Na zdjęciu orkiestra wojskowa. Na pierwszym planie werblista, za nim żołnierze grający na instrumentach dętych. Wszyscy ubrani są w mundury w deseń moro. Temat lekcji: Piosenki w mundurze.
Ważne daty
1914 – powstanie wiersza Białe róże autorstwa Jana Emila Lankau
1914 – powstanie piosenki Pierwsza kadrowa
1918 – adaptacja pieśni Rozkwitały pąki białych róż na potrzeby kabaretu literackiego Czarny Kot i wzrost jej popularności
1933 – stworzenie pieśni Serce w plecaku przez Michała Zielińskiego
1944 – powstanie pieśni Czerwone maki na Monte Cassino
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1bt79le7sxbv
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
1. W zakresie śpiewu. Uczeń:
1) śpiewa ze słuchu lub/i z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z akompaniamentem) minimum 10 różnorodnych utworów wokalnych w roku szkolnym:
B) wybrane pieśni (patriotyczne).
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):
C) polskich pieśni patriotycznych,
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego;
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.
Nauczysz się
charakteryzować pieśni wojskowe;
wymieniać najważniejsze polskie piosenki żołnierskie;
śpiewać wybrane polskie pieśni: Rozkwitały pąki białych róż, Serce w plecaku, Pierwsza kadrowa i Czerwone maki na Monte Cassino.
Piosenki wojskowe
R1bkgRXIHIDFQ1
Pieśni oraz piosenki towarzyszą wojsku od zarania dziejów. Ich przeznaczenie może być różne. Część pieśni wojskowych ma na celu umacnianie ducha patriotyzmu, a także szacunek do historii oraz kultury własnego kraju. Inne pozwalają na poprawę humoru, co jest potrzebne w warunkach zagrożenia życia. Wyróżnić można marszeMarszmarsze, które umożliwiały kroczącym żołnierzom równe stawianie kroków. Towarzyszyły wojskowym podczas przemarszów, paradParadaparad, defiladDefiladadefilad czy musztrMusztramusztr. Instrumentem mocno związanym z wojskiem oraz przemarszami żołnierzy jest werbel, na którym grał dobosz. Miał on wybijać na bębnie rytm, umożliwiający wszystkim równe maszerowanie.
R9IQTy2yF4kPX1
Rozkwitały pąki białych róż
Rozkwitały pąki białych róż to polska pieśń żołnierska oraz patriotyczna. Jest też znana pod nazwą Białe róże. Jej pierwowzorem był wiersz Jana Emila Lankau stworzony w 1914 roku. Pieśń zyskała szczególną popularność po tym, kiedy została zaadaptowana na potrzeby kabaretu literackiego Czarny Kot w 1918 roku. Była jedną z najchętniej wykonywanych pieśni żołnierskich podczas II Wojny Światowej. Została nawet opublikowana w konspiracyjnym Śpiewniku domowym.
RvqD4QQnAPTgi
Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki podaje aż siedem różnych wariantów tekstu. Utwór opowiada historię opisywaną z perspektywy młodej dziewczyny związanej z Jasieńkiem, który nie wrócił z wojny. Pełny tekst pieśni znajduje się poniżej:
Rozkwitały pąki białych róż Wróć, Jasieńku, z tej wojenki wróć Wróć, ucałuj, jak za dawnych lat Dam ci za to róży najpiękniejszy kwiat
Wróć, ucałuj, jak za dawnych lat Dam ci za to róży najpiękniejszy kwiat
Kładłam ja ci idącemu w bój Białą różę za karabin twój, Nimeś odszedł, Jasiuleńku, stąd Nimeś próg przestąpił, kwiat na ziemi zwiądł
Nimeś odszedł, Jasiuleńku, stąd Nimeś próg przestąpił, kwiat na ziemi zwiądł
Już przekwitły pąki białych róż Przeszło lato jesień zima już Cóż ci teraz dam, Jasieńku, hej Gdy z wojenki wrócisz do dziewczyny swej
Cóż ci teraz dam, Jasieńku, hej Gdy z wojenki wrócisz do dziewczyny swej
Jasieńkowi nic nie trzeba już Bo mu kwitną pąki białych róż Tam pod jarem, gdzie w wojence padł, Wyrósł na mogile białej róży kwiat Tam pod jarem, gdzie w wojence padł, Wyrósł na mogile białej róży kwiat
Źródło tekstu - https://bliskopolski.pl/muzyka/piesni-patriotyczne/legionowe/rozkwitaly-paki-bialych-roz/
Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada pieśń „Rozkwitały pąki białych róż”.
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada pieśń „Rozkwitały pąki białych róż”.
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada pieśń „Rozkwitały pąki białych róż”.
Wykorzystaj powyższy tekst, aby wykonać pieśń wraz z nagraniem.
RsL5dYwCl08jv
Serce w plecaku
Autorem pieśni Serce w plecaku jest Michał Zieliński, który był oficerem oraz nauczycielem muzyki i śpiewu. Sporą popularność utwór zyskał jednak nie po pierwszej publikacji, lecz dopiero w 1938 roku, kiedy wszedł w skład zeszytu wierszy żołnierskich (przy wykorzystaniu melodii tego samego autora). Pieśń była śpiewana przez cały okres II Wojny Światowej, nie tylko przez regularne wojsko, ale także przez oddziały partyzanckie.
R1b3hx9Dg35M0
Tekst dotyka bardzo popularnego motywu w pieśniach żołnierskich - miłości.
Z młodej piersi się wyrwało W wielkim bólu i rozterce, I za wojskiem poleciało Zakochane czyjeś serce. Żołnierz drogą maszerował, Nad serduszkiem się użalił, Więc je do plecaka schował I pomaszerował dalej.
Tę piosenkę, tę jedyną. Śpiewam dla ciebie, dziewczyno, Może także jest w rozterce Zakochane twoje serce? Może potajemnie kochasz I po nocach tęsknisz, szlochasz? Tę piosenkę, tę jedyną, Śpiewam dla ciebie, dziewczyno.
Poszedł żołnierz na wojenkę Poprzez góry, lasy, pola - I ze śmiercią szedł pod rękę, Taka już żołnierska dola. I choć go trapiły wielce kule, gdy szedł do ataku, Żołnierz śmiał się, bo w plecaku Miał w zapasie drugie serce.
Tę piosenkę, tę jedyną. Śpiewam dla ciebie, dziewczyno, Może także jest w rozterce Zakochane twoje serce? Może potajemnie kochasz I po nocach tęsknie szlochasz? Tę piosenkę, tę jedyną, Śpiewam dla ciebie, dziewczyno.
Źródło tekstu: https://bliskopolski.pl/muzyka/piesni-patriotyczne/wojenne-i-partyzanckie/serce-w-plecaku/
Polecenie 2
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada piosenka „Serce w plecaku”?
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada piosenka „Serce w plecaku”?
Odpowiedz na pytanie: O czym opowiada piosenka „Serce w plecaku”?
Wykorzystaj powyższy tekst, aby wykonać pieśń wraz z nagraniem.
ROy8YBn6QmeK3
Pierwsza kadrowa
Piosenka Pierwsza kadrowa powstała w pierwszej połowie sierpnia 1914 roku podczas kilkudniowego marszu I Kompanii Kadrowej. Słowa ułożył Tomasz Ostrowski; autorem kilku zwrotek był też Wacław Łęcki. Melodia została zapożyczona od utworu Siwa gąska, siwa, po Dunaju pływa.
RrDaLOujHIp7u
Raduje się serce, raduje się dusza, Gdy pierwsza kadrowa na wojenkę rusza.
Refren: Oj dana, oj dana Kompanio kochana, Nie masz to jak pierwsza, nie! O nie!
Chociaż do Warszawy mamy długą drogę, Ale przejdziem migiem, byle tylko „w nogę”.
Refren: Oj dana, oj dana Kompanio kochana, Nie masz to jak pierwsza, nie! O nie!
Kiedy pobijemy po drodze Moskali, Ładne warszawianki będziem całowali.
Refren: Oj dana, oj dana Kompania kochana, Nie masz to jak pierwsza, nie! O nie!
A jak się szczęśliwie zakończy powstanie, To pierwsza kadrowa gwardyją zostanie.
Refren: Oj dana, oj dana Kompania kochana, Nie masz to jak pierwsza, nie! O nie!
Źródło tekstu: https://bliskopolski.pl/muzyka/piesni-patriotyczne/legionowe/pierwsza-kadrowa/
Polecenie 3
Odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma piosenka „Pierwsza kadrowa”?
Odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma piosenka „Pierwsza kadrowa”?
Odpowiedz na pytanie: Jaki charakter ma piosenka „Pierwsza kadrowa”?
Wykorzystaj powyższy tekst, aby wykonać pieśń wraz z nagraniem.
R1Q9pif6yL53u
Czerwone maki na Monte Cassino
Ra47QvHyb8bNB1
Podczas II Wojny Światowej Niemcy stworzyli lub zajęli wiele fortyfikacji, które miały uniemożliwić siłom aliantów zdobywanie kontrolowanego przez nich terenu. Jednym z kluczowych miejsc było wzgórze Monte Cassino wraz ze znajdującym się na nim klasztorem. Bez jego zajęcia sprzymierzone wojska nie miały możliwości zajęcia Włoch. Dzięki poświęceniu oraz heroizmowi polskich sił udało się zdobyć wzgórze wraz z klasztorem w maju 1944 roku. Pierwsze wykonanie utworu miało miejsce 18 maja 1944 roku, a słuchaczami byli żołnierze 2 Korpusu Polskiego, zdobywcy wzgórza Monte Cassino.
RSb73ItFP38cM
Tekst opowiada o poświęceniu i ofiarności żołnierzy.
Czy widzisz te gruzy na szczycie? Tam wróg twój się ukrył jak szczur Musicie, musicie, musicie Za kark wziąć i strącić go z chmur I poszli szaleni zażarci I poszli zabijać i mścić I poszli jak zawsze uparci Jak zawsze za honor się bić
Refren: Czerwone maki na Monte Cassino Zamiast rosy piły polską krew Po tych makach szedł żołnierz i ginął Lecz od śmierci silniejszy był gniew Przejdą lata i wieki przeminą Pozostaną ślady dawnych dni I tylko maki na Monte Cassino Czerwieńsze będą, bo z polskiej wzrosły krwi
Runęli przez ogień straceńcy niejeden z nich dostał i padł jak ci z Somosierry szaleńcy Jak ci spod Rokitny sprzed lat Runęli impetem szalonym I doszli, i udał się szturm I sztandar swój biało czerwony Zatknęli na gruzach wśród chmur
Refren
Czy widzisz ten rząd białych krzyży? Tam Polak z honorem brał ślub Idź naprzód, im dalej, im wyżej Tym więcej ich znajdziesz u stóp Ta ziemia do Polski należy Choć Polska daleko jest stąd Bo wolność krzyżami się mierzy Historia ten jeden ma błąd
Refren
Źródło tekstu: https://bliskopolski.pl/muzyka/piesni-patriotyczne/czerwone-maki-na-monte-cassino/
Polecenie 4
Odpowiedz na pytanie: O czym jest tekst pieśni „Czerwone Maki na Monte Cassino”?
Odpowiedz na pytanie: O czym jest tekst pieśni „Czerwone Maki na Monte Cassino”?
Odpowiedz na pytanie: O czym jest tekst pieśni „Czerwone Maki na Monte Cassino”?
Wykorzystaj powyższy tekst, aby wykonać pieśń wraz z nagraniem.
RQpF7j4jsO9yd
Popularność piosenek żołnierskich
R1TMtbzjhThuA1
Wiele pieśni wojskowych zyskało olbrzymią popularność, na co wpłynęły różne czynniki. Po pierwsze, spora ilość piosenek żołnierskich charakteryzuje się prostą melodią, którą łatwo zapamiętać. Tekst często traktuje o sprawach ważnych i ma tematykę narodową lub patriotyczną. Inne mają słowa lekkie i dowcipne, aby śpiewającym łatwiej było maszerować. Z tego względu w Polsce wiele piosenek żołnierskich było powszechnie znane - śpiewali je także turyści (szczególnie w górach), harcerze czy grupy kolonijne.
Zadania
R3bUILlFUiUXk
Ćwiczenie 1
RHRmNc8y6giXA1
Ćwiczenie 2
Połącz tytuły pieśni żołnierskich z nazwiskami ich twórców. 1. Pierwsza kadrowa Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz 2. Serce w plecaku Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz 3. Czerwone maki na Monte Cassino Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz
Połącz tytuły pieśni żołnierskich z nazwiskami ich twórców. 1. Pierwsza kadrowa Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz 2. Serce w plecaku Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz 3. Czerwone maki na Monte Cassino Możliwe odpowiedzi: a. Michał Zieliński, b. Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki, c. Feliks Konarski i Alfred Schütz
Połącz w pary pieśń żołnierską z jej twórcą lub twórcami.
Feliks Konarski i Alfred Schütz, Michał Zieliński, Tomasz Ostrowski i Wacław Łęcki
Pierwsza kadrowa
Czerwone maki na Monte Cassino
Serce w plecaku
Źródło: online-skills.
R1OYYh7q9Yjmv1
Ćwiczenie 3
Wybierz prawda/fałsz. Która z poniższych pieśni ma melodię zapożyczoną od utworu Siwa gąska, siwa, po Dunaju pływa?
Wybierz prawda/fałsz. Która z poniższych pieśni ma melodię zapożyczoną od utworu Siwa gąska, siwa, po Dunaju pływa?
Wybierz prawda/fałsz. Która z poniższych pieśni ma melodię zapożyczoną od utworu Siwa gąska, siwa, po Dunaju pływa?
Prawda
Fałsz
Serce w plecaku
□
□
Pierwsza kadrowa
□
□
Czerwone maki na Monte Cassino
□
□
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
Ri1MuaxaREXFV1
Ćwiczenie 4
R1QmYnVSbUcaE1
Ćwiczenie 5
Połącz pieśń żołnierską z rokiem, w którym powstała. 1. Pierwsza kadrowa Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944. 2. Czerwone maki na Monte Cassino Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944 3. Serce w plecaku Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944
Połącz pieśń żołnierską z rokiem, w którym powstała. 1. Pierwsza kadrowa Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944. 2. Czerwone maki na Monte Cassino Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944 3. Serce w plecaku Możliwe odpowiedzi: a. 1914, b. 1933, c. 1944
Połącz pieśń żołnierską z rokiem, w którym powstała.
1933, 1914, 1944
Pierwsza kadrowa
Czerwone maki na Monte Cassino
Serce w plecaku
Źródło: online-skills.
R1Z52wA3mV8Y11
Ćwiczenie 6
R19WwSApitAct1
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Defilada
Defilada
przemarsz wojsk w szyku zwartym, pieszo, krokiem defiladowym, na pojazdach mechanicznych i wozach bojowych lub pieszo i na pojazdach mechanicznych, wozach bojowych (przemarsz kombinowany) z oddaniem honorów dowódcy, przyjmującemu paradę (dowódcy przeprowadzającemu przegląd musztry).
Dobosz
Dobosz
członek orkiestry wojskowej grający na bębnie.
Marsz
Marsz
utwór muzyczny w takcie parzystym, bardzo rytmiczny.
Musztra
Musztra
rodzaj szkolenia ogólnowojskowego, przygotowującego żołnierzy i pododdziały do wystąpień służbowych (wyuczenie zasadniczej postawy wojskowej, oddawania honorów) oraz do prowadzenia walki (posługiwanie się bronią i sprzętem); określona regulaminem.
Parada
Parada
wojskowy popis, uroczysta ceremonia; przegląd wojsk z okazji święta, połączony z defiladą.
Źródła:
Encyklopedia Muzyczna PWM, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1979‑2012
sjp.pwn.pl
mcfe1a0f8ae3a2dec_0000000000208
Biblioteka muzyczna
mcfe1a0f8ae3a2dec_0000000000210
Bibliografia
Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 1995