RGN2Ywrs2Hhhr1

Zdjęcie przedstawia garść niewielkich mlecznobiałych kamyczków usypanych na szkiełku zegarkowym. Grudki są nieprzezroczyste i mają zaokrąglone krawędzie.

1. Właściwości wodorotlenków

Badanie właściwości wodorotlenków sodu i potasu

Doświadczenie 1

Problem badawczy

Jakie charakterystyczne właściwości mają wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu?

Hipoteza

Wodorotlenki sodu i potasu rozpuszczają się w wodzie oraz są substancjami żrącymi.
Wodorotlenki sodu i potasu nie rozpuszczają się w wodzie oraz nie są substancjami żrącymi.

Co będzie potrzebne

• 3 szalki Petriego,

• wodorotlenek sodu,

• wodorotlenek potasu,

• pęseta,

• 2 probówki,

• woda,

• bibuła,

• tkanina,

• drewno,

• 2 pipety.

Instrukcja

1. 1. Na pierwszą szalkę Petriego nasyp niewielką ilość wodorotlenku sodu, a na drugą – wodorotlenku potasu.

   2. Określ właściwości fizyczne tych substancji.

   3. Próbki pozostaw na 5–10 minut. Obserwuj zachodzące zmiany.

2. 1. W probówkach umieść parę granulek, w pierwszej – wodorotlenku sodu, w drugiej – wodorotlenku potasu.

   2. Do obu probówek dodaj niewielką ilość wody, zawartość zamieszaj bagietką.

   3. Obserwuj zachodzące zmiany.

   4. Ostrożnie dotknij dna probówek.

   5. Niewielkie ilości obu roztworów nanieś na bibułę, tkaninę i drewno umieszczone na szlace Petriego. Obserwuj zachodzące zmiany.

Podsumowanie

Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu to substancje stałe o barwie białej. Pozostawione na powietrzu po pewnym czasie „rozpływają się” – pochłaniają wilgoć z otoczenia. Substancje o takich właściwościach nazywamy higroskopijnymihigroskopijnośćhigroskopijnymi.

R10TK5CaFLj571

Ilustracja przedstawia higroskopijność wodorotlenków sodu i potasu. Składa się z dwóch zdjęć. Na fotografii po lewej stronie, oznaczonej numerem jeden, znajdują się dwie stojące obok siebie na tle szarego blatu szalki Petriego . Szalkę po lewej stronie wypełniono świeżymi, białymi granulkami wodorotlenku sodu. W szalce po prawej znajduje się nieco mniejsza ilość tej samej substancji, umieszczonej znacznie wcześniej. Granulki są ciemniejsze i mocno wilgotne, a nawet częściowo rozpuszczone na skutek wchłonięcia wody z powietrza. Na zdjęciu po prawej stronie takie samo zestawienie dla kawałków wodorotlenku potasu. Skrawki w mniejszym stopniu przypominają granulki, a bardziej wióry. Porcja w szalce z prawej strony zebrała już na tyle wody, że ułożyła się ona na powierzchni szkła w małą kałużę.

Wodorotlenki sodu i potasu bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie, wydzielając znaczne ilości ciepła (proces egzoenergetyczny) i tworząc silnie żrące roztwory, które niszczą różne materiały, np. bibułę, tkaninę, drewno. Roztwory obu wodorotlenków są żrące. Dlatego zwyczajowa nazwa wodorotlenku sodu to „soda żrąca”, a wodorotlenku potasu – „potaż żrący”.

Ciekawostka

Naczyniem laboratoryjnym służącym m.in. do przechowywania substancji higroskopijnych jest eksykator. Jego pokrywa jest wykonana z grubego szkła lub tworzywa sztucznego i ściśle przylega do pojemnika, w którym znajduje się substancja osuszająca (np. wodorotlenek potasu). Niektóre eksykatory są wyposażone w kran pozwalający na usunięcie powietrza.

R1SblhWSQGmKY1

Zdjęcie przedstawia oglądany z boku eksykator. Jest to grubościenne szklane naczynie laboratoryjne z wyraźnym zwężeniem w dolnej części zwanym stopką. W stopce znajdują się fioletowe granulki środka pochłaniającego wilgoć z górnej części, którego zadaniem jest szybko osuszać powietrze wewnątrz naczynia. Stopkę od części głównej oddziela biała płytka ceramiczna lub szklana z otworami. Górna część jest pusta i służy do trzymania w niej substancji wrażliwej na działanie wilgoci. Naczynie ma u góry szklaną pokrywkę z kulistym uchwytem. Pokrywka jest dopasowana do krawędzi naczynia i zapewnia mu pełną szczelność.

Wodorotlenki są substancjami stałymi, mogą mieć różne barwy. Wodorotlenki sodu i potasu oraz innych pierwiastków z 1. grupy układu okresowego pierwiastków są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie. Rozpuszczalność wodorotlenków 2. grupy wzrasta ze wzrostem liczby atomowej berylowca, a wodorotlenki pozostałych metali są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie. Korzystając z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków, można sprawdzić, które rozpuszczają się w wodzie, a które wytrącają się w postaci osadów, czyli są praktycznie nierozpuszczalne w wodzie.

R2gO1A50tX2ia1

Tabela przedstawia rozpuszczalność wodorotlenków w wodzie. Zaprezentowano w niej trzynaście wodorotlenków dwunastu różnych metali, z których jeden, żelazo, w odmianie dwu i trójwartościowej. Klasyfikacja została dokonana poprzez przypisanie do jednej z czterech grup: substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie oznaczone wielką literą R, substancje w niewielkim stopniu rozpuszczalne w wodzie oznaczone małą literą r, substancje słabo rozpuszczalne w wodzie oznaczone literą S oraz substancje trudno rozpuszczalne w wodzie, czyli praktycznie nierozpuszczalne, oznaczone literą T. Z tabeli wynika, że dobrze rozpuszczalne w wodzie są tylko wodorotlenki sodu, potasu i baru. Nieco gorzej rozpuszcza się w wodzie wodorotlenek wapnia, a słabo rozpuszcza się wodorotlenek magnezu. Pozostałe zaprezentowane w tabeli wodorotlenki są praktycznie nierozpuszczalne.

Stężone roztwory wodorotlenków sodu, potasu (zwane dawniej ługami) oraz wapnia mają właściwości żrące – niszczą bibułę. Podobnie działają na skórę – mogą wywoływać silne poparzenia. Stopiony wodorotlenek sodu uszkadza (trawi) szkło, dlatego przechowuje się go w opakowaniach z tworzyw sztucznych.

2. Zastosowanie wodorotlenków

Wodorotlenki sodu i potasu tworzą z tłuszczami związki rozpuszczalne w wodzie, dlatego stosuje się je jako składniki preparatów do udrożniania rur, a także do produkcji środków piorących. Wodorotlenek wapnia tworzy z wodą zawiesinę – mleko wapiennemleko wapiennemleko wapienne. Używa się jej do bielenia pni drzew owocowych oraz ścian budynków, ponieważ ma ona właściwości dezynfekcyjne, a kolor biały odbija znaczną część promieni słonecznych i zapobiega zbytniemu nagrzewaniu. Klarowny bezbarwny roztwór wodorotlenku wapnia nazywamy wodą wapienną. Służy ona do wykrywania tlenku węgla(IV).

R14zLEebhIJZc1

Zastosowanie wodorotlenków

Zastosowanie wodorotlenków

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Zastosowanie wodorotlenków

Zaprawa wapienna
Składnikiem budowlanej zaprawy wapiennej jest oprócz piasku i wody, wapno gaszonewapno gaszonewapno gaszone, które powstaje w reakcji wapna palonego z wodą. Tak przygotowana mieszanina o konsystencji gęstego ciasta ma zdolność twardnienia wskutek reakcji chemicznej wodorotlenku wapnia z tlenkiem węgla(IV) z powietrza.

R52nfPosNnOUU1

Ilustracja składa się z dwóch sąsiadujących rysunków. Rysunek po lewej stronie przedstawia robotnika stawiającego mur z cegieł i narzucającego zaprawę na kolejne cegły. Obok robotnika stoi wiadro z zaprawą, a nieco dalej za nim pomarańczowa betoniarka. Na rysunku po prawej stronie gotowa ściana z cegieł i zaschniętej, białej już zaprawy.

Żrące właściwości preparatu do udrożniania rur
Dwuletni chłopiec, który połknął żrący preparat do czyszczenia rur kanalizacyjnych, czuje się już lepiej. Dziecko wciąż przebywa w szpitalu, ma poparzony przełyk i usta, ale po wybudzeniu ze śpiączki farmakologicznej oddycha samodzielnie. Lekarze są dobrej myśli, bo badania wykazały, że żrąca substancja poparzyła dziecku usta, język i część przełyku, lecz na szczęście do żołądka dostały się tylko śladowe ilości granulatu. W przełyku i żołądku zmiany są już nieduże i goją się pomyślnie. Jednak lekarze nadal nie wiedzą, kiedy i czy w ogóle chłopiec będzie mógł poruszać językiem, mówić lub rozróżniać smaki. (TVN24)

Podsumowanie

• Wodorotlenki są substancjami stałymi o różnej barwie.

• Wodorotlenki sodu i potasu są substancjami silnie higroskopijnymi, mają podobne właściwości, są stosowane jako składniki do produkcji mydeł, środków piorących i preparatów do udrożniania rur.

• Stężone roztwory wodorotlenków sodu, potasu oraz wapnia mają właściwości żrące.

• Wodorotlenki magnezu i glinu są m.in. składnikami leków stosowanych w przypadku nadkwasoty żołądka.

Słowniczek

Zadania