Ważne daty
1849 – początek modernizmu w muzyce
1912‑1992 – lata życia Johna Cage`a
1946‑1948 – Sonaty i Interludia Johna Cage`a, w których pierwszy raz użyto fortepianu preparowanego
1952 – premiera 4’33” Johna Cage`a
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, serializm, punktualizm, neoklasycyzm, nawiązania do jazzu, folkloryzm, witalizm, aleatoryzm, sonoryzm, muzyka elektroakustyczna, improwizowana, multimedialna, performance;
2) wymienia środki wykonawcze muzyki XX i XXI wieku i opisuje: fortepian preparowany, fale Martenota, organy Hammonda, syntezator (Mooga), zastosowanie taśmy magnetofonowej, instrumenty elektroakustyczne i elektroniczne;
3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Claude Debussy, Maurice Ravel, Aleksander Skriabin, Arnold Schönberg, Siergiej Prokofiew, Igor Strawiński, Béla Bartók, Siergiej Rachmaninow, Dymitr Szostakowicz, Manuel de Falla, George Gershwin, John Cage, Olivier Messiaen, Pierre Boulez, Karheinz Stockhausen, Steve Reich, Gerard Grisey, Kaija Saariaho, Thomas Adès i in..
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
2. nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji, uzasadniając swoją wypowiedź;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;
4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:
a) elementy muzyki,
b) podstawowe techniki kompozytorskie,
c) cechy stylów muzycznych,
d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój,
e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;
2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej, np. dyrygent, leader zespołu, koncertmistrz, reżyser spektaklu muzyczno‑teatralnego, kompozytor, wykonawca, wirtuoz, primadonna, primabalerina, performer, klezmer, muzykant, pieśniarz;
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
określać cechy twórczości Johna Cage’a;
wymieniać elementy eksperymentalne stosowane przez kompozytora;
definiować pojęcie performance’u jako działania artystycznego;
identyfikować utwory artysty i wskazywać ich cechy.
Zerwanie z tradycją i droga do nowoczesności
Muzyką współczesną potocznie określamy dzieła powstałe na końcu XIX w. oraz XX i XXI wieku, lecz w przypadku XX‑wiecznych kompozycji właściwym jest używanie terminu awangarda, bądź muzyka modernistyczna, a nawet eksperymentalna, która całkowicie odbiega od kanonu poprzednich epok. Odejście to pozwoliło nadać dziełom indywidualnego charakteru, do którego wykreowania potrzebne były nowe środki kompozytorskie i wykonawcze. Moderniści wzorowali się na futuryzmiefuturyzmie i życiu codziennym, odbiegając od romantycznej fascynacji kulturą ludową i naturą. Takie postrzeganie muzyki nie spotkało się z aplauzem publiczności, która nie rozumiała zmian towarzyszących muzyce awangardowej. Kompozytorzy natomiast uważali, że sztuka nie powinna być skierowana do mas, co wyraża się w słowach Arnolda Schönberga, Jeśli sztuka, to nie dla wszystkich, jeśli zaś dla wszystkich - to nie jest to sztuka. (D. Gwizdalanka, Przemiany kultury muzycznej XX wieku. Kraków 2011, s. 36.)
Wysłuchaj Drei Klavierstücke Op. 11 Arnolda Schönberga i Etiudę Op. 10 Nr 12 Fryderyka Chopina i na ich podstawie odpowiedz, czy modernizm był rewolucją w muzyce. Swoją odpowiedź uzasadnij.
John Cage – kompozytor ciszy
John Cage (ur. 5 września 1912 w Los Angeles, zm. 12 sierpnia 1992 w Nowym Jorku) był amerykańskim przedstawicielem muzyki awangardowej. Skończył studia na kalifornijskim Pomona College, gdzie rozwijał grę na fortepianie i sztukę kompozytorską. Inspiracji szukał podczas swoich licznych podróży po krajach azjatyckich i polinezyjskich. Interesował się malarstwem, pisarstwem i filozofią, a w szczególności buddyzmem. W swoich dziełach wykorzystywał elementy jazzujazzu, muzyki poważnej, elektronicznejelektronicznej, rockarocka. Głosił pogląd, że prawdziwą, stałą częścią muzyki jest czas, a inne jej czynniki są zmienne. Kompozytor szczególną rolę przypisywał ciszy, nieistniejącej według niego w naturze. Było to natchnieniem do napisania 4’33”, którego partytura składała się wyłącznie z pauzpauz. Utwór można uznać za performanceperformance – muzycy byli poinstruowani, by pozostać w ciszy na 4 minuty i 33 sekundy, a publiczność była zaangażowana w działanie.
Na podstawie 4’33” Johna Cage`a napisz, jaką rolę pełni cisza w muzyce.
Eksperymenty Cage`a
John Cage był kompozytorem, który eksperymentował nie tylko z samą formą muzyki, lecz także ze środkami wykonawczymi, które jej towarzyszą. Do jego największych osiągnięć należy spreparowanie fortepianu, które polega na wkładaniu między jego struny śrub, szmatek, kawałków gumy i filcu, a nawet pominięcie mechanizmu klawiszowego i wprawianie strun w drgania za pomocą pałki, palców, paznokci. Dzięki takim rozwiązaniom fortepian mógł całkowicie zmieniać swoją barwę, a nawet naśladować instrument perkusyjny. Dało to początek technice preparacjipreparacji, która później przełożyła się na inne instrumenty np. gitarę, harfę, tubę. Innym przykładem eksperymentów Cage`a jest wykorzystanie w swoich kompozycjach sztućców kuchennych, kanistrów samochodowych, a nawet szumu odbiorników radiowych nastawionych na przypadkową częstotliwość. Kompozytor uważał, że wszystko jest dźwiękiem, wszystko może tworzyć muzykę.
Napisz, jaką rolę pełniły eksperymenty Johna Cage`a i jak wpłynęły na muzykę awangardową.
Zadania
Rozwiąż krzyżówkę.
- Według Cage`a, jedyna stała część muzyki.
- Nurt w muzyce, który całkowicie zrywał z dorobkiem poprzednich epok.
- Instrument strunowy szarpany, który może być poddany technice preparacji.
- Region, który był celem podróży Cage`a.
1 | |||||||||||
2 | |||||||||||
3 | |||||||||||
4 |
Do terminów dobierz właściwe definicje.
Termin używany od końca lat 60. XX w. na określenie efemerycznych działań artystycznych, przybierających formę wystąpień artysty (artystów) przed publicznością., Przerwa między dźwiękami, mająca określoną wartość rytmiczną., Zabieg stosowany niekiedy w muzyce współczesnej w celu uzyskania nowych jakości brzmieniowych z tradycyjnych instrumentów muzycznych — przez wprowadzanie do nich obcych przedmiotów., Awangardowy kierunek literacko-artystyczny o skrajnej orientacji antytradycjonalistycznej, występujący z hasłami tworzenia nowych form sztuki i nowego stylu życia, zgodnego z rytmem przemian XX-wiecznej cywilizacji.
Preparacja | |
Fururyzm | |
Pauza | |
Performance |
Wyjaśnij, jakie znaczenie ma dla stylu Cage’a synteza muzyki i performance’u.
Słownik pojęć
(łac. futurus – przyszły), awangardowy kierunek literacko‑artystyczny o skrajnej orientacji antytradycjonalistycznej, występujący z hasłami tworzenia nowych form sztuki i nowego stylu życia, zgodnego z rytmem przemian XX‑wiecznej cywilizacji.
jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyczne euro‑amerykańskie z afrykańskimi.
muzyka, której materiałem są dźwięki wytwarzane i przekształcane przez urządzenia elektroniczne i utrwalane na taśmie magnetycznej.
przerwa między dźwiękami, mająca określoną wartość rytmiczną, tzn. określony czas trwania; także znak graficzny na pięciolinii, oznaczający taką przerwę między dźwiękami.
termin używany od końca lat 60. XX w. na określenie efemerycznych działań artystycznych, przybierających formę wystąpień artysty (artystów) przed publicznością, która, w odróżnieniu od happeningu, jest bezpośrednim, lecz biernym obserwatorem, a nie uczestnikiem akcji.
zabieg stosowany niekiedy w muzyce współczesnej w celu uzyskania nowych jakości brzmieniowych z tradycyjnych instrumentów muzycznych — przez wprowadzanie do nich obcych przedmiotów.
gatunek muzyki rozrywkowej powstały w połowie XX wieku w Stanach Zjednoczonych i ogólna nazwa szeregu stylów muzycznych, wywodzących się z rock and rolla oraz rhythm and bluesa i bluesa. Sama nazwa „rock” jest skrótem od „rock and roll”, choć można uznawać owe dwa pojęcia za odmienne od siebie gatunki muzyczne.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
https://encyklopedia.pwn.pl/
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Chomioski J., Wilkowska‑Chomioska K., Historia muzyki, cz. 1, PWM 1989
Jerzy Kutnik, John Cage. Przypadek paradoksalny. Wydawnictwo Folium, Lublin 1993; Wydawnictwo Akademickie WSSP, Lublin 2012
Jerzy Kutnik, Gra słów. Muzyka poezji Johna Cage’a. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 1997