Tytuł: Po co mówimy i piszemy? O funkcjach wypowiedzi i języka

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć:

Po co mówimy i piszemy? O funkcjach wypowiedzi i języka.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń zdobywa wiedzę na temat funkcji wypowiedzi oraz umiejętność tworzenia wypowiedzi o założonej intencji.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną);

• wskazuje funkcję dominującą w tekście;

• buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • objaśnienie nowej wiedzy.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi uczniów, by przygotowali w domu wypowiedzi, dzięki którym:
   - będą chcieli kogoś o czymś poinformować;
   - będą chcieli kogoś do czegoś przekonać;
   - będą chcieli wyrazić swoje emocje.

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest poznanie różnych funkcji wypowiedzi. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Rozmowa o celach wypowiedzi. Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie wiadomości o języku z poprzedniego etapu edukacyjnego oraz przypatrzyli się swoim przykładom zdań, i powiedzieli, jakie cele mogą mieć wypowiedzi. Uczniowie powinni wyjść poza zasugerowane przez nauczyciela przed lekcją funkcje, wskazując różne cele wypowiedzi, także szczegółowe.

Faza realizacyjna

1. Praca całego zespołu klasowego. Nauczyciel wyświetla wypowiedzi zamieszczone w ćwiczeniu 1. w e‑podręczniku. Prosi uczniów o ich głośne przeczytanie, następnie pyta, jaki cel mają nadawcy tych wypowiedzi. Uczniowie wskazują jedną spośród podanych w ćwiczeniu odpowiedzi.

2. Nauczyciel mówi o tym, aby uczniowie zwrócili uwagę, że w poprzednim ćwiczeniu pojawiały się nazwy czynności: informowanie kogoś o czymś, wyrażanie emocji, nakłanianie kogoś do czegoś. To one pokazują, jaka funkcja dominuje w wypowiedzi.

3. Uczniowie zapoznają się z informacjami zamieszczonymi w tabeli, następnie jeszcze raz sprawdzają swoją umiejętność rozpoznawania funkcji wypowiedzi, wykonując ćwiczenie z fiszkami oraz ćw. 2 i 3.

4. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły, na 3 lub na 6 (w drugim przypadku będą dwie grupy A, dwie B i dwie C). Każda grupa ma za zadanie opracować wypowiedzi do zamieszczonych w abstrakcie zdjęć (ćw. 4):
   Grupa A: Zdjęcie 1 - wypowiedź o funkcji informatywnej, zdjęcie 2 - wypowiedź o funkcji ekspresywnej.
   Grupa B: Zdjęcie 1 - wypowiedź o funkcji ekspresywnej, zdjęcie 2 - wypowiedź o funkcji impresywnej.
   Grupa C: Zdjęcie 1 - wypowiedź o funkcji impresywnej, zdjęcie 2 - wypowiedź o funkcji informatywnej.
   Po wyznaczonym czasie grupy prezentują swoje wypowiedzi. Nauczyciel wspólnie z uczniami omawia je i ocenia, czy podane funkcje zostały zrealizowane.

5. Nauczyciel prosi uczniów o przejrzenie abstraktu i wskazanie słów sprawiających trudność. Uczniowie układają z każdym z nich jedno zdanie.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie zapisują w zeszytach słowa klucze dotyczące lekcji, które uważają za najważniejsze.

2. Nauczyciel podsumowuje lekcję, prosząc uczniów o krótką charakterystykę funkcji wypowiedzi – uczniowie mogą przygotować małe fiszki, które w późniejszym czasie staną się pomocą w przygotowaniu do sprawdzianu.

Praca domowa

1. Z dowolnego numeru czasopisma wybierz pięć tekstów i zdecyduj, która funkcja wypowiedzi dominuje w każdym z nich. Stwórz notatkę w zeszycie, w której uzasadnisz swoją odpowiedź.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Why do we speak and write? The functions of expression and language

One of the most important features which differentiate humans from animals is our ability to communicate by using words, which can serve a variety of purposes. Therefore, the statements we make can fulfil different functions.

Note the following elements that appeared in the previous exercise: informing someone about something, expressing emotions, inducing someone to do something. These show which function is dominating in the statement.

Group A:

1. statement using the informative function

2. statement using the expressive function

Group B:

1. statement using the expressive function

2. statement using the impressive function

Group C:

1. statement using the impressive function

2. statement using the informative function