Gdzie nagłówek, a gdzie stopka?

Podczas tworzenia dokumentów kilkustronicowych często zachodzi potrzeba dodania na kolejnych stronach pewnych, powtarzających się elementów, np. tytuł dokumentu, informacja o autorze, numer strony, logo firmy czy jej dane adresowe. Do tego celu wykorzystuje się górną i dolną część strony, zlokalizowaną w obszarze marginesów, tzw. nagłówekNagłóweknagłówek (główka) i stopkaStopkastopka. Umieszczenie tekstu czy grafiki w nagłówku lub stopce na jednej stronie spowoduje, że te same elementy pojawią się na pozostałych stronach dokumentu.
Zobacz przykładowe dokumenty prezentujące zastosowanie nagłówka i stopki.

Przyjrzyj się książkom, z których korzystasz. Poza tekstem, na każdej stronie mogą znajdować się stałe elementy, takie jak numer strony, tytuł, czasami tytuł rozdziału czy informacje o autorze.
Zobacz, jak może wyglądać przykładowa strona fragmentu noweli H. Sienkiewicza „Latarnik”. Zwróć uwagę na rozmieszczenie tekstu w obszarze nagłówka i stopki.

Twoje dokumenty też mogą zawierać takie szczegóły. Np. w nagłówku warto wpisać swoje imię i nazwisko. W ten sposób, jako autor, podpiszesz każdą stronę swojej pracy.
Możesz wykorzystać tzw. separator graficzny w postaci np. poziomej linii. Linia umieszczona w obrębie nagłówka czy stopki pojawi się na każdej stronie, oddzielając treść nagłówka/stopki od tekstu.

Ćwiczenie 1

Otwórz nowy dokument w edytorze tekstu. W nagłówku i stopce dokumentu wstaw dowolny tekst. Zobacz, jakie możliwości formatowania nagłówka i stopki oferuje edytor tekstu, w którym pracujesz. Zapisz plik pod nazwą Nagłówek. Jeśli masz problem z rozwiązaniem zadania, skorzystaj ze wskazówki i filmu.

Ważne!

Korzystając z narzędzi ułatwiających edycję nagłówka i stopki, możesz:

  • ustawić dokładne położenie nagłówka i stopki w obszarze marginesów;

  • określić, czy nagłówek i stopka mają być na pierwszej stronie;

  • określić tę samą zawartość na wszystkich stronach lub różną zawartość na stronach parzystych i nieparzystych.

md87cf4dd0869e3e3_d837e104
md87cf4dd0869e3e3_d837e110
md87cf4dd0869e3e3_d5e248

Umieszczanie w nagłówku i stopce tekstu i elementów graficznych

Niektóre edytory tekstu mają wbudowaną kolekcję stylów nagłówków i stopek gotowych do wykorzystania w dokumencie. Jeżeli nie chcesz skorzystać z gotowych stylów lub nie są one dostępne w edytorze, samodzielnie opracuj wygląd nagłówka i stopki dla twojego dokumentu.
Edycja nagłówka lub stopki uaktywnia dodatkowe narzędzia ułatwiające pracę w tych obszarach. W zależności od środowiska, w którym pracujesz wybierz jedno z poniższych dwóch zadań.

Ćwiczenie 2

Jeśli pracujesz w środowisku MS Word 2013, otwórz plik Nagłówek utworzony w poprzednim zadaniu. Jak już wiesz, w edytorze Word dwukrotne kliknięcie w obszarze marginesu automatycznie uaktywnia nagłówek i stopkę. Automatycznie uaktywnia się również nowa zakładka Projektowanie dla Narzędzi nagłówków i stopek. Sprawdź, jakie dodatkowe opcje są do dyspozycji użytkownika programu? Zaznacz te, które dostępne są w zakładce Projektowanie.

R1WMjv64huoal
Ćwiczenie 3

Jeśli pracujesz w środowisku Writer otwórz plik Nagłówek, utworzony w poprzednim zadaniu. Jak już wiesz, w edytorze Writer LibreOffice kliknięcie w obszarze utworzonego już nagłówka (główki) lub stopki uaktywni przycisk, odpowiednio Główka lub Stopka, z możliwością rozwinięcia i dostępem do dodatkowych narzędzi. Rozwiń przycisk Główka i sprawdź, jakie masz możliwości. Zaznacz właściwe.

R1uWaFO4cCv6m
Ćwiczenie 4

W dowolnym edytorze tekstu zaprojektuj papier firmowy. W obszarze nagłówka wstaw element graficzny reprezentujący logo firmy oraz jej nazwę. W obszarze stopki umieść dane adresowe firmy. W obszarze nagłówka i stopki wstaw separatory liniowe. Elementy graficzne – np. logo firmy opracuj w dostępnym edytorze grafiki. Utworzony dokument zapisz pod nazwą Papier_firmowy. Jeśli masz problem z rozwiązaniem zadania, skorzystaj ze wskazówki i filmu.

md87cf4dd0869e3e3_d837e198
md87cf4dd0869e3e3_d837e204
md87cf4dd0869e3e3_d5e453

Numerowanie stron dokumentu

Ważnym elementem, jaki powinien pojawić się w dokumentach kilkustronicowych, jest numeracja stron. Numer strony może być wstawiony w obszarze nagłówka lub stopki lub w innym, dowolnym miejscu dokumentu. Każda zmiana ilości stron w dokumencie spowoduje natychmiastową aktualizację numerów stron.

Ćwiczenie 5

Pobierz plik Latarnik i otwórz go w dowolnym edytorze tekstu. Wstaw w dokumencie nagłówek i stopkę. W nagłówku, na stronach parzystych wpisz autora tekstu, na stronach nieparzystych tytuł noweli. Numery stron wstaw w stopce po zewnętrznej stronie kartki w taki sposób, aby dokument można było wydrukować dwustronnie. Zapisz plik pod nazwą Latarnik_1. Jeśli masz problem z rozwiązaniem zadania, skorzystaj ze wskazówki.

RLwXvxKlAFcRN1
Plik do pobrania
Źródło: Izabela Dubaniewicz, licencja: CC BY 3.0.
md87cf4dd0869e3e3_d5e539
Zapamiętaj!

Nagłówek i stopka to powtarzające się elementy na kolejnych stronach dokumentu, umieszczone w górnym i dolnym obszarze marginesu. W nagłówku/stopce możesz wstawiać m.in. teksty, elementy graficzne, numerację stron. Możesz zróżnicować zawartość nagłówka/stopki w zależności od stron parzystych i nieparzystych.
W dokumencie przeznaczonym do drukowania dwustronnego zwracaj uwagę na położenie numeracji stron na kolejnych kartach.

md87cf4dd0869e3e3_d5e573

Wstawianie przypisów dolnych i przypisów końcowych

Przypis to dodatkowa informacja zapisana u dołu strony lub na końcu dokumentu odnosząca się do konkretnego fragmentu tekstu, wyrazu lub zwrotu. Autorzy dokumentów tekstowych umieszczają w przypisie na przykład objaśnienia, komentarze, odwołania do źródeł informacji.
Jeśli twój dokument tekstowy powstaje w oparciu o materiały źródłowe, dane liczbowe lub w tekście wykorzystujesz np. cytaty, zastosuj przypisy w celu wskazania źródła informacji.

Ćwiczenie 6

Otwórz plik Latarnik_1 zapisany w poprzednim zadaniu lub pobierz plik z załącznika. Na pierwszej stronie utwórz przypisy dolne do słów: Aspinwall i Zatoka Moskitów. Tekst do przypisów zredaguj na podstawie informacji znalezionych w Internecie. Zobacz, jak prezentuje się twój dokument z przypisami dolnymi. Następnie cofnij wprowadzone zmiany i wstaw do tych samych słów przypisy końcowe. Przejdź do ostatniej strony tekstu i zobacz efekt swojej pracy. Plik zapisz pod tą samą nazwą.
Jeśli masz problem z rozwiązaniem zadania, skorzystaj ze wskazówki.

R2Vgb6gQgzIkd1
Plik do pobrania
Źródło: Izabela Dubaniewicz, licencja: CC BY 3.0.
md87cf4dd0869e3e3_d837e311
md87cf4dd0869e3e3_d837e318
md87cf4dd0869e3e3_d5e700
Zapamiętaj!

Jeśli w tworzonym tekście chcesz np. zacytować innego autora lub wstawić dodatkowe wyjaśnienie, wykorzystaj narzędzia wstawiania przypisów dolnych lub końcowych.

md87cf4dd0869e3e3_d5e731

Wstawianie dodatkowych stron oraz podział strony

Wstawianie strony tytułowej, pustej strony i podziału strony

Jak już wiesz, kilkustronicowe dokumenty wymagają szczególnego opracowania. Staraj się, aby twoje teksty wyglądały elegancko i profesjonalnie. W tym celu możesz zastosować kilka dodatkowych operacji np. wstawić do dokumentu stronę tytułową, wykorzystując funkcje i szablony edytora tekstu.
Wybierz środowisko, w którym pracujesz, i zobacz, jakie możliwości wstawienia strony tytułowej prezentują wybrane edytory tekstu.
Edytor tekstu MS Word 2013md87cf4dd0869e3e3_d837e361Edytor tekstu MS Word 2013
Edytor tekstu Writer LibreOfficemd87cf4dd0869e3e3_d837e367Edytor tekstu Writer LibreOffice

Jeśli nie chcesz korzystać z gotowych narzędzi, możesz wstawić pustą stronę i samodzielnie opracować jej wygląd. Polecenie Pusta strona wstawia stronę w dowolnym miejscu dokumentu, poniżej kursora.

Ćwiczenie 7

Otwórz plik Latarnik_1 zapisany w poprzednim zadaniu lub pobierz plik załączony do zadania. Wstaw do dokumentu pustą stronę, jako stronę tytułową i zaprojektuj okładkę. W miejscach kolejnych rozdziałów wstaw podział strony w taki sposób, aby każdy rozdział rozpoczynał się od nowej strony. Zapisz zmiany w pliku. Zobacz przykładowe rozwiązanie.

R2Vgb6gQgzIkd1
Plik do pobrania
Źródło: Izabela Dubaniewicz, licencja: CC BY 3.0.
md87cf4dd0869e3e3_d837e361
md87cf4dd0869e3e3_d837e367
md87cf4dd0869e3e3_d5e854

Nawigacja w dokumentach wielostronicowych

Poruszanie się po dokumentach wielostronicowych za pomocą paska lub przycisków przewijania może być męczące i zabiera sporo czasu. Jeśli potrzebujesz wyszukać w dokumencie wielostronicowym fragmentów tekstu, komentarzy, tabel czy zdjęć staraj się posługiwać narzędziami nawigacji. Dzięki nim znacznie skrócisz czas pracy z dokumentem.
Okno nawigacji uruchomisz, klikając w informację z numerem bieżącej strony, umieszczoną na pasku stanu, w dolnej części okna edytora tekstu.
Wybierz środowisko, w którym pracujesz, i zobacz, jak w szybki sposób poruszać się po dokumentach wielostronicowych w edytorze tekstu.
Edytor tekstu MS Wordmd87cf4dd0869e3e3_d837e416Edytor tekstu MS Word
Edytor tekstu LibreOffice Writermd87cf4dd0869e3e3_d837e428Edytor tekstu LibreOffice Writer

md87cf4dd0869e3e3_d837e416
md87cf4dd0869e3e3_d837e428
md87cf4dd0869e3e3_d5e949
Zapamiętaj!

W dokumencie kilkustronicowym korzystaj z narzędzi nawigacji, które umożliwią ci sprawne i szybkie poruszanie się po tekście.

md87cf4dd0869e3e3_d5e980

Wyszukiwanie i zmiana frazy w dokumencie tekstowym

Wyobraź sobie, że jesteś autorem kilkustronicowego opowiadania. Postanawiasz wprowadzić do tekstu pewne modyfikacje, np. zmienić imię bohatera, które zostało użyte kilkanaście razy. Czy edytor tekstu pomoże, w możliwie szybki sposób, wprowadzić te zmiany?
Edytory tekstu mają bardzo wygodne narzędzia umożliwiające natychmiastowe wprowadzenie zmian. To polecenia ZnajdźZamień. Wykorzystując te opcje, możesz przeszukać dokument pod względem znaku, wyrazu lub frazy, a następnie za pośrednictwem okna dialogowego, zamienić ich treść na inną. Możesz również zamieniać znaki niedrukowane np. jeśli w tekście przez nieuwagę kilkakrotnie wprowadzisz podwójną spację, zastosowanie opcji Zamień zamieni wszystkie podwójne spacje na spację pojedynczą.

Ćwiczenie 8

W ćwiczeniu sprawdź, na przykładowym tekście, jak działają polecenia ZnajdźZamień. Wybierz z tekstu dowolne słowo i wpisz je do pola znajdź. Kliknij w lupę, aby program wyszukał to słowo. Następnie wpisz nowe słowo w polu Zamień na i wybierz polecenie Zamień.

RvLdtphxgpDkR1
Zadanie interaktywne: Znajdź i zamień
Źródło: Grzegorz Zwoliński, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9

Pobierz i otwórz plik zad_5.5.1. Znajdź w tekście wszystkie wyrazy „www” i zmień je na wyraz „internetowe”. Zapisz plik pod nazwą WWW. W przypadku wątpliwości, jak wykonać to zadanie, skorzystaj ze wskazówki.

RzA0VHikVeisE1
Plik do pobrania
Źródło: Izabela Dubaniewicz, licencja: CC BY 3.0.
md87cf4dd0869e3e3_d837e487
md87cf4dd0869e3e3_d837e495
md87cf4dd0869e3e3_d5e1083
Zapamiętaj!

Aby szybko wprowadzić zmiany w dokumencie np. zastąpić fragment tekstu innym, zastosuj polecenie Znajdź i Zmień.

md87cf4dd0869e3e3_d5e1114

Sprawdzanie i poprawianie pisowni i gramatyki

Jedną z ostatnich czynności kończących pracę nad dokumentem tekstowym powinno być sprawdzenie poprawności pisowni i gramatyki. Przeczytaj uważnie swój tekst i sprawdź, czy nie zawiera błędów, jeśli są – popraw je. Dla pewności możesz skorzystać z narzędzi oferowanych przez edytory tekstu. Programy te mają wbudowane słowniki m.in. języka polskiego, z których korzystają podczas sprawdzania pisowni. Aby sprawdzić, czy dokument nie zawiera błędów ortograficznych, stylistycznych i gramatycznych odszukaj i uruchom narzędzia Pisownia i gramatyka. Możesz sprawdzić cały dokument lub wybrany fragment.

Podczas sprawdzania program zaznaczy błędy, określi, jakiego są rodzaju oraz zaproponuje zmianę. Wyświetlone zostanie okno dialogowe z propozycją lub podpowiedzią poprawy błędu. Do ciebie należy decyzja, czy znaleziony błąd należy poprawić, czy nie. Musisz pamiętać, że nie wszystkie wyświetlone przez program wyrazy są błędami. Jeśli program nie ma w słowniku jakiegoś wyrazu, to również go wyświetli, pomimo, że wyraz ten będzie napisany prawidłowo. Niektóre edytory tekstu w takim przypadku umożliwiają dodanie do słownika nowych wyrazów. Rozważnie korzystaj z tej funkcji.
Pamiętaj, aby w trakcie redagowania tekstów na bieżąco korzystać ze słownika i reagować na każdą informację ze strony programu.
Możesz również korzystać ze słownika synonimów, tzw. tezaurusa, który podpowie, jakimi wyrazami zastąpić dany tekst, aby np. uniknąć powtórzeń. Wystarczy zaznaczyć słowo i z menu podręcznego wybrać polecenie Synonimy.

Ćwiczenie 10

Pobierz plik zad_5_7_8 i otwórz go w dowolnym edytorze tekstu. Przeczytaj uważnie tekst i popraw znajdujące się w nim błędy. Do wykonania zadania wykorzystaj narzędzia sprawdzające tekst pod względem ortografii i gramatyki. Sprawdź, czy słowo „oznacza” występujące w tekście kilka razy, można zastąpić innym określeniem? Jeśli tak, zastąp go.

RTeoQ36d3iKRE1
Plik do pobrania
Źródło: Izabela Dubaniewicz, licencja: CC BY 3.0.
md87cf4dd0869e3e3_d5e1191
Zapamiętaj!

Zawsze przed wydrukowaniem lub wysłaniem dokumentu sprawdź, czy twój tekst nie zawiera błędów. Pomogą ci w tym narzędzia wbudowane do edytora tekstu.

Nagłówek1
Nagłówek

W dokumencie tekstowym obszar u góry strony, w obrębie górnego marginesu. Tekst umieszczony w obszarze nagłówka, powtarzany jest na kolejnych stronach dokumentu.

Stopka1
Stopka

W dokumencie tekstowym obszar u dołu strony, w obrębie dolnego marginesu. Tekst umieszczony w obszarze stopki powtarzany jest na kolejnych stronach dokumentu.