1703 – podjęcie pracy w Ospedale della Pietà w Wenecji
1720 – rok powstania koncertów Cztery pory roku
1727 – rok opublikowania zbioru koncertów skrzypcowych Spór między harmonią a wyobraźnią (w ich skład wchodził cykl Cztery pory roku)
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RtR2w7T4cSof91
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
5. Barok. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę barokową w kontekście estetyki epoki, uwzględniając:
e) concerto – powszechne muzykowanie i związane z nim formy (concerto grosso, muzyka plenerowa);
2) omawia cechy wybranych form muzycznych (fuga, preludium, toccata, suita i partita, tańce: menuet, gawot; koncert, concerto grosso, sonata barokowa, uwertura, opera, oratorium, pasja, kantata);
4) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów (Claudio Monteverdi, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel, Antonio Vivaldi, Arcangelo Corelli, klawesyniści francuscy: Jean Philippe Rameau, François Couperin).
Nauczysz się
charakteryzować sylwetkę Vivaldiego;
wykazywać rolę Vivaldiego w kształtowaniu późnobarokowych konwencji gatunkowych i stylistycznych;
przedstawiać kulturotwórczą rolę środowiska weneckiego;
charakteryzować najpopularniejsze cykle koncertów skrzypcowych jako muzyki inspirowanej literaturą.
Animacja pt. Wenecja Vivaldiego
R1dUosbPPjZYV
Cztery pory roku
Kiedy wymienia się nazwisko Antonio Vivaldiego każdy natychmiast przywołuje tytuł Cztery pory roku … i najczęścej, na wywołaniu jednego tytułu kończy się zasób informacji dotyczących działalności tego twórcy. Poza przypomnieniem sobie łatwo wpadających w pamięć melodii, trudno przywołać jakiekolwiek dane o utworze czy choć kilka faktów z życia kompozytora.
Antonio Vivaldi (1678‑1741) nie zajmował się wyłącznie kompozycją, był także znakomitym skrzypkiem, choć z woli ojca trudno było mu poświęcić się muzycznej pasji – w roku 1693 otrzymał niższe święcenia, a 10 lat później został księdzem (z racji koloru włosów nazywany był Il Prete Rosso – „rudy ksiądz”). Jak podają źródła: […] nieustannie wysłuchiwał napomnień […] zwierzchników, zarzucających mu nazbyt swobodny styl życia i niedostatek pobożności. Podobno od 1705 roku zwolniony został z codziennego obowiązku odprawiania mszy, a liczne anegdoty wskazują rozmaite powody podjęcia tej decyzji, np. przerywanie nabożeństw w związku z dolegliwościami płucnymi ale też… koniecznością zapisania pomysłów muzycznych, jakie właśnie wpadły mu do głowy.
W roku 1703, poza przyjęciem święceń kapłańskich, został także nauczycielem skrzypiec w weneckim sierocińcu dla dziewcząt Ospedale della Pietà, z którym związał się do końca życia. Orkiestra tego ośrodka organizowała cotygodniowe koncertyKoncertkoncerty zbierając fundusze na utrzymanie sierocińca.
W pierwszych dekadach XVIII wieku kolejne publikacje (Suonate de camera, L’Estro Armonico) przyniosły mu wielką sławę, także we Francji i Austrii. Dla znamienitych rodów włoskich oraz na zamówienia zagraniczne (dyrygował wykonaniami swoich utworów w wielu krajach europejskich) tworzył wszystkie znane w baroku gatunki muzyczne, w szczególności koncerty i opery. U schyłku życia wyjechał do Wiednia, gdzie po miesiącu zmarł w skrajnej nędzy.
Przywołany powyżej tytuł, Cztery pory roku, to skomponowany w 1720 roku cykl czterech koncertów Antonio Vivaldiego, przeznaczonych na skrzypce solo z towarzyszeniem orkiestry smyczkowej, zatytułowanych kolejno: Wiosna (Koncert nr 1), Lato (Koncert nr 2), Jesień (Koncert nr 3), Zima (Koncert nr 4). Podstawą do stworzenia tych utworów były 4 anonimowe sonety o tych samych tytułach, których fragmenty wpisał kompozytor w odpowiednie miejsca partyturyPartyturapartytury.
Wiosna
Wiosna już nadeszła i ptaki wesoło Radosną swą pieśnią wieszczą jej przybycie; Zefir łagodnym tchnieniem fale toczy wkoło Potoków, co rwą bystro, skąpane w błękicie. Błyskawice i grzmoty, które w krąg słyszycie, Wysłano, by ogłosić nowej wiosny tchnienie; Ptaszęta przerywają zimowe milczenie, Znowu śpiewem swym dzwoniąc na podniebnym szczycie. I wnet się rozchodzi nad pola i drzewa Szmer kwiatów, traw i liści w noworodnej pysze, Kózka drzemiąc na słońcu gnuśnie się wygrzewa; Wiejska kobza ją do snu łagodnie kołysze. Pasterz nimfę porywa, a w tańcu im śpiewa Wiosna, zaglądając w lśniących oczu ciszę.
R1EPKgeLA6TNH
Lato
W pełni lata, gdy słońce wysoko w zenicie Ludzie i stada więdną od spiekoty. Kukułka zakuka i ptasie zaloty Turkawek i szczygłów budzą leśne życie.
Zefirek powiewa, lecz wnet go wypiera Boreasz swarliwy i rusza swą drogą. Na łące pasterz nagle zdjęty trwogą Przeczuwa wichurę i w niebo spoziera.
Porzuca odpoczynek, zrywa się po chwili, Z niepokojem czeka błyskawic i grzmotów. A muchy tną natrętnie i wirują rojem.
Tak, pasterz zna przyrodę, instynkt go nie myli: Już niebo błyska, piorun walić gotów I grad łamie zboże, co na polu stoi.
RkDMS0nEvdNu8
Jesień
Tańcami i śpiewem świętują wieśniacy Radość z pomyślnego na swych łanach zbioru. Wielu z nich się z Bachusem zadawszy po pracy, W sen zapada, nie bacząc na rozmach wieczoru.
Porzucają zajęcia, tańczą i śpiewają, Na co rześkie powietrze skutecznie nakłania, Zaproszenia jesieni skwapliwie słuchają, Ciągnąc huczne zabawy choćby do zarania.
Myśliwy, dzierżąc strzelby, wyrusza świtaniem, Trop w trop dąży, nie dając wymknąć się zwierzynie, Co umyka zaszczuta psów i rogów graniem.
Nim nagonka wyruszy, zwierzyna łan minie, I choć łowczy się czasem błaźni pudłowaniem, To zmęczona ucieczką, osaczona – ginie.
RYOxCW6rSpSQt
Zima
Przemarzłym mną miotają przenikliwe chłody, Wiatr pędzi tumany, zrywa nawałnice, Przytupując szybko przebiegam ulice Zaciskam zęby, zgrzytam, tęsknię do zagrody.
Gdziem przy łagodnym ogniu pędził błogie chwile, Gdy na zewnątrz ziąb trzymał, deszcz zacięty padał. Drobne kroki na lodzie kruchym lekko stawiam, Boję się ślizgawicy, nie upaść się silę.
Wszystko na nic, padamy, młody czy też stary Zaraz zrywa się, biegnie gnany wichrów zgrają; Wokół zdradliwe trzaski lodu wciąż słyszymy.
Byle prędzej do domu. Lecz i tu przez szpary Sirocco i Boreasz w walce docierają, Byśmy nie zapomnieli o potędze zimy.
R13U1WzcNk45Z
Koncert
\ KoncertKoncert (utwór)Koncert, jako gatunek muzyczny, to utwór wykonywany przez solistę (lub solistów) i orkiestrę, którego istota sprowadza się do współgrania i współzawodniczenia tych dwu mediów wykonawczych. W dojrzałym baroku przyjął budowę trzyczęściową:
Cz. I – szybka
Cz. II – wolna
Cz. III – szybka.
Tworząc Cztery pory roku Antonio Vivaldi wpisał się w barokowy nurt malarstwa dźwiękowego (imitazione della naturaImitazione della naturaimitazione della natura) – kolejne fragmenty utworu ilustrują treść wynotowanych w odpowiednich miejscach partytury sonetów.
Posłuchajmy kolejnych segmentów pierwszej części koncertu zatytułowanego Wiosna śledząc tekst pierwszego sonetu:
Wiosna już nadeszła…
RknxWcKQfrRC91
…i ptaki wesoło Radosną swą pieśnią wieszczą jej przybycie
RgWJAnYDLczPD1
.. Zefir łagodnym tchnieniem fale toczy wkoło Potoków, co rwą bystro, skąpane w błękicie
RHaoHyCdi27fZ1
Błyskawice i grzmoty, które w krąg słyszycie, Wysłano, by ogłosić nowej wiosny tchnienie…
RCDGtuZp3cNAz1
Niezwykle przekonujący obraz burzy wykreował Vivaldi także w finałowej części Lata (drugiego koncertu):
…Już niebo błyska, piorun walić gotów I grad łamie zboże, co na polu stoi
Po śmierci Vivaldiego jego twórczość została całkowicie zapomniana. Jej renesans rozpoczął się dopiero w XX wieku, po odnalezieniu tzw. rękopisów turyńskich - utworów instrumentalnych, kantatKantatakantat, operOperaoper, dramatów, oratoriumOratoriumoratorium oraz licznych szkiców. Niezwykła inwencja twórcza (podobno stworzył ponad 500 koncertów) i zmysł melodyczny przyczyniły się do pojawiania się złośliwych komentarzy, iż Vivaldi skomponował czterysta razy jeden koncert (słowa przypisywane Igorowi Strawińskiemu).
Zadania
RMHecTy7X1oBh
Ćwiczenie 1
R1VfkWNNmCrT8
Ćwiczenie 2
RJ9e0JkqxC8px
Ćwiczenie 3
R186FybUzETrU
Ćwiczenie 4
Dopasuj do każdego z koncertów wchodzących w skład Czterech pór roku zjawiska opisane w sonetach: Wiosna: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Lato: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Jesień: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Zima: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku
Dopasuj do każdego z koncertów wchodzących w skład Czterech pór roku zjawiska opisane w sonetach: Wiosna: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Lato: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Jesień: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku Zima: Możliwe odpowiedzi: 1. drżenie z zimna, 2. burza, 3. burza, 4. polowanie, 5. świętowanie zbiorów, 6. sjesta, 7. szmer potoku, 8. odpoczynek przy kominku
Dopasuj do każdego z koncertów wchodzących w skład Czterech pór roku zjawiska opisane w sonetach:
sjesta, burza, odpoczynek przy kominku, świętowanie zbiorów, drżenie z zimna, burza, polowanie, szmer potoku
Wiosna:
Lato:
Jesień:
Zima:
RQuXqEfKJmPEQ
Ćwiczenie 5
RKh5Kbu9QPx1R
Ćwiczenie 6
R1TKNvcE2RVkN
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Commedia dell’arte
Commedia dell’arte
improwizowane przedstawienie, w którym aktorzy (w oparciu o szkicowy scenariusz) sami kreowali postaci o określonym wyglądzie, zachowaniu i charakterze.
Imitazione della natura
Imitazione della natura
imitowanie natury, nurt malarstwa dźwiękowego, w którym poza naśladowaniem odgłosów natury próbowano oddać także znaczenia bądź brzmienia poszczególnych słów.
Kantata
Kantata
wieloodcinkowy, estradowy wokalno‑instrumentalny gatunek muzyczny (z wł. cantare – przeznaczony do śpiewania).
Koncert
Koncert
Występ muzyka lub muzyków na żywo przed publicznością.
Koncert (utwór)
Koncert (utwór)
gatunek muzyczny, którego istota zasadza się na współgraniu i współzawodniczeniu solisty (grupy solistów) i orkiestry; w dojrzałym baroku przyjął postać trzyczęściową o układzie temp: szybka‑wolna‑szybka.
Opera
Opera
sceniczne dzieło wokalno‑instrumentalne, w którym muzyka współgra z librettem.
Oratorium
Oratorium
estradowe dzieło wokalno‑instrumentalne, w którym muzyka współgra z librettem o charakterze religijnym.
Partytura
Partytura
zapis nutowy wszystkich mediów wykonawczych danego utworu (instrumentów i głosów).
Weduta
Weduta
pejzaż miejski, dzieło plastyczne przedstawiające widok miasta.
Źródło:
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RknxWcKQfrRC91
Utwór: Antonio Vivaldi, Wiosna cz. I t. 1-13 Nagranie przedstawia fragment Wiosny cz. I. Utwór napisany jest w szybkim tempie (Allegro) i instrumentalnej fakturze homofonicznej. Cechuje się wesołym, żwawym charakterem przypominającym wiosnę.
RgWJAnYDLczPD1
Utwór: Antonio Vivaldi, Wiosna cz. I t. 13-27 Nagranie przedstawia fragment Wiosny cz. I. Utwór napisany jest w szybkim tempie (Allegro) i instrumentalnej fakturze homofonicznej. Cechuje się wesołym, żwawym charakterem przypominającym wiosnę.
RHaoHyCdi27fZ1
Utwór: Antonio Vivaldi, Wiosna cz. I t. 31-44 Nagranie przedstawia fragment Wiosny cz. I. Utwór napisany jest w szybkim tempie (Allegro) i instrumentalnej fakturze homofonicznej. Cechuje się wesołym, żwawym charakterem przypominającym wiosnę.
RCDGtuZp3cNAz1
Utwór: Antonio Vivaldi, Wiosna cz. I t. 44-55 Nagranie przedstawia fragment Wiosny cz. I. Utwór napisany jest w szybkim tempie (Allegro) i instrumentalnej fakturze homofonicznej. Cechuje się wesołym, żwawym charakterem przypominającym wiosnę.
R1EPKgeLA6TNH
Utwór: Antonio Vivaldi, Cztery pory roku Wiosna Wiosna jest jednym z czterech koncertów skrzypcowych odnoszących się do pór roku. Składa się z trzech części napisanych w tonacji E-dur: Allegro, Largo, Allegro. Posiada instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się wesołym, żwawym charakterem.
RkDMS0nEvdNu8
Utwór: Antonio Vivaldi, Cztery Pory roku Lato Lato jest jednym z czterech koncertów skrzypcowych odnoszących się do pór roku. Składa się z trzech części napisanych w tonacji G-dur: Allegro non molto, Adagio, Presto. Posiada instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się smutnym, spokojnym charakterem.
RYOxCW6rSpSQt
Utwór: Antonio Vivaldi, Cztery pory roku Jesień Jesień jest jednym z czterech koncertów skrzypcowych odnoszących się do pór roku. Składa się z trzech części napisanych w tonacji F-dur: Allegro, Adagio molto, Allegro. Posiada instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się majestatycznym, wesołym charakterem.
R13U1WzcNk45Z
Utwór: Antonio Vivaldi, Cztery pory roku Zima Zima jest jednym z czterech koncertów skrzypcowych odnoszących się do pór roku. Składa się z trzech części napisanych w tonacji f-moll: Allegro non molto, Largo, Allegro. Posiada instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się wirtuozerskim, smutnym charakterem.