Tytuł: Barokowe kontrasty

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć:

Barokowe kontrasty.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość.

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) wykorzystuje teksty naukowe w interpretacji dzieła sztuki;

5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie opisują i interpretują dzieła barokowego malarstwa.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opowiada, na czym polega kontrast w sztuce baroku;

• wyjaśnia pojęcia: patos, teatralizacja, sacrum, profanum, asceza, uroda życia;

• opisuje i interpretuje dzieła malarstwa barokowego.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i rozwiązać zadania.

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest poznanie barokowych dzieł malarstwa. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel notuje na tablicy słowo KONTRAST i prosi uczniów o podanie swoich skojarzeń. Wybrany uczeń notuje propozycje kolegów i koleżanek na tablicy. Następnie uczniowie wspólnie decydują, które z podanych skojarzeń mogą dotyczyć sztuki (np. malarstwa). Nauczyciel przechodzi do rozmowy na temat specyfiki sztuki barokowej. Pyta uczniów, czy na podstawie zebranych przez siebie informacji mogą określić kontrasty sztuki barokowej. W miarę potrzeby dopowiada, np. w dziełach barokowych mistrzów to, co realne, łączyło się z pozorami, sacrum - z profanum, asceza - z urodą życia oraz z wystawnością i przepychem. Pyta, jakie wydarzenia mogły wpłynąć na to, że sztuka barokowa charakteryzowała się bogactwem i przepychem form (kontrreformacja). Zwraca uwagę na rolę teatralizacji oraz światła.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy portret Ludwika XIV [abstrakt]. Mówi, że głównymi cechami, na które należy zwrócić uwagę, są patos i teatralność. Prosi uczniów, aby przyjrzeli się portretowi Ludwika XIV i wymienili te elementy dzieła, które pozwalają mówić, że realizuje wymienione cechy.

2. Uczniowie czytają tekst Krystyny Secomskiej opisujący powyższy portret „Króla Słońce”. Następnie wymieniają cechy sztuki barokowej opisane przez badaczkę. Zwracają uwagę na te, które sami pominęli, opisując obraz.

3. Kolejną cechą sztuki barokowej jest zestawienie sacrum z profanum. Uczniowie zastanawiają się, co oznaczają wymienione pojęcia. Uzupełniają definicje zamieszczone w ćwiczeniu nr 3 w e‑podręczniku.

4. Nauczyciel wyświetla kolejny obraz: „Ukrzyżowanie św. Piotra” Caravaggia. Uczniowie zastanawiają się, dlaczego spotykają się tu dwie sfery: sacrum i profanum. Następnie porównują swoją odpowiedź z tekstem Juliana Bella.

5. Uczniowie wynotowują te właściwości dzieła, które charakteryzują sztukę barokową.

6. Nauczyciel wyświetla dwa obrazy (obok siebie): José de Ribera „Św. Paweł Eremita” i Paula Rubensa „Trzy gracje”. Uczniowie porównują obrazy – szukają kontrastu. Mogą skorzystać z opisów zamieszczonych w e‑podręczniku.

7. Na zakończenie uczniowie wykonują ćwiczenie nr 6 z e‑podręcznika. W ten sposób powtarzają pojęcia związane ze sztuką baroku, układają je w przeciwstawne pary.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel metodą losową wybiera jednego ucznia i prosi go, by swoimi słowami przedstawił znaczenie danego słowa lub pojęcia poznanego na lekcji.

2. Nauczyciel pyta uczniów, czego się dziś nauczyli, czy lekcja była dla nich ciekawa. Prosi ich o ocenę pracy własnej na lekcji. Może w tym celu posłużyć się przygotowaną wcześniej ankietą lub drzewkiem decyzyjnym, albo przeprowadzić ewaluację ustnie.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Przygotuj się do dyskusji na temat kontrowersji sztuki barokowej. Przygotuj argumenty i odpowiednie przykłady na ich poparcie.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Contrasts of Baroque

Baroque art was dominated by contrasts. Reality overlapped with appearances, the sacred with the profane, asceticism with joie de vivre, zealous religiosity with splendour and lavishness. The principles of the Counter‑Reformation influenced the themes, diversity and richness of forms. Commissioned by the Church and courts, artists employed pathos, theatricalisation and illusionism to create pieces that amazes with their size and strongly arouse the senses of the spectators. Conversely, in the Protestant Netherlands, art tended to be more intimate, and was meant to calm the emotions of the recipient. Expressive and symbolic light were particularly important, permeating paintings, animating sculptures, and highlighting the architecture.

Jusepe de Rivera was a painter who combined two schools of art in his works, Spanish and Italian. The former made him more inclined towards naturalistic forms, with deep zealous religiosity imbued with mysticism; the latter, to diversity of colors and strong contrasts of light and shadow (Caravaggio’s influence). In line with contemporary trends, Ribera’s paintings were realistic and religious in theme (mostly acts of atonement and torture). He depicted anchorites and martyrs, their bodies emaciated and deformed by pain, suffering and ascesis, marked by the passage of time. The art of Peter Paul Rubens is the polar opposite: this Flemish artist took delight in sensual, soft‑bodied, full‑figured personages, perceived as an apotheosis of vitality and joie de vivre.