Temat: Cudzożywność, samożywność

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa V (nowa podstawa)

Cel lekcji

Uczniowie omawiają zagadnienie cudzożywności i samożywności oraz podają przykłady organizmów cudzożywnych i samożywnych.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, które organizmy nazywamy samożywnymi, a które cudzożywnymi;

• omówisz składniki zawarte w pokarmie i określisz pełnioną przez nie rolę;

• stworzysz model łańcucha pokarmowego składającego się z czterech ogniw.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Pogadanka, gra dydaktyczna, rozsypanka wyrazowa, praca z filmem, praca z tekstem, metoda warsztatowa.

Praca indywidualna oraz praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• rozsypanka wyrazowa;

• paski papieru z nazwami organizmów tworzących łańcuchy pokarmowe;

• kredki;

• klej.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat lekcji i kryteria sukcesu oraz przedstawia planowany przebieg zajęć.

2. Nauczyciel prezentuje dwa zdjęcia: rośliny oraz dziecka, które je hamburgera (z sałatą, cebulą i pomidorem). Oznajmia, że roślina jest organizmem samożywnym, a dziecko – organizmem cudzożywnym. Obie kategorie zapisuje na tablicy i zaprasza uczniów do gry. Wyjaśnia jej zasady: każda osoba może zdobyć 1 punkt za podanie właściwego przykładu organizmu należącego do jednej z dwóch kategorii, a kolejne 2 punkty – za zdefiniowanie grupy, do której wymieniony organizm należy. Uczniowie przystępują do gry i zapisują na tablicy swoje propozycje. Błędne lub powtarzające się przykłady nauczyciel usuwa, co jest równoznaczne z tym, że uczniowie, którzy je zgłaszają, nie otrzymują punktu. Po wyczerpaniu się pomysłów, uczniowie wskazują zwycięzcę gry, a nauczyciel prosi o wyjaśnienie różnicy między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi.

Realizacyjna

1. Uczniowie zapisują w zeszytach definicje samożywności i cudzożywności, posiłkując się w razie potrzeby abstraktem.

2. Nauczyciel poleca uczniom, żeby przeczytali fragment pt. „Odżywianie się” oraz przeanalizowali tabelę przedstawiającą znaczenie wybranych związków organicznych dla procesów życiowych. Prosi uczniów, żeby wyjaśnili, po co organizmy się odżywiają, a następnie pomaga podopiecznym w sformułowaniu notatki.

3. Uczniowie kończą interaktywne ćwiczenie.

4. Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każda otrzymuje do ułożenia rozsypankę wyrazową, przygotowaną przez nauczyciela na podstawie abstraktu. (Załącznik 1.) Po wykonaniu zadania nauczyciel prezentuje na tablicy interaktywnej poprawnie uporządkowane wyrazy.

5. Nauczyciel wyświetla film. Prosi uczniów, żeby skomentowali jego treść i nadali mu tytuł.

6. Uczniowie otrzymują po cztery paski papieru z nazwami organizmów tworzących łańcuchy pokarmowe. Nauczyciel prosi podopiecznych, żeby pokolorowali na zielono pasek z nazwą organizmu samożywnego, a następnie wszystkie paski ułożyli w porządku odzwierciedlającym zachodzące między nimi relacje pokarmowe, odpowiadając na pytanie: „kto kogo zjada?”. Uczniowie sklejają paski ze sobą, tworząc z nich łańcuch.

Podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje wybranym uczniom następujące pytania:

• Jesteś organizmem samożywnym czy cudzożywnym?

• Jakich składników dostarcza nam pokarm?

• Jak nasz organizm wykorzystuje składniki pokarmowe ?

2. Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie zdania: „Na dzisiejszej lekcji dowiedziałem się, że...”.

Zadanie domowe dla zainteresowanych

Uczniowie wykonują modele łańcuchów pokarmowych, złożonych z czterech wybranych organizmów.

Załącznik 1.

Słownictwo

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Heterotrophy, autotrophy

Food of heterotrophs consists of organic compounds produced by other organisms. Animals, fungi, most of the bacteria and some protists are heterotrophs. Herbivore animals eat entire plants or fragments of plants. Carnivores include predators, which hunt other organisms and scavengers – species which do not hunt, but feed on the dead bodies of animals, e.g. remains left by predators. Omnivores are animals eating both plants and animals. Parasites absorb food from the bodies of representatives of other species, called hosts. Some parasites live on the bodies of their hosts, whereas others live inside them. It is in the interests of parasites that the host should live as long as possible, providing them with access to nutrients. Plants can also be parasites.

Saprobes feed on dead organic matter, mainly organic remains in forest floor, soil or river mud.

Food absorbed by the organism must nourish every cell of its body. That is why large portions of food are first crushed, then decomposed into simple compounds, as that is the only form in which they can be absorbed into the cells. The process of decomposition of larger portions of food is called digestion and happens in participation of digestive enzymes. These special proteins speed up the decomposition of complex compounds into simpler compounds.

Internal digestion takes place inside the body in the digestive system, like in the case of rabbits. External digestion takes place outside the organism, as in the case of champignon.

Autotrophs are green plants and other organisms that have a green pigment that is able to absorb light (e.g. algae and Cyanobacteria). Autotrophs produce necessary organic compounds on their own, during photosynthesis – they absorb water and carbon dioxide from the environment, and, in the presence of the light, they transform it into glucose. For autotrophs, glucose is a source of energy (food). In plants, glucose is produced mainly in leaves and must be transported into all the cells which it nourishes.

• Feeding is based on providing organisms with matter needed to build cells and energy necessary to perform life functions.

• Because of the way how an organism feeds, we divide them into autotrophs and heterotrophs.

• Autotrophs synthesize organic compounds on their own, whereas heterotrophs use organic compounds produced by autotrophs or other heterotrophs.

• In order to move you need energy from the food.