prawidłową pracę

Urząd Dozoru Technicznego
Urząd Dozoru Technicznego

skrót: UDT; instytucja państwowa dozorująca poziom bezpieczeństwa urządzeń i instalacji technicznych; głównymi zadaniami UDT są: nadzór i kontrola przestrzegania przepisów, ewidencja, analiza poziomu bezpieczeństwa urządzeń oraz certyfikowanie takich urządzeń

urządzenia do manipulowania kontenerami
urządzenia do manipulowania kontenerami

używane są w terminalach przeładunkowych (np. portowych i kolejowych), pomiędzy strefą zewnętrznych środków transportu a strefą magazynowania; wśród nich wyróżniamy wozy podnoszące (wysokiego składowania, manipulatory pustych kontenerów, manipulatory pełnych kontenerów i wózki widłowe do przenoszenia kontenerów), wozy bramowe podsiębierne (sztalpujące i szybkiego transportu) oraz automatyczne wozy transportowe z podnoszeniem i bez podnoszenia

Rzs8J7akUHLeS
Automatyczny wóz transportowy bez podnoszenia
Źródło: Wolfgang Klein, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
urządzenia do przemieszczania osób z niepełnosprawnościami
urządzenia do przemieszczania osób z niepełnosprawnościami

złożone z podestu lub krzesełka, wprawianych w ruch przez mechanizm podnoszenia (i opuszczania), o napędzie elektrycznym lub hydraulicznym i prędkości nieprzekraczającej 0,15 m/s; ich przeznaczeniem jest pomoc osobom z niepełnosprawnościami w omijaniu barier architektonicznych

Rt000E7DkhHJb
Platforma schodowa
Źródło: ŠJů, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
urządzenia przeładunkowe
urządzenia przeładunkowe

urządzenia transportu bliskiego, pozbawione mechanizmu podnoszenia (nie są więc dźwignicami); uzupełniają ciąg technologiczny, polegający na przeładunku (ładowarki, zwałowarki i ładowarko‑zwałowarki), rozładunku (wywrotnice wagonowe) lub przemieszeniu materiałów (taśmociągi)

R8or6lNc7a6Zx
Zwałowarka
Źródło: Krzysztof Wiśniewski, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
uziemienie robocze
uziemienie robocze

instalacja stanowiąca połączenie urządzenia elektrycznego z powierzchnią ziemi (gruntem); składa się z uziomu — elementu przewodzącego lub zespołu elementów przewodzących (zwykle rur, taśm lub drutów stalowych ocynkowanych) umieszczonych w gruncie (głęb. 0,3–1 m) i stykających się z nim na dostatecznie dużej powierzchni oraz z metalowego przewodu łączącego uziemiane urządzenie z uziomem; często, jako tzw. uziomy naturalne, wykorzystuje się znajdujące się pod ziemią metalowe rurociągi wodne, powłoki kabli i metalowe części konstrukcji budowlanych

użytkownik
użytkownik

osoba, która użytkuje dźwig

wciągnik
wciągnik

dźwignica służąca do pionowego podnoszenia ładunku z pomocą specjalnej liny lub łańcucha (wciągnik linowy, wciągnik łańcuchowy) oraz elementu chwytnego – najczęściej haka; porusza się po stałym torze lub jest urządzeniem stacjonarnym; elementem nośnym wciągnika jest jego własna obudowa; ze względu na rodzaj napędu wyróżnia się wciągniki ręczne, elektryczne i pneumatyczne

wyłącznik bezpieczeństwa
wyłącznik bezpieczeństwa

urządzenie wyposażone w odpowiednie mechanizmy, które powodują natychmiastowe odłączenie zasilania w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu człowieka oraz infrastruktury złożonej z maszyn

wyłącznik główny
wyłącznik główny

zabezpieczenie nadprądowe, którego zadaniem jest odłączenie napięcia elektrycznego do układu napędowego dźwigu

wyłącznik końcowy
wyłącznik końcowy

łącznik magnetyczny zatrzymujący kabinę dźwigu w skrajnych położeniach kabiny, czyli na dole lub na górze szybu

wyłącznik krańcowy
wyłącznik krańcowy

łącznik mechaniczny, który po najechaniu na krzywkę wyłącza zasilanie dźwigu w skrajnych położeniach kabiny, czyli na dole lub na górze szybu

wyłącznik różnicowoprądowy
wyłącznik różnicowoprądowy

inaczej: różnicówka, wyłącznik przeciwporażeniowy, bezpiecznik różnicowoprądowy; urządzenie zabezpieczające, które rozłącza obwód, gdy wypływający prąd elektryczny nie jest równy prądowi wpływającemu; służy zabezpieczeniu przed porażeniem elektrycznym lub wznieceniem pożaru w wyniku zwarcia elektrycznego

wysokość podnoszenia
wysokość podnoszenia

odcinek przejazdu kabiny pomiędzy poziomami najniższego i najwyższego przystanku

zabezpieczenie zasilania
zabezpieczenie zasilania

przyrządy elektryczne (aparaty elektryczne) służące do ochrony przeciwzwarciowej, przeciwprzeciążeniowej i przeciwporażeniowej

zawiesie
zawiesie

techniczne urządzenie do zawieszania ładunku na haku dźwignicy;  ma postać np. lin lub łańcuchów zakończonych pętlami lub hakami; zawiesie dźwigu (windy) — urządzenie łączące kabinę dźwigu z cięgnami

zespół napędowy (wciągarka)
zespół napędowy (wciągarka)

dźwignica (rodzaj wciągnika) oparta na odrębnej konstrukcji nośnej – stałej ramie przesuwnej lub przejezdnej (po dwuszynowym torze); służy do podnoszenia ładunku pionowo lub w bok za pomocą specjalnej liny lub łańcucha oraz haka, używana jest także do naciągania liny lub drutu; napędza się ją elektrycznie, hydraulicznie lub za pomocą dodatkowego napędu zewnętrznego

RecOcUWrNoGls
Wciągarka łańcuchowa
Źródło: Anders Lagerås, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
zderzak
zderzak

urządzenie zatrzymujące opadającą kabinę lub przeciwwagę na końcu toru ich jazdy

żurawie
żurawie

portowe, stoczniowe, przeładunkowe, samojezdne, stacjonarne, wieżowe – dźwignice, które składają się ze słupa z osadzonym na nim wysięgnikiem, wykonującym ograniczony lub pełny (360 st.) ruch obrotowy; za podnoszenie ładunku odpowiada wciągnik, przesuwający się po wysięgnikuNiektóre żurawie stacjonarne nie posiadają słupa, dlatego wtedy wysięgnik jest przymocowany do ściany (żuraw przyścienny) lub innej maszyny (np. hydrauliczny dźwig samochodowy nazywany w skrócie HDS)

RIJkGLm4HTivZ
Żuraw portowy
Źródło: MrPanyGoff, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.