Spis treści

1. Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

2. Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

3. Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik tyfloinformatyk3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik tyfloinformatyk

4. Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

1. Cele i efekty kształcenia

Cele ogólne e‑materiału

• Uwzględnienie treści, które pozwalają na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik tyfloinformatyk 351204. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

• Przedstawienie – w sposób obrazowy i zrozumiały dla uczącego się – celów kształcenia: tworzenie publikacji brajlowskich oraz publikacji dźwiękowych.

• Pomoc w procesie nauczania i w procesie samodzielnego uczenia się wyżej wymienionego zawodu: wspieranie osiągania wybranych efektów kształcenia przez podnoszenie jakości procesu dydaktycznego i autodydaktycznego.

• Rozwijanie kompetencji komunikacyjno‑cyfrowych.

• Dostosowanie tempa i zakresu nauczania do indywidualnych potrzeb uczącego się.

Efekty kształcenia

INF.10.3. Zastosowanie technologii brajlowskich

Uczeń:

• INF.10.3.1 posługuje się pismem punktowym Braille’a,

• INF.10.3.2 tworzy tekstowe wydruki brajlowskie,

• INF.10.3.3 analizuje grafikę dotykową.

INF.10.4.Obsługa oprogramowania udźwiękawiającego

Uczeń:

• INF.10.4.1 posługuje się klawiaturą komputera z zastosowaniem metody bezwzrokowej,

• INF.10.4.2 obsługuje interfejsy graficzne bez urządzeń wskazujących,

• INF.10.4.3 charakteryzuje programy udźwiękawiające,

• INF.10.4.4 instaluje programy udźwiękawiające,

• INF.10.4.5 obsługuje programy udźwiękawiające.

INF.10.5.Obsługa powiększalników i oprogramowania powiększającego

Uczeń:

• INF.10.5.1 charakteryzuje programy powiększające i powiększająco‑udźwiękawiające ekran,

• INF.10.5.2 instaluje programy powiększające i powiększająco‑udźwiękawiające ekran,

• INF.10.5.3 obsługuje programy powiększające i powiększająco‑udźwiękawiające ekran,

• INF.10.5.4 charakteryzuje powiększalniki stacjonarne i mobilne.

INF.10.6. Tworzenie książek mówionych

Uczeń:

• INF.10.6.1 korzysta z elektronicznych urządzeń do pozyskiwania obrazu w celu optycznego rozpoznawania znaków,

• INF.10.6.2 korzysta z oprogramowania do optycznego rozpoznawania znaków,

• INF.10.6.3 edytuje pliki dźwiękowe,

• INF.10.6.4 stosuje programy do przetwarzania plików tekstowych w pliki dźwiękowe,

• INF.10.6.5 obsługuje oprogramowanie i urządzenia do odtwarzania książek mówionych,

• INF.10.6.6 obsługuje oprogramowanie i urządzenia do tworzenia książek mówionych

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

2. Struktura e‑materiału

E‑materiał składa się z trzech części: wprowadzenia, materiałów multimedialnych oraz obudowy dydaktycznej. Każda z tych części zawiera powiązane tematycznie elementy składowe.

Wprowadzenie

Przedstawia podstawowe informacje, które ułatwiają użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością e‑materiału.

Materiały multimedialne

E‑materiał Udogodnienia stosowane przy obsłudze komputerów przez osoby niewidome i słabowidzące składa się z dwóch materiałów multimedialnych. Zasób „Udogodnienia stosowane na stanowisku dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego”DdweY8nFH„Udogodnienia stosowane na stanowisku dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego” to gra edukacyjna, która rozwija m.in. wiedzę i umiejętności z zakresu posługiwania się pismem punktowym L. Braille’a, tworzeniem wydruków brajlowskich, urządzeń do wydruków grafiki dotykowej, obsługi klawiatury metodą bezwzrokową, powiększalników stacjonarnych i mobilnych, urządzeń elektronicznych do pozyskiwania obrazu w celu rozpoznawania znaków, urządzeń do tworzenia i odtwarzania książek mówionych, obsługi interfejsów graficznych przystosowanych dla osób niewidomych lub słabowidzących. Zasób „Opis instalacji oprogramowania i podłączenia udogodnień stanowiskowych dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego na stanowisku komputerowym”DVt0hgMMy„Opis instalacji oprogramowania i podłączenia udogodnień stanowiskowych dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego na stanowisku komputerowym” to audiobook opisujący treści dotyczące wyposażenia sprzętowego na stanowisku pracy przeznaczonym dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego i skonfigurowania oprogramowania użytkowanego przez te osoby.

Obudowa dydaktyczna

• Interaktywne materiały sprawdzająceDPEYKGnbxInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają sprawdzić poziom opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu obsługi oprogramowania i sprzętu informatycznego wspomagających użytkownika z niepełnosprawnością wzrokową. Można je potraktować jako pracę domową – utrwali to wiedzę uczniów w zakresie najważniejszych zagadnień i przygotuje do pytań na pisemnym egzaminie zawodowym.

• Słownik pojęć dla e‑materiałuD16PNUyFzSłownik pojęć dla e‑materiału objaśnia specjalistyczne słownictwo używane w e‑materiale.

• Przewodnik dla nauczycielaD18PdifFQPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

• Przewodnik dla uczącego sięDn3bLXzoxPrzewodnik dla uczącego się wskazuje i instruuje, w jaki sposób wykorzystać e‑materiał do samodzielnej nauki.

• Netografia i bibliografiaD1FK8DajtNetografia i bibliografia to wykaz źródeł, na bazie których został opracowany e‑materiał i z którego można korzystać, przygotowując się do egzaminu zawodowego.

• Instrukcja użytkowaniaD5Gn3jl7IInstrukcja użytkowania wyjaśnia działanie e‑materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

3. Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik tyfloinformatyk

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces uczenia się. Poniżej przedstawione są propozycje wykorzystania poszczególnych elementów zasobu w ramach lekcji, samodzielnej pracy ucznia oraz pracy grupowej i zespołowej.

Praca uczniów na zajęciach

Gra edukacyjna „Udogodnienia stosowane na stanowisku dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego”

• Charakterystyka multimedium: uczniowie przećwiczą stosowanie technologii brajlowskiej, udźwiękowienia, wizualizacji i technologii książek mówionych na stanowisku pracy dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego. Będą mogli wcielać się w role osób pracujących na różnych stanowiskach i dokonywać zmian np. w oprogramowaniu. Uzyskają informację, czy prawidłowo wykonali wszystkie operacje, a które muszą powtórzyć, aby przejść do dalszego etapu gry.

• Podczas zajęć nauczyciel dzieli klasę na 4‑osobowe grupy z uwzględnieniem potrzeb i możliwości uczniów – zespoły nie powinny być jednorodne, a uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinni uzyskać wsparcie kolegów i koleżanek. Uczniom zdolnym można przydzielić rolę liderów grup. Grupy będą rozwiązywać kolejne misje w grze edukacyjnej nie na zasadzie rywalizacji (na czas), lecz w taki sposób, by jak najrzadziej wystąpiły błędy, co zminimalizuje ryzyko rozwiązywania gry w sposób przypadkowy, bezrefleksyjny. Kiedy wszystkie zespoły ukończą wszystkie misje, liderzy grup relacjonują na forum klasy przebieg gry, wspominając o napotkanych problemach i sposobach ich rozwiązania. Nauczyciel, w miarę potrzeby, uzupełnia informacje i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Audiobook „Opis instalacji oprogramowania i podłączenia udogodnień stanowiskowych dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego na stanowisku komputerowym”

• Nauczyciel dzieli uczniów w pary, a następnie uczniowie zapoznają się z zasadami i etapami instalacji zapowiedzianej w tytule audiobooka. Pogłębiają wiedzę w zakresie konfigurowania oprogramowania, stosowania efektów dźwiękowych, ustawienia i podłączenia sprzętu. Mogą dzielić tekst i sterować nim, pracować w systemie pisma punktowego Braille’a albo na monitorach brajlowskich. Następnie uczniowie przygotowują w parach 10 pytań do tekstu audiobooka zaczynające się od słowa dlaczego. Przygotowują do nich również odpowiedzi. W kolejnym etapie pracy następuje runda pytań na forum klasy. Każda para po kolei zadaje swoje pytanie, a chętni do odpowiedzi uczniowie zgłaszają się i odpowiadają. Nauczyciel oraz zadający pytanie uczniowie dbają o poprawność odpowiedzi.

Interaktywne materiały sprawdzające

Uczniowie samodzielnie rozwiązują ćwiczenia. Prawidłowe rozwiązanie może być zaprezentowane przez nauczyciela lub ucznia, na przykład na tablicy interaktywnej. Nauczyciel udziela komentarza do prezentowanego rozwiązania. W przypadku niewłaściwej odpowiedzi naprowadza ucznia pytaniami na właściwy tor myślenia.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych metodą lekcji odwróconej (flipped classroom). Nauczyciel zadaje uczniom jako pracę domową zapoznanie się z wybranym przez niego multimedium. Uczniowie analizują zawarte w nim informacje samodzielnie w domu. Na kolejnych zajęciach nauczyciel zadaje pytania w celu sprawdzenia, na ile uczniowie przyswoili wiadomości z zadanego multimedium. Dzięki zapoznaniu się przez uczniów z multimedium przed zajęciami, podczas lekcji wiedzę tę można poszerzać podczas prac w grupie. Uczniowie szybciej przyswajający materiał tworzą dla pozostałych dodatkowe notatki (np. na podstawie wstępnych notatek od nauczyciela).

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych metodami aktywizującymi. Prezentowane materiały multimedialne pozwalają uczniom pracować we własnym tempie, przewijać, przeglądać kilkakrotnie materiał i omijać fragmenty oczywiste, a więc skupiać się na tym, czego nie rozumieją, Oznacza to, że uczniowie przychodzą na lekcje przygotowani do twórczej współpracy z nauczycielem i innymi uczniami. Nauczyciel może prowadzić na zajęciach dyskusję lub nadzorować pracę w grupach, tak by uczniowie wykorzystali to, czego nauczyli się np. podczas słuchania audiobooka.

Gra edukacyjna „Udogodnienia stosowane na stanowisku dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego”

Praca zespołowa
Uczniowie zapoznają się z zasadami gry edukacyjnej. Rywalizują „wchodząc w role” i zdobywają punkty za wykonywanie zadań na 4 etapach (technologia brajlowska, udźwiękowienie, wizualizacja, książki mówione). Uzyskują informację zwrotną opartą na zasadach oceniania kształtującego.

Audiobook „Opis instalacji oprogramowania i podłączenia udogodnień stanowiskowych dla użytkownika niewidomego i słabowidzącego na stanowisku komputerowym”

Praca indywidualna

Uczniowie samodzielnie zapoznają się z audiobookiem. Mogą dzielić tekst i sterować nim, pracować w systemie pisma punktowego Braille’a albo na monitorach brajlowskich i jednocześnie dokonywać jego odsłuchu. W samodzielnej pracy doskonale sprawdzi się też zestaw interaktywnych materiałów sprawdzających.

Indywidualizacja pracy z uczniem, w tym z uczniem ze SPE

E‑materiał ułatwia samodzielną pracę ucznia oraz indywidualizację procesu dydaktycznego. Materiały multimedialne pozwalają na zapoznanie się z udogodnieniami stosowanymi przy obsłudze komputerów przez osoby niewidome i słabowidzące. Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Indywidualizacja procesu dydaktycznego w przypadku tego e‑materiału związana jest z różnorodnością zadań zawartych w części z materiałami sprawdzającymi. Nauczyciel może samodzielnie dobrać inne zadania dla uczniów, którzy mają trudności z opanowaniem materiału, a inne tym, którzy szybko przyswoili nową wiedzę i mogą ją poszerzać. Tacy uczniowie mogą też wykonywać dodatkowe notatki, które przekażą uczniom z trudnościami. Nauczyciel może przygotować notatki szkieletowe, aby nadmiernie nie obciążać uczniów. W przypadku notatki szkieletowej wykorzystane zostaną elementy metody tutoringu rówieśniczego.

E‑materiały ułatwiają zindywidualizowanie procesu dydaktycznego, co jest szczególnie istotne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Odtwarzanie każdego e‑materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku i słuchu. Ułatwia to dostęp do informacji oraz likwiduje niektóre bariery społeczne i komunikacyjne oraz zapewnia wyrównywanie szans.

W związku z tym, że e‑materiał jest przygotowany dla uczniów słabowidzących i niewidomych, należy pamiętać o wskazówkach metodycznych dotyczących pracy z takimi uczniami. Uczniowie słabowidzący i niewidomi lepiej zapamiętują komunikaty słowne, które są konkretne i wywołują żywe wyobrażenia. Nauczyciel powinien dołożyć starań, by nowe informacje były przekazywane tak, aby uczący się mógł się odwołać do swoich wcześniejszych doświadczeń.

W pracy z uczniami słabowidzącymi lub niewidomymi ważne są metody podające, np. pogadanka, rozmowa kierowana oraz demonstracja dotykowa i wyjaśnienia słowne. Nauczyciel prowadzący zajęcia powinien słownie objaśniać wszystko to, co robi, by osoba ucząca się mogła w pełni uczestniczyć w lekcji. Należy udzielać dodatkowych wskazówek na temat przedmiotów i zjawisk, które uczniowie widzący uzyskują za pomocą obserwacji.

W pracy z uczniem słabowidzącym i niewidomym należy stosować nowe technologie informacyjno‑komunikacyjne, tj. komputery z odpowiednim oprogramowaniem, takim jak: programy udźwiękawiające, programy powiększająco‑udźwiękawiające, systemy translacji brajla, oprogramowanie OCR. Można także wykorzystywać monitory brajlowskie, które przekształcają informacje tekstowe i graficzne pojawiające się na ekranie monitora na znaki brajlowskie. Natomiast notatnik brajlowski zapewni odczyt i zapis informacji w brajlu.

Zastosowanie powyższych rozwiązań pozwala na dostępność materiału zarówno dla osób słabowidzących jak i niewidomych. Nauczyciel może pomóc w konfiguracji lub obsłudze oprogramowania wspomagającego, a także przygotować dodatkowe materiały w systemie pisma punktowego.

Komputery powinny być wyposażone w ekrany o odpowiedniej wielkości oraz w dobrej jakości głośniki lub słuchawki, aby możliwe było odtworzenie w zrozumiały sposób zasobów audio. Dodatkowo można zastosować specjalną klawiaturę z dużymi, kontrastowymi klawiszami, która współpracuje z oprogramowaniem powiększającym i udźwiękawiającym.

Uczestnicy zajęć ze SPE powinni zostać otoczeni pomocą koleżeńską oraz nauczycielską - otrzymywać na bieżąco dodatkowe wskazówki oraz objaśnienia.

Podczas pracy z multimedium gra edukacyjna na lekcji należy zwrócić uwagę, by nie wprowadzić niezdrowej rywalizacji i/lub nie spowodować sytuacji, w której uczniowie będą mieli nierówne szanse. Celem gry nie powinna być praca na czas, tylko wykonanie misji możliwie jak najdokładniej, z minimalną liczbą błędów.

Należy zwrócić uwagę na predyspozycje uczniów i np. uczniom z zaburzeniami przetwarzania słuchowego i/lub dysleksją należy dać więcej czasu na wykonanie zadań, zwłaszcza pisemnych. Nauczyciel powinien formułować jasne, krótkie polecenia i często je powtarzać. Może je również sformułować w formie pisemnej i dać uczniom jako check‑listę do oznaczenia. Uczniowie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu powinni mieć również jasno określone obowiązki i należy im zapewnić warunki do pracy z ograniczeniem niepotrzebnych dodatkowych bodźców słuchowych lub wzrokowych. Uczniom niedowidzącym należy zorganizować odpowiednie miejsce do pracy, odpowiednio doświetlone i ze swobodnym dostępem do środków dydaktycznych, natomiast uczniom z niedosłuchem należy zapewnić miejsce blisko nauczyciela, tak aby zminimalizować ryzyko niedosłyszenia przekazu. 

Więcej informacji o pracy z uczniami ze SPE znajduje się w „Przewodniku metodycznym dla nauczycieli kształcenia zawodowego Praca z uczniem z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, uczniem niesłyszącym i słabosłyszącym, uczniem niewidomym i słabowidzącym z wykorzystaniem e‑materiałów do kształcenia zawodowego”autorstwa Elżbiety Bednarz - eksperta zespołu projektu „Tworzenie e‑materiałów do kształcenia zawodowego” realizowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

4. Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych materiałów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows 7 lub nowszy (przy czym Windows 7 nie jest już wspierany przez Microsoft);

• OS X $\mathrm{10.11.6}$ lub nowszy;

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej 3GB RAM.

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $\mathrm{69.0.3497.100}$;

• Firefox w wersji $\mathrm{62.0.2}$;

• Safari w wersji $11.1$;

• Opera w wersji $\mathrm{55.0.2994.44}$;

• Microsoft Edge w wersji $\mathrm{42.17134.1.0}$;

• Internet Explorer w wersji $\mathrm{11.0.9600.18124}$.

Urządzenia mobilne:

• 2GB RAM iPhone/iPad z systemem iOS 11 lub nowszym;

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium 69 (lub nowszym) np. Chrome 69, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej 420 px.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści