Tytuł: Wiek rozumu, czyli oświeceniowa Europa

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć:

Wiek rozumu, czyli oświeceniowa Europa.

Grupa docelowa:

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

6) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach; ZR

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają oświeceniowe idee światopoglądowe.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• zna ramy czasowe epoki i najważniejsze wydarzenia historyczne;

• okresla etymologię nazwy epoki;

• charakteryzuje absolutyzm oświecony;

• rozważa oświeceniowe postawy wobec Boga i rozumie różnice między nimi (ateizm, deizm, teizm);

• charakteryzuje główny prąd filozoficzny epoki oraz określa jego wpływ na kulturę epoki;

• uzasadnia swoje zdanie w sporze na temat tolerancji.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie szukają informacji na temat Wielkiej Rewolucji Francuskiej oraz hasła: Wolność, równość, braterstwo!

Faza wstępna

1. Nauczyciel określa cel zajęć. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Wybrani uczniowie referują przygotowane przed lekcją informacje. Uczniowie razem z nauczycielem zastanawiają się, jakie znaczenie dla życia społecznego, politycznego i kulturalnego mogą mieć omówione wydarzenia. Jak w praktyce mogą się realizować hasła Wielkiej Rewolucji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie wypisują swoje skojarzenia związane ze słowami oświecenie/oświecony na planszy interaktywnej w abstrakcie. Omówienie skojarzeń uczniów. Podczas lekcji uczestnicy powinni mieć możliwość uzupełniania planszy o nowe słowa lub wyrażenia.

2. Lektura tekstu Kanta „Odpowiedź na pytanie: Czym jest Oświecenie?” i wyjaśniają, na czym - według filozofa - polega niedojrzałość. Szukają też synonimów, którymi można by zastąpić to słowo.

3. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę na temat absolutyzmu oświeconego. Pyta uczniów o ich wiedzę z historii na temat tego systemu politycznego. Zadaje pytania, np.
   - Jaką pozycję ma król w tym systemie politycznym?
   - Czy poddani mają jakieś przywileje? Z czego to wynika?
   Uczniowie zapisują na planszy interaktywnej plusy i minusy absolutyzmu oświeceniowego.

4. Nauczyciel inicjuje dyskusję: czy absolutyzm oświecony jest formą rządów możliwą do wprowadzenia współcześnie? Warto podzielić uczniów na dwie grupy: zwolenników i przeciwników tego ustroju.

5. Uczniowie zapoznają się z treścią schematu interaktywnego przedstawiającego różne postawy wobec Boga (teizm, deizm, ateizm). Następnie wykonują ćw. 2, sprawdzające ich rozumienie tych terminów.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o odpowiedź na pytanie, jakie dokonania Oświecenia uznaje za najważniejsze z punktu widzenia współczesnego człowieka. Uczeń powinien wskazać i uzasadnić tak, by reszta klasy mogła jego wypowiedź skomentować i uzupełnić.

Praca domowa

1. Oświecenie to nie tylko czas dokonań duchowych, ale i wynalazków. Na podstawie dostępnych źródeł sporządź notatkę na temat trzech wybranych wynalazków doby oświecenia. Oceń, który z nich uważasz za najważniejszy.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The Age of Reason (or ‘an enlightened Europe’)

Search for any information on the French Revolution and its motto: Liberty, equality, fraternity!

The Enlightenment followed the Baroque period. France is considered the motherland of the Enlightenment, where as early as in the 17th century (political, social, artistic) ideas emerged, which spread across Western Europe. The cultural centre of gravity shifted to the river Loire, thus forcing Italy to cease being Europe’s cultural hub.

The name enlightenment suggests that darkness prevailed beforehand. It also suggests that those who lived in the darkness could not „see” the real light. It finally suggests that the Europeans were doomed to such a fate in the Baroque period. So what does enlightenment mean? Immanuel Kant was one of the greatest philosophers from the Enlightenment who defined it.

Before the name enlightenment was eventually established, people from those times described the era in various ways, e.g. the age of reason.

A trend that originated in France, it engulfed almost the entire continent. It was also in France where the model of power known as – enlightened absolutism prevailed, which turned out to be of paramount importance in that era. It was a state system, where a king (emperor) ruled single‑handedly over the administration of the state, but at the same time granted certain liberties to the society, e.g. religious tolerance. The centralisation of power was accompanied by the expansion of the state apparatus, which fell under the authority of a ruler.

A Letter Concerning Toleration, published in 1689, by English philosopher John Locke heralded the era. Tolerance is one of the most important values of the Enlightenment. Locke claimed that forcing religion upon the people is pointless since nobody can truly believe when ordered to do so.

Three different attitudes towards God's existence emerged in the Enlightenment. Study them by reading the information in the following picture.