Zaproszenie do muzycznej podróży

Termin muzyka świata zaczął funkcjonować w obiegu powszechnym w okolicach lat 80 XX wieku, kiedy podjęto kolejną próbę sklasyfikowania wszystkich gatunków muzyki. To pojęcie ma bardzo szeroki zakres, ponieważ obejmuje zarówno muzykę ludową, stylizowaną, czasami mylnie nazywaną etniczną, ale również muzykę popularną i rozrywkową.

World Music [czytaj: łorld mjuzik] trudno podzielić na style. Lepiej sprawdza się podział geograficzny i wyodrębnienie jej na poszczególne kraje lub kontynenty.

Muzyka świata

Polecenie 1

Starannie zapoznaj się z informacjami zawartymi w filmie „Muzyka świata” a następnie rozwiąż ćwiczenia.

R1bd2Xt480EvB

Film pod tytułem „Muzyka świata” porusza kwestię muzyki w różnych regionach świata. Film skupia się na muzyce afrykańskiej, południowoamerykańskiej, azjatyckiej. W filmie wskazane są instrumenty charakterystyczne dla wymienionych regionów, wspomniane jest także o historii i o cechach charakterystycznych utworów.

Film pod tytułem „Muzyka świata” porusza kwestię muzyki w różnych regionach świata. Film skupia się na muzyce afrykańskiej, południowoamerykańskiej, azjatyckiej. W filmie wskazane są instrumenty charakterystyczne dla wymienionych regionów, wspomniane jest także o historii i o cechach charakterystycznych utworów.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1bd2Xt480EvB

Film pod tytułem „Muzyka świata” porusza kwestię muzyki w różnych regionach świata. Film skupia się na muzyce afrykańskiej, południowoamerykańskiej, azjatyckiej. W filmie wskazane są instrumenty charakterystyczne dla wymienionych regionów, wspomniane jest także o historii i o cechach charakterystycznych utworów.

Muzyka Europy

Austria

Muzyczną wycieczkę rozpoczniemy w stolicy Austrii.

Wiedeń to światowa stolica muzyki! Żyło tu więcej słynnych kompozytorów niż w jakimkolwiek innym mieście. Wiedeń to kolebka walca i operetki. Kompozytorzy związani z Wiedniem to między innymi klasycy wiedeńscy – Józef Haydn [czytaj: hajdn], Wolfgang Amadeusz Mozart [czytaj: mocart] i Ludwig van Beethoven [czytaj: betowen].

Z Wiedniem związani są również: Franciszek Schubert [czytaj: szubert], Franciszek Liszt [czytaj: list], Johannes Brahms [czytaj: brams], Johann Strauss [czytaj: sztrałs] (ojciec), Johann Strauss (syn).

W Wiedniu muzyka rozbrzmiewa podczas koncertów plenerowych na przykład w Praterze – Parku publicznym w Wiedniu, położonym między Dunajem a Kanałem Dunajskim.

Polecenie 2

Wysłuchajcie kompozycji J. Straussa, Polka Pizzicato, oraz zapiszcie swoje spostrzeżenia dotyczące utworu. Czy jesteś w stanie wymienić utwory wykonujące ten utwór?

Zapoznaj się z przykładowym zapisem utworu:

R1D7359K7AU3R

Na ilustracji zapis nutowy pierwszych sześciu taktów utworu Pizzicato Polka Johanna Straussa. Rytm wstępu to ósemka, dwie pauzy ósemkowe, trzy ósemki, pauza ćwierćnutowa, ósemka, dwie pauzy ósemkowe, trzy ósemki.

R1QKtiDRhFZNn

Na starym zdjęciu znajduje się wizerunek Johanna Straussa II (syna). Kompozytor ma dłuższe kręcone, zaczesane do tyłu włosy, wąsy i brodę o niespotykanym kształcie: po bokach dłuższą , po środku krótszą. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę, kamizelkę i marynarkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pizzicato polka, autorstwa Johanna Straussa (syn) Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły utwór, w szybkim tempie. Wykonywany jest przez instrumenty smyczkowe, grające pizzicato (czyli bez użycia smyczka, szarpiąc struny palcami).

Na starym zdjęciu znajduje się wizerunek Johanna Straussa II (syna). Kompozytor ma dłuższe kręcone, zaczesane do tyłu włosy, wąsy i brodę o niespotykanym kształcie: po bokach dłuższą , po środku krótszą. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę, kamizelkę i marynarkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pizzicato polka, autorstwa Johanna Straussa (syn) Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły utwór, w szybkim tempie. Wykonywany jest przez instrumenty smyczkowe, grające pizzicato (czyli bez użycia smyczka, szarpiąc struny palcami).

R1XxzNRZPxkgR

Wymień instrumenty wykonujące utwór Polka pizzicato.

---

R19FH65SKRASA

Na starym zdjęciu znajduje się wizerunek Johanna Straussa II (syna). Kompozytor ma dłuższe kręcone, zaczesane do tyłu włosy, wąsy i brodę o niespotykanym kształcie: po bokach dłuższą , po środku krótszą. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę, kamizelkę i marynarkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pizzicato polka, autorstwa Johanna Straussa (syn) Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły utwór, w szybkim tempie. Wykonywany jest przez instrumenty smyczkowe, grające pizzicato (czyli bez użycia smyczka, szarpiąc struny palcami).

Na starym zdjęciu znajduje się wizerunek Johanna Straussa II (syna). Kompozytor ma dłuższe kręcone, zaczesane do tyłu włosy, wąsy i brodę o niespotykanym kształcie: po bokach dłuższą , po środku krótszą. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę, kamizelkę i marynarkę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pizzicato polka, autorstwa Johanna Straussa (syn) Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły utwór, w szybkim tempie. Wykonywany jest przez instrumenty smyczkowe, grające pizzicato (czyli bez użycia smyczka, szarpiąc struny palcami).

R1NUFRM6QLPFL

Ćwiczenie 8

Wskaż grupę instrumentów, która wykonuje utwór Pizzicato

Muzyka irlandzka

Muzyka irlandzka to przede wszystkim muzyka celtycka. Celtowie pojawili się w Irlandii ponad dwa tysiące lat temu; początkowo najpopularniejszym instrumentem była harfa (która obecnie znajduje się nawet w herbie Irlandii). Część badaczy uważa, iż Celtowie byli dobrze zaznajomieni z muzyką Wschodu. W muzyce celtyckiej można wskazać wiele inspiracji muzyką Orientu. Pojawiła się nawet teoria, iż tradycyjna celtycka harfa może mieć swoje korzenie w instrumencie egipskim.

RGTINkbnSdTdC

Ilustracja przedstawia irlandzkie monety. Na każdej z monet widnieje wyryta harfa, napis „eire” oraz data. Dwie monety są w miedzianym kolorze, natomiast pozostałe są srebrne. Można dostrzec na nich daty wybicia: 1994 oraz 1946. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Harfiści byli wyjątkowo szanowanymi ludźmi w Irlandii - gościli na dworach królewskich i książęcych, grając i tworząc muzykę. Nie posługiwali się nutami, a melodii nie zapisywali na papierze - muzyka była przekazywana z pokolenia na pokolenie i wykonywana przez kolejnych muzyków, tylko i wyłącznie ze słuchu i z pamięci.

Ilustracja przedstawia irlandzkie monety. Na każdej z monet widnieje wyryta harfa, napis „eire” oraz data. Dwie monety są w miedzianym kolorze, natomiast pozostałe są srebrne. Można dostrzec na nich daty wybicia: 1994 oraz 1946. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Harfiści byli wyjątkowo szanowanymi ludźmi w Irlandii - gościli na dworach królewskich i książęcych, grając i tworząc muzykę. Nie posługiwali się nutami, a melodii nie zapisywali na papierze - muzyka była przekazywana z pokolenia na pokolenie i wykonywana przez kolejnych muzyków, tylko i wyłącznie ze słuchu i z pamięci.

1

1. Harfiści byli wyjątkowo szanowanymi ludźmi w Irlandii - gościli na dworach królewskich i książęcych, grając i tworząc muzykę. Nie posługiwali się nutami, a melodii nie zapisywali na papierze - muzyka była przekazywana z pokolenia na pokolenie i wykonywowana przez kolejnych muzyków, tylko i wyłącznie ze słuchu i z pamięci.

Sytuacja zmieniła się w XVII wieku. Klęska powstania przeciwko Anglii spowodowała, iż zniknęło sporo starych rodów irlandzkich, a harfiści stracili swoich dotychczasowych patronów. Od tej pory byli kojarzeni z wędrownymi muzykantami - podróżowali po całej wyspie i grali dla różnej publiczności.

RG8XlbZdqKFRR

Na prezentacji w tle harfa. Na drewnianej ramie rozpięte są struny. Na dolnej podstawie umieszczone są 3 pedały. Prezentacji towarzyszy spokojna, łagodna muzyka grana na harfie. Na tle harfy napisy: Liczna emigracja Irlandczyków spowodowała, iż muzyka celtycka zaczęła docierać do wielu różnych części świata. Masowe wyjazdy ludności irlandzkiej w połowie XIX wieku, kiedy w Irlandii panowała klęska żywiołowa znana pod nazwą Wielki Głód, miały w większości jeden kierunek - Stany Zjednoczone. Olbrzymia liczba ludności irlandzkiej w Ameryce chciała nadal kultywować swoje tradycje oraz folklor, co doprowadziło do tego, iż w Irlandii na początku XX wieku zaczęto nagrywać muzykę tradycyjną. Emigranci woleli jednak rytmy żywe, skoczne i wesołe, dlatego głównie takie nagrywano; muzyki chciano nie tylko słuchać, ale też do niej tańczyć. W późniejszych latach muzyka celtycka zaczęła łączyć się z innymi gatunkami. Jedną z najbardziej znanych melodii irlandzkich jest Whiskey in the Jar, ludowa piosenka opowiadająca o rozbójniku, który po napadzie został wydany przez żonę. Była ona wielokrotnie wykonywana, a jedne z bardziej znanych wersji to te nagrane przez irlandzki zespół rockowy Thin Lizzy oraz grupę Flogging Molly, łączącą muzykę celtycką z punkiem. Najbardziej charakterystyczne instrumenty muzyki celtyckiej: harfa, akordeon, Bodhran (bęben), buzuki (instrument strunowy przypominający mandolinę), dudy (Uilleann pipes), skrzypce, flet (wiele różnych odmian), harmonijka ustna. Najczęściej pojawiające się tańce irlandzkie, które są wyjątkowo mocno związane z muzyką celtycką, to jig oraz reel. Jednym z najbardziej znanych zespołów grających muzykę celtycką jest polska grupa Carrantuohill.

Na prezentacji w tle harfa. Na drewnianej ramie rozpięte są struny. Na dolnej podstawie umieszczone są 3 pedały. Prezentacji towarzyszy spokojna, łagodna muzyka grana na harfie. Na tle harfy napisy: Liczna emigracja Irlandczyków spowodowała, iż muzyka celtycka zaczęła docierać do wielu różnych części świata. Masowe wyjazdy ludności irlandzkiej w połowie XIX wieku, kiedy w Irlandii panowała klęska żywiołowa znana pod nazwą Wielki Głód, miały w większości jeden kierunek - Stany Zjednoczone. Olbrzymia liczba ludności irlandzkiej w Ameryce chciała nadal kultywować swoje tradycje oraz folklor, co doprowadziło do tego, iż w Irlandii na początku XX wieku zaczęto nagrywać muzykę tradycyjną. Emigranci woleli jednak rytmy żywe, skoczne i wesołe, dlatego głównie takie nagrywano; muzyki chciano nie tylko słuchać, ale też do niej tańczyć. W późniejszych latach muzyka celtycka zaczęła łączyć się z innymi gatunkami. Jedną z najbardziej znanych melodii irlandzkich jest Whiskey in the Jar, ludowa piosenka opowiadająca o rozbójniku, który po napadzie został wydany przez żonę. Była ona wielokrotnie wykonywana, a jedne z bardziej znanych wersji to te nagrane przez irlandzki zespół rockowy Thin Lizzy oraz grupę Flogging Molly, łączącą muzykę celtycką z punkiem. Najbardziej charakterystyczne instrumenty muzyki celtyckiej: harfa, akordeon, Bodhran (bęben), buzuki (instrument strunowy przypominający mandolinę), dudy (Uilleann pipes), skrzypce, flet (wiele różnych odmian), harmonijka ustna. Najczęściej pojawiające się tańce irlandzkie, które są wyjątkowo mocno związane z muzyką celtycką, to jig oraz reel. Jednym z najbardziej znanych zespołów grających muzykę celtycką jest polska grupa Carrantuohill.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1DmBEqow

Muzyka celtycka

Liczna emigracja Irlandczyków spowodowała, iż muzyka celtycka zaczęła docierać do wielu różnych części świata. Masowe wyjazdy ludności irlandzkiej w połowie XIX wieku, kiedy w Irlandii panowała klęska żywiołowa znana pod nazwą Wielki Głód, miały w większości jeden kierunek - Stany Zjednoczone. Olbrzymia liczba ludności irlandzkiej w Ameryce chciała nadal kultywować swoje tradycje oraz folklor, co doprowadziło do tego, iż w Irlandii na początku XX wieku zaczęto nagrywać muzykę tradycyjną. Emigranci woleli jednak rytmy żywe, skoczne i wesołe, dlatego głównie takie nagrywano; muzyki chciano nie tylko słuchać, ale też do niej tańczyć.

W późniejszych latach muzyka celtycka zaczęła łączyć się z innymi gatunkami. Jedną z najbardziej znanych melodii irlandzkich jest Whiskey in the Jar [czytaj: łyski in de dża], ludowa piosenka opowiadająca o rozbójniku, który po napadzie został wydany przez żonę. Była ona wielokrotnie wykonywana, a jedne z bardziej znanych wersji to te nagrane przez irlandzki zespół rockowy Thin Lizzy [czytaj: fin lizyj] oraz grupę Flogging Molly [czytaj: fluging molej] łączącą muzykę celtycką z punkiem.

• harfa,

• akordeon,

• BodhránBodhrán (wym. Bouran)Bodhrán (bęben),

• buzuki (instrument strunowy przypominający mandolinę),

• dudy Uilleann pipesUilleann pipes (wym. Ilien pajps)Uilleann pipes [czytaj: ilen pajps]

• skrzypce,

• flet (wiele różnych odmian),

• harmonijka ustna.

Najczęściej pojawiające się tańce irlandzkie, które są wyjątkowo mocno związane z muzyką celtycką, to jig [czytaj: dżig] oraz reel [czytaj: ril].

Jednym z najbardziej znanych zespołów grających muzykę celtycką jest polska grupa Carrantuohill [czytaj: karatielhel].

Hiszpania

W słonecznej Hiszpanii podziwiać będziemy flamenco [czytaj: flamenko].

Gdyby analizować hiszpańską muzykę ludową dokładnie, należałoby podzielić cały kraj na regiony. W Andaluzji będą obecne nieco inne tańce oraz instrumenty niż na Wyspach Kanaryjskich oraz Katalonii. Północna część Hiszpanii opiera się mocno na dudach, które dotarły do niej z Wysp Brytyjskich; w centralnej części kraju dominuje jota, taniec wykonywany przy akompaniamencie kastanietów, natomiast na południu najważniejsze są flamenco oraz gitara. Obecnie muzyka oraz folklor ogółem mocno się ze sobą zmieszały, jednak warto pamiętać, że dawniej każdy z regionów miał swoje własne, nieco inne od innych cechy. Nie da się jednak ukryć, iż to flamenco jest najbardziej kojarzone z folklorem Hiszpanii.

Flamenco to nie tylko muzyka; jest to cała sztuka, a nawet zjawisko kultury. Obejmuje śpiew, taniec, muzykę, strój oraz zachowanie i pochodzi z Andaluzji. Muzyka flamenco najczęściej obejmuje duet gitary z głosem, a charakterystyczne brzmienie wynika z użycia tzw. skali flamenco.

Taniec ten wykonywany może być solo, w duecie lub w grupie. Za jego pośrednictwem opowiada się pewną historię, zaś ruchy ciała i wykonywane przez tancerzy gesty wyrażają ich stany emocjonalne, podkreślają też znaczenie słów oraz towarzyszącej im muzyki. Ta wykonywana jest głównie na gitarze, rzadziej z towarzyszeniem skrzypiec, wiolonczeli czy fletu. Jest to taniec bardzo rytmiczny. Jego rytm wybijany jest poprzez klaskanie w dłonie, pstrykanie palcami oraz za pomocą kastanietów. Charakterystyczne są stroje tancerzy flamenco. U kobiet jest on bardzo kolorowy: falbaniasta spódnica lub suknia, gorset i chusta. Nieraz uzupełnieniem bywa wachlarz lub kwiat. Strój mężczyzny jest utrzymany w stonowanych barwach: ciemne spodnie i kamizelka, biała koszula, apaszka pod szyją, buty przypominające te do jazdy konnej, płaskodenny kapelusz.

Zapoznaj się z przykładowym zapisem utworu Puerta del Sol.

Latarnikiem w Bramie Śłońca jestem ja.
Zapalam wszystkie światła każdego dnia.

R191P92L8RS8G

Zapis nutowy piosenki Purerta del Sol. Piosenka jest ośmiotaktowa. Metrum dwie czwarte. W taktach pierwszym, drugim, piątym i szóstym same ósemki. W taktach trzecim i siódmym same ćwierćnuty. W taktach czwartym i ósmym ćwierćnuta i pauza. Tekst hiszpański podpisany pod nutami to: Soy el farelero de la Puerta del Sol. Cojo miescalera yencieedno el farol.

Najbardziej charakterystyczne instrumenty muzyki hiszpańskiej to:

• gitara,

• kastaniety,

• bandurria (instrument strunowy podobny do mandoliny),

• tamburyn (zwany bębenkiem baskijskim),

• dudy (różniące się nazwą i cechami w zależności od regionu),

• flety (również różniące się od siebie w zależności od regionu).

R127Pm3SafL3V

Ilustracja przedstawia tancerkę oraz gitarzystę. Na zdjęciu można zobaczyć kobietę, ubraną w czarną bluzkę i czerwoną spódnicę w charakterystycznej dla tańca flamenco pozie. Postać ma uniesioną nad głową prawą rękę, natomiast lewą, zgiętą do przodu trzyma rąbek spódnicy. Ciężar ciała tancerki opiera się na prawej, zgiętej nodze, gdy lewa jest wyciągnięta do tyłu. Obok tańczącej postaci, na krześle siedzi grający na gitarze mężczyzna. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Najważniejsze tańce hiszpańskie: flamenco, jota, sardana, fandango, pasodoble.

Ilustracja przedstawia tancerkę oraz gitarzystę. Na zdjęciu można zobaczyć kobietę, ubraną w czarną bluzkę i czerwoną spódnicę w charakterystycznej dla tańca flamenco pozie. Postać ma uniesioną nad głową prawą rękę, natomiast lewą, zgiętą do przodu trzyma rąbek spódnicy. Ciężar ciała tancerki opiera się na prawej, zgiętej nodze, gdy lewa jest wyciągnięta do tyłu. Obok tańczącej postaci, na krześle siedzi grający na gitarze mężczyzna. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się informacja dodatkowa: Najważniejsze tańce hiszpańskie: flamenco, jota, sardana, fandango, pasodoble.

1

1. Najważniejsze tańce hiszpańskie:

– flamenco,
– jota,
– sardana,
– fandango,
– pasodoble.

Węgry

Przy okazji odwiedzimy leżący nad Dunajem Budapeszt i posłuchamy węgierskiego czardasza.

Czardasz jest węgierskim tańcem ludowym, prawdopodobnie wywodzącym się z tzw. tańców rekrutów tańczonych przez młodych mężczyzn przed odjazdem z rodzinnej wsi do wojska. Czardasza cechują: metrum parzyste, przyśpieszenia, zmiany dynamiczne, rytmy punktowane, synkopy. Czardasz składa się z dwóch części: wolnej (lassan) i szybkiej (friss). Ze względu na swój skoczny, energiczny charakter czardasz łatwo przedostał się do romskiej tradycji muzycznej i to właśnie romscy muzycy przyczynili się do popularyzacji tego tańca.

Był on również inspiracją dla kompozytorów muzyki poważnej. Do znanych stylizacji czardasza należy II Rapsodia węgierska Franciszka Liszta.

Polecenie 4

Opisz jak zmienia się tempo w Czardaszu Vittorio Montiego.

Zapoznaj się z przykładowym zapisem utworu:

R8QHHdOVkVgrl

Zapis nutowy początku Czardasza Vittorio Montiego, przeznaczony na skrzypce i fortepian. Utwór rozpoczyna się trzytaktowym wstępem fortepianu. Tempo na początku określono jako largo. Metrum dwie czwarte, tonacja d‑moll. W partii skrzypiec widać liczne, drobne wartości i ozdobniki. W akompaniamencie często występuje artykulacja arpeggio.

R15fYoepcXuHv

Na starym, zniszczonym zdjęciu Vittorio Monti. Kompozytor ubrany jest w kamizelkę, płaszcz, na głowie ma malutki kapelusik. Mężczyzna ma ciemne włosy, ciemne oczy, wyrazistą oprawę oczu i pokaźne, zawijane wąsy. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Czardasz, autorstwa Vittorio Montiego. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez skrzypka i pianistę. Pianista gra dynamiczny wstęp. Pierwsza część utworu, którą gra skrzypek jest powolna, namiętna, na przemian występują długie dźwięki i ozdobniki. Druga część utworu jest bardzo szybka, pełna przebiegów dźwięków w zawrotnej szybkości. Trzecia część jest wolna. Skrzypek wykonuje wiele dwudźwięków.

Na starym, zniszczonym zdjęciu Vittorio Monti. Kompozytor ubrany jest w kamizelkę, płaszcz, na głowie ma malutki kapelusik. Mężczyzna ma ciemne włosy, ciemne oczy, wyrazistą oprawę oczu i pokaźne, zawijane wąsy. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Czardasz, autorstwa Vittorio Montiego. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez skrzypka i pianistę. Pianista gra dynamiczny wstęp. Pierwsza część utworu, którą gra skrzypek jest powolna, namiętna, na przemian występują długie dźwięki i ozdobniki. Druga część utworu jest bardzo szybka, pełna przebiegów dźwięków w zawrotnej szybkości. Trzecia część jest wolna. Skrzypek wykonuje wiele dwudźwięków.

RQkTVajsc1Y1f

Opisz, jak zmienia się tempo w Czardaszu Vittorio Montiego.

---

Włochy

Włoski folklor muzyczny to przede wszystkim pieśni oraz tańce. Pieśni to domena głównie północy - zarówno tradycyjne, jak i polifoniczny gatunek o nazwie trallalero. Teksty stanowiła najczęściej poezja. W centralnych Włoszech należy wskazać przede wszystkim saltarello - taniec, którego nazwa pochodzi od licznych podskoków. Południowe Włochy posiadają swój własny taniec, który jest szeroko kojarzony z włoskim folklorem i nazywa się tarantellaTarantellatarantella. Nazwa pochodzi od regionu Taranta, w którym żył pewien gatunek pająka (tarantula) - według legend miał wywoływać manię tańca, czyli chorobę o nazwie tarantyzm. AkompaniamentAkompaniamentAkompaniament do tańca najczęściej wykorzystuje mandolinęMandolinamandolinę, gitarę, akordeon i tamburyn. Tarantella istnieje od czasów starożytnych. Taniec ten  był nawet zakazywany przez rzymski Senat (w 186 roku p.n.e.), jednak przetrwał, gdyż był nadal praktykowany pod pozorem środka mającego uzdrowić ofiary ugryzień pająków. Zampogna to kolejny wyznacznik wyjątkowości południowych Włoch - jest to specyficzna odmiana dudów.

Włoski folklor można geograficznie analizować nie tylko dzieląc państwo na północ, centrum i południe - warto wspomnieć też o wyspach. Sycylia i Sardynia, oddzielone morzem od kontynentu, wykształciły swoje własne tradycje. Na Sycylii powstało sporo pieśni religijnych, ale też rolniczych. Z instrumentów wykorzystywano tam głównie dęte. Sardynia to ojczyzna pieśni religijnych o nazwie cantu a tenore [czytaj: kantu a tenore].

Warto pamiętać, że chociaż każde państwo miało swój własny folklor, to jednak muzyka przenikała się między kulturami. Jak potwierdzają przykłady Włoch i Hiszpanii, muzyka ludowa każdego regionu może być nieco inna, jednak często czerpała inspiracje oraz korzystała z zapożyczeń  innych kultur. Współcześnie wielu naukowców bada korzenie tradycyjnej muzyki; trzeba też zauważyć, iż coraz bardziej jest ona obecna w formie nawiązań lub stylizacji w muzyce teraźniejszej.

Z czym kojarzy się Werona? Zakochani, Romeo i Julia, romantyczne uliczki.

Arena di Verona to miejsce, w którym co roku odbywa się największy na świecie festiwal operowy pod gołym niebem. Od 1913 roku, z przerwami na okres dwóch wojen światowych, w tym najstarszym na świecie teatrze operowym na wolnym powietrzu, występowały największe sławy światowej opery. Spektakl operowy składa się z bardzo wielu elementów: uwertury, arii, recytatywów, duetów, tercetów, partii chóralnych, baletowych i instrumentalnych. My posłuchamy partii instrumentalnej z opery Aida Giuseppe Verdiego [czytaj: dżiuseppe verdiego].

Muzyka naszych sąsiadów

Ukraina

Ukraina na mapie Europy

Ukraina – nasz wschodni sąsiad - graniczy z Białorusią, Słowacją, Węgrami, Rumunią, Mołdawią, Rosją oraz naszym krajem - Polską. Posiada dostęp do dwóch mórz – Czarnego i Azowskiego. Stolicą Ukrainy jest Kijów. Polacy szczególnym sentymentem darzą Lwów, który w czasach II Rzeczpospolitej był miastem polskim. Współcześnie Lwów stanowi ważny ośrodek nauki i kultury na Ukrainie.

Przed tobą kilka grafik. Zwróć uwagę na położenie Ukrainy na mapie, zapamiętaj jak wygląda flaga i herb naszego wschodniego sąsiada.

RhKXNHWaZOSnR

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Europy. Na mapie różnymi kolorami zaznaczone są poszczególne europejskie kraje. Na południu, począwszy od zachodu: Portugalia, Hiszpania, Francja, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Algieria, Grecja, Turcja, Bułgaria, Rumunia. Na podobnej do Polski szerokości geograficznej: Belgia, Holandia, Niemcy, Polska, Ukraina, Białoruś, część Rosji i Kazachstan. Na północy: Irlandia, Wielka Brytania, Islandia, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa i większa część Rosji.

R1ADNPFTRUUG4

Ilustracja przedstawia flagę Ukrainy. Prostokątny symbol został podzielony na dwa poziome pasy: niebieski i żółty.

R1XXEBP9TMX3O

Ilustracja przedstawia herb Ukrainy. Symbol składa się ze złotego trójzębu na niebieskiej tarczy.

Przed Tobą raz jeszcze mapa Europy. Sprawdź czy pamiętasz gdzie leży Ukraina i jej sąsiedzi. Zanim klikniesz w interaktywny punkt, odpowiedz sobie na pytanie: „Jakie to Państwo? Jakie miasto jest jego stolicą?” Podpowiedzią będą dla Ciebie flagi sąsiadujących państw.

RlHKQoTbdIAwp

Ćwiczenie 13

Opisz jak wygląda flaga Ukrainy.

Opisz jak wygląda flaga Ukrainy.

Wskaż flagi: Białorusi, Ukrainy, Mołdawii.

• ukraina {image#}
• białoruś {image#}
• mołdawia {image#}
• rumunia {image#}

RLZIHpSUh05rz

Ćwiczenie 13

Wskaż kolory, które widnieją na fladze Ukrainy.

Ukraina – poznajmy kulturę naszego wschodniego sąsiada

Granica pomiędzy Polską a Ukrainą stanowi jednocześnie granicę między zachodnią i wschodnią Słowiańszczyzną - językami, obrządkami religijnymi, folklorem. Z drugiej strony długie sąsiedztwo tych narodów nie pozostało bez wpływu na wiele podobieństw, dających się odnaleźć w kulturach obu grup etnicznych. Cechą, która łączy te słowiańskie kraje są wspólne korzenie kulturowe i językowe pochodzące od jednego narodu słowiańskiego. Wszystkie kraje sąsiadujące z Ukrainą, za wyjątkiem Węgier to narody słowiańskie, które łączy wiele cech kulturowych. Ukrainę i Polskę łączy jeszcze więcej. Wśród wspólnych zwyczajów możemy odnaleźć m.in.: bocianie łapy, byśki, dyduch, gaik, korowaj, Kostroma, kołacz, kurek dyngusowy, noc Kupały, nowe latko, pisanki, pogrzeb strzały, zażynki jak również podobne obrzędy weselne czy pogrzebowe.

Maslenica to wschodniosłowiańskie ostatki obchodzone do dzisiaj w Rosji, na Białorusi i Ukrainie. Podczas maslenicy należy pojednać się z bliźnimi i wybaczyć im winy. Bliny, są nieodłącznym atrybutem uroczystości. Symbolizują słońce i są oznaką wdzięczności dla boga Jaryły za dar życia na Ziemi. Bliny smaruje są masłem, które jest symbolem dobrobytu w całej rodzinie. Maslenica to odpowiednik polskich Zapustów. W Polsce w Tłusty Czwartek jemy pączki, a Ukraińcy podczas Maselnicy – naleśniki.

Slajd 1 z 2

R17ty86TpXchm

Ilustracja przedstawia naleśniki, które jada się w święto Maslenicy. Na talerzu widoczny jest także kawior. Danie przyozdobione jest sałatą oraz koperkiem.

R1Td1YLf9UkTt

Ilustracja przedstawia zimowy krajobraz wsi. Dzieło ukazuje wyścigi zaprzęgów konnych podczas święta Maslenica. Tło stanowią wiejskie chałupy z zaśnieżonymi dachami.

Pieśni i tańce ukraińskie

Źródło:  http://ukrytaukraina.pl/dumy-i-dumki-ukrainskie-czyli-spiewana-historia/

Tyle o pieśniach. Dowiesz się teraz o dwóch reprezentatywnych ukraińskich tańcach, jakimi są kozak, kazaczok i kołomyjka.

R4HDm0kjDY4Pp

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Taniec Kozaków”, autorstwa Stanisława Masłowskiego. Dzieło ukazuje grupę mężczyzn znajdujących się na dzikim stepie. Główna postać podskakuje wykonując taniec ludowy. Pozostali kozaccy przyglądają się mężczyźnie.

Kozak jest narodowym tańcem Ukrainy utrzymanym w metrum 2/4, w żywym tempie wywodzi się od kozaków - czyli ludu zamieszkującego dzikie stepy. Tańczony jest przez mężczyzn, którzy wykonują przysiady, podskoki, akrobacje oraz wyrzuty nóg. Kobiety w tym tańcu grają drugoplanowe role. Podczas wykonywania kozaka tancerze mają solowe występy, a tempo tańca stopniowo przyśpiesza. Kozak wymaga siły i zwinności. Domra, bandura, teorban czy bałałajka, to instrumenty, przy których akompaniamencie wykonywany jest kozak

Kazaczok jest bardzo podobny do kozaka. Jest tańcem popularnym nie tylko na Ukrainie, ale również w Rosji. W obydwu tych krajach jest tańcem narodowym. Jest szybki, a narastające tempo wymaga od tancerzy siły i zwinności. Tańczony jest wyłącznie przez mężczyzn, a swoje korzenie ma w hopaku - ukraińskim tańcu bojowym i sztuce walki pochodzącym z Siczy Zaporowskiej. W kulturze popularnej kazaczok to taniec oparty na różnego typu instrumentalnych i wokalnych przeróbkach pieśni Katiusza. W latach 60‑tych XX wieku zdobył ogromną popularność w Europie Zachodniej.

Kołomyjka to taniec ludowy popularny na Ukrainie, w Rumunii i Mołdawii. Kołomyja jest w metrum parzystym i żywym tempie. W miarę tańczenia tempo się wzmaga. Kołomyjka nawiązuje do tańców góralskich. Towarzyszą jej krótkie przyśpiewki i okrzyki. Kołomyjka to również ukraińska pieśń liryczna. Warto wspomnieć, że o kołomyjce wspominają słowa refrenu popularnej pieśni polskiej - Czerwony pas.

Hymn Ukrainy

Tekst do ukraińskiego hymnu został napisany w 1862 roku przez Pawła Czubyńskiego, etnografa i poety pochodzącego z Kijowa. Muzykę do hymnu skomponował w 1863 roku kompozytor ks. Mychajło Werbycki, która pierwotnie miała służyć jako pieśń do sztuki teatralnej Zaporożcy. Według Feliksa Konecznego tekst wzorowany był na słowach Mazurka Dąbrowskiego napisanego przez Józefa Wybickiego. W trakcie rewolucji ukraińskiej w 1917 roku została oficjalnie przyjęta, jako hymn. Zabroniona w okresie włączenia Ukrainy w struktury ZSRR, powróciła wraz z gorbaczowowską odwilżą. W 1992 roku Parlament Ukraiński przyjął jedynie melodię hymnu, a tekst miał zostać wybrany na podstawie odrębnej ustawy oraz konkursu. Niestety wszystkie nadesłane propozycje okazały się nieodpowiednie. Ówczesny prezydent Leonid Kuczma zaproponował pierwszą zwrotkę z refrenem z nieco zmodyfikowanego wiersza Czubyńskiego. Ostateczna uchwała w tej sprawie została podjęta w 2003 roku przez Radę Najwyższą.

Przed Tobą oryginalny tekst hymnu państwowego Ukrainy i tłumaczenie na język polski. Posłuchaj hymnu Ukrainy w wersji wokalnej. Staraj się śledzić oryginalny tekst oraz tłumaczenie na język polski.

RaCL8fJTPecPM

Zapis nutowy hymnu państwowego Ukrainy. W tle widać herb. Metrum cztery czwarte. Nad nutami znajduje się wskazówka wykonawcza: maestoso, czyli majestatycznie. Tytuł i słowa hymnu zapisane są cyrylicą.

Posłuchaj hymnu państwowego Ukrainy w wersji instrumentalnej. Staraj się śledzić zapis nutowy i śpiewaj mormorando melodię hymnu razem z nagraniem.

R1LtSqG33opF7

Zapis nutowy hymnu państwowego Ukrainy. W tle widać herb. Metrum cztery czwarte. Nad nutami znajduje się wskazówka wykonawcza: maestoso, czyli majestatycznie. Tytuł i słowa hymnu zapisane są cyrylicą.

Słowacja

Słowacja na mapie Europy

Słowacja to nasz południowy sąsiad. Państwo to, graniczy również z Austrią, Czechami, Ukrainą i Węgrami. Nie posiada dostępu do morza. Stolicą państwa jest Bratysława, położona nad Dunajem. Warto zaznaczyć, że Słowacja jest krajem górskim, obejmującym część Karpat - na jej terenie znajduje się najwyższy szczyt Tatr, a zarazem Karpat – Gerlach.

Przed tobą kilka grafik. Zwróć uwagę na położenie Słowacji na mapie. Zapamiętaj, jak wygląda flaga i herb naszego południowego sąsiada.

Rg13YhUNS6NRK

Ilustracja przedstawia polityczną mapę Europy. Na grafice widnieje kontynent z zaznaczonymi różnymi kolorami państwami. Słowacja to stosunkowo mały kraj, znajdujący się na mapie poniżej Polski (sąsiadujący z Polską od południa).

R1Asl46SLtJHq

Ilustracja przedstawia flagę Słowacji, która podzielona jest na trzy, poziome pasy: biały, niebieski i czerwony. Po lewej stronie flagi znajduje się herb Słowacji, składający się z dwuramiennego, srebrnego krzyża na czerwonym tle oraz niebieskiego trójwzgórza na dole.

RnpzrmDWhRBcg

Ilustracja przedstawia herb, Słowacji składający się z dwuramiennego, srebrnego, lotaryńskiego krzyża na czerwonym tle oraz niebieskiego trójwzgórza na dole.

Przed Tobą inna mapa. Sprawdź, czy pamiętasz, gdzie leży Słowacja i jej sąsiedzi. Zanim klikniesz w interaktywny punkt, odpowiedz sobie na pytanie: „Jakie to Państwo? Jakie miasto jest jego stolicą?” Podpowiedzią będą dla Ciebie flagi sąsiadujących państw.

Słowacja – poznajmy historię i kulturę naszego południowego sąsiada

Rozwój osadnictwa na terenie dzisiejszej Słowacji sięga okresu przed naszą erą. Być może już w VI w. n. e. zamieszkali tam pierwsi Słowianie. Na początku XI w., przodkowie dzisiejszych Słowaków najprawdopodobniej znaleźli się na pewien czas pod rządami Bolesława Chrobrego. Później, przez setki lat, obszar ten należał do Węgier i dopiero od 1918 r. stał się częścią Czechosłowacji. Jako niepodległe państwo, w obecnej postaci, istnieje od 1993 roku.

Środowisko przyrodnicze Słowacji jest bardzo urozmaicone. Polacy często odwiedzają Słowacki Raj - region turystyczny, który znajduje się we wschodniej części kraju. Do Słowackiego Raju można się dostać np. z Zakopanego. Odległość pomiędzy tymi miejscami to ok. 100 kilometrów. Słowacki Raj ma status Parku Narodowego i znany jest z licznych szlaków turystycznych - pieszych (ok. 300 kilometrów), rowerowych (ok. 150 kilometrów) oraz narciarskich. Głównym ośrodkiem narciarskim w Słowackim Raju są Plejsy. Zainteresowaniem cieszą się liczne kąpieliska termalne, takie jak Tatralandia czy położone u stóp Tatr Wysokich kąpieliska w Popradzie. Turyści licznie odwiedzają także podtatrzańskie kurorty w Smokowcu i Tatrzańskiej Łomnicy, będące najlepszymi punktami wyjścia do wycieczek górskich.

Rw4RLzsLW1RqU

Ilustracja przedstawia fotografię „Stratenská píla w Słowackim Raju”, autorstwa Kristiany Slimak. Na zdjęciu widoczny jest łagodny, górski krajobraz z rzeczką. W oddali, pośród porośniętych choinkami zboczy i skał widnieje mały domek ze spadzistym dachem.

R1Gvhq4MvBFFM

Ilustracja przedstawia fotografię „Łomnica - widok na Kieżmarski szczyt”, autorstwa Jerzego Opioły. Na zdjęciu widoczne są wysokie, górskie szczyty, poniżej których na spadzistej łące widnieją zabudowania.

Wiele atrakcji turystycznych Słowacji jest wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO [czytaj: junesko]. Wśród nich znajdują się m.in. olbrzymie ruiny Zamku Spiskiego, a także rezerwat zabytkowej architektury ludowej Vlkolínec [czytaj: wolkoliniec]. Warto pamiętać o architekturze słowacko‑polsko‑ukraińsko‑węgierskiej znajdującej się w Łuku Karpackim, gdzie można znaleźć unikatowe kościoły pochodzące z okresu od XVI do XX wieku. Drewniana architektura tych kościołów jest unikalna, ponieważ wszystkie elementy budynków są zrobione z drewna i bez użycia gwoździ.

R1ayGMfErhHl3

Ilustracja przedstawia ruiny Zamku Spiskiego. Na zdjęciu widoczny jest zabytkowy kompleks zamkowy z przełomu XI i XII wieku. Otoczona murami budowla, nad którą góruje baszta, wznosi się na wysokim wzgórzu, otoczonym lasami i łąkami.

RcPyRnqzj1xLc

Ilustracja przedstawia greckokatolicki, drewniany Kościół św. Bazylego Wielkiego. Na zdjęciu widoczny jest zabytkowy, drewniany kościółek na planie prostokąta z pokrytym gontem dachem oraz dwiema wieżami. Obiekt otoczony jest drewnianym, zadaszonym płotem.

RGQPOJOIckwWE

Ćwiczenie 20

Wybierz zdania prawdziwe: 1. ruiny Zamku Spiskiego, a także rezerwat zabytkowej architektury ludowej Vlkolínec są wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. 2. Drewniana architektura kościołów w Łuku Karpackim jest unikalna, ponieważ wszystkie elementy budynków są zrobione z drewna i bez użycia gwoździ. 3. Słowacki Raj ma status Parku Narodowego i znany jest z licznych szlaków turystycznych.

Wybierz zdania prawdziwe: 1. ruiny Zamku Spiskiego, a także rezerwat zabytkowej architektury ludowej Vlkolínec są wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. 2. Drewniana architektura kościołów w Łuku Karpackim jest unikalna, ponieważ wszystkie elementy budynków są zrobione z drewna i bez użycia gwoździ. 3. Słowacki Raj ma status Parku Narodowego i znany jest z licznych szlaków turystycznych.

Przyjrzyj się uważnie poniższym obrazom i wskaż poprawną odpowiedź.

• Fotografie przedstawiają architekturę sakralną w Łuku Karpackim - Słowacji, Polsce, Ukrainie, Węgrzech.
• Są to fragmenty kompleksu Zamku Spiskiego.
• Jest to architektura sakralna z kompleksu Słowacki Raj.
• Jest to Tatralandia – kompleks architektury drewnianej w Słowacji, Polsce, Ukrainie i Węgrzech.

R1GGwXpuLuODA

Ćwiczenie 20

Wskaż zdanie prawdziwe na temat sakralnej architektury słowacko‑polsko‑ukraińsko‑węgierskiej znajdującej się w Łuku Karpackim.

Hymn państwowy Słowacji

Pieśń Nad Tatrou sa blýska [czytaj: nad tatrą sa bliska] powstała w 1844 r. Różne wersje melodii tej pieśni znane są w całych Karpatach. Na Podhalu znana jest jako Janosikowa (Idziē Janko lasēm). Od 1993 r. dwie początkowe zwrotki tej pieśni stały się hymnem niepodległej Republiki Słowackiej.

R193njRFznrDO

Ilustracja przedstawia pierwszą drukowaną wersję hymnu Słowacji. Na czarno‑białej grafice widnieją cztery zwrotki wiersza. U góry strony znajduje się tytuł „Dobrovolnicka”. Pod tytułem umieszczony jest ozdobny ornament.

Nad Tatrou sa blýska

Nad Tatrou sa blýska

hromy divo bijú.

Zastavme ich bratia,

ved' sa ony stratia,

Slováci ožijú.

To Slovensko naše

posiaľ tvrdo spalo.

Ale blesky hromu

vzbudzujú ho k tomu,

aby sa prebralo.

Nad Tatrami się błyska

Nad Tatrami błyska się

gromy dziko biją.

Wstrzymajmy je, bracia,

z pewnością przestaną,

Słowacy ożyją.

Ta Słowacja nasza

mocno do dziś spała.

Ale błyski gromu

krzyczą głośno do niej,

aby się zbudziła.

Przed Tobą zapis nutowy hymnu państwowego Słowacji. Posłuchaj hymnu i śledź jego zapis nutowy. Melodia nie jest trudna, więc postaraj się od razu ją nucić.

Ram7wvRHmi9pW

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy hymnu Słowacji. Na czterech pięcioliniach zapisano nuty. Znaki przykluczowe to: 2 bemole - b i es, metrum dwie czwarte. Kolejne dźwięki melodii to: g a b b b b a b c b a g b c d d d d c d es d c b d d d c c c c d c b b b a b c b a g. Na ilustracji umieszczone są dwa punkty interaktywne. Pierwszy punkt przy określeniu tempa, napisie Risoluto. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Określenie wykonawcze - energicznie, stanowczo, zdecydowanie. Drugi punkt przy określeniu wykonawczym umieszczonym nad ostatnim taktem poco rit. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Określenie tempa – trochę zwolnić, spowolnić.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy hymnu Słowacji. Na czterech pięcioliniach zapisano nuty. Znaki przykluczowe to: 2 bemole - b i es, metrum dwie czwarte. Kolejne dźwięki melodii to: g a b b b b a b c b a g b c d d d d c d es d c b d d d c c c c d c b b b a b c b a g. Na ilustracji umieszczone są dwa punkty interaktywne. Pierwszy punkt przy określeniu tempa, napisie Risoluto. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Określenie wykonawcze - energicznie, stanowczo, zdecydowanie. Drugi punkt przy określeniu wykonawczym umieszczonym nad ostatnim taktem poco rit. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Określenie tempa – trochę zwolnić, spowolnić.

1

2

1.

Określenie wykonawcze - energicznie, stanowczo, zdecydowanie.

2.

Określenie tempa – trochę zwolnić, spowolnić.

Obyczaje i tradycje

Wiele obyczajów pielęgnowanych na Słowacji jest podobnych bądź takich samych jak w Polsce. Oto kilka z nich. Wynoszenie Moreny, czyli słomianej kukły ubranej w kobiece ubrania. Dziewczęta podpalają kukłę i wrzucają ją do wody. Jest to symboliczne pożegnanie zimy. W czasie świąt Bożego Narodzenia praktykowane jest chodzenie z gwiazdą, czyli kolędowanie. Chłopcy przebrani za trzech króli odwiedzają domostwa, śpiewają kolędy i inscenizują pokłon trzech króli. W maju, młodzi mężczyźni ozdabiają wstążkami świerki odarte z kory a następnie nocą stawiają je przed domami dziewcząt, które im się podobają. W następną niedzielę młodzieńcy obchodzą domy, przy których maiki są ustawione i zbierają datki na nadchodzącą zabawę – majáles. Zwyczaj ten to tzw. stawianie maja. Podczas Nocy Świętojańskiej skacze się przez rozpalone watry, czyli ogniska, tańczy i śpiewa a także zbiera lecznicze zioła. Jest to symboliczna ochrona przed siłami natury.

Słowacy mają również obyczaje charakterystyczne tylko dla nich. Dowiesz się o nich z poniższego tekstu.

Warto zwrócić uwagę na podobieństwa w sposobie wysławiania się Słowaków i Polaków. Języki są na tyle podobne, że można ze sobą rozmawiać ze zrozumieniem. Jednak niektóre nasze słowa w języku słowackim znaczą co innego i może to prowadzić do nieporozumień lub rozbawienia. Oto kilka przykładów (w nawiasie polska wymowa).

čerstvý (czerstwy) – świeży

divadlo (dziwadlo) - teatr

doklady - dokumenty

izba - pokój

jahoda – truskawka

meškanie (meszkanie) – spóźnienie

kúpa – zakup

lístok - bilet

obchod – sklep

odchod – odjazd (np. autobusu)

pas - paszport

polievka - zupa

slečna - dziewczyna

ubikácia – pomieszczenie mieszkalne

vlak - pociąg

zápach – smród

záchod – ubikacja

Folklor i muzyka ludowa

Ri9rWH9fnbXf4

Ilustracja przedstawia muzykantów w strojach ludowych. Młodzi mężczyźni ubrani są w ciemne czapki z podwiniętym do góry rondem, białe koszule, ciemne kamizelki oraz jasne spodnie z błękitnymi lampasami. Na nogach mają kierpce. Cała grupa siedzi na metalowym, pomalowanym na niebiesko, wozie, w którym znajdują się ozdobione biało‑różowymi kwiatami i wstążkami z bibuły -choinki.

RDHUcE1RlK1PW

Ilustracja przedstawia zamagurskie uroczystości folklorystyczne. Na zdjęciu widoczne są dziewczęta i chłopcy, tańczący w strojach ludowych. Dziewczynki ubrane są w białe bluzki z krótkimi rękawami, czerwone haftowane gorsety oraz kolorowe spódnice z fartuchami w poziome paski. We włosach mają wpięte biało‑czerwone wstążki. Chłopcy ubrani są w białe koszule i jasne spodnie z czerwonymi lampasami. Na głowach mają czarne kapelusze.

Rt6mXqL4eKldg

Ilustracja przedstawia świąteczny strój kobiecy. Na zdjęciu znajduje się drewniany manekin, ubrany we wzorzystą suknię, ozdobioną haftowanymi falbankami. Suknia przepasana jest czerwoną wstęgą z wzorem kwiatowym. Dół niebieskiej spódnicy ozdobiony jest żółto‑pomarańczowo‑czerwonym haftem. Bufiaste, białe rękawy zakończone są białą, haftowaną koronką. Na głowie znajduje się wykończony białą koronką, kolorowy czepek.

Charakterystyczną cechą słowackiej muzyki ludowej jest jej różnorodność. W słowackich pieśniach odnaleźć można wpływy kultur innych narodów – Rusinów, Polaków, Węgrów, Niemców oraz Cyganów. W zbiorach państwowych i prywatnych zachowało się około 30 tysięcy pieśni. Do tańca muzycy najczęściej przygrywali na gajdach i skrzypcach. Kapela (muzika, banda) była nieodzowna podczas zabawy tanecznej, jak również przy weselach. Kluczową postacią w muzyce ludowej był prymista, który zaczynał i kończył grę kapeli, czujnie reagując na znaki śpiewaków i tancerzy. Słuchając słowackiej muzyki ludowej możemy się dopatrzeć wielu podobieństw z naszą rodzimą muzyką góralską. Podczas słuchania pieśni Počkaj ma šuhajko znajdź te podobieństwa. Czy dostrzegasz także podobieństwo melodii tej pieśni z hymnem państwowym Słowacji?

Czechy

Rodowód polki

R1TZm2geE78ad

Czarno‑biała ilustracja, najprawdopodobniej strona z książki, przedstawia parę tańczącą polkę. Postaci ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma białą koszulę, dopasowane spodnie z wysokim stanem, kozaki z cholewami, marynarkę, która jest założona tylko na jedno ramię. Na głowie ma mały kapelusik, ozdobiony piórkiem. Dziewczyna ma dopasowany gorsecik, szeroką spódnicę, biały fartuszek, ma uczesane dwa warkocze. Obie osoby robią mały kroczek. Noga z przodu stoi na ziemi, noga z tyłu jest lekko uniesiona. Oboje mają uniesione prawe ręce, którymi się trzymają.

Źródło: red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Warto wiedzieć, że w XIX wieku polka, galop i kadryl należały do najpopularniejszych – obok walca – tańców mieszczańskich w całej Europie.

Polka to szybki, żywy, radosny taniec popularny na całym świecie, jednak wbrew nazwie nie powstał w Polsce, ale u naszych południowych sąsiadów - Czechach. Nazwa tańca pochodzi od czeskiego słowa půlka [cztaj: pulka] oznaczającego „połowę”, „półkole” „półkrok”. Słowo to odnosi się do charakterystycznego kroku tańca. Polka jest tańcem wirowym, tańczonym w parze po kole. Jako taniec towarzyski istnieje od około 1835 roku. W tym czasie polka trafiła do Pragi, Wiednia, Paryża, Londynu, a potem nawet do Ameryki. Do niedawna istniała nawet nagroda Grammy [czytaj: grami] dotycząca polki.

Bardzo ciekawa jest historia powstania tańca. W latach 30‑tych XIX wieku w pewnym czeskim miasteczku młoda kobieta – Anna Chadimova - tańczyła do śpiewanej przez siebie melodii. Świadkiem tego był nauczyciel muzyki Josef Nerudy [czytaj: josef nerudi], który zapisał melodię i stał się wielkim propagatorem tego tańca. Genezę tę potwierdza czeski etnograf i historyk Čeněk Zíbrt [czytaj: czieniek zibrat], który po opublikowaniu w roku 1894 historii powstania tańca otrzymał wiele listów od naocznych świadków tego wydarzenia.

R1TGPiiOkwKaX

Ilustracja przedstawia tablicę, upamiętniającą historyka i etnografa Čenka Zíbrta . Płyta z brązowo‑czerwonego stopu metalu ukazuje głowę mężczyzny. Postać ukazana jest z lewego profilu. Mężczyzna ma krótkie włosy, wąsy i okulary w okrągłych oprawkach. Pod spodem widoczne są napisy.

R1MhFwWjhHZmS

Ilustracja przedstawia czarno‑białą grafikę pt „Polka tańczona w Sztokholmie”, autorstwa Fritza von Dardela. Postacie ubrane są w wieczorowe kreacje. Na ilustracji jest kilkadziesiąt osób. Tańczą parami. Na pierwszym planie para, która ma mocno wysunięte nogi w jednym kierunku. W tle tron i chorągwie.

Czechy na mapie Europy.

Czechy to nasz południowy sąsiad. Państwo to graniczy również ze Słowacją, Austrią i Niemcami. Nie posiada dostępu do morza. Stolicą państwa jest Praga.

Przed Tobą kilka grafik. Zwróć uwagę na położenie Czech na mapie, zapamiętaj jak wygląda flaga i herb naszego południowego sąsiada.

R1NZKDdIsorye

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Europy. Kolorami zaznaczono państwa europejskie. Czechy znajdują się w centralnej części Europy. Sąsiadują z: Niemcami, Austrią, Słowacją i Polską.

RfJT2NBZsxQwM

Ilustracja przedstawia flagę Czech. Widoczny jest prostokąt podzielony na dwa równe, poziome pasy: biały i czerwony, z dodanym od lewej strony niebieskim trójkątem, sięgającym do połowy długości flagi.

RyPudotJyzBjQ

Ilustracja przedstawia Wielki Herb Czech. Podzielony jest on na cztery pola. W pierwszym i czwartym występuje srebrny dwuogoniasty lew w koronie, w drugim niebieskim orzeł w srebrno-czerwoną szachownicę, a w trzecim, na złotym tle, czarny orzeł ze srebrnym półksiężycem.

Polka w Polsce

W XIX wieku w naszym kraju polka szybko zdobyła popularność i stała się ludowym tańcem polskim we wszystkich regionach.

Posłuchaj polki w wykonaniu zespołu ludowego z Kaszub. W nagraniu usłyszysz skrzypce, klarnet, akordeon, diabelskie skrzypce, oraz dwa burczybasy. Diabelskie skrzypce to instrument perkusyjny. Na burczybasie gra się zwilżonymi dłońmi poprzez pocieranie włosia. Skrzypce diabelskie i burczybas to symbol tożsamości narodowej Kaszubów w kaszubskich kapelach ludowych. Po polce posłuchaj, jak te instrumenty brzmią solo.

Posłuchaj polki w wykonaniu kapeli ludowej z Podlasia. W nagraniu usłyszysz harmonię pedałową oraz bęben. Harmonia pedałowa to bardzo oryginalny instrument. Harmonista nie rozciąga miecha, ponieważ powietrze jest tłoczone do instrumentu rurą, na której jest osadzony instrument. Muzyk nogami naciska pedały (miechy) i dzięki temu instrument może brzmieć. Po polce posłuchaj, jak te instrumenty brzmią solo.

RQ1XiPaOccJqR

Ilustracja przedstawia harmonię pedałową. Widoczne są pedały z metalową rurą, które łączą się z korpusem. Instrument jest bogato zdobiony grawerowaniami i kolorowymi motywami oraz ażurowymi wycięciami.

Na koniec wędrówki po Polsce posłuchaj polki w wykonaniu Kapeli ludowej z Mazur. W nagraniu usłyszysz skrzypce i bęben.

Polka w muzyce rozrywkowej

Polka stała się tak popularna, że trafiła również do repertuaru muzyki rozrywkowej. Światowy rozgłos zyskała polka Škoda lásky [czytaj: szkoda laski] (Szkoda miłości) w wykonaniu Karela Gotta, najpopularniejszego piosenkarza czeskiego. Posłuchaj, przy jakich przebojach bawili się Czesi w latach 70. ubiegłego wieku.

Karierę w muzyce rozrywkowej na całym świecie zrobiła ludowa melodia austriacka Polka dziadek. W 1971 utwór został sygnałem Lata z Radiem Programu 1 Polskiego Radia. Posłuchaj kultowego dżingla z polką.

Polka w muzyce poważnej

Utwory w rytmie polki pisało wielu europejskich kompozytorów muzyki poważnej, m.in.:

• Bedřich Smetana [czytaj: bedżich smetana]

• Antonín Dvořák [czytaj: antonin dwożak]

• Johann Strauss (syn) [czytaj: johan sztrałs]

• Igor Strawiński

• Ferenc Liszt [czytaj: ferenc list]

• Piotr Czajkowski

• Siergiej Rachmaninow

• Dmitrij Szostakowicz

Posłuchaj kilku polek z repertuaru muzyki klasycznej. Zwróć uwagę na cechy polki w tańcach stylizowanych.

Bedřich Smetana to kompozytor okresu romantyzmu, dla którego polka (jako taniec czeski) była równie ważna jak polonezy i mazurki dla Chopina (jako tańce polskie).

Antonín Dvořák był obok Bedřicha Smetany czołowym przedstawicielem czeskiej muzyki narodowej epoki romantyzmu. Pod koniec swojego życia swoją twórczość poświecił rodzimej tradycji muzycznej.

Johann Strauss (syn) jest znany przede wszystkim z muzyki tanecznej z walcem Nad pięknym modrym Dunajem na czele. Jego ojciec również był kompozytorem i nosił to samo imię.

Igor Strawiński to jeden z czołowych nowatorów muzyki XX wieku. Był kompozytorem rosyjskim, ale jego korzenie są polskie.

Siergiej Rachmaninow był rosyjskim kompozytorem i pianistą. W twórczości nawiązywał do Czajkowskiego, Chopina i Liszta. Zdobył ogromną popularność w Europie i Ameryce.

Słownik pojęć