Wiek XVI-XVIII w źródłach

Wybór ten [Karola V na króla rzymskiego i cesarza - przyp. red.] przygnębił króla francuskiego i tych, którzy we Włoszech byli od niego zależni, a przeciwnie bardzo podniósł na duchu tych, którzy mieli przeciwne myśli i nadzieje, ponieważ widzieli taką potęgę zjednoczoną w rękach jednego księcia [...] A chociaż nie posiadał tyle pieniędzy, co król francuski, to jednak uważano za bardzo ważne, że może zapełnić swoje wojsko piechotą niemiecką i hiszpańską, piechotą o wielkiej cenie i wartości, rzecz, która się miała przeciwnie z królem Francji. Ponieważ nie mając w swoim królestwie piechoty, którą by przeciwstawił tamtej, nie mógł mieszać się do wielkich wojen, jak tylko uzyskując z największym kosztem i niejednokrotnie piechotę krajów zagranicznych. [...] Nie wątpiono, że między dwoma książętami młodymi, między którymi istniało wiele powodów do współzawodnictwa i zatargów, musi w końcu zrodzić się najgroźniejsza wojna. Ponieważ król francuski pragnął odzyskać królestwo neapolitańskie [...] leżała mu też na sercu sprawa przywrócenia królowi Janowi Nawarry… Zawsze świeżą była między nimi sprawa księcia Geldrii, która już sama (ponieważ opiekował się nim król francuski, a państwo flandryjskie uważało go za największego wroga) mogła być wystarczająca do pobudzenia ich do walki. Lecz ponad wszystko budziło w umyśle nowego cesarza najgwałtowniejsze podniety księstwo Burgundii, które zajęte przez Ludwika XI przy sposobności śmierci Karola ks. Burgundii, dziada ze strony matki ojca cesarza, zawsze dręczyło umysł następców.

1 Źródło: Wiek XVI-XVIII w źródłach, oprac. S. B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s. 221.