Temat: Prawa i obowiązki obywatelskie

Autorka: Anna Rabiega

Adresat:

uczeń liceum ogólnokształcącego i technikum

Podstawa programowa:

• stara podstawa programowa:

poziom rozszerzony:

11. Obywatel i obywatelstwo.

Uczeń:

3) wymienia konstytucyjne obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.

• nowa podstawa programowa

poziom podstawowy:

IV. Prawa człowieka i ich ochrona.

Uczeń:

1) wymienia „zasady ogólne” i katalog praw człowieka zapisane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

poziom rozszerzony:

XII. Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa.

Uczeń:

8) pozyskuje informacje o przypadkach potwierdzonego naruszenia praw lub wolności człowieka w Rzeczypospolitej Polskiej; pisze wystąpienie publiczne w tej sprawie.

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń wyjaśnia specyfikę praw i wolności człowieka oraz podstawowe mechanizmy ich ochrony.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, że godność osobowej jest źródłem praw i wolności człowieka.

• wyjaśnia, jakie prawa osobiste, polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne posiada obywatel Polski.

• analizuje, w jakich okolicznościach i do jakiego stopnia prawa i wolności człowieka mogą być ograniczane.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania:

• dyskusja,

• burza mózgów,

• mapa myśli,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• indywidualna,

• grupowa,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• miękka piłka (zabawka pluszowa),

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Przeanalizujecie prawa i wolności człowieka, jakimi cieszą się polscy obywatele, a także ich obowiązki.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że prawa i wolności człowieka wynikają z jego godności osobowej i pyta uczniów, jak rozumieją to pojęcie:

• Czy oznacza ono, że nie każdy jest „godzien”, by cieszyć się prawami człowieka?

• Czy człowiek, który zachowuje się „nieludzko”, traci prawa człowieka?

Nauczyciel moderuje dyskusję w klasie. Na zakończenie prosi o jej podsumowanie jednego z uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów o powstanie. Informuje, że każdy, kto prawidłowo odpowie, jest wyłączony z dalszej gry i staje się wolnym słuchaczem. Kolejne pytania to:

• Podaj przykład prawa lub wolności człowieka, z jakich korzystają obywatele państwa polskiego.

• Wyjaśnij, na czym polega prawo wymienione przez kolegę/koleżankę.

• Do jakiej kategorii należy to prawo (osobiste, polityczne, obywatelskie, społeczne, gospodarcze czy kulturalne – kategorie można wypisać na tablicy, jeśli uczniowie mają problem z ich zapamiętaniem)?

• Na czym polega realizacja tego prawa?

• Czy prawo to bywa w naszym lub innym państwie na świecie łamane? W jaki sposób?

Uczniowie sami decydują, kto udzieli odpowiedzi na następne pytanie, rzucając do tej osoby piłkę (zabawkę pluszową). Chętni do odpowiedzi uczniowie mogą się zgłaszać, sygnalizując, że chcą otrzymać piłkę i udzielić odpowiedzi. Po udzieleniu poprawnej odpowiedzi uczeń może usiąść i nie uczestniczy już w dalszych odpowiedziach (odtąd tylko się im przysłuchuje). Seria wymienionych wyżej pytań zadawana jest kilkukrotnie (za każdym razem dla innego przykładu prawa lub wolności człowieka), dopóki wszyscy uczniowie w klasie nie zajmą swoich miejsc w ławkach. Jeśli zabawa nie będzie sprawiała uczniom trudności i przebiegnie szybko można ją powtórzyć, aby pojawiło się więcej przykładów praw i wolności człowieka.

2. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat przyczyn ograniczania praw i wolności człowieka. Najpierw prosi uczniów o zapoznanie się z artykułem 31 Konstytucji RP zawartym w abstrakcie, następnie prosi, aby podali przykłady sytuacji, w których konkretne prawa i wolności człowieka bywają ograniczane, oraz ocenili, czy takie ograniczenia są ich zdaniem potrzebne, uzasadniając swoje wypowiedzi. Na zakończenie zadania nauczyciel prosi chętnego/wybranego ucznia o podsumowanie dyskusji z jego punktu widzenia.

3. Nauczyciel informuje uczniów, że wykorzystując metodę burzy mózgów, ustalą, jakie obowiązki ma polski obywatel. Wyznacza czas na realizację zadania i ucznia‑moderatora, który zapisuje propozycje koleżanek i kolegów na tablicy w formie mapy myśli. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel prosi uczniów, aby zapoznali się z fragmentem Konstytucji RP regulującym kwestię obowiązków obywatelskich zawartym w abstrakcie, zweryfikowali i uzupełnili swoją mapę myśli. Na zakończenie zadania nauczyciel prosi chętnego/wybranego ucznia o podsumowanie.

4. Nauczyciel prosi uczniów o rozwiązanie Ćwiczenia 1. Następnie prosi chętnych/wybranych uczniów o odczytanie kolejnych zdań z ćwiczenia. Wspólnie z klasą ustala, czy proponowane rozwiązania są poprawne.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich, korzystając z generatora w abstrakcie, ułożył pytanie testowe wielokrotnego wyboru (Ćwiczenie 2). Pytanie ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami lub wspólnie rozwiązują kilka z nich. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Zapoznaj się ze schematami interaktywnymi: „Personal freedoms and rights”, „Political rights and civil liberties”, „Economic, social and cultural rights”. Wybierz po jednym prawie z każdej grupy, które wydaje ci się najważniejsze, i napisz, dlaczego tak uważasz.

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Citizen’s rights and obligations

The principle of human dignity is the foundation for constitutional rights and freedoms. It is referred to twice in the Constitution of the Republic of Poland - in the preamble and article 30. Article 30 states that dignity is inherent (that is, resulting from having been born a human being) and inalienable (that is, one can not be deprived of it). It is also inviolable and remains a source of freedom and human and civil rights. This article also imposes a duty to respect and protect human dignity on public authorities.

It is impossible to formulate a precise legal definition of the concept of „dignity”, rather it is the subject of philosophical debates. However, there are some of the most important elements of this rule:

• the source of human dignity is the natural law, and thus it belongs to man regardless of whether the law explicitly refers to this principle;

• it is inalienable – a man cannot renounce it,

• it is inviolable – the legislator cannot abolish, limit or suspend it,

• every man is entitled to it equally, regardless of sex, race, nationality, citizenship, education, religion or social position,

• it is the foundation of the constitutional order - other norms and values contained in this order must be referred to the principle of dignity.

Citizens' rights enshrined in the Constitution of the Republic of Poland

Limitations on the rights and liberties

The rights and freedoms of citizens in the modern world are subject to restrictions, among others due to the rights and freedoms of other people or other important public interest (e.g. state security). However, the scope of these restrictions cannot be the effect of arbitrary decisions of the authorities, but should result from existing legal regulations and be subject to parliamentary control.

Obligations of Polish citizens

The catalog of civic duties, enshrined in the Constitution of the Republic of Poland, is relatively limited.