E-materiały do kształcenia zawodowego

Anatomia konia

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – jeździec 516408

ROL.01. Jeździectwo i trening koni – technik hodowca koni 314203

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
człon palcowy
człon palcowy

część dystalna kończyny kręgowców; u kopytnych wyróżniamy trzy człony palcowe: kość pęcinowąkość pęcinowakość pęcinową (I człon palcowy), kość koronowąkość koronowakość koronową (II człon palcowy), kość kopytowąkość kopytowakość kopytową (III człon palcowy)

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

guz wyrostka łokciowego
guz wyrostka łokciowego

kostna wyniosłość kości łokciowej; jej umiejscowienie pomaga sprawdzić, czy popręg leży odpowiednio

R1VRIqKSlvQrR
Staw łokciowy. Punktem 1 jest oznaczony wyrostek łokciowy.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kłykieć kości ramiennej
kłykieć kości ramiennej

(łac. condylus humeri) koniec dalszy kości ramiennej; po jego obu stronach znajdują się nadkłykcie stanowiące przyczepy dla więzadeł i mięśni; na kłykciu znajdują się powierzchnie stawowe łączące się z kośćmi przedramienia

RRhUT3AXIeei9
Staw łokciowy. Punktem 2 oznaczony jest nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej.
Źródło: Contentplus.pl sp z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kościec (szkielet)
kościec (szkielet)

kościec (szkielet) konia składa się z 205‑206 kości; istnieją różnice osobnicze, np. często konie czystej krwi arabskiej mają 17 (zamiast 18) par żeber. Aż 10% z kości, które są ze sobą zrośnięte, stanowi czaszkę; pozostała część połączona stawowo tworzy kręgosłup, żebra z mostkiem oraz kończyny. Połączenie z mięśniamimięsieńmięśniami następuje poprzez ścięgnaścięgnaścięgna, a więzadła stabilizują stawstawstaw.

RL8opt1QHoU58
Szkielet konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kości śródręcza
kości śródręcza

(łac. ossa metacarpalia, ossa metacarpi) odcinek kończyny piersiowej między nadgarstkiemnadgarsteknadgarstkiem a palcami. Liczba kości śródręcza jest z reguły zgodna z liczbą palców; w przypadku kopytnych kość śródręcza stanowią: jedna kość śródręcza (III) i dwie kości rysikowe (II i IV).

R1ZSLbY6gDS7o
Kości śródręcza
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kość kopytowa
kość kopytowa

(łac. phalanx proximalis) III człon palcowyczłon palcowyczłon palcowy; położona jest poziomo; od jej kształtu zależy wygląd puszki kopytowej. Ma wyrostek wyprostny, który zapobiega ześlizgiwaniu się wyżej położonej kości koronowejkość koronowakości koronowej; jest otoczona unaczynionym i złożonym z wielu warstw tworzywem kopytowym.

R1cNV9ORxGCzR
Kość kopytowa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kość koronowa
kość koronowa

(łac. phalanx media) II człon palcowyczłon palcowyczłon palcowy; część stawustawstawu kopytowego; leży poniżej stawu pęcinowego

RYg9Q6UVqq0L6
Kość koronowa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kość pęcinowa
kość pęcinowa

(łac. phalanx distalis) I człon palcowyczłon palcowyczłon palcowy; znajduje się pomiędzy kością śródręczakości śródręczakością śródręcza (w kończynie piersiowej) lub śródstopia (w kończynie miednicznej) a kością koronowąkość koronowakością koronową, z którą tworzy stawstawstaw koronowy. Umożliwia koniowi poruszanie się poprzez amortyzowanie jego ciężaru i wstrząsów podczas ruchu; jej długość i nachylenie wpływa na chód konia.

R1Cf2RexjZs5Q
Kość pęcinowa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kość promieniowa
kość promieniowa

(łac. radius) długa kość, jedna z dwóch kości przedramienia. U konia przyśrodkowa część kości promieniowej nie jest pokryta mięśniamimięsieńmięśniami

R1cePM3okKRiF
Kość promieniowa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

kość ramienna
kość ramienna

(łac. humerus) wydłużona kość kończyny górnej należąca do kości długich; wyróżnia się w niej koniec bliższy, trzon i koniec dalszy. Kość ramienna konia ma guzek pośredni na bruździe międzyguzkowej.

R1VztCxw2SBrR
Kość ramienna
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

łopatka
łopatka

(łac. scapula) płaska, w przybliżeniu trójkątna kość; ma powierzchnię przednią (żebrową) i tylną (grzbietową); stanowi miejsce przyczepu mięśnimięsieńmięśni, np. czworobocznego. U konia jest jedyną kością obręczy kończyny górnej.

R16ehqe2Yn6Iw
Łopatka
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

mięsień
mięsień

jest zbudowany z wielu tysięcy wiązek włókien, które biegną równolegle do siebie i zespolone są cienką warstwą powięzipowięźpowięzi. Każde włókno składa się tysięcy mniejszych włókienek zwanych miofibrylamimiofibrylemiofibrylami.

RXJm44dl4kwm7
Mięśnie konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Mięśnie koniaD12IqkIR6Mięśnie konia

miofibryle
miofibryle

włókienka kurczliwe w komórkach i włóknach mięśniowychmięsieńmięśniowych; zbudowane z aktyny i miozyny, są podstawowym elementem miocytów, tworzących tkankę mięśniową

Rnbzv02n00vcC
Miofibryle
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Mięśnie koniaD12IqkIR6Mięśnie konia

nadgarstek
nadgarstek

(łac. carpus) część kończyny przedniej położona między śródręczemkości śródręczaśródręczem a przedramieniem; u konia występuje siedem kości nadgarstka

R15jsJziNKHqF
Nadgarstek
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

ostroga
ostroga

zrogowaciała, ukryta pod sierścią narośl z tyłu stawustawstawu pęcinowego, pozostałość po palczastych przodkach kopytnych

RihTTyWPanGSf
Ostroga
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

pęcina
pęcina

dystalna (końcowa) część kończyny konia, która razem ze znajdującym się nad nią stawemstawstawem pęcinowym łączy kopyto końskie z dalszą częścią nogi. Pęcina umożliwia poruszanie się poprzez amortyzowanie ciężaru konia i wstrząsów podczas ruchu.

R10ghygCxVJHU
Pęciny
Źródło: Rotatebot, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

potylica
potylica

znajduje się tuż za uszami, to obszar łączący głowę z szyją konia

Rce6zd0bfoOvM
Potylica
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

powięź
powięź

błona zbudowana z tkanki włóknistej zbitej, której zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśnimięsieńmięśni, grup mięśniowych i narządów. Zapewnia ona także elastyczność pracy mięśni oraz ścięgienścięgnaścięgien. Powięzi utrzymują w jedności całe ciało, tworząc sieć otulającą i napinającą poszczególne jego elementy. Powięzi to także wszystkie włókna kolagenowe tkanki łącznej, szczególnie torebki stawowe i torebki organów, rozcięgna (podeszwowe), przegrody grup mięśniowych, więzadła oraz ścięgna. Powięź bierze głównie udział w absorpcji wstrząsów.

R1YluVWWLn7EU
Mięśnie i powięzi konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

rzepka
rzepka

(łac. patella) część kończyny; wszczepiona jest w ścięgnaścięgnaścięgna mięśniamięsieńmięśnia czworogłowego uda. U konia krótka i bryłowata, jej wierzchołek jest tępo zakończony, a podstawa zbliżona kształtem do trójkąta; po przyśrodkowej stronie nasady rzepki znajduje się wyrostek chrząstkowy, uzupełniający chrząstkę włóknistą przyrzepkową.

R13cm7tVPywop
Lewy staw kolanowy; zarys rzepki pokazany jest linią przerywaną i numerem 14
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

staw
staw

ruchome połączenie między składnikami szkieletukościec (szkielet)szkieletu. U kręgowców stawy określane są, ze względu na specyficzną budowę, jako połączenia maziowe. Powierzchnie stawowe kości pokryte są bardzo odporną na ścieranie chrząstką szklistą.

R1dk9R7ZWjggG
Budowa stawu konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

staw ramienny
staw ramienny

(łac. articulatio humeri) stawstawstaw kulisty wolny łączący kończynę górną z obręczą barkową

ROIlyflAzOKrw
Staw ramienny
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

strzałka kopytowa
strzałka kopytowa

element spodniej części kopyta koniowatych (tzw. podeszwy) o kształcie szerokiej strzały. Strzałka wykształca się ze zrogowaciałej opuszki palcowej i wraz z blaszkami: grzbietową i podeszwową buduje rogową puszkę kopytową. Górna powierzchnia strzałki łączy się z miazgą strzałkową, która jest jej ośrodkiem twórczym; dolna powierzchnia strzałki zaopatrzona jest w rowek strzałkowy o owalnej formie, otoczony parą symetrycznie biegnących rowków przystrzałkowych, które z przodu łączą się w wierzchołek strzałkowy. Część nasadowa strzałki, czyli jej podstawa, przechodzi ku tyłowi w piętkę.

R4zKMvfm5Xq9m
Model kopyta
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

szczotki pęcinowe
szczotki pęcinowe

bardziej lub mniej obfite włosy porastające okolice stawówstawstawów pęcinowych. Najbujniejsze owłosienie szczotek pęcinowych posiadają konie zimnokrwiste, a także konie fryzyjskie, tinkery, irish coby i niektóre kuce.

RThVU5OARTgiv
Kopyto konia
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

ścięgna
ścięgna

włókniste pasma tkanki łącznej łączące mięśniemięsieńmięśnie z kośćmi, które występują w całym ciele. Ścięgno zaczyna się w miejscu, gdzie brzusiec mięśnia przechodzi w pasmo gęstych, podłużnych oraz równoległych wiązek kolagenu o dużej rozciągliwości, które są zdolne wytrzymać znaczne obciążenia. Kolagen produkowany jest przez komórki zwane fibroblastami, znajdujące się pomiędzy włóknami kolagenowymi. Włókna ścięgien mają zygzakowatą strukturę, co pozwala na ich rozciąganie i zwiększenie długości nawet o około 4% i powrót do pozycji wyjściowej. Ścięgna mają stosunkowo słabe ukrwienie, co jest powodem ich słabszych zdolności regeneracyjnych.

R1DJxczC8aTTd
Mięśnie i ścięgna konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

tętnica
tętnica

naczynie krwionośne o nieprzepuszczalnej ścianie, które prowadzi krew z serca do narządów ciała. Układ naczyń tętniczych jest połączony z układem naczyń żylnych poprzez sieć naczyń włosowatych. Ściany tętnic zbudowane są z grubej i elastycznej tkanki, która złożona jest z mięśnimięsieńmięśni gładkich zdolnych wytrzymać wysokie ciśnienie krwi pompowanej dzięki pracy komór serca.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

trzeszczka kopytowa
trzeszczka kopytowa

kość o nieregularnym kształcie występująca w końskiej kończynie i  nazywana także kością łódkowatą (od jej łac. nazwy os naviculare); znajduje się od strony podłoża, pod ścięgnemścięgnaścięgnem zginaczazginaczzginacza głębokiego palców (wspólnie z kaletką kość ta stanowi podłoże dla ślizgającego się po nich wspomnianego ścięgna). Na bliższej powierzchni trzeszczki umiejscowiony jest przyczep jej więzadła pobocznego, a na dalszej – więzadła nieparzystego.

RreTPCF2EDs75
Przekrój kopyta
Źródło: Dr. Christoph von Horst, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

układ ustaleniowy
układ ustaleniowy

charakterystyczna dla koniowatych struktura anatomiczna – system mięśnimięsieńmięśni, więzadeł i ścięgienścięgnaścięgien, które blokują główne stawy kończyn piersiowych i miednicznych, pozwalając na zmniejszenie zużycia energii przez zwierzę podczas odpoczynku oraz dłuższego ruchu. Umożliwia on koniowi ustalenie stawów kończyn oraz unoszenie ciężaru ciała bez wysiłku mięśniowego (praca mięśni zastępowana jest pracą ścięgien, więzadeł i powięzipowięźpowięzi). Dzięki układowi ustaleniowemu konie mogą spać w pozycji stojącej.

Ruch jako efekt współdziałania struktur wchodzących w skład aparatu ruchowego koniaD1BEjPqYHRuch jako efekt współdziałania struktur wchodzących w skład aparatu ruchowego konia

wyrostek dłoniowy
wyrostek dłoniowy

znajduje się w kości kopytowejkość kopytowakości kopytowej; jej przedłużenie stanowią przyczepione do niej chrząstki kopytowe w tylnej części kopyta

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

zębina, dentyna
zębina, dentyna

tkanka leżąca pod szkliwem w obrębie korony zęba i pod cementem w obrębie szyjki i korzenia zęba. Zębina jest wytworem odontoblastów, które należą do miazgi zęba i tworzą na jej obwodzie zbitą jednokomórkową warstwę.

RGv2Xy2iAxlky
Szkliwo (góra) i zębina (dół)
Źródło: Reytan, licencja: CC BY-SA 3.0.
zginacz
zginacz

mięsieńmięsieńmięsień, który zbliża dwie kości do siebie, powodując zgięcie części ciała (np. kręgosłupa) lub stawu w kończynie

Ruch jako efekt współdziałania struktur wchodzących w skład aparatu ruchowego koniaD1BEjPqYHRuch jako efekt współdziałania struktur wchodzących w skład aparatu ruchowego konia

żyła
żyła

naczynie krwionośne, które prowadzi krew odtlenowaną do serca. Tylko w żyłach płucnych i pępowinowych jest ona utlenowana. Naczynia żylne mają cienką warstwę mięśniówki gładkiej, ściany są wiotkie, przez co ich przekrój jest owalny. Żyły mogą mieć zastawki zapobiegające cofaniu się krwi.

RAHw3vMh0dWjE
Układ krwionośny konia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu koniaDaCWFkcY9Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia

człon palcowy
kościec (szkielet)
kości śródręcza
kość kopytowa
kość koronowa
kość pęcinowa
mięsień
miofibryle
nadgarstek
powięź
staw
ścięgna
zginacz