Kamień i skała - materiałoznawstwo
BUD.04. Wykonywanie robót kamieniarskich - 711301 KAMIENIARZ
Surowce skalne Polski – kamienie bloczne
MAPA INTERAKTYWNA
Spis treści
Kamienie bloczne - podstawowe informacjeKamienie bloczne - podstawowe informacje
Skały magmoweSkały magmowe
Skały osadoweSkały osadowe
Skały metamorficzneSkały metamorficzne
Kamienie bloczne - Skały występujące w południowej PolsceKamienie bloczne - Skały występujące w południowej Polsce
Województwo dolnośląskieWojewództwo dolnośląskie
Województwo lubelskieWojewództwo lubelskie
Województwo małopolskieWojewództwo małopolskie
Województwo podkarpackieWojewództwo podkarpackie
Województwo śląskieWojewództwo śląskie
Województwo świętokrzyskieWojewództwo świętokrzyskie
Surowce skalne Polski – kamienie bloczneSurowce skalne Polski – kamienie bloczne
Kamienie bloczne - podstawowe informacje
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1AyxzSfx
Nagranie audio jest tożsame z treścią opisu.

Kamienie bloczne w 98% wykorzystywane są jako kruszywo łamane, w budownictwie i drogownictwie, a także jako drobne elementy, np. kostki lub krawężniki
Skala twardości Mohsa – jej twórcą jest niemiecki mineralog, Friedrich Mohs, który w 1812 roku określił odporność dziesięciu wzorcowych minerałów na zarysowanie – wymienione minerały są uszeregowane od najbardziej miękkiego do najtwardszego.
Skala Mohsa
1 | TALK | Można zarysować paznokciem. |
2 | GIPS | Można zarysować paznokciem. |
3 | KALCYT | Można zarysować stalowym ostrzem. |
4 | FLUORYT | Można zarysować stalowym ostrzem. |
5 | APATYT | Można zarysować stalowym ostrzem. |
6 | ORTOKLAZ | Można zarysować szkłem. |
7 | KWARC | Rysuje szkło. |
8 | TOPAZ | Rysuje szkło. |
9 | KORUND | Rysuje szkło. |
10 | DIAMENT | Rysuje szkło. |
PRZYKŁADY HISTORYCZNYCH KOPALNI KAMIENI BLOCZNYCH W POLSCE
Kopalnia bazaltu Gracze Województwo: opolskie Rok założenia: 1850 r.; po wojnie, w 1946 r., nastąpiło wznowienie wydobycia Rodzaj wydobywanego bloku: bazalt Funkcjonowanie kopalni: kopalnia nie zaniechała wydobycia
Kopalnia granitu Strzelin Województwo: dolnośląskie Rok założenia: pierwsze wydobycie w XII w., kopalnia została zdewastowana w trakcie II wojny światowej, ponowne wydobycie rozpoczęto w 1946 r. Rodzaj wydobywanego bloku: granit Funkcjonowanie kopalni: kopalnia nie zaniechała wydobycia
Kopalnia piaskowca w Kozach Województwo: śląskie Rok założenia: 1910‑1912 r. Rodzaj wydobywanego bloku: piaskowiec Funkcjonowanie kopalni: zakończenie wydobycia w 1994 r., obecnie są to tereny rekreacyjne.
Skały magmowe
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1AyxzSfx
Nagranie audio jest tożsame z treścią opisu.
Skały magmowe powstają w wyniku:
krzepnięcia magmy,
przemieszczania się magmy w wyższe partie skorupy,
wydobywania się lawy na powierzchnię.
W zależności od miejsca zastygnięcia i krystalizacji skały magmowe dzielą się na:
plutoniczne (głębinowe, abisalne),
wulkaniczne (wylewne).
kwaśne od 66%,
obojętne 54‑65%,
zasadowe do 53%.
Właściwości techniczne najczęściej wykorzystywanych w przemyśle skał magmowych:
Skała | Granit | Bazalt | Porfir | Melafir |
Gęstość objętościowa [g/cm³] | 2,30‑2,75 | 2,60‑3,20 | ok. 2,55 | 2,40‑2,70 |
Wytrzymałość na ściskanie [MPa] | 100‑220 | 160‑300 | 100‑200 | 130‑200 |
Ścieralność (na tarczy Boehmego) | 0,06‑0,23 | 0,09‑0,19 | brak | 0,07‑0,15 |
Nasiąkliwość [%] | 0,1‑0,7 | 0,1‑0,7 | brak | 0,1‑0,7 |
Twardość (wg skali Mohsa) | 6‑7 | 6‑8 | brak | 7 |
Skały osadowe
Powstają poprzez gromadzenie się na powierzchni ziemi materiału okruchowego, organicznego lub chemicznego.
Właściwości techniczne najczęściej wykorzystywanych w przemyśle skał osadowych:
Skała | Piaskowiec | Wapień | Dolomit |
Gęstość objętościowa [g/cm³] | 1,80‑2,70 | 1,40‑2,80 | 2,10‑2,80 |
Wytrzymałość na ściskanie [MPa] | 10‑150 | 8‑100 | 60‑160 |
Ścieralność (na tarczy Boehmego) | 0,09‑2,50 | 0,30‑2,00 | 0,30‑0,40 |
Nasiąkliwość [%] | 0,5‑15 | 0,3‑30 | 0,3‑0,8 |
Twardość (wg skali Mohsa) | 4‑7 | 2‑3 | 2‑4 |
Skały metamorficzne
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1AyxzSfx
Nagranie audio jest tożsame z treścią opisu.
Skały metamorficzne – inaczej przeobrażone – powstają poprzez przekształcenie się skał magmowych i osadowych pod wpływem działania czynników zewnętrznych, takich jak:
wysoka temperatura,
wysokie ciśnienie.
W wyniku ich działania skały zmieniają swoją strukturę, czasami nawet skład mineralny.
Czynnikami metamorfizmu są:
temperatura,
ciśnienie statyczne,
ciśnienie kierunkowe,
obecność nośników (rozpuszczalników) ułatwiających wędrówkę substancji.
Właściwości techniczne najczęściej wykorzystywanych w przemyśle skał metamorficznych:
Skała | Marmur | Kwarc |
Gęstość objętościowa [g/cm³] | 1,90‑2,80 | 2,30‑2,75 |
Wytrzymałość na ściskanie [MPa] | 80‑150 | 200‑300 |
Ścieralność (na tarczy Boehmego) | 0,20‑0,40 | 0,04‑0,12 |
Nasiąkliwość [%] | 0,1‑0,5 | 0,1‑0,5 |
Twardość (wg skali Mohsa) | 3 | 7 |
Kamienie bloczne - Skały występujące w południowej Polsce
Województwo dolnośląskie
Województwo lubelskie
Województwo małopolskie
Województwo podkarpackie
Województwo śląskie
Województwo świętokrzyskie
Surowce skalne Polski – kamienie bloczne
Skały magmowe:
Bazalt
Tekst Bazalt: Barwa: Czarna, Struktura: Skrytokrystaliczna, Tekstura: Bezładna, zbita, Skład mineralny: 90% plagioklazy, oliwiny, amfibole, pirokseny, Geneza: Magmowa wylewna, skała zasadowa, Występowanie: Np. Góra Świętej Anny, Zastosowanie: Kamień budowlany, drogowy, wykorzystywany do produkcji obrzeży, blatów
Diabaz
Tekst Diabaz: Barwa: Czarna lub ciemnozielona, Struktura: Od gruboziarnistych po drobnoziarniste, Tekstura: Chropowaty, Skład mineralny: Plagioklaz, augit, Geneza: Skała magmowa, Występowanie: W Polsce występują w kilku powiatach, m.in złotoryjskim i bolesławieckim, Zastosowanie: Najczęściej stosowany jako kruszywo do betonów.
Gabro
Tekst Barwa: Czarnozielona, Struktura: Jawnokrystalicza, Tekstura: Bezładna, zbita, Skład: mineralny: Plagioklazy, oliwiny, amfibole, pirokseny, Geneza: Magmowa głębinowa, skała zasadowa, Występowanie: Np. Nowa Ruda, Zastosowanie: Kamień budowlany, drogowy, wyrób wełny mineralnej
Granit
Tekst Barwa: Jasnoszara, szara, Struktura: Jawnokrystaliczna, najczęściej średniokrystaliczna, Tekstura: Bezładna, zbita, Skład mineralny: Kwarc, skalenie potasowe, biotyt, muskowit, Geneza: Magmowa głębinowa, skała kwaśna, Występowanie: Np. w Tatrach, Zastosowanie: Płyty chodnikowe, kostki granitowe, parapety, tworzenie murków oporowych, stopnic, blatów meblowych, a także zlewozmywaków
Melafir
Tekst Barwa: Ciemnoszara, czerwona, czarna, szarozielona, Struktura: Porfirowa, Tekstura: Porowata, Skład mineralny: 90% plagioklazy, pirokseny, amfibole, oliwiny, Geneza: Magmowa wylewna, skała zasadowa, Występowanie: Np. Brodło, Zastosowanie: Materiał okładzinowy, kruszywo drogowe, do produkcji nagrobków
Porfir
Tekst Barwa: Czerwień, fiolet, brąz, Struktura: Porfirowa, Tekstura: Chropowata, Skład mineralny: Pirokseny, amfibole, skalenie, Geneza: Skała magmowa, Występowanie: Występują w niewielkich ilościach w centralnej i północnej Polsce. Zastosowanie: Rzeźbiarstwo, nagrobki
Sjenit
Tekst Barwa: Ciemnoszara, czarna, Struktura: Średniokrystaliczna, Tekstura: Bezładna, zbita, Skład mineralny: Skalenie potasowe, biotyt, amfibole, pirokseny, Geneza: Magmowa głębinowa, skała obojętna, Występowanie: Kośmin, Przedborowa, Zastosowanie: Kamień budowlany, drogowy
Skały osadowe
Dolomit
Tekst Barwa: Jasnoszara, szara, Struktura: Niemal mineralna, Tekstura: Bezkierunkowa i kierunkowa, Skład mineralny: Głównie kalcyt, dodatkowo kwarc, dolomit, łyszczyki, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Np. w Tatrach, Górach Świętokrzyskich, Zastosowanie: Kamień budowlany dekoracyjny, ma zastosowanie w metalurgii, do produkcji materiałów ogniotrwałych.
Piaskowiec
Tekst Barwa: W zależności od odmiany piaskowca kwarcowy – biała, żółta, arkozowy – szara, czerwona<, szarogłazowy – szarozielona, niemal czarna, Struktura: Od drobno- do gruboziarnistej (ziarna 0,06-0,2 mm), Tekstura: Bezkierunkowa i kierunkowa, Skład mineralny: Kwarc, ortoklaz, plagioklazy, muskowit, granat, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Np. Góry Stołowe, Kaszuby, Góry Stołowe, Zastosowanie: Materiał rzeźbiarski, surowiec płyt okładzinowych i izolacyjnych, tłuczeń drogowy
Piasek kwarcowy
Tekst Barwa: Mlecznobiały lub bezbarwny, Struktura: Od drobno- do gruboziarnistej (0,5-2 mm), Tekstura: Gładka, Skład mineralny: Krzemionka, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Występuje jako składnik gleby, ale również na powierzchni ziemi (plaża). Zastosowanie: Produkcja materiałów ogniotrwałych, produkcja kostki brukowej, do tynkowania
Szarogłaz
Tekst Barwa: Jasnoszara, szara, czasami czarna, Struktura: Okruchowa, zwięzła, masywna, Tekstura: Warstwowana lub bezładna, Skład mineralny: Kwarc, ortoklaz, plagioklazy, diabaz, melafir, łupki, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Np. w Górach Świętokrzyskich, Karpatach fliszowych, Zastosowanie: Kamień budowlany, drogowy
Wapień
Tekst Barwa: Pozbawione domieszek – kolor biały, zabarwione mogą mieć pełną gamę kolorów., Struktura: Drobno- i równoziarnista, Tekstura: Bezładna, Skład mineralny: Kalcyt, kalcyt magnezowy, aragonit, dolomit, kwarc, Geneza: Skała osadowa organogeniczna, Występowanie: Np. w Górach Świętokrzyskich, w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, Zastosowanie: Jako składnik cementu lub wypełniacz
Trawertyn
Tekst Barwa: Biała, Struktura: Drobnoziarnista, piaskowa, Tekstura: Chropowata, nierówna, Skład mineralny: Kalcyt, aragonit, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Występuje na terenach o podłożu wapiennym, przy uskokach tektonicznych, gorących źródłach; najczęściej wydobywany w basenie Morza Śródziemnego., Zastosowanie: Wykorzystywany najczęściej jako materiał dekoracyjny we wnętrzach.
Zlepieniec
Tekst Barwa: Różne barwy, Struktura: Grubookruchowa, Tekstura: Bezładna, Skład mineralny: Ziarna żwiru zlepione spoiwem, Geneza: Skała osadowa, Występowanie: Np. okolice Krakowa, w Beskidzie Śląskim, Zastosowanie: Materiał do wyrobu płyt na posadzki i okładziny ścienne
Skały metamorficzne
Amfibolit
Tekst Barwa: Ciemnozielona, ciemnoszara, Struktura: Średnio- i drobnoblastyczna, Tekstura: Uporządkowana (ułożenie słupków w hornblendy), Skład mineralny: Hornblenda i plagioklazy, kwarc, granaty, biotyt, Geneza: Skała metamorficzna, Występowanie: Np. Sudety, Tatry, Zastosowanie: Wykorzystywany jest jako kruszywo łamane przy budowie dróg, linii kolejowych, oraz jako kamień ozdobny do ogrodów.
Gnejs
Tekst Barwa: Biała, szara, zielona, czarna, czerwona, niebieskawa, często pstra, Struktura:
- Krystaliczna
- Średnio-, gruboziarnista
- Równo/ nierównoziarnista (porfiroblastyczna, oczkowa),
Marmur
Tekst Barwa: Zróżnicowane: od śnieżnobiałej i kremowej, poprzez szarą, zielonkawą, niebieską, po czerwoną, stalową do czarnej, Struktura: Krystaliczna, równoziarnista, Tekstura: Bezładna, Skład mineralny: Kalcyt, dolomit, minerały skał magmowych i metamorficznych, Geneza: Skała metamorficzna powstała z przeobrażenia wapieni, dolomitów i margli, Występowanie: Np. Dolny Śląsk, Zastosowanie: Kamień budowlany, posadzkowy, dekoracyjny
Migmatyt
Tekst Barwa: Czarny, brązowo-czarny, zielonkawo-szary, ciemnoszary, niebiesko-szary, Struktura: Niejednorodna makroskopowo, Tekstura: Bezładna, Skład mineralny: Kwarc, skalenie, biotyt, Geneza: Skała ultrametamorficzna, Występowanie: Np. Sudety, Tatry Zachodnie, Zastosowanie: Blaty, posadzki, biżuteria, produkcja cementu, kruszywo drogowe
Serpentynit
Tekst Barwa: Zielony, niebiesko-zielony, brązowy, czerwony, żółty, czarny, Struktura: Krystaliczna (blastyczna), drobno- do gruboziarnistej, często włóknista, siatkowa oraz masywna, Tekstura: Bezładna lub kierunkowa (laminowana, łupkowa), Skład mineralny: Serpentynit (chryzotyl, antygoryt i lizardyt), pobocznie: magnetyt, garnieryt, talk, dolomit, Geneza: Skała metamorficzna, Występowanie: Np. Nasławice, Jordanów Śląski, Zastosowanie: Kamień ozdobny, kruszywo drogowe i budowlane
Zieleniec
Tekst Barwa: Czarny, brązowo-czarny, zielonkawo-szary, niebiesko-szary, ciemnoszary, Struktura: Homeoblastyczna, drobno-, średnioblastyczna, granolepidoblastyczna lub granonematoblastyczna, Tekstura: Zbita, bezładna, niekiedy kierunkowa, Skład mineralny: Albit, aktynolit, biotyt, chloryt, epidot, skaleń, granat, grafit, hornblenda, cyjanit, mika, muskowit, Geneza: Skała metamorficzna, powstaje w najniższych temperaturach i ciśnieniach i zwykle jest wytwarzana przez metamorfizm regionalny., Występowanie: Np. Góry Kaczawskie, Podgórze Sudeckie, Zastosowanie: Budownictwo, kostka brukowa, dekoracje ogrodowe