Ważne daty

Łacińskie przymiotniki deklinacji I i II

Termin „kolonia grecka” najczęściej odnosimy do intensywnej ekspansji kultury greckiej w VIII i VII w. p.n.e. Kolonie to miasta zakładane przez Greków na terenach zamieszkanych przez ludy niegreckie. Miasto, które wysyłało swoich osadników – kolonistów, było odtąd metropolią kolonii – jej macierzystą polis. W ciągu 150 lat pierwszej kolonizacji Grecy założyli tyle nowych miast, ile istniało przed 734 r. p.n.e. – jej początkiem. Ruch ten nazywamy Wielką Kolonizacją. Greckie miasta powstały wtedy w południowej Hiszpanii, południowej Italii, nad Morzem Czarnym, na północy Afryki, a grecki model życia miejskiego zaczął być znany w basenie Morza Śródziemnego.

Najwcześniej założono kolonie na Sycylii, potem na południu Italii, następnie kolonizowano wybrzeża Tracji i Macedonii, północną Afrykę (Kyrena), południe Galii i Hiszpanii. Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaczęto kolonizować wybrzeża Morza Czarnego. Niektóre miasta miały wiele kolonii (np. Milet założył od 75 do 90 miast), inne tylko jedną – jak Sparta (Tarent na południu Italii, dziś Taranto).

Najważniejszym czynnikiem ekonomicznym kolonizacji było poszukiwanie nowych terenów uprawnych, choć było tych powodów znacznie więcej, np. przeludnienie, klęski żywiołowe itd.

Kolejna kolonizacja o podobnej intensywności nastąpiła za czasów Aleksandra WielkiegoAleksander WielkiAleksandra Wielkiego. Greckie miasta i ich styl życia poznano na Wschodzie – na terenie imperium perskiego od Egiptu po Mezopotamię, Indie i Afganistan.

RXtReyZ6XkZax

Ćwiczenie 3

Przetłumacz następujące zwroty: canis horribilis, Alexander fortis, hippocampus viridis, columba levis.

Przetłumacz następujące zwroty: canis horribilis, Alexander fortis, hippocampus viridis, columba levis.

Do poniższych rzeczowników dobierz przymiotnik deklinacji III w odpowiednim rodzaju.

fortis, viridis, levis, horribilis

.................

.................

.................

.................

Pompeje

Jeden z najciekawszych wizerunków Aleksandra Wielkiego znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Neapolu. Mozaika, która przedstawia scenę bitwy pod Issos (333 p.n.e.), została tu przeniesiona z Domu Fauna w Pompejach. Starożytne PompejePompejePompeje zniknęły z powierzchni ziemi w 79 r. n.e., przysypane sześciometrową warstwą popiołu wulkanicznego, a ożyły w XVIII w., gdy zaczęto odkrywać miasto zniszczone niegdyś podczas wybuchu Wezuwiusza. Był to punkt zwrotny poznawania antyku. Po latach analiz i interpretacji przedmiotów oderwanych od kontekstu kulturowego rozpoczęto badania życia Rzymian w całej jego rozciągłości. Pompeje zachowały ich obraz życia (przetrwały tam bezcenne przemioty codziennego użytku, ozdoby, freski, mozaiki i architektura, których poznanie zmieniło nasz sposób patrzenia na Rzymian) i stały się wielkim muzeum pod gołym niebem: możemy wędrować jego ulicami, oglądać ruiny forum, zaglądać do domów, sklepów, warsztatów.

RUG7iAEGNH9Md1

Ilustracja przedstawia współczesny widok Pompejów z lotu ptaka. Na pierwszym planie widoczne są ruiny bazyliki. W tle widać Wezuwiusza.

Zachował się list Pliniusza MłodszegoPliniusz MłodszyPliniusza Młodszego, który opisuje historykowi TacytowiTacytTacytowi okoliczności śmierci swego wuja, Pliniusza StarszegoPliniusz StarszyPliniusza Starszego, rzymskiego uczonego, pisarza i urzędnika, przy okazji zdając dokładną relację z przebiegu katastrofy:

Wuj był właśnie w Misenum i osobiście sprawował dowództwo floty. W dniu 24 sierpnia koło godziny pierwszej moja matka zawiadamia go, że nadchodzi chmura niezwykłej wielkości i o dziwnym wyglądzie. Wuj przed chwilą zażył kąpieli słonecznej, zaraz potem zimnej i, już spoczywając na łożu, pożywił się nieco, a potem zajął swoją pracą naukową. Na tę wiadomość zażądał obuwia, wspiął się na wzgórze, skąd można było najlepiej oglądać zadziwiające zjawisko. Istotnie, zaczynała się wznosić wysoko chmura. […] Miała wygląd i kształt drzewa i na oko sprawiała wrażenie wielkiej pinii. […] Z jednej strony była lśniąco biała, z drugiej upstrzona plamami i brudnoszara na skutek zawartości ziemi i popiołu. Wuj uznając to zjawisko za istotnie niezwykłej miary i warte bliższego poznania – był przecież uczonym – rozkazuje sposobić do drogi statek.

[Źródło tekstu: Salvatore Nappo, Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście, Warszawa 2000, s. 14]

Pliniusz Starszy ruszył na pomoc ludziom mieszkającym w pobliżu Wezuwiusza i stał się jedną z ofiar katastrofy. Historię tą opisywał w swoim liście do Tacyta bratanek Pliniusza Starszego, Pliniusz Młodszy, który znajdował się wtedy w pobliżu, po drugiej stronie Zatoki Neapolitańskiej. List ten jest niezwykle ważnym źródłem naukowym, dokumentalnym i historycznym.

RbVQTnYgO62hx1

Ilustracja przedstawia obraz „Ostatni dzień Pompejów” autorstwa Karła Briułłowa. Ukazuje on przerażoną ludność uciekającą z miasta. Część z nich spogląda na niebo zasnute łuną od wybuchów Wezuwiusza. Matki chronią dzieci, silniejsi pomagają słabszym. Na obrazie znajdują się pierwsze ofiary wybuchu wulkanu. W tle dostrzegamy walące się budynki.

Petroniusz

Rzymianinem, którego śmiało można było określić mianem homo elegans, był Gajusz PetroniuszPetroniuszPetroniusz, nazywany Petronius Arbiter, elegantiae arbiter. Historyk Tacyt w swoich Rocznikach (16, 18) tak o nim piszemd3dbc315ac886544_0000000000012pisze:

RYCFlfYzhRMNo1

Film animowany Petroniusz. 1. Dzień przepędzał on na spaniu, noc wśród zajęć i rozkoszy życia; a jak inni dzięki swojej pilności, tak on przez swoją gnuśność doszedł do rozgłosu. Nie uchodził jednak za hulakę i rozpustnika, jak większość tych, co swe majątki trwonią, lecz za wytwornego zbawcę zbytku. Jego słowa i czyny, im były swobodniejsze, tym chętniej brano je za domniemaną naturalność. 2. Mimo to jako prokonsul Bitynii, a potem konsul, okazał energię i zdolność do zajęć. 3. Następnie wróciwszy do dawnych przywar, czy też je udając, przybrany został do grona nielicznych powierników Nerona jako mistrz dobrego smaku, ile że tamten w swym dosycie niczego nie uważał za przyjemne i subtelne jak tylko to, co mu Petroniusz zalecił. 4. Wpływ Petroniusza na cesarza wzbudził zawiść prefekta pretorianów, Tygellina, który – jak pisze Tacyt – „wplątał go w spisek” (tzn. spisek Pizona – spisek na życie cesarza). 5. Niełaska Nerona była nieodwracalna. Petroniusz popełnił samobójstwo – był to rok 65 n.e., podcinając sobie żyły, wcześniej jednak posłał cesarzowi list, w którym jasno pokazywał, że zna wiele jego wstydliwych tajemnic.

Film animowany Petroniusz. 1. Dzień przepędzał on na spaniu, noc wśród zajęć i rozkoszy życia; a jak inni dzięki swojej pilności, tak on przez swoją gnuśność doszedł do rozgłosu. Nie uchodził jednak za hulakę i rozpustnika, jak większość tych, co swe majątki trwonią, lecz za wytwornego zbawcę zbytku. Jego słowa i czyny, im były swobodniejsze, tym chętniej brano je za domniemaną naturalność. 2. Mimo to jako prokonsul Bitynii, a potem konsul, okazał energię i zdolność do zajęć. 3. Następnie wróciwszy do dawnych przywar, czy też je udając, przybrany został do grona nielicznych powierników Nerona jako mistrz dobrego smaku, ile że tamten w swym dosycie niczego nie uważał za przyjemne i subtelne jak tylko to, co mu Petroniusz zalecił. 4. Wpływ Petroniusza na cesarza wzbudził zawiść prefekta pretorianów, Tygellina, który – jak pisze Tacyt – „wplątał go w spisek” (tzn. spisek Pizona – spisek na życie cesarza). 5. Niełaska Nerona była nieodwracalna. Petroniusz popełnił samobójstwo – był to rok 65 n.e., podcinając sobie żyły, wcześniej jednak posłał cesarzowi list, w którym jasno pokazywał, że zna wiele jego wstydliwych tajemnic.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1DDR5VF5

Ów „znawca rozkoszy” był także pisarzem, autorem powieści Satyryki, która nie zachowała się w całości; jej najbardziej znanym fragmentemmd3dbc315ac886544_0000000000013fragmentem jest Cena Trimalchionis (Uczta Trymalchiona), opisana z dużym dowcipem i realizmem: …ułożyliśmy się przy stole i niewolnicy aleksandryjscy lali nam mrożoną wodę ze śniegiem na ręce, a po nich przyszli inni, którzy stanęli u nóg i z niezmierną starannością obcinali paznokcie. I nawet przy tak uciążliwym zajęciu nie milczeli, lecz śpiewali przy tym. […] Rzekłbyś, że jesteś na przedstawieniu pantomimy z chórami, nie zaś w jadalni domu prywatnego. Atoli wniesiono bardzo wytworne zakąski […] Na tacy stał osieł z korynckiego spiżu, z biesiagami, które zawierały z jednej strony oliwki zielone, z drugiej czarne, nad osłem umieszczone były dwie szale, mające na krawędziach wyryte imię Trymalchiona i wagę srebra. Przylutowane mostki dźwigały pieczone koszatki, oblane miodem z makiem. Leżały na srebrnym ruszcie gorące kiełbasy, a pod rusztem syryjskie śliwki z punickimi jabłkami granatowymi. Cała Uczta Trymalchiona na przemian bawi, dziwi i w humorystyczny sposób pokazuje absurdy tamtych czasów.

[Przekład: Seweryn Hammer]

PrometeuszPrometeuszPrometeusz jest bohaterem niezwykle interesującego dramatu Ajschylosa pt. Prometeusz w okowach. Akcja tragedii zaczyna się w Scytii. Kratos (Gwałt) i Bia (Przemoc) idą, przytrzymując Prometeusza, a wraz z nimi Hefajstos, niosąc narzędzia do przykucia tytana do skały. Heros niechętnie wykonuje rozkaz Zeusa. Potem tytan zostaje sam, ale tylko na chwilę, bo oto pojawiają się Okeanidy, córki boga wód, a zaraz potem ich ojciec. Prometeusz odrzuca rady Okeanid, które dziwią się jego uporowi, i propozycję Okeanosa, który chce pośredniczyć między Zeusem i Prometeuszem. Tytan nie chce jednak nikogo narażać, jest przekonany, że dobrodziejstwa wyświadczone ludziom są warte takiego cierpienia. Zna wyroki losu, wie, że będzie cierpiał długo, zna także tajemnicę: oto panowanie Zeusa jest zagrożone, jeśli zawrze on związek małżeński z pewną boginią. Prometeusz mówi o tym tylko Io, która pojawiła się znienacka obok skały, gnana szałem i uciekająca przed widmem groźnego Argosa. To jej potomek uwolni kiedyś Prometeusza z okowów. Io poznaje koleje swojej dalszej ucieczki i w napadzie szału wybiega. Zjawia się Hermes, żąda, by tytan zdradził tajemnicę losów Zeusa, jednak Prometeusz jest nieugięty. Hermes grozi, że Zeus zaostrzy karę – strąci go do Tartaru i przyśle orła, który codziennie będzie wyjadał ciągle odrastającą wątrobę. Tak też kończy się sztuka: Prometeusz zapada się w głąb otchłani, a wraz z nim Okeanidy – chór trwający wiernie przy cierpiącym tytanie.

R169Ra29OqOzS1

Ilustracja przedstawia ceramiczne naczynie pochodzące z Grecji. Naczynie zdobi rysunek ukazujący Prometeusza odbywającego karę w górach Kaukazu, orzeł wyjada jego ciało. Po przeciwnej stronie naczynia znajduje się Atlas.

RxH9S8O5OvWLQ

Ćwiczenie 13

Od podanych wyrażeń utwórz wskazane formy: 1. puella docta - ablativus singularis, 2. rex sapiens - nominativus pluralis, 3. genu vulneratum - accusativus pluralis.

Od podanych wyrażeń utwórz wskazane formy: 1. puella docta - ablativus singularis, 2. rex sapiens - nominativus pluralis, 3. genu vulneratum - accusativus pluralis.

Od podanych wyrażeń utwórz wskazane formy.

.................

.................

.................

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RbVQTnYgO62hx1

Ilustracja przedstawia obraz „Ostatni dzień Pompejów” autorstwa Karła Briułłowa. Ukazuje on przerażoną ludność uciekającą z miasta. Część z nich spogląda na niebo zasnute łuną od wybuchów Wezuwiusza. Matki chronią dzieci, silniejsi pomagają słabszym. Na obrazie znajdują się pierwsze ofiary wybuchu wulkanu. W tle dostrzegamy walące się budynki.

R169Ra29OqOzS1

Ilustracja przedstawia ceramiczne naczynie pochodzące z Grecji. Naczynie zdobi rysunek ukazujący Prometeusza odbywającego karę w górach Kaukazu, orzeł wyjada jego ciało. Po przeciwnej stronie naczynia znajduje się Atlas.

R1IkB0LfiPQ8i1

Ilustracja przedstawia mozaikę znajdującą się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu. Mozaika ukazuje groźnego psa uwięzionego na łańcuchu oraz napis „Cave Canem” oznaczający „strzeż się psa”.

RlKFnUbBSfdpC1

Ilustracja przedstawia mozaikę znajdującą się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu. Mozaika ukazuje Aleksandra na Bucefale podczas bitwy w Issos. Poza Aleksandrem na fragmencie mozaiki widoczna jest inna postać na czarnym koniu.

RuhbmOMtefmjL1

Ilustracja przedstawia mozaikę znajdującą się w Muzeum Archeologicznym w Tunezji. Mozaika ukazuje nagiego Neptuna znajdującego się na rydwanie. Neptun trzyma w ręce trójząb. Jego rydwan wyłania się z morza.

R1MfDcajljeWY1

Ilustracja przedstawia mozaikę „Gołębie pijące ze złotego naczynia” autorstwa Sososa z Pergamony, znajdującą się w Muzeum Kapitolińskie w Rzymie. Mozaika ukazuje gołębie zebrane wokół złotego naczynia. Jeden z ptaków pochyla się do naczynia, by napić się wody.

Bibliografia

Salvatore Nappo, Pompeje. Przewodnik po starożytnym mieście, Warszawa 2000, s. 14

Tacyt, Dzieła, Warszawa 2004, s. 380

Petroniusz, Uczta Trymalchiona, Warszawa 1994, s. 13–14

Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978

Encklopedia PWN; https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Aleksander‑III‑Wielki;3867559.html