Bolero M. Ravela - dynamika w muzyce
1875‑1937 – lata życia Maurice'a Ravela,
1927 – powstaje Bolero Maurice'a Ravela.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego.
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).
definiować pojęcie dynamika muzyczna;
wyjaśniać pochodzenie nazwy dynamika;
określać zmiany dynamiczne na przykładzie Bolera Maurice Ravela;
wymieniać instrumenty mające wpływ na zastosowanie efektu dynamicznego.
Elementy dzieła muzycznego
Każde dzieło muzyczne składa się z wielu elementów, które współdziałając ze sobą tworzą utwór muzyczny. Należą do nich: melodyka, rytmika, harmonika, agogikaagogika, artykulacjaartykulacja, dynamikadynamika i kolorystyka.
Melodyka dotyczy następstwa dźwięków mających różną wysokość. Rytmika odnosi się do rytmu, czyli przebiegu dzieła muzycznego w czasie. Rytm składa się z dźwięków i pauz, które połączone ze sobą w różnych układach tworzą pewne wzory i organizują przepływ muzyki.
Harmonika porządkuje współbrzmienie dźwięków w utworze.
Agogika to element muzyki, który odnosi się do jej tempa, czyli szybkości.
Artykulacja dotyczy sposobu wydobywania dźwięku. Oznaczenia artykulacyjne określają, w jaki sposób należy grać dany dźwięk, na przykład krótko i ostro (staccato) lub płynnie przechodząc od jednego dźwięku do drugiego (legato).
Dynamika reguluje głośność dźwięku, zaś kolorystyka związana jest z jego barwą.
Przyporządkuj podane pojęcia do właściwego zbioru.
PIZZICATO, SYNKOPA, LEGATO, GLISSANDO, ĆWIERĆNUTA, LENTO, ALLEGRO, PRESTO, ÓSEMKA
| Rytmika | |
|---|---|
| Agogika | |
| Artykulacja |
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu czwarta część szóstej Symfonii Pastoralnej Ludwiga van Beethovena. Utwór wykonuje orkiestra symfoniczna. Utwór rozpoczyna się delikatnie, cichą grą staccato smyczków, pojawia się tremolo, grane również na instrumentach smyczkowych, napięcie rośnie, kotły grają cresscendo, muzyka wybucha. Słychać nagłe akordy połączone z grą kotłów, które brzmią jak grzmoty, muzyka znów na chwilę cichnie. Po chwili pojawiają się dynamiczne pasaże coraz głośniejsze i głośniejsze, muzyka znów narasta, by wybuchnąć. W najgłośniejszych fragmentach słychać wyraźnie instrumenty dęte blaszane i kotły. Po czym znów następuje uciszenie, groźne pomruki burzy imitują wiolonczele i kontrabasy... muzyka jeszcze bardziej cichnie, na chwilę zamiera… utwór kończy się sielską, delikatną melodią.
Dynamika jest elementem muzycznym, który reguluje natężenie dźwięku, jego głośność. Muzyka może być wykonywana na różnym poziomie głośności, zaś w trakcie trwania utworu głośność wielokrotnie się zmienia. Zmiany te mają wpływ na wyraz dzieła muzycznego oraz na sposób odbierania go przez słuchaczy.
Polskie i włoskie nazwy dynamiki muzycznej
Kompozytorzy i muzycy posługują się słownymi określeniami w języku włoskim, które wskazują, jak cicho lub głośno należy grać. Natężenie dźwięku można jednak też mierzyć dokładnie, posługując się skalą decybelową.
Prezentacja określeń włoskich i ich polskich odpowiedników:
fff (fortissimo possibile) możliwie najgłośniej,
ff (fortissimo) bardzo głośno,
f (forte) głośno,
mf (mezzo forte) średnio głośno,
mp (mezzo piano) średnio cicho,
p (piano) cicho,
pp (pianissimo) bardzo cicho,
ppp (pianissimo possibile) możliwie najciszej.
Połącz włoskie nazwy dynamiki muzycznej z jej polskimi określeniami.
możliwie najciszej, cicho, dość cicho, głośno, bardzo cicho, dość głośno, możliwie najgłośniej, bardzo głośno
| fff (fortissimo possibile) | |
| ff (fortissimo) | |
| f (forte) | |
| mf (mezzo forte) | |
| mp (mezzo piano) | |
| p (piano) | |
| pp (pianissimo) | |
| ppp (pianissimo possibile) |
Połącz definicje połącz definicje z właściwymi pojęciami.
sposób wydobycia dźwięku., element muzyki, regulujący natężenie dźwięku, jego głośność., element muzyki odnoszący się do jej tempa, czyli szybkości.
| Agogika | |
| Artykulacja | |
| Dynamika |
Muzyka hiszpańska
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu utwór Izaaka Albeniza - Espana op. 165. nr 3 Malaquena. Utwór wykonany jest na fortepianie. Ma charakter muzyki hiszpańskiej. Jest emocjonalny, ma wyrazisty rytm, zmienne tempo.
W hiszpańskim rytmie - Bolero
Film przedstawia omówienie dwóch wybranych tańców hiszpańskich - bolero oraz habanerę. Ten pierwszy to taniec stylizowany na ludowy i sięga korzeniami XVIII wieku. Habanera to taniec stylizowany oraz modny w XX wieku taniec towarzyski, wywodzący się z Kuby, ale rozpowszechniony w Hiszpanii. Do jednych z najpopularniejszych Bolero zaliczamy Bolero Maurice Ravela. Jedną z najbardziej znanych habaner jest Habanera z opery Carmen Georgesa Bizeta.
Bolero jako taneczna forma muzyczna wykorzystywana przez kompozytorów.
BoleroBolero to nie tylko hiszpański taniec, ale również forma muzyczna powstała na bazie tańca. Hiszpańska muzyka ludowa inspirowała i inspiruje kompozytorów z całego świata, którzy tworzą arcydzieła wokalne i instrumentalne.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu Bolero Maurice’a Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: 2 flety, 2 oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, 2 saksofony, 2 fagoty, kontrafagot, 4 rogi, trąbka piccolo, 3 trąbki, 3 puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Osiągnięcie efektu dynamicznego w Bolerze kompozytor osiągnął poprzez stopniowe dodawanie kolejnych instrumentów. Stopniowe nakładanie się partii poszczególnych instrumentów powoduje naturalne wzmacnianie natężenia dźwięku.
Bolero to taniec pochodzenia:
- włoskiego
- kubańskiego
- hiszpańskiego
- argetyńskiego
Wysłuchaj utworów i rozwiąż zadanie.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu utwór „Puerta de Tierra”, autorstwa Izaaka Albeniza. Utwór wykonany jest na gitarze. Muzyka jest rytmiczna, dynamiczna.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu krótki fragment Bolera C-dur opus dziewiętnaste Fryderyka Chopina. Utwór jest wykonany na fortepianie. Muzyka jest szybka i dynamiczna.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu końcowy fragment Bolera Maurice'a Ravela. Na tle rytmu granego na werblu, gra forte cała orkiestra symfoniczna.
Spośród podanych poniżej tytułów utworów muzycznych wybierz te, które prezentowane były na zajęciach.
- Fryderyk Chopin - Bolero C-dur op. 19
- Manuel de Falla – Noce w ogrodach Hiszpanii cz. II
- Isaak Albeniz - Puerta de Tierra
- Enrique Granados, Taniec hiszpański op. 37 nr 5
- Maurice Ravel – Bolero
- Fryderyk Chopin - Sonata g-moll op. 65
Przeczytaj uważnie poniższe zdania. Zaznacz, które spośród nich są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Maurice Ravel to kompozytor pochodzenia francuskiego. | □ | □ |
| Do tańców hiszpańskich nie należy flamenco. | □ | □ |
| Kastaniety są instrumentem często wykorzystywanym w muzyce hiszpańskiej. | □ | □ |
| Bolero można tańczyć solo lub w parach. | □ | □ |
| Kompozytorzy i muzycy do określania dynamiki posługują się słownymi określeniami w języku francuskim. | □ | □ |
Wskaż jakie instrumenty słyszysz we wskazanym fragmencie Bolero.
- Werbel
- Klarnet
- Waltornia
- Marimba
- Fagot
- Bęben wielki
- Klawesyn
- Fortepian
- Flet poprzeczny
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Słownik pojęć
element muzyki odnoszący się do jej tempa, czyli szybkości.
określenie wykonawcze tempa w muzyce; prędko, ruchliwie, wesoło.
sposób wydobycia dźwięku.
hiszpański taniec ludowy oraz pochodząca od niego muzyczna forma taneczna. Bolero jako taniec pochodzi z Kastylii i Andaluzji z okresu XVIII w. i wykonywany jest w tempie umiarkowany , metrum 3/4, solo lub parami, przy wtórze instrumentów perkusyjnych, takich jak kastaniety lub tamburyn, a także gitary. Od XIX w. zaadaptowany do muzyki operowej i instrumentalnej.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; wzmacniając.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; osłabiając.
element muzyki, regulujący natężenie dźwięku, jego głośność.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; głośno.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; bardzo głośno.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; możliwie najgłośniej.
sposób wydobycia dźwięku; płynne przejście (dosłownie: ślizganie się) od jednego dźwięku do drugiego.
instrument perkusyjny składający się z połączonych ze sobą muszli drewnianych, które uderzane o siebie wydają klekoczące dźwięki.
sposób wydobycia dźwięku; wiążąc, łącząc.
określenie wykonawcze tempa w muzyce; wolno.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; na wpół głośno.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; na wpół cicho.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; bardzo cicho.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; możliwie najciszej.
oznaczenie siły brzmienia dźwięków; cicho.
sposób wydobycia dźwięku na instrumentach strunowych; szarpiąc.
określnie wykonawcze tempa w muzyce; bardzo szybko.
rytm charakterystyczny, powstający przez wydłużenie dźwięku na słabej (nieakcentowanej) części taktu, przez co zyskuje on akcent.
śpiew pozbawiony tekstu słownego, oparty na samogłoskach.
Źródła:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu utwór Izaaka Albeniza - Espana op. 165. nr 3 Malaquena. Utwór wykonany jest na fortepianie. Ma charakter muzyki hiszpańskiej. Jest emocjonalny, ma wyrazisty rytm, zmienne tempo.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu krótki fragment Bolera C-dur opus dziewiętnaste Fryderyka Chopina. Utwór jest wykonany na fortepianie. Muzyka jest szybka i dynamiczna.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu utwór „Puerta de Tierra”, autorstwa Izaaka Albeniza. Utwór wykonany jest na gitarze. Muzyka jest rytmiczna, dynamiczna.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu czwarta część szóstej Symfonii Pastoralnej Ludwiga van Beethovena. Utwór wykonuje orkiestra symfoniczna. Utwór rozpoczyna się delikatnie, cichą grą staccato smyczków, pojawia się tremolo, grane również na instrumentach smyczkowych, napięcie rośnie, kotły grają cresscendo, muzyka wybucha. Słychać nagłe akordy połączone z grą kotłów, które brzmią jak grzmoty, muzyka znów na chwilę cichnie. Po chwili pojawiają się dynamiczne pasaże coraz głośniejsze i głośniejsze, muzyka znów narasta, by wybuchnąć. W najgłośniejszych fragmentach słychać wyraźnie instrumenty dęte blaszane i kotły. Po czym znów następuje uciszenie, groźne pomruki burzy imitują wiolonczele i kontrabasy... muzyka jeszcze bardziej cichnie, na chwilę zamiera… utwór kończy się sielską, delikatną melodią.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu Bolero Maurice’a Ravela. Utwór rozpoczyna się rytmem bolera granym na werblu, to rytmiczne ostinato będzie towarzyszyło przez cały utwór. Później spokojną, kołyszącą melodię gra flet piccolo. Następnie temat przejmują kolejne coraz głośniejsze instrumenty: 2 flety, 2 oboje, rożek angielski, klarnet Es, dwa klarnety B, klarnet basowy, 2 saksofony, 2 fagoty, kontrafagot, 4 rogi, trąbka piccolo, 3 trąbki, 3 puzony. Na końcu gra tutti cała orkiestra. Dynamika podczas całego utworu narasta.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GqsFZef
Na nagraniu końcowy fragment Bolera Maurice'a Ravela. Na tle rytmu granego na werblu, gra forte cała orkiestra symfoniczna.
Bibliografia
Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 1995.