Ruchoma grafika przedstawiająca wzgórza z narysowanymi oczami. Na czterech wzgórzach znajdują się pojedyncze domy. Z ich kominów unosi się dym.
Czy rodziny mają swoją genealogię? Rodzina wyrazów. J. Olech "Dynastia Miziołków"
Ruchoma grafika przedstawiająca wzgórza z narysowanymi oczami. Na czterech wzgórzach znajdują się pojedyncze domy. Z ich kominów unosi się dym.
Paralaksa – bliskoludy
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.
Paralaksa – bliskoludy
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.
Warto wiedzieć!
R21CBqMNCd7t1
Ilustracja stylizowana na wazę grecką przedstawia Peryklesa z rodziną: żoną i dwójką dzieci. Czarne postacie przedstawiono na pomarańczowym tle. Na środku, oparty o tarczę stoi Perykles w zbroi, na głowie ma hełm, w ręce trzyma dzidę. Lewą rękę wyciąga do stojącej po lewej stronie żony. Żona trzyma w lewej ręce kwiaty, prawą podaje pojedynczy kwiat mężowi. Między żoną a mężem stoi kilkuletni syn, trzymający sakiewkę. Za Peryklesem z prawej strony ilustracji znajduje się drugi chłopiec w tym samym wieku, bawiący się z psem.
Ilustracja stylizowana na wazę grecką, przedstawia Peryklesa wraz z rodziną.
Źródło: Zintegrowana Platforma Edukacyjna, licencja: CC BY 3.0.
Przyjrzyj się temu, co najbliższe, czyli rodzinie. Niektóre są małe, inne liczą wiele osób. Jaka jest twoja rodzina? Czy wiesz, jak się nie pogubić w gąszczu familijnych powiązań? Sprawdź się!
Polecenie 1
Umieść na osi czasu wybrane przez siebie ważne wydarzenia z życia twojej rodziny (np. daty urodzenia rodziców i rodzeństwa, rocznica ślubu rodziców, wspólne wakacje itp.). Uzasadnij, dlaczego te wydarzenia są tak istotne i dlaczego warto je świętować w rodzinnym gronie.
R1aXxt9O3cSuu
Zadanie polega na wypełnieniu osi czasu przez ucznia.
Zadanie polega na wypełnieniu osi czasu przez ucznia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 1
Zanotuj wybrane przez siebie ważne wydarzenia z życia twojej rodziny (np. daty urodzenia rodziców i rodzeństwa, rocznica ślubu rodziców, wspólne wakacje itp.). Uzasadnij, dlaczego te wydarzenia są tak istotne i dlaczego warto je świętować w rodzinnym gronie.
R1DTSUcbA3cGi
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Obejrzyj film pt: „Pokrewieństwo” i wykonaj ćwiczenia.
R3ZoR0n7sWPvM
Animacja dotyczy stopni pokrewieństwa i drzewa genealogicznego króla Władysława Jagiełły.
Animacja dotyczy stopni pokrewieństwa i drzewa genealogicznego króla Władysława Jagiełły.
Pokrewieństwo
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Animacja dotyczy stopni pokrewieństwa i drzewa genealogicznego króla Władysława Jagiełły.
Polecenie 3
Wyjaśnij, w jaki sposób można uporządkować informacje na temat pokrewieństwa w rodzinie.
RSyZrJhQOJWqR
Ćwiczenie 1
Zredaguj własną definicję drzewa genealogicznego, a następnie porównaj ją z hasłem opisanym w słowniku języka polskiego.
RarvM62al0wbW
Miejsce na notatkę
Definicja to objaśnienie znaczenia wyrazu, wyrażenia lub pojęcia. Staraj się pisać konkretnie i precyzyjnie. Pamiętaj, że hasła w słowniku występują w kolejności alfabetycznej.
drzewo genealogiczne - rysunek, pierwotnie kształtem nawiązujący do drzewa o licznych gałęziach, schematycznie przedstawiający związki pokrewieństwa i powinowactwa członków danego rodu
Ćwiczenie 2
R17qe81SS0CzO
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu w tekst wyrazów tak, aby powstała logiczna i poprawna merytorycznie definicja słowa "genealogia".
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu w tekst wyrazów tak, aby powstała logiczna i poprawna merytorycznie definicja słowa "genealogia".
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka
Krewni po mieczu to krewni ze strony twojego taty, a po kądzieli to krewni ze strony twojej mamy. Od wieków bowiem miecz kojarzony był z mężczyzną, a kądzielkądzielkądziel z kobietą, bo tylko ona zajmowała się przędzeniem. Dawniej potomkowie dziedziczyli nazwisko, herb lub tytuł arystokratycznyarystokrataarystokratyczny tylko po mieczu.
Rpfa4e89BYlj9
Obraz przedstawia starą kobietę, siedzącą w pokoju, przed nią motek przędzy na kądzieli, czyli długim patyku. Kobieta wyciąga z pęku włókien pasemka i skręca je w nitkę. W tle druga kobieta siedzi na ławie i szydełkuje. W pokoju znajdują się drewniane sprzęty: stół, ława, komoda i dwa krzesła.
Wilhelm Maria Hubertus Leibl[czytaj: lajbl] (1844‑1900), Prządka, obraz powstał w 1892 r. znajduje się w zbiorach muzeum w Lipsku. Przedstawia starą kobietę, która siedząc przed kądzielą wyciąga nitkę z motka.
Źródło: Wilhelm Maria Hubertus Leibl, Prządka, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
Przedstaw swoich krewnych po mieczu i po kądzieli.
R1ergfhXx6Vgx
Miejsce na notatkę
Portret wszystkich moich bliskich
Rodzinę można przedstawić na różne sposoby… … na zdjęciu
RNafedAreKBsY
Fotografia przedstawia grupę osób w różnym wieku oraz psa. Są ubrani w ubrania ze skór i futer, a na głowach mają ludowe nakrycia. Kobieta z lewej strony przytrzymuje stojące przed nią dziecko. Po środku stoi mężczyzna palący fajkę. Kobieta po prawej klęczy na ziemi. Przed nią siedzi troje dzieci. Znajdują się na tle namiotu. Przed nimi leży zwinięty w kłębek pies. W tle widoczny jest jeszcze jeden namiot i krzaki.
Rodzina Lapończyków, ok. 1900
Źródło: a. nn., fotografia barwna, domena publiczna.
RPWvpjxsJuZlN
Fotografia przedstawia grupę czarnoskórych ludzi w różnym wieku znajdujących się przed murowanym domem. Stoją w dwóch rzędach: kilka osób siedzi, pozostali stoją. Ubrani są w kolorowe ubrania. Wszyscy mają krótko ostrzyżone włosy. Część się uśmiecha. Po lewej stronie, w niewielkim oddaleniu siedzi na krześle starszy mężczyzna z czapką z daszkiem ułożoną na kolanach; w ręce trzyma szklankę. Przed opisaną grupą widoczna jest piaszczysta droga. Z dachu domu, przed którym stoją, zwieszają się liście i trawy.
Współczesna rodzina z Demokratycznej Republiki Konga
Źródło: Francis Hannaway, 2007, fotografia barwna, licencja: CC BY-SA 3.0.
RDnGykJdm1HWQ
Czarno‑biała fotografia przedstawia uśmiechniętego mężczyznę z trójką dzieci. Cała czwórka siedzi na kanapie. Dwoje dzieci siedzi po jego obu stronach i ma głowy zwrócone w kierunku mężczyzny. Najmłodsze dziecko siedzi mężczyźnie na kolanie. W tle widoczne białe ściany.
Ojciec ze swoimi dziećmi, ok. 1946
Źródło: Russell Lee, fotografia czarno-biała, domena publiczna.
…na obrazku
RnJIy9TGDzwqF
Ilustracja przedstawia wielopokoleniową rodzinę. Jest to grupa ludzi w różnym wieku, trzymających dużą ramę tak, że znajdują się w jej środku. Z lewej strony widoczny jest starszy mężczyzna i starsza kobieta, w domyśle, babcia i dziadek. Pośrodku stoi para: kobieta i mężczyzna w średnim wieku, w domyśle mama i tata. Z prawej strony ramy znajduje się dwóch chłopców: starszy i młodszy. Przed dziadkami stoi trzymająca ramę dziewczynka. Na ramie śpi łaciaty kot.
Rodzina wielopokoleniowa
Źródło: Uniwersytet Wrocławski, grafika, licencja: CC BY 3.0.
... w formie drzewa genealogicznego
RTyn1VGNcvVjW
Ilustracja przedstawia drzewo genealogiczne przykładowej, trzypokoleniowej rodziny. Na gałęziach umieszczono okrągłe podobizny poszczególnych jej członków z podpisami. Najniżej, na pniu znajdują się dziadkowie, rodzice mamy i taty. Nad nimi mama i tata, a po bokach ich rodzeństwo z rodzinami, najwyżej znajdują się dzieci mamy i taty. Na samym dole drzewa umieszczono dziadków. Pierwsza postać z lewej, to podobizna starszego, chudego mężczyzny z wąsami z podpisem "dziadek" oraz starszej kobiety z kokiem z podpisem "babcia", następnie znajduje się podobizna starszego, łysego mężczyzny z wąsami podpisana "dziadek" i starszej kobiety w kapeluszu z kolczykami w uszach z podpisem "babcia". Nad dziadkami umieszczono ich dzieci, po lewej stryjka i stryjenkę, po prawej ciocię i wujka. Stryjenka przedstawiona jest z książką, stryjek to elegancko ubrany i uczesany mężczyzna. Łączy ich gałąź, na której znajduje się podobizna ich syna z psem z podpisem "bratanek". Zamiast podobizny cioci umieszczono rysunek nogi w szpilkach, wujek to mężczyzna z wąsami, noszący okulary. Łączy ich gałąź odchodząca w górę, na niej znajdują się podobizny dwojga ich dzieci z podpisami "siostrzeniec" i "siostrzenica". Siostrzeniec to poważny chłopiec w okularach ze sporą grzywką. Siostrzenica, to blondynka również z grzywką, rozmawiająca przez telefon. Na środku drzewa, za stryjkiem znajduje się podobizna taty, uśmiechniętego mężczyzny o blond włosach w garniturze, obok mamy, kobiety w okularach z poważną miną i włosami związanymi w kucyk. Od mamy i taty, idąc w górę drzewa, odchodzą gałęzie, na których jest chłopiec podpisany "brat" i dziewczynka z włosami związanymi w kucyk podpisana "siostra". Podobizny umieszczone są na drzewie, na którym rosną niewielkie, zielone liście, między rodzicami i dziadkami jest wolne miejsce na pniu, na nim siedzi dzięcioł, nad jego głową umieszczono dymek ze znakiem zapytania.
Drzewo genealogiczne
Źródło: Uniwersytet Wrocławski, licencja: CC BY 3.0.
Co wiesz o swojej rodzinie?Jan Twardowski
Jan TwardowskiCo wiesz o swojej rodzinie?
Jurek miał napisać wypracowanie domowe na temat: „Co wiesz o swojej rodzinie?” Zmartwił się, bo niewiele wiedział. […] Wiedział, jak wygląda mamusia, tatuś i dwie młodsze siostry, ale całej rodziny nie znał. Wiedział, że mamusia ma na imię Barbara, a tatuś – Karol. Wiedział, że mamusia jest zawsze ładna, nawet wtedy, kiedy jest zmęczona. Wiedział, że jedna jego siostra lubi śpiewać, a druga rysować jamniki, ale to za mało, żeby napisać, co się wie o swojej rodzinie. Zadzwonił do swojej babci Zenobii, która wiedziała wszystko; słuchał i zapisywał.
tMgMPR7Jvo_00000_BIB_001 Źródło: Jan Twardowski, Co wiesz o swojej rodzinie?, [w:] tegoż, Patyki i patyczki, Warszawa 1998, s. 172.
Polecenie 5
Jaki ty masz pomysł na przedstawienie rodziny? Podziel się nim z koleżankami i kolegami.
R157dZfJyRdWS
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 3
R1VxdfwkmVmbN
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary nazw stopni pokrewieństwa z objaśnieniem.
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary nazw stopni pokrewieństwa z objaśnieniem.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Słów kilka o stopniach pokrewieństwa
Wzajemne stosunki osób, które pochodzą od wspólnego przodka nazywa się stopniami pokrewieństwa.
Ważna i cenna jest umiejętność poprawnego nazywania członków rodziny w zależności od stopnia spokrewnienia i strony, do której zalicza się dana osoba. Należy używać precyzyjnych określeń, aby było wiadomo, jaki stopień pokrewieństwa łączy nas z poszczególnymi członkami rodziny, np. stryj – brat ojca, stryjenka – żona brata ojca, natomiast wuj to brat matki, ciotka – siostra matki. Analogicznie dzieci z pierwszego pokolenia, to bracia i siostry stryjeczne, bracia i siostry cioteczne, bracia i siostry wujeczne. Dawniej kuzynami lub pociotkami nazywano osoby z dalszej rodziny. Warto również wiedzieć, że słowo kuzyn pochodzi z języka francuskiego i w języku polskim pojawiło się w XVIII wieku.
Córka lub syn siostry to siostrzenica i siostrzeniec. Córkę lub syna brata nazywamy natomiast bratanicą lub bratankiem. Syna brata możemy określić również inną nazwą – synowiec. Córka brata to synowica.
Siostrę babci lub dziadka można określić jako babkę cioteczną. Babka może być również stryjeczna (żona brata dziadka) albo wujeczna (żona brata babki).
Dziś rodziców żony lub męża określa się wspólnym mianem: teść i teściowa (dawniej cieść i cieściowa). Niegdyś jednak mianem tym określano tylko ojca i matkę żony. Rodzice męża to świekier i świekra. Teściowie względem siebie to z kolei pocieściowiepocieściowiepocieściowie, nazywani w niektórych regionach Polski swatem i swatką lub kumem i kumą. Dla rodziców żona ich syna to synowa (dawniej snecha i niewiasta), natomiast męża córki nazywa się zięciem.
Należy także wspomnieć o relacjach wynikających z zawarcia związku małżeńskiego. Brat żony lub męża to szwagier (tak samo nazywa się również męża siostry; żona brata to z kolei bratowa), a siostra żony lub męża to szwagierka. Dawniej brat żony zwany był jednak szurzymem, a brata męża nazywano dziewierzem. Siostra męża to niegdyś zełwa, a siostra żony to z kolei świeść. Męża siostry zwano natomiast siostrzankiem, a żona brata męża to jątrew lub jątrewka.
Warto znać nazwy stopni pokrewieństwa i pielęgnować tradycję właściwego nazewnictwa w swojej rodzinie.
pocieściowie
pocieściowie - termin staropolski, który wyszedł z użycia
Polecenie 6
Napisz poniżej lub w zeszycie, kim ty jesteś w swojej rodzinie dla różnych osób: synem, córką, bratem, siostrą, wnukiem, wnuczką, może wujkiem lub ciocią? Przykład: „Jestem bratem Janka, bratankiem Kacpra, wnukiem Zosi…”.
Rhcc7INJ0JOKm
R18ePIAm35AaF
Ilustracja przedstawia drzewo z zielonymi liśćmi. Drzewo jest rozłożyste, ma gałęzie i liście. Na dolnych gałęziach znajdują się dwa napisy: babcia i dziadek, od nich prowadzą linie do napisów: tato i mama. Od mamy i taty prowadzą dwie linie, które się łączą. Na samej górze napis: ja.
Drzewo genealogiczne
Źródło: Zintegrowana Platforma Edukacyjna, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
Czy znasz historię swojej rodziny? Porozmawiaj z najstarszymi krewnymi, spisz imiona i nazwiska wszystkich członków rodziny (pamiętaj o datach urodzin i śmierci) i sporządź drzewo genealogiczne swojego rodu. W odpowiednich miejscach umieść zdjęcia lub rysunki. To zadanie zajmie ci na pewno kilka dni. Wykonaj je starannie.
R1KSWJPHzWAWv
Miejsce na notatki ucznia
Polecenie 8
Wyjaśnij, dlaczego raczej nie jesteś (przynajmniej na razie) dziadkiem i zięciem albo babcią czy synową. Odpowiedź zapisz poniżej lub w zeszycie.
R1EoR5GSkuTfi
Ćwiczenie 4
R1J6ab0S6n2A2
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu wyrazami tak, aby powstały przysłowia związane z członkami rodziny.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu wyrazami tak, aby powstały przysłowia związane z członkami rodziny.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij, co znaczą przysłowia z poprzedniego ćwiczenia i w jakich sytuacjach można ich użyć.
Rk3rvqCoxstN4
Miejsce na notatkę
W celu wyjaśnienia znaczenia przysłów możesz skorzystać ze słownika przysłów.
Zamienił stryjek siekierkę na kijek - przysłowie to stosuje się w sytuacji, gdy ktoś dokonał niekorzystnej zmiany, Nie śmiej się dziadku z czyjegoś wypadku, dziadek się śmiał i to samo miał - nie należy się śmiać z czyichś nieszczęść czy przykrości, bo mogą się one przytrafić każdemu, Na dwoje babka wróżyła - trudno przewidzieć, w którym - z dwóch różnych kierunków - rozwinie się sytuacja, Gdyby babcia miała wąsy, toby była dziadkiem - ponieważ warunek jest niemożliwy do spełnienia, więc snucie przypuszczeń - z uwzględnieniem nieprawdopodobnej sytuacji - nie ma sensu, Kto nie słucha ojca, matki, ten posłucha psiej skóry - przysłowie to jest przestrogą przed nieposłuszeństwem wobec rodziców. Psia skóra oznacza tu bęben wojskowy (werbel) z takowej wykonany, a całe powiedzenie znaczy: Kto nie umie słuchać rodziców, tego posłuchu nauczy służba w wojsku.
Wyrazowi krewniacy
Wyrazy też mają swoje rodziny. W miarę rozwoju języka wyrazy otaczają się swoimi krewnymi, np. „róża” otoczyła się słowami: „różany”, „różowy”, „zaróżowić się”, a „góra” wyrazami: „góral”, „górować”, „górnik”, „wzgórze”. Najstarszy jest wyraz, dający początek całej rodzinie.
RnZulG6Edl0ho
Schemat składa się z czterech prostokątów z informacjami. W pierwszym znajduje się informacja, że wyraz to zespół głosek lub głoska mająca znaczenie. W drugim znajduje się definicja wyrazu podstawowego. Wyraz podstawowy jest podstawą dla innych wyrazów, od niego pochodzi wyraz pochodny np. kot. W trzecim znajduje się definicja wyrazu pochodnego. Wyraz pochodny jest utworzony od wyrazu podstawowego np. kotek. W czwartym znajduje się definicja rodziny wyrazów. Rodzina wyrazów to zespół wyrazów pokrewnych o podobnym znaczeniu. Wszystkie wyrazy jednej rodziny mają wspólną cząstkę na przykład: dom, domek, domostwo. W przykładach innym kolorem zaznaczono cząstkę dom.
Rodzina wyrazów - schemat
Źródło: Zintegrowana Platforma Edukacyjna, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z animacją (obejrzyj lub wysłuchaj) i dowiedz się, jak zbadać rodzinę wyrazów. Zwróć uwagę na to, co wpływa na przynależność słowa do danej rodziny.
R4DyOaU5dUtqo
Miejsce na notatkę
Rodzina wyrazów to grupa wyrazów mających wspólny rdzeń, czyli wywodzących się od jednego wyrazu podstawowego.
Na przynależność słowa do danej rodziny wpływa jego budowa (wspólna cząstka) oraz warstwa znaczeniowa.
Rs8FFsxHP6C5h
Animacja dotyczy sposobu tworzenia rodziny wyrazów.
Animacja dotyczy sposobu tworzenia rodziny wyrazów.
Rodziny wyrazów
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Animacja dotyczy sposobu tworzenia rodziny wyrazów.
Ćwiczenie 7
Rq8KbkRun0DiS
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu w tekst brakujących wyrazów tak, aby powstał logiczny i merytorycznie poprawny wniosek dotyczący rodziny wyrazów i wyrazów pokrewnych.
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu w tekst brakujących wyrazów tak, aby powstał logiczny i merytorycznie poprawny wniosek dotyczący rodziny wyrazów i wyrazów pokrewnych.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1a3JIeY8ESls
Ilustracja przedstawia kobietę o rozwianych włosach, ubraną w sukienkę. We włosy wpięty jest kwiat, siedzą w nich również trzy małe ptaki. W lewej ręce trzyma trąbkę. W lewym górnym rogu ilustracji znajduje się dymek z tekstem, który wypowiada kobieta: Rodzin nie tworzą słowa o tym samym znaczeniu, ale bez wspólnej cząstki, np. śliczny, ładny, piękny. Nie są rodziną także takie wyrazy, które mają wspólną cząstkę, ale nie mają żadnego związku znaczeniowego, np. kit, błękit, kita.
Rodzina wyrazów
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., grafika, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
RTqsqyEprgV70
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu wyrazów do odpowiednich pól.
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu wyrazów do odpowiednich pól.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R1brtEDufoauO
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu wyrazów do odpowiednich pól, tak aby uporządkować rodziny wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu wyrazów do odpowiednich pól, tak aby uporządkować rodziny wyrazów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
Utwórz rodzinę wyrazów rzeczownika „siostra”. Sprawdź w słowniku ortograficznym, czy udało ci się uwzględnić wszystkie wyrazy. Pod jaką literą będziesz szukać? Od którego hasła zaczniesz?
R4FVBSmCu5pxN
Pamiętaj, że wyrazy w słowniku zamieszczone są w kolejności alfabetycznej.
Rodzina wyrazów rzeczownika „siostra”: siostrzeniec, siostrunia, siostrzany, siostrzyczka.
Ćwiczenie 11
R1ahBi18gZekC
Zadanie interaktywne polega na właściwym oznaczeniu elementów tekstu będących wyrazami oznaczającymi emocje pozytywne.
Zadanie interaktywne polega na właściwym oznaczeniu elementów tekstu będących wyrazami oznaczającymi emocje pozytywne.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
Spośród podanych wyrazów wybierz te, które wyrażają pozytywne emocje:
Ilustracja przedstawia umieszczonego po lewej stronie mima w czarnym kapeluszu, z pomalowaną twarzą i w spodniach na szelkach, który się uśmiecha. W górnej części ilustracji zamieszczony jest dymek z tekstem, który wypowiada mim: Zdrobnienie to wyraz oznaczający przedmiot mniejszy od tego, od którego nazwy pochodzi, np. dom - domek, łóżko - łóżeczko. Spieszczenie to wyraz czuły, pieszczotliwy, np. mama - mamusia, syn - synek. Zdrobnienia i spieszczenia tworzy się za pomocą odpowiednich cząstek, np. -ek, -usia, -unio, -utki.
Ramka - zdrobnienie/ spieszczenie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., grafika, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
Utwórz zdrobnienia od innych nazw członków rodziny: „babka”, „dziadek”, „ciotka”, „wujek”.
RQAzvFdLbO9Ze
Miejsce na notatkę
Skorzystaj z informacji zawartych na grafice i zwróć uwagę na cząstki, które należy dodać, tworząc zdrobnienia.
Niektórzy z nas mają brata, inni siostrę, niektórzy są jedynakami, a inni mają dużo rodzeństwa. Każda rodzina jest inna, niepowtarzalna, ma swoje tajemnice i anegdotyanegdotaanegdoty.
Ćwiczenie 13
Przeczytaj lub wysłuchaj fragmentu książki pt. Dynastia Miziołków .
RYNsTw9PcyMG4
Nagranie audio z odczytanym przez Elżbietę Golińską fragmentem „Dynastii Miziołków”.
Nagranie audio z odczytanym przez Elżbietę Golińską fragmentem „Dynastii Miziołków”.
Fragment „Dynastii Miziołków” czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Fragment „Dynastii Miziołków” czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Nagranie audio z odczytanym przez Elżbietę Golińską fragmentem „Dynastii Miziołków”.
Joanna OlechDynastia Miziołków
Miziołek – to ja. To idiotyczne przezwisko przylgnęło do mnie we wczesnym dzieciństwie. Nie miałem jeszcze dwóch lat, kiedy wyklepałem przed zdumioną rodziną pierwszą rymowaną wyliczankę: „Aniołek, miziołek, róża, bez, konwalia, balia, wściekły pies...”. Fijołek, miziołek... Wtedy wydawało mi się, że to żadna różnica... Nikt mnie w domu nie nazywa inaczej. Czasem myślę, że starzy musieliby zajrzeć do metrykimetrykametryki, żeby przypomnieć sobie, jak mi dali naprawdę na imię!
Mamiszon – są takie dni, kiedy wydaje mi się, że to mama ma dwanaście lat, a ja trzydzieści z hakiem. Jak gra z nami w „Czarnego Piotrusia” – to zagląda w karty i kantuje. Gotuje jak nieudolny dwunastolatek – to pewne! Płacze w kinie. Gubi rękawiczki. Poza tym czyta ciągle od nowa „Chatkę Puchatka”. Czasami wolałbym, żeby mama była bardziej przytomna. Ostatnio wylali ją z komitetu rodzicielskiego, bo w obecności całego grona nazwała naszego dyra „śledziowym łebkiem”. Dam głowę, że Mamiszon ciągle jeszcze zastanawia się, kim zostanie, kiedy dorośnie.
Papiszon – ukochany zięć mojej babci. Maniak techniki komputerowej. Łakomczuch. Wiele lat temu mama prosiła o rękę pewnego faceta. (Założę się, że nie przyszło jej do głowy poczekać, aż on zrobi to pierwszy). Facet nazywał się Grześ, studiował matematykę i był potwornie roztargniony. Pewnie dlatego zgodził się, zanim zrozumiał, w co się pakuje. Nie minął rok, a już został Papiszonem. Przez chwilę my, mężczyźni, mieliśmy w domu liczebną przewagę nad Mamiszonem, który wbrew pozorom jest kobietą. Ta sytuacja była dla mamy nie do zniesienia, toteż po namyśle urodziła jeszcze dwie dziewczynki i tym samym położyła kres męskiej dominacjidominacjadominacji w domu.
Kaszydło – homo nie bardzo sapienshomo sapienssapiens, lat cztery i trochę. Kłamczucha i skarżypyta. Kiedy nie śpi, przebiera się za królewnę albo grzebie w moich szufladach. Inteligencja jak u strunowcastrunowiecstrunowca. Wstyd powiedzieć – wierzy w Świętego Mikołaja!
Mały Potwór – samiczka, trojga imion: Anna Klementyna Natalia. Jesienią skończyła rok. Pierwszą świeczkę na urodzinowym torcie najpierw zdmuchnęła, potem zjadła. Dobrze rozwinięty apetyt, gorzej z rozumem. Ma siedem zębów, na co mam dowody w postaci śladów na przegubieprzegubprzegubie. W celach taktycznychtaktykataktycznych udaje głupszą, niż jest w rzeczywistości – leje w majtki, pije z butelki i odmawia mówienia w ludzkim narzeczunarzeczenarzeczu, a wszystko po to, żeby utrzymać posadę Ukochanego Dzidziusia Mamusi.
miz_1 Źródło: Joanna Olech, Dynastia Miziołków, Kraków 1997, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
O autorce
Joanna Olech1955
RWKVQhZDc5Rcs
Fotografia przedstawia popiersie uśmiechniętej kobiety w średnim wieku, która ma na głowie wieniec z różnokolorowych kwiatów. Spod wianka widoczne są krótkie blond włosy. Ubrana jest w bluzkę w cienkie poziome paski. Nosi srebrne kolczyki i srebrny krótki łańcuszek.
Joanna Olech
Źródło: Archwium pisarki, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Joanna Olech
Ilustratorka, publicystka i autorka popularnych książek dla dzieci. Wydała m.in. Dynastię Miziołków i serię powieści o smoku Pomponie.
Ćwiczenie 14
Wypisz z powieści Joanny Olech pt. Dynastia Miziołków przezwiska oraz prawdziwe imiona członków rodziny.
Rv5Fmvsdplhg8
Miejsce na notatkę
Zwróć uwagę, czy są to prawdziwe imiona członków rodziny.
Główny bohater i jednocześnie narrator ma przezwisko „Miziołek”. Swoją mamę nazywa „Mamiszonem”, a tatę „Papiszonem”. Dwie siostry przedstawia jako „Kaszydło” i „Małego Potwora”. W przytoczonym fragmencie wymienione są imiona tylko najmłodszej siostry: Anna Klementyna Natalia, i ojca: Grześ.
Ćwiczenie 15
R4huslwerdyGb
Zadanie interaktywne typu prawda/fałsz, sprawdzające znajomość tekstu.
Zadanie interaktywne typu prawda/fałsz, sprawdzające znajomość tekstu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1GsURKn1JNsT
Ćwiczenie 16
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu podpisów na ilustracji tak, aby powstało drzewo genealogiczne rodziny Miziołków.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu podpisów na ilustracji tak, aby powstało drzewo genealogiczne rodziny Miziołków.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 16
Wypisz członków rodziny Miziołków od najstarszych do najmłodszych.
RqFCvjVRaXrWx
Miejsce na notatkę
Przeanalizuj relacje zachodzące w rodzinie Miziołków na podstawie przytoczonego fragmentu i wykonaj zadanie ponownie.
Rodzina Miziołków składała się z:
dwojga dziadków i dwóch babć;
taty Papiszona i mamy Mamiszona;
Miziołka, Kaszydła i Małego Potwora.
Ćwiczenie 17
RqOicJ4m8W6CL
Zadanie interaktywne sprawdzające wiedzę na temat rodzajów słowników.
ĆWICZENIE: Ćwiczenie 4
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18
Odpowiedz, jak rozumiesz zwrot „homo nie bardzo sapiens” i „inteligencja jak u strunowca”? Co miał na myśli Miziołek, mówiąc tak o swojej siostrze?
RSwtZjrGk8fXT
Miejsce na notatkę
Pamiętaj, że termin „homo sapiens” oznacza „człowiek rozumy”. Wyszukaj informacje o strunowcach i ich inteligencji.
Zwrot „homo nie bardzo sapiens” jest przeciwieństwem tego, co oznacza „homo sapiens”, czyli „człowiek rozumny”. Jest to obraźliwe określenie kogoś, kto wykazuje znikomą inteligencję. Strunowce nie są zwierzętami wykazującymi się wysoką inteligencją. Porównując ją do strunowca, Miziołek chciał powiedzieć, że siostra nie jest mądra.
R1ROTqiNNc9WE
Ćwiczenie 19
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 20
Na podstawie opisów postaci zamieszczonych we fragmencie, sporządź krótką notatkę o rodzinie Miziołków. Wyjaśnij, w jaki sposób chłopiec przedstawia członków swojej rodziny, jakich określeń używa oraz o jakich sytuacjach opowiada.
R1VFS8cn0Fwa0
Zwróć uwagę na elementy humorystyczne w opisie członków rodziny Miziołka. Zastanów się, czy są to typowe relacje rodzinne.
Miziołek w swoim opisie skupia się przede wszystkim na pochodzeniu swojego przezwiska. Mamiszona postrzega jako osobę, która nie dorosła do roli matki – kobieta lubi czytać książki dla dzieci i oszukiwać w czasie gry w karty. Papiszona uważa za niezbyt rozgarniętego informatyka, który lubi dużo jeść. Jest przekonany, że jego ojciec do ostatniej chwili nie wiedział, że żeni się z Mamiszonem. Według Miziołka, Kaszydło jest bardzo sprytne i nieznośne. Uważa również, że odkrył sekret Małego Potwora, który jedynie udaje swoją głupotę, aby jak najdłużej pozostać ulubienicą Mamiszona.
Miziołek opisuje swoją rodzinę w sposób humorystyczny. Skupia się na wadach.
Ćwiczenie 21
RtmOjBanR69fS
Zadanie interaktywne sprawdzające znajomość tekstu - dopasowywanie do poszczególnych pół różnych właściwych skojarzeń.
Zadanie interaktywne sprawdzające znajomość tekstu - dopasowywanie do poszczególnych pół różnych właściwych skojarzeń.
ĆWICZENIE: Ćwiczenie 6
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 9
Użyj wyobraźni i opisz Miziołka tak, jak widziałaby go wybrana przez ciebie postać z Dynastii Miziołków. Nie ograniczaj swojego poczucia humoru.
RHOWYxduC6VlT
Miejsce na notatkę
Ciekawostka
Jak myślisz, czy Miziołek istnieje naprawdę? Obejrzyj film, a wszystko się wyjaśni.
RQ6O7jMtKdSp1
Nagranie video. Na początku pojawia się plansza „Czy Miziołki istnieją naprawdę?". Następnie pojawia się pisarka i ilustratorka Joanna Olech. Znajduje się ona w pokoju na tle książek. Na końcu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Joanna Olech. Scenariusz i realizacja Contentplus.pl na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego". Czerwiec 2015.
Nagranie video. Na początku pojawia się plansza „Czy Miziołki istnieją naprawdę?". Następnie pojawia się pisarka i ilustratorka Joanna Olech. Znajduje się ona w pokoju na tle książek. Na końcu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Joanna Olech. Scenariusz i realizacja Contentplus.pl na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego". Czerwiec 2015.
Joanna Olech o swojej twórczości
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nagranie video. Na początku pojawia się plansza „Czy Miziołki istnieją naprawdę?". Następnie pojawia się pisarka i ilustratorka Joanna Olech. Znajduje się ona w pokoju na tle książek. Na końcu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Joanna Olech. Scenariusz i realizacja Contentplus.pl na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego". Czerwiec 2015.
RfuGf0B3jcsy7
Ćwiczenie 22
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!
Pamiętaj, że:
ród to grupa ludzi, którzy mają wspólnego przodka;
rodzina to grupa osób, które są ze sobą spokrewnione lub spowinowacone;
dynastia to panujący ród, w którym władza jest dziedziczona z ojca na syna.
RGNbUlU5f9ek1
Ilustracja przedstawia fragment drzewa genealogicznego. Znajduje się tu pięć rzędów osób, które połączone są ze sobą grubymi liniami w kształcie gałęzi. W pierwszym wersie znajduje się dziesięć osób, w drugim osiem, w trzecim osiem, w czwartym dziewięć, w piątym dziewięć. Postaci ukazane są do pasa. Ubrane są w stroje średniowieczne, na głowach noszą czepki, czepce i kapelusze. Niektóre kobiety mają rozpuszczone włosy, inne zaplecione w warkocze. Sześciu mężczyzn trzyma w prawym ręku miecze. Nad głową każdej z postaci widnieją podpisy w języku łacińskim. Ilustracja jest żółto‑czarna.
Drzewo genealogiczne Jagiellonów, drzeworyt z traktatu historycznego Justusa Decjusza, zatytułowanego De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III, 1521
Źródło: Polona, domena publiczna.
R1Jmhu8K2UxjI
Ćwiczenie 23
Zadanie polega na pogrupowaniu wyrazów nacechowanych pozytywnie i negatywnie i przypisaniu ich do odpowiednich pól.
Zadanie polega na pogrupowaniu wyrazów nacechowanych pozytywnie i negatywnie i przypisaniu ich do odpowiednich pól.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RDN6B8Mc6HmPv
Ćwiczenie 24
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu jednej prawidłowej odpowiedzi będącej wyjaśnieniem związku frazeologicznego „z rodziną wychodzi się dobrze tylko na zdjęciu".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RwqFitZknn39h
Ćwiczenie 25
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu jednej prawidłowej odpowiedzi będącej wyjaśnieniem przysłowia „gdy rodzina żyje w zgodzie, to jej bieda nie dobodzie".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Sprawdź, czy umiesz!
R1bsLpzEHkHr6
Ćwiczenie 26
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu kilku prawidłowych odpowiedzi będących synonimami słowa "rodzina".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RkOk1DmrW9pXK
Ćwiczenie 27
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do związków frazeologicznych z kolumny lewej och objaśnień z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do związków frazeologicznych z kolumny lewej och objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RCrfKV3jHF5eX
Ćwiczenie 28
Zadanie interaktywne polega na przeciągnięciu wyrazów do jednej z dwóch kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przeciągnięciu wyrazów do jednej z dwóch kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 10
Porozmawiaj z koleżankami i kolegami z klasy na temat rodziny. W tym celu wspomóż się poniższymi pytaniami oraz poleceniem. Zapisz swoje wnioski.
Czy członkowie twojej rodziny mają przezwiska? Jeśli tak, to jakie? Skąd się wzięły?
Jak zwracasz się do mamy, taty, rodzeństwa? Jak oni zwracają się do Ciebie?
Przedstaw swoją rodzinę w sposób podobny do Miziołkowego.
RtsnE99943anz
Miejsce na notatkę
RvFsMlKvJA6K4
Ćwiczenie 29
Krzyżówka
Krzyżówka
Słownik
anegdota
anegdota
krótka, śmieszna opowieść o prawdziwym lub zmyślonym zdarzeniu, kończąca się dowcipnie
arystokrata
arystokrata
członek najwyższej, najbogatszej i najbardziej uprzywilejowanej warstwy społecznej
dominacja
dominacja
panowanie, przewaga, górowanie nad kimś lub nad czymś
homo sapiens
homo sapiens
łacińska nazwa człowieka rozumnego
kądziel
kądziel
pęk lnu, konopi albo wełny przygotowany do uprzędzenia, umieszczony na specjalnym patyku przy kołowrotku
metryka
metryka
wyciąg z akt stanu cywilnego dotyczący urodzin, chrztu, ślubu albo śmierci jakiejś osoby
narzecze
narzecze
mowa ludności danego regionu
przegub
przegub
miejsce zgięcia ręki, nogi lub palca, nasada dłoni
przędzenie
przędzenie
przerabianie włókna na nici, polegające na wysnuwaniu i skręcaniu nitki za pomocą kołowrotka, wrzeciona
roztargniony
roztargniony
o kimś nieuważnym, roztrzepanym, nie mogącym skupić na czymś uwagi
strunowiec
strunowiec
typ zwierzęcia, u którego występuje struna grzbietowa, strunowcami są np. ryby
taktyka
taktyka
sposób postępowania mający doprowadzić do osiągnięcia celu