E-materiały do kształcenia zawodowego

Budowa taboru kolejowego

Organizacja i prowadzenie ruchu pociągów — Technik transportu kolejowego

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

1
autobus szynowy
autobus szynowy

lekki wagon silnikowy z napędem spalinowym, wykorzystywany jest do ruchu pasażerskiego na liniach z niskimi potokami podróżnych

R1Idv4oxDR1Ls
Szynobus SA133 i sprzęg śrubowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
drezyna pomiarowa
drezyna pomiarowa

pojazd służący do pomiarów podstawowych parametrów geometrii toru

RYhooCLJzLT0A
Drezyna pomiarowa EM120z
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
elektryczny zespół trakcyjny (EZT)
elektryczny zespół trakcyjny (EZT)

pojazd szynowy składający się z dwóch członów sterowniczych na obu końcach pociągu oraz członów pośrednich, przystosowany do przewozu pasażerów

RFkaaBs6Twdby
Elektryczny zespół trakcyjny
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
hamulec bezpieczeństwa
hamulec bezpieczeństwa

hamulec umieszczony w przestrzeni pasażerskiej, który powinien być użyty przez pasażera w sytuacji awaryjnej. Jego nadużycie jest karane

RNVhCJYApIvSU
Hamulec bezpieczeństwa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
hamulec elektropneumatyczny
hamulec elektropneumatyczny

hamulec pociągowy sterowany elektrycznie. Charakteryzuje go możliwość załączenia hamowania we wszystkich pojazdach jednocześnie, co nie jest możliwe w hamulcu pneumatycznym ze względu na jego charakterystykę

hamulec pneumatyczny
hamulec pneumatyczny

hamulec pociągowy, w którym ciśnienie powietrza wykorzystywane jest jako czynnik roboczy. Spadek ciśnienia powietrza powoduje hamowanie pociągu

klapa Ackermana
klapa Ackermana

klapka połączona mechaniczne z hamulcem bezpieczeństwa. Po pociągnięciu za rączkę hamulca bezpieczeństwa otwiera się klapa Ackermana, w wyniku czego spada ciśnienie powietrza w głównym przewodzie hamulcowym, powodując hamowanie pociągu. Znajduje się w kabinie maszynisty pojazdu trakcyjnego obok fotelu maszynisty, poniżej kramu hamulcowego. 

kolej aglomeracyjna
kolej aglomeracyjna

kolej obsługująca przewozy pasażerskie na obszarze aglomeracji miejskiej. Charakteryzuje ją duża częstotliwość zatrzymywania na przystankach osobowych. Najczęściej do takiego ruchu wykorzystuje się elektryczne zespoły trakcyjne

koło monoblokowe
koło monoblokowe

koło stosowane w pojazdach kolejowych. Stanowi ono jedną monolityczną całość

koło obręczowane
koło obręczowane

koło stosowane w pojazdach kolejowych, składa się z trzech elementów: obręczy, koła bosego i pierścienia zaciskowego

lokomotywa manewrowa
lokomotywa manewrowa

lokomotywa przystosowana do pracy manewrowej

manewry
manewry

wszelkie zamierzone ruchy pojazdów kolejowych oraz związane z nimi czynności na torach — z wyjątkiem wjazdu, wyjazdu i przejazdu pociągów

maźnica
maźnica

kiedyś łożysko ślizgowe osiowe wraz z urządzeniem smarującym, obecnie obudowa łożyska tocznego pojazdu kolejowego

mostkowanie hamulca bezpieczeństwa
mostkowanie hamulca bezpieczeństwa

funkcja polegająca na przerwaniu załączonego przez pasażera hamulca bezpieczeństwa. Stosuje się ją w celu zatrzymania składu w bezpiecznym miejscu. Funkcja jest dostępna tylko w nowoczesnych pojazdach pasażerskich

ostojnica
ostojnica

główna część ostoi. Mianem ostojnic nazywa się dwie główne podłużne belki przenoszące większość obciążeń pionowych i podłużnych działających na ostoję.

odbierak prądu
odbierak prądu

inaczej odbierak pantograf, jego zadaniem jest odbieranie energii trakcyjnej z sieci do pojazdu

podbicie toru
podbicie toru

proces regulacji położenia toru w płaszczyźnie pionowej i poziomej oraz zagęszczania podsypki w strefie podpodkładowej za pomocą wysokowydajnych maszyn torowych, małej mechanizacji lub ręcznie.

pojazd specjalny
pojazd specjalny

pojazdy kolejowe przeznaczone w szczególności do pracy remontowo‑budowlanych lub ratunkowych, ich budowa pozwala na kursowanie samodzielnie lub w składzie pociągu

prądnica
prądnica

urządzenie przekształcające energię mechaniczną w elektryczną

przetwornica
przetwornica

urządzenie pozwalające na zmianę napięcia prądu

pudło
pudło

inaczej karoseria (nadwozie)

sieć trakcyjna
sieć trakcyjna

zespół urządzeń umożliwiających dostarczanie energii elektrycznej do pojazdów elektrycznych

skrajnia
skrajnia

obrys, poza który nie mogą wystawać elementy taboru (skrajnia taboru) i budowli (skrajnia budowli), aby umożliwić swobodny ruch pojazdów szynowych

sprzęg
sprzęg

połączenie ze sobą kilku pojazdów kolejowych. W Polsce używa się sprzęgów Scharfenberga oraz śrubowego

sprzęg Scharfenberga
sprzęg Scharfenberga

samoczynny sprzęg, przy którym nie wymaga się asysty dodatkowego pracownika. Realizuje on jednocześnie połączenie mechaniczne, elektryczne oraz pneumatyczne

tablica relacyjna
tablica relacyjna

tablica, na której znajduje się relacja pociągu pasażerskiego, numer pociągu oraz nazwę pociągu

układ osi BoBo
układ osi BoBo

lokomotywa elektryczna z dwoma -osiowymi wózkami napędnymi posiadającymi indywidualny napęd osi

układ osi CoCo
układ osi CoCo

lokomotywa spalinowa z przekładnią elektryczną, posiada dwa -osiowe wózki napędne z indywidualnym napędem osi

wagon
wagon

pojazd szynowy doczepny służący do przewozu osób lub towarów

wagon chłodnia
wagon chłodnia

wagon towarowy w postaci zamkniętego, szczelnego i izolowanego cieplnie pudła. Posiada urządzenia chłodzące. Służy do transportu towarów wymagających przewozu w obniżonej temperaturze, np. produktów spożywczych

wagon kryty
wagon kryty

wagon towarowy o postaci zamkniętego pudła z drzwiami ładunkowymi. Wykorzystywany do przewozu m.in. ładunków paletyzowanych

wagon pasażerski bezprzedziałowy
wagon pasażerski bezprzedziałowy

jest to wagon pasażerski, w którego wnętrzu nie spotkamy wydzielonych przedziałów. Takie wagony dostępne są zarówno w pierwszej, jak i drugiej klasie. W elektrycznych zespołach trakcyjnych przestrzeń pasażerska jest bezprzedziałowa

wagon pasażerski przedziałowy
wagon pasażerski przedziałowy

przestrzeń pasażerska wydzielona jest przedziałami. W każdym z przedziałów najczęściej dostępnych jest lub miejsc. Takie wagony występują zarówno w pierwszej, jak i drugiej klasie

wagon platforma
wagon platforma

wagon towarowy bez ścian bocznych, posiada niskie burty i kłonice. Używany jest do przewozu m.in. kontenerów

wagon sypialny
wagon sypialny

wagon pasażerski podzielony na przedziały, w których znajdują się łóżka. Stosowany w pociągach nocnych

wagon węglarka
wagon węglarka

wagon towarowy z nadwoziem otwartej skrzyni. Posiada drzwi na ścianach bocznych, służy do przewozu np. węgla

wózek Jacobsa
wózek Jacobsa

wózki toczne Jacobsa zakładają oparcie dwóch sąsiednich członów na jednym wspólnym wózku

zderzak
zderzak

element służący do utrzymywania odpowiedniej odległości między sprzęgniętymi pojazdami, łagodzi on działanie sił wzdłużnych — wywoływanych w trakcie ruszania, jazdy i hamowania