RWQtRgfknAYPw1

Ważne daty

Około 87 r. p.n.e. – Data urodzin rzymskiego poety Gajsza Waleriusza Katullusa

Pomiędzy 58 a 57 r. p.n.e. – Data śmierci Gajusza Waleriusza Katullusa

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1Hvi2lfLwbPW1

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) szyk zdania łacińskiego.

4. identyfikuje, z wykorzystaniem posiadanej wiedzy na temat gramatyki łacińskiej, formy podstawowe słów występujących w tłumaczonym tekście;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

2) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego;

Nauczysz się

konstruować ze słuchu prostą wypowiedź w języku łacińskim osadzoną w kontekście sugestywnym (zrozumiałym) dla ucznia;

tworzyć w języku łacińskim prostą wypowiedź na zadany temat;

wykorzystywać wiedzę o antyku oraz zdobyte dotychczas umiejętności językowe do rozumienia tekstu łacińskiego;

Poezja metrycznaPoezja metrycznadefiniować pojęcia: poezja metrycznaPoezja metrycznapoezja metryczna, neoterycyNeoterycyneoterycy, aferezaAferezaafereza, elizja.Aferezaelizja.

Przedstawienie bogini Diany

Rzymianie czcili wielu bogów. Wznieśli nawet świątynię dedykowaną wszystkim bogom – Pantheon. Byli także bardzo zabobonni. Czcili wiele przedmiotów „na wszelki wypadek”, gdyby podlegały władzy lub stanowiły siedzibę jakiegoś nieznanego bóstwa.

R1Tuy8GQjOrqq1

Ilustracja przedstawia dzieło Giovanniego Paniniego pt. „Wejście do panteonu”. Widzimy wnętrze rzymskiego Panteonu, świątyni poświęconej Bogom. W okrągłej budowli, zwieńczonej kopułą, znajdują się ludzie, zarówno turyści, jak i Rzymianie. Niektórzy stoją w grupach i rozmawiają, inni podziwiają wnętrze budowli, jeszcze inni klęczą przed kaplicami grobowymi i się modlą. Kaplice grobowe znajdują się w murze ściany podpierającej kopułę, naprzemiennie we wnękach prostokątnych i półkolistych. Przed każdą półkolistą wnęką osadzone zostały po dwie kolumny, wspierające kopułę. — Giovanni Paolo Panini, „Wejście do panteonu”, 1734 r., National Gallery of Art., Londyn, Anglia, wikimedia.org, domena publiczna

Dziś zapoznasz się z Hymnem do Diany autorstwa Gajusza Waleriusza KatullusaGajusza Waleriusza Katullusa. Struktura utworu wiele mówi o rzymskiej pobożności i obrzędowości. Utwór rozpoczyna się wezwaniem do uczczenia Diany, kolejne strofy przedstawiają jej pochodzenie, elementy świata i dziedziny życia, za które była odpowiedzialna. Hymn kończy prośba o to, by Diana obdarzała Rzymian swymi łaskami i wspierała ich tak, jak czyniła to do tej pory. Charakterystyczne dla Rzymskiej obrzędowości jest wymienianie wielu przydomków bóstwa (którego echem w chrześcijaństwie są litanie) - Rzymianie w obawie przed tym, by nie pominąć jakiegokolwiek przydomku i nie urazić tym boga, starali się wymieniać wszystkie przydomki danego bóstwa, jakie znali. By zabezpieczyć się przed ewentualnym pominięciem któregoś z nich, często do swych modlitw wplatali formułę: lub jakimkolwiek lubisz być zwany/zwana imieniem. W Hymnie do Diany funkcję takiej formuły pełni zdanie: sīs quōcumque tibī placet. – bądź tam, gdzie tylko zechcesz.

R1GBjwJYbtXQr1

Ilustracja przedstawia rzeźbę wykonaną z białego marmuru. Jest to Diana, przy boku której stoi mały jeleń. Młoda, piękna bogini ubrana jest w chiton i sandały. Głowę zwróconą ma w prawą stronę, prawą ręką sięga po strzałę, znajdującą się w kołczanie, umieszczonym na plecach. W lewej ręce prawdopodobnie trzyma łuk – obecnie zachował się tylko fragment łuku, część łęczyska trzymana we wnętrzu dłoni. Jeleń, znajdujący się przy lewej nodze Diany, stoi na dwóch nogach. — Leochares, „Diana”, I/II wiek n.e., Wersal w Galerii Kariatyd w Luwrze, wikimedia.org, CC BY 2.5

Diana była utożsamiana z grecką Artemidą, czczoną m.in. jako bogini lasów i płodności. Często przedstawiano ją jako myśliwą z łukiem w ręku i złowioną zwierzyną lub jako kobietę z wieloma piersiami – takie wyobrażenie Artemidy (Diany) jest znane pod nazwą Artemidy z Efezu.

R14ExRQHtBoqE1

Ilustracja przedstawia rzeźbę Artemidy z Efezu. Głowa, ręce oraz stopy są w kolorze czarnym. Ubrana jest jakby w białą suknię, na której znajdują się małe rzeźby zwierząt. Kobieta jest przestawiona z wieloma piersiami, trzy rzędy piersi umieszczone zostały w dolnej części korpusu. — „Rzymska kopia greckiego posągu Artemidy z Efezu”, II wiek p.n.e., Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Szczególnym miejscem kultu Artemidy (Diany) była grecka wyspa Delos, gdzie według mitu, Latona, znienawidzona i ścigana przez Herę (Junonę) za swój romans z Zeusem (Jowiszem) znalazła schronienie i urodziła Dianę.

RWQtRgfknAYPw1

Ilustracja przedstawia dzieło Marcantonio Franceschiniego pt. „Narodziny Apollina i Diany”. Na polanie, pod drzewem, oparta o kamień leży kobieta i spogląda na swoje dzieci – dwójkę gołych niemowląt, dziewczynkę i chłopczyka, leżących na białym płótnie. Grubiutkie niemowlęta głowy mają zwrócone ku matce. Kobieta ubrana jest w brązową suknię, nogi okryte ma niebieskim materiałem, na którym też leży. Odsłoniętą ma prawą pierś. Otacza ją roślinność w ciemnozielonych kolorach. Na drugim planie, na niebie widać kobietę w biało-niebieskim stroju. Leży na chmurach i grozi palcem młodej matce. — Marcantonio Franceschini, „Narodziny Apollina i Diany”, 1692-1709, Liechtenstein Museum, Wiedeń, wikimedia.org, domena publiczna

Rs0opu7VX0r4A

A: Ecce Iuppiter, deus Rōmānus. Iuppiter (Graecē Zeus) est rex omnium deōrum.
B: Eius uxor est Iūnō (Graecē Hera).
C: Quamquam Iuppiter Iūnōnem uxōrem habet, multās aliās fēminās et deās amat.
D: Ūna ex iīs deābus, quās Iuppiter amat, est Lātōna.
E: Lātōna cum Iove gravida est.
F: Iūnō expellit eam ē sēdibus deōrum.
G: Lātōna fugit in insulam, cuius nōmen est Dēlos,
H: et ibi prope olīvam liberōs parit:
I: Apollinem et Diānam.

A: Diana jest córką Jowisza i Latony.
B: Jej bratem jest Apollon.
C: Czego boginią jest Diana?
D: Diana jest boginią:
E: gór,
F: lasów,
G: dolin,
H: strumieni,
I: księżyca,
J: i zbiorów.
K: Dianę wzywają kobiety w połogu, to znaczy kobiety, które rodzą dzieci.
L: Diana wypełnia chaty rolników aż po dach dobrymi zbiorami.

A: Diāna est fīlia Iovis et Lātōnae,
B: eius frāter est Apollō.
C: Quārum rērum dea est Diāna?
D: Diāna est dea:
E: montium,
F: silvārum,
G: saltuum,
H: amnium,
I: lūnae
J: et frūgum.
K: Diānam invocant fēminae puerperae, id est fēminae, quae liberōs pariunt.
L: Diāna implet casulās agricolārum bonīs frūgibus usque tectum.

Źródło:m6a66ff8a928e19cb_0000000000007Źródło:

m6a66ff8a928e19cb_0000000000007

Hymnus Diānae

RF2l7mlEnwDay1

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=T4oJPdmxNH4, licencja: CC0.

Hymnus Dianae
Catullus, 34

Dīanae sumus in fide
puellae et puerī integrī:
Diānam puerī integrī
puellaeque canāmus.

Ō Lātōnia, māximī
magna prōgeniēs Iovis,
quam māter prope Dēliam
dēpōsīvit olīvam,

montium domina ut forēs
silvārumque virentium
saltuumque reconditōrum
amniumque sonantum:

Tū Lūcīna dolentibus
Iūnō dicta puerperīs,
tū potēns Trivia et nothō es
dicta lūmine Lūna.

Tū cursū, dea, mēnstruō
mētiēns iter annuum,
rūstica agricolae bonīs
tēcta frūgibus explēs.

Sīs quōcumque tibī placet
sāncta nōmine, Rōmulīque
antīquē ut solita es, bonā
sōspitēs ope gentem.

Źródło:m6a66ff8a928e19cb_0000000000007Źródło:

m6a66ff8a928e19cb_0000000000007

Zadania

R1J8uoryLsZ5C

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z tekstem i oceń, czy poniższe informacje zgadzają się z jego treścią czy nie. Przeciągnij zdania prawdziwe w pole VERUM, zdania fałszywe w pole FALSUM.

Apollō est fīlius Diānae., Diāna est dea marium et flūminum., Diāna est dea frūgum., Iuppiter Lātōnam amābat., Fēminae puerperae Iūnōnem Lūcīnam invocant., Lātōna ā Iūnōne expulsa est., Diāna est fīlia Iovis et Lātōnae.

VERUM
FALSUM

RIXvJTgM46Mmf

Ćwiczenie 2

R1SZXFyWtNhkV

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tekstem i oceń, czy poniższe informacje zgadzają się z jego treścią czy nie. Zaznacz zdania prawdziwe.

Chłopcy i dziewczęta całkowicie oddani w wierze Dianie śpiewają hymn na jej cześć.
Diana jest boginią gór, zieleniących się lasów, ukrytych leśnych pastwisk i jarów oraz szumiących strumieni.
Diana jako księżyc odmierza bieg lat swym comiesięcznym kursem po niebie.
Diana wypełnia chaty rolników dobrymi plonami aż po dach.
Diana wspiera lud rzymski od zarania dziejów.
Diana jest córką Junony porzuconą przez nią pod drzewkiem oliwnym na wyspie Delos.
Rodzące kobiety przeklinają Dianę (pod imieniem Junony Lucyńskiej) obwiniając ją za bóle porodowe.

R1WfqF0wG88N8

Ćwiczenie 4

Lege textum et respondē rogāta:
Po zapoznaniu się z tekstem lub prezentacją odpowiedz na pytanie:
Ubī Lātōna Diānam pōsuit, postquam eam pepercit?

prope silvam
prope Dēliam olīvam
in montibus

R6ZSq67hvzV49

Ćwiczenie 5

Lege textum et respondē rogāta:
Po zapoznaniu się z tekstem lub prezentacją odpowiedz na pytanie:
Iuppiter est:

Apollinis frāter
Apollinis pater
Apollinis fīlius

R1BPEHvBcLqKY

Ćwiczenie 6

Lege textum et respondē rogāta:
Po zapoznaniu się z tekstem lub prezentacją odpowiedz na pytanie:
Iūnō est:

māter Apollinis
Dea Graeca
Uxor Iovis

R1EukBxvw2i5s

Ćwiczenie 7

Lege textum et respondē rogāta:
Po zapoznaniu się z tekstem lub prezentacją odpowiedz na pytanie:
Diāna Graecē est:

Aphrodiīte
Hēra
Arthēmis

Słowniki

Słownik pojęć

Afereza

zjawisko fonetyczne polegające na pomijaniu samogłoski e w nagłosie form czasownika esse, gdy występuje on po wyrazie zakończonym na samogłoskę lub – um, np.: illa est – ill’est, quantum est – quantum‘st.

Elizja

zjawisko fonetyczne w poezji łacińskiej polegające na pomijaniu w wymowie końcowych samogłosek wyrazów (także końcówek -um, -am, -em), gdy kolejny wyraz rozpoczyna się od samogłoski (lub h), np. ill(a) oculis.

Gajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus)

rzymski poeta żyjący w I wieku przed Chrystusem. Należał do neoteryków (zobacz niżej). Do naszych czasów zachował się zbiór jego wierszy składający się ze 116 utworów.

Glikonej (strofa glikonejska)

starożytna miara metryczna (stropha Glyconia) stosowana m.in. przez Katullusa. Schemat metrycznym6a66ff8a928e19cb_0000000000009Schemat metryczny

Neoterycy

tzw. poetae novi, grupa poetów, do których zaliczany był Gajusz Waleriusz Katullus (Gaius Valerius Catullus), działających w Rzymie w połowie I wieku przed Chrystusem. Poeci ci zrywali z wcześniejszą rzymską tradycją literacką polegającą na pisaniu długich eposów historycznych (wychwalających czyny wielkich bohaterów). Wzorowali się na poezji hellenistycznej, tworzyli zbiory krótkich wierszy.

Poezja metryczna

poezja opierająca się na rytmie, uzyskiwanym dzięki odpowiedniemu ułożeniu sylab długich i krótkich w wersie tak. Istniało wiele wzorów (schematów) metrycznych.

Słownik łacińsko‑polski

Rnoji2Rm8BpOb1

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

m6a66ff8a928e19cb_0000000000009

Galeria dzieł sztuki

R1Tuy8GQjOrqq1

R1GBjwJYbtXQr1

R14ExRQHtBoqE1

RWQtRgfknAYPw1

m6a66ff8a928e19cb_0000000000127

Bibliografia

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.

L. Miraglia, Fabulae Syrae, Focus Publishing/R Pullins & Colorado, 2011.

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.

Hymn do Diany - translatorium

Ważne daty

Przedstawienie bogini Diany

Hymnus Diānae

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia