Książka – mój skarb

Bibliofile, "księgołapy" i "mole książkowe"

Kiedy się nad tym głębiej zastanowisz, dojdziesz do wniosku, że książki towarzyszą Ci od najwcześniejszego dzieciństwa – najpierw czytali Ci je rodzice. Pewnie były to kolorowe książeczki z bajkami albo wierszykami. Kiedy sam nauczyłeś się czytać, stopniowo poznawałeś coraz więcej książek. Jedne Ci się podobały bardziej, inne mniej. Stawałeś się czytelnikiem książek. Być może masz już nawet własną biblioteczkę, w której gromadzisz ulubione książki, takie, do których wrócisz niejeden raz. Jest wielu ludzi, którzy kochają i zbierają książki – nazywa się ich bibliofilami. Bibliofile latami gromadzą swoje zbiory, „polują” na upatrzone egzemplarze w antykwariatach i na aukcjachaukcjaaukcjach książki. Zbierają książki stare, rzadkie, unikatoweunikatowyunikatowe – po prostu białe kruki! Pewnie Cię to zdziwi, ale zjawisko kolekcjonowania książek jest równie stare jak sama książka. W starożytności istnieli zbieracze papirusówpapiruspapirusów i glinianych tabliczek – dowodzą tego wykopaliska archeologiczne. Jak wielką namiętnością może być kolekcjonowanie książek udowadnia węgierski pisarz István Ráth‑VéghIstván Ráth‑Végh István Ráth‑Végh w swej przezabawnej Komedii książki – opowiada tam o pewnym bibliofilu z włoskiego miasta FerraraFerraraFerrara, który, umierając, zapisał swój księgozbiór rodzinnemu miastu pod jednym jednak warunkiem – że zostanie pochowany w bibliotece. Co najdziwniejsze, prośbę tę Ferrara spełniła!

Dla prawdziwego bibliofilia nie liczą się pieniądze, gdy chce zdobyć wymarzoną książkę. Francuski pisarz Aleksander DumasAleksander DumasDumas (autor Trzech muszkieterów) wspomniał, że w jego czasach jedna z książek wydrukowanych w słynnej oficynieoficynaoficynie ElzevirówElzevirElzevirów w  LejdzieLejdaLejdzie osiągnęła zawrotnązawrotnazawrotną cenę 200 franków (pisarz zarabiał wówczas 1200 franków rocznie). Zdzisław Arct w Dziwnych losach książek przytacza także historię markiza de Blandforddede Blandford, który, żeby kupić wymarzony egzemplarz pierwszego wydania Dekameronu BoccacciaGiovanniBoccaccia..., zrujnował swój majątek. Bibliofile polują na rozmaite książki: pierwsze wydania, książki nieprzecięte przez introligatoraintroligator introligatora (z większymi niż zazwyczaj marginesami), rzadkie druki wydane w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Czasami miłość do książek przeradza się w prawdziwą manię! Człowiek ogarnięty nią nie cofnie się nawet przed kradzieżą!

Pomysłów na zabezpieczenie zbiorów było wiele – w średniowieczu po prostu przymocowywano książki do półek lub pulpitów za pomocą łańcucha, co także nie zawsze było skuteczne.

Wielu bibliofilów umieszcza na książkach swój znak, czyli exlibrisexlibrisexlibris. Jest to ozdobna pieczątka, którą przybija się na stronie tytułowej książki. Zazwyczaj jest na niej jakiś motyw graficzny i nazwisko właściciela. Otwierając książkę opatrzoną exlibrisem, od razu wiadomo do kogo należy i komu ją po przeczytaniu zwrócić.

Ciekawym przypadkiem bibliofila jest „mól książkowy”. [...] To człowiek, który nie tylko kolekcjonuje książki, ale przede wszystkim je czyta. Nie interesują go piękne oprawy czy pierwsze wydania – dla niego najistotniejsza jest zawartość, a wygląd lub rynkowa cena księgi ma znaczenie drugorzędne. Prawdziwy „mól książkowy” jest gotów poświęcić dla książki wszystko, nawet życie. Przywołany już wyżej Ráth‑Végh wspomina francuskiego filozofa z przełomu XVIII i XIX wieku nazwiskiem Bordas‑DemoulinBordas‑DemoulinBordas‑Demoulin, który wyczerpawszy swe skromne środki finansowe, z ostatnimi groszami w kieszeni wybrał się na obiad. Po drodze jednak zajrzał do antykwariatuantykwariat antykwariatu, gdzie na półce zobaczył upragnioną od dawna książkę. Kupił ją, lecz ponieważ na posiłek nie starczyło mu już pieniędzy, wkrótce umarł z głodu.

e_1 Źródło: Bibliofile, "księgołapy" i "mole książkowe", [w:] Encyklopedia szkolna. Język polski, red. Marta Tomczyk, Kraków 2004, s. 333–334.