RT1Co4WAvs5ay1

Muzyka rockowa - skąd wziął się ten cały rock'n'roll?

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

Lata pięćdziesiąte XX wieku – rozkwit popularności rock and rolla w Stanach Zjednoczonych

1951 – początek użycia terminu rock and roll jako nazwy gatunku muzycznego przez Alana Freeda

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000014
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RzuyvpH6rVD341
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000017

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne;

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000022
Nauczysz się

przedstawiać kształtowanie się rock and rolla jako nurtu w muzyce;

określać najważniejsze cechy stylu oraz instrumentarium;

przedstawiać najważniejszych wykonawców.

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000025

Wprowadzenie

Rock and roll jest jednym z najważniejszych nurtów w muzyce popularnej XX wieku. Jego największy rozwój przypadł na lata pięćdziesiąte. Początkowo był rozpowszechniony w Stanach Zjednoczonych, z czasem stał się znany na całym świecie.

Sam termin rock and roll początkowo był używany przez marynarzy i odnosił się do kołysania statku na falach. Na początku dwudziestego wieku zyskał on inne znaczenie - był używany w pieśniach religijnych Afroamerykanów (spirituals) jako określenie na kołysanie się w ramionach Boga lub innej znaczącej postaci (np. Mojżesza). Z czasem zaczął być to termin bardziej powszechny w użyciu, a także posiadający różne znaczenia, zależące od kontekstu lub zawodu danej osoby. W latach dwudziestych określano tak rodzaj tańca na imprezach tanecznych i salach balowych. Ostatecznie rock and roll jako nazwa na gatunek muzyczny zaczęła być stosowana w 1951 roku. Prezenter radiowy z Ohio, Alan Freed, zaczął używać tego słowa jako określenia muzyki używanej w swoich audycjach.

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000030

Korzenie rock and rolla

R1SElDRe1WUhd1
Elvis Presley, wikimedia.org, domena publiczna

Rock and roll jako osobny nurt w muzyce powstał poprzez połączenie wielu gatunków i stylistyk muzycznych, popularnych w Stanach Zjednoczonych w latach trzydziestych oraz czterdziestych dwudziestego wieku. Połączenie rhythm and bluesaRhythm and bluesrhythm and bluesa, który był tworzony przez twórców Afroamerykańskich z country białych Amerykanów jest uznawane za najważniejszy czynnik pozwalający na wykształcenie się nowego gatunku. Istotny był też wpływ jazzu, bluesa, gospel, swingu oraz spirituals, a także folku. Sam rock and roll jest często określany jako muzyka przełamująca bariery rasowe. W pierwszej połowie dwudziestego wieku czarni i biali mieszkańcy Stanów Zjednoczonych najczęściej czerpali z odrębnych wzorców kulturowych, tworząc odrębne style muzyczne. Jazz, swing oraz rhythm and blues były jednymi z pierwszych nurtów, które umożliwiały zaangażowanie muzyków ze względu na ich umiejętności, a nie kolor skóry. Nie było to jednak zjawisko powszechne. Z czasem poszczególne cechy oraz najważniejsze elementy gatunków zaczęły się mocno przenikać, a muzycy i zespoły zapożyczać pewne rozwiązania od innych grup.

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000047

Rozwój przemysłu muzycznego i gitara elektryczna

Innym zjawiskiem, które pozwoliło na popularyzację rock and rolla, był rozwój przemysłu muzycznego. Nie byłby on możliwy bez pojawienia i rozpowszechnienia się wielu rozwiązań technicznych, takich jak płyty gramofonowe czy szafy grające. Także pojawienie się licznych rozgłośni radiowych dodatkowo wpłynęło na popularność rodzącego się nowego gatunku. Pierwsza połowa XX wieku to czas wyjątkowych zmian, które zmieniły proces zdobywania fanów oraz uznania przez zespoły muzyczne i wykonawców. Wcześniej kluczowe były koncerty, teraz najważniejsze stały się nagrania oraz płyty, promowane przez prezenterów radiowych. Stale poprawiające swoją jakość mikrofony oraz pojawienie się gitary elektrycznej zmieniły też oblicze grup muzycznych. Początkowo gitary elektryczne powstawały na zasadzie zamontowania przetwornika na standardowym instrumencie z pudłem rezonansowym. Chociaż było to rewolucyjne rozwiązanie, to miało sporo niedoskonałości i generowało sporą ilość zakłóceń oraz sprzężeń. Nową jakość wprowadziła firma Fender, prezentując model Telecaster z korpusem z litego drewna, który był pozbawiony tych wad. Gitara oferowała także bardzo charakterystyczne brzmienie, mające spory wpływ na utwory i grupy rock and rollowe.

R15G65PJ2foUQ
Ilustracja interaktywna przedstawia Fender Telecaster - gitarę elektryczną produkowaną od 1951 r. przez firmę Fender. Gitara jest jasnobrązowa z jednym czarnym elementem. Wyposażona jest w dwa przetworniki single-coil, przykręcany gryf do korpusu czterema śrubami oraz stały mostek to obecnie klasyka rocka i country. Jest produkowana do dzisiaj i używa lub używało ją wielu znanych gitarzystów. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: utwór grany na Fender Telecaster. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Fender Telecaster, online-skills, CC BY 3.0
R1HimrBD8VzCq
Ilustracja interaktywna przedstawia Fender Stratocaster - gitarę elektryczną produkowaną od 1954 przez firmę Fender, do dziś cenionego potentata w ich produkcji. Gitara ta ma charakterystyczny układ 3 jednocewkowych przetworników. Przetwornik przy mostku jest ułożony ukośnie, a nie w poprzek strun, jak dwa pozostałe. Istnieją także wersje 12–strunowe. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje i utwór: "(…) Można powiedzieć, że Fender Stratocaster jest niezaprzeczalnie najpopularniejszą i najlepiej rozpoznawalną gitarą jaką kiedykolwiek zrobiono. Od momentu jego wprowadzenia 15 maja 1954, budowa Strata nie uległa zmianie i była inspiracją dla niezliczonych projektów, zarówno firmy Fender, jak i innych producentów. (...) Stratocaster otrzymał specjalnie wycięte i wyprofilowane body, zaprojektowane z myślą o poprawieniu balansu oraz komfortu gry, również poprzez łatwiejszy dostęp do wysokich pozycji na gryfie". Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem. Gitara jest jasnobrązowa, pudło gitary posiada białe elementy.
Fender Stratocaster, online-skills, CC BY 3.0
RWbBCH49BZ9X1
Ilustracja interaktywna przedstawia Gibson Les Paul – gitarę elektryczną, jej projektantem jest Ted McCarty, a nazwę wzięła od gitarzysty jazzowego Lesa Paula. Gibson Les Paul wyposażony jest w stały mostek Tune-o-Matic oraz Stopbar. Charakterystyczne brzmienie zawdzięcza elektronice oraz drewnu użytemu do produkcji. Zazwyczaj korpus oraz gryf zbudowane są z mahoniu, top z klonu, a podstrunnica z palisandru. Cechą charakterystyczną konstrukcji jest wklejany gryf (tzw. set-in), skala 24-3/4", 22 progi oraz szyjka montowana pod kątem w stosunku do korpusu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje i utwór: W odpowiedzi na wielką rewolucję na rynku, którą zapoczątkowały gitary Fendera, Ted McCarthy - ówczesny prezes firmy Gibson - zaprosił Les Paula do współpracy w celu stworzenia pierwszej gitary solid body spod znaku Gibsona. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem. Pudło gitary jest jasnobrązowe.
Gibson Les Paul, online-skills, CC BY 3.0
RMONkPt1uaadL
Ilustracja interaktywna przedstawia Gibson Flying V – gitarę elektryczną produkowaną przez firmę Gibson Guitar Corporation, o charakterystycznym kształcie litery V. Gitara ma ciemniejsze brzmienie oraz większy sygnał wyjściowy niż konstrukcje oparte na przetwornikach jednocewkowych, głównie dzięki dwóm humbuckerom. Posiada mostek Tune-o-matic oraz strunociąg Stopbar. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje i utwór: Gitara o charakterystycznym kształcie przypominającym literę V. Zadebiutowała na rynku w 1958 roku, jednak nie cieszyła się dużym zainteresowaniem, co było powodem do zaprzestania produkcji. Dopiero w latach 60. Zaczęto produkować ją ponownie, a swoje zastosowanie znalazła głównie w cięższych odmianach rocka i metalu. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem. Na fotografii widać trzy gitary. Pierwsza pudło ma w kolorze białym, druga żółtym, trzecia brązowym.
Gibson Flying V, online-skills, CC BY 3.0
RHAfJXJgXrGNw
Ilustracja interaktywna przedstawia Gibson SG – model gitary elektrycznej, wprowadzony na początku 1961 przez firmę Gibson. Korpus zbudowany jest z mahoniu lub klonu tak samo jak gryf, a podstrunnica wykonana z palisandru lub hebanu. W zależności od modelu posiada 1, 2 lub 3 humbuckery. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje i utwór. Gitara została wprowadzona na rynek w 1961 roku, miała zastąpić popularnego Les Paula. Charakteryzuje się specyficznym kształtem budowy korpusu, który w górnej części przypomina rogi. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem. Na fotografii widać opartą o głośnik bordową gitarę. Obok leżą kable - po prawej i po lewej stronie. W tle jest ściana ozdobiona prostokatnymi malowidłami.
Gibson SG, online-skills, CC BY 3.0
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000067

Najważniejsi wykonawcy (lata pięćdziesiąte)

R18faVhWpFkkQ1
Chuck Berry, people.com, CC BY 3.0

Jednymi z prekursorów rock and rolla w latach pięćdziesiątych byli:

- Elvis Presley,

- Bo Diddley,

- Buddy Holly,

- Chuck Berry,

- Little Richard,

RwkeiUkjxmsHt1
Little Richard, cinemasojourns.com, CC BY 3.0

- Ritchie Valens,

- Eddie Cochran,

- Jerry Lee Lewis.

Są to wykonawcy zarówno o białym, jak i czarnym kolorze skóry. Wśród nich należy wyróżnić przede wszystkim Elvisa Presleya, który jest znany jako Król Rock and Rolla.

R1e9AENZ6XvXA
Utwór nuzyczny Jailhouse Rock. Wykonawca: Elvis Presley. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000104

Instrumentarium i cechy stylu

Początkowo głównym instrumentem harmonicznym rock and rolla był fortepian; często korzystano także z saksofonu jako dodatku do brzmienia zespołu. Działalność takich wykonawców, jak Chuck Berry czy Bo Diddley zmieniła sytuację - podstawą brzmienia stała się gitara elektryczna. Duży wpływ na rozwój popularności gitary elektrycznej miało też pojawienie się nowoczesnych instrumentów - Fendera TelecasteraFender TelecasterFendera Telecastera oraz Gibsona Les Paula. Zrewolucjonizowały one brzmienie poprzez zupełnie nowe rozwiązania, takie jak lity korpus z drewna czy możliwość kształtowania tonu za pomocą potencjometrów.

R1dUcQPSVDfWB
Utwór muzyczny: Johnny B. Goode Wykonawca: Chuck Berry. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.

Skład instrumentalny zespołów rock and rollowych mógł być zróżnicowany; najczęstszy schemat to:

- wokalista,

RQrdZJF19uB841
Wokalista, online-skills, CC BY 3.0

- gitara prowadząca,

- gitara rytmiczna,

RMxcRWva5dBiP1
Gitara, online-skills, CC BY 3.0

- kontrabas lub gitara basowa,

- perkusja.

RJv8bbfF1WT191
Perkusja, online-skills, CC BY 3.0

Często występowała sytuacja, w której wokalista grał na gitarze. Inne instrumenty wchodzące w skład grup rock and rollowych to fortepian, pianino bądź organy oraz saksofon (czasem nawet większa sekcja dęta).

Wśród cech stylu warto wymienić melodyczną oraz harmoniczną prostotę, która miała na celu tworzenie muzyki łatwej w odbiorze. Spore znaczenie zyskał tekst, który bardzo często odnosił się do życia i emocji oraz uczuć. Z tego względu głównymi odbiorcami rock and rolla byli ludzie młodzi; nowa muzyka miała kolosalny wpływ na kulturę, sposób ubioru czy zachowanie. Dodatkowo z uwagi na współistnienie obok siebie wykonawców o różnych kolorach skóry proces łączenia się różnych grup etnicznych został przyspieszony; czarni oraz biali fani muzyki słuchający tego samego wykonawcy przestali być czymś nietypowym.

R183qSasU7PtC
Utwór muzyczny: Rock Around The Clock. Wykonawca: Bill Haley & His Comets. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000116

Rockabilly i dalszy rozwój rock and rolla

RANnBeoQF9jsD1
Buddy Holly, wikimedia.org, domena publiczna

W latach pięćdziesiątych powstał nurt rock and rolla znany jako rockabillyRockabillyrockabilly, którego wykonawcy czerpali przede wszystkim z muzyki country. Sama nazwa jest połączeniem terminów rock and roll (pierwsze słowo) oraz hillbilly, którym określano wtedy muzykę country. W obrębie nurtu tworzyli przede wszystkim Johnny Cash, Elvis Presley, Buddy Holly czy Jerry Lee Lewis; odwoływali się oni głównie do muzyki białych wykonawców, w nieco mniejszym stopniu korzystając z odniesień do sztuki Afroamerykanów. Rockabilly straciło popularność w latach sześćdziesiątych, odzyskując ją w późniejszych latach.

R3UPHvtVGu69A
Utwór muzyczny: Folsom Prison Blues Wykonawca: Johnny Cash. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.

Lata sześćdziesiąte to czas rozwoju rock and rolla poza Stanami Zjednoczonymi. Co ciekawe, początkowy wybuch popularności w Ameryce został mocno zahamowany. Dopiero trasy koncertowe brytyjskich zespołów The Beatles oraz The Rolling Stones odnowiły zainteresowanie tym gatunkiem. Dziś jest to określane mianem brytyjskiej inwazjiBrytyjska inwazjabrytyjskiej inwazji.

R1MG8aWFVvt2L1
The Beatles., brandish.tv, CC BY 3.0
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000195

Zadania

R1EPHPNxyIrpn
Ćwiczenie 1
Który z wykonawców był określany jako Król Rock and Rolla? Możliwe odpowiedzi: 1. Buddy Holly, 2. Elvis Presley, 3. Chuck Berry
R1AsmNQiOhoxy
Ćwiczenie 2
Z których gatunków przede wszystkim czerpali wykonawcy rock and rollowi? Możliwe odpowiedzi: 1. Country, 2. Rhythm and blues, 3. Ragtime
R1NqSK2XbujCw
Utwór 1: Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R19x7yVns1bfW
Ćwiczenie 3
Wysłuchaj nagrania. Wpisz tytuł i autora utworu. Autor: Tu uzupełnij Tytuł: Tu uzupełnij
Inna wersja zadania

Wyjaśnij pojęcie Brytyjska inwazja.

Rw2T98uTpKDtM
Utwór 2. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1K6uCIoAPwq4
Ćwiczenie 4
Który z poniższych wykonawców jest autorem nagrania? Możliwe odpowiedzi: 1. Chuck Berry, 2. Buddy Holly, 3. Bo Diddley
Inna wersja zadania

Wyjaśnij pojęcie Rhythm and blues.

R3UPHvtVGu69A
Utwór muzyczny: Folsom Prison Blues Wykonawca: Johnny Cash. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1Jb7pOh1CtNm
Ćwiczenie 5
Do jakiego nurtu rock and rolla zaliczana jest twórczość Johnny'ego Casha z lat pięćdziesiątych? Możliwe odpowiedzi: 1. Punk-rocka, 2. Gospel, 3. Rockabilly
Inna wersja zadania

Wyjaśnij pojęcie Fender Telecaster.

R1Pai2b7IQt3v
Ćwiczenie 6
Którzy z wykonawców są łączeni ze zjawiskiem pierwszej brytyjskiej inwazji? Możliwe odpowiedzi: 1. Jerry Lee Lewis, 2. Rhythm and blues, 3. The Rolling Stones
R5BBHFeI8RXkq
Ćwiczenie 7
Który z instrumentów początkowo był często używany w zespołach rock and rollowych, a z czasem stracił swoją popularność na rzecz gitary? Możliwe odpowiedzi: 1. Trąbka, 2. Fortepian, 3. Perkusja
m0bbf0ed93c0539e8_0000000000210

Słownik pojęć

Brytyjska inwazja
Brytyjska inwazja

termin oznaczający proces zdobywania popularności przez brytyjskie zespoły rockowe w Stanach Zjednoczonych w latach sześćdziesiątych. Najważniejsze grupy to The Beatles, The Rolling Stones oraz The Animals.

Fender Telecaster
Fender Telecaster

pierwszy model gitary elektrycznej z korpusem z litego drewna, który zyskał popularność. Jego przedstawienie przez firmę Fender zbiegło się z rozkwitem rock and rolla.

Rhythm and blues
Rhythm and blues

gatunek muzyczny, który powstał w latach trzydziestych w Stanach Zjednoczonych; stanowił połączenie bluesa z innymi nurtami, takimi jak boogie‑woogie, pop czy jazz.

Rockabilly
Rockabilly

jeden z pierwszych nurtów rock and rolla, który czerpał przede wszystkim z muzyki country. Przykładowi wykonawcy to Elvis Presley, Johnny Cash oraz Buddy Holly.

Źródło:

britannica.com

m0bbf0ed93c0539e8_0000000000223

Biblioteka muzyczna

R1e9AENZ6XvXA
Utwór nuzyczny Jailhouse Rock. Wykonawca: Elvis Presley. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1dUcQPSVDfWB
Utwór muzyczny: Johnny B. Goode Wykonawca: Chuck Berry. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R183qSasU7PtC
Utwór muzyczny: Rock Around The Clock. Wykonawca: Bill Haley & His Comets. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R3UPHvtVGu69A
Utwór muzyczny: Folsom Prison Blues Wykonawca: Johnny Cash. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.