Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój
Warto wiedzieć!
Powstanie warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17.00, określonej kryptonimemkryptonimem - godzina „W”. Jego celem było wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przez wojsko polskie, a tym samym uprzedzenie zbliżającej się od wschodu Armii Czerwonej. Było zrywem ludzi młodych, którzy wkroczyli w dorosłość podczas okupacji, 65 proc. powstańców miało poniżej 25 lat. Oprócz mężczyzn w powstaniu uczestniczyły także kobiety - lekarki, sanitariuszki, pielęgniarki i łączniczki, które stanowiły 14 proc. żołnierzy. Walczyli również małoletni, roznosili pocztę, gazety powstańcze, dostarczali środki sanitarne. Najmłodszy uczestnik walk, Jerzy Szulc, pseudonim Tygrys, miał 10 lat. Powstanie upadło 3 października 1944 roku po 63 dniach walki. Szacuje się, że w jego wyniku zginęło około 16 - 18 tys. powstańców oraz około 150 - 180 tys. cywilów, do niewoli trafiło ok. 17 tys. osób. Warszawa została zrównana z ziemią. Choć powstanie zakończyło się klęską i kapitulacją, pamięć o nim jest kultywowana przez kolejne pokolenia Polaków.

Józef Szczepański ps. Ziutek
- urodził się w Warszawie 30 listopada 1922 roku. Kiedy wybuchła wojna, był już po maturze, we wrześniu 1939 ewakuował się z rodziną na wschód, w 1942 r. powrócił do Warszawy. Był żołnierzem AK, uczestniczył w licznych akcjach bojowych. W czasie powstania warszawskiego dowodził drużyną „Parasol”. Był młodzieńcem wesołym i lubianym, szybko stał się drużynowym poetą, pod wrażeniem chwili układał wiersze i teksty piosenek. Po walkach na Woli w okolicy kamienicy Karola Michlera przy ul. Wolskiej 40 napisał słynny tekst „Pałacyk Michla”. Jego najbardziej znane teksty to - „Już nie wróci twój chłopiec”, „Czerwona zaraza” i „Dziś idę walczyć, Mamo!”. Ciężko ranny 1 września zmarł od odniesionych ran 10 września 1944 r. Został pochowany na Powązkach w kwaterze Cmentarza Wojskowego w Warszawie.
Zapoznaj się z tekstem piosenki powstańczej lub wysłuchaj nagrania, a następnie wykonaj ćwiczenia.
tekst Józef Szczepański ps. „Ziutek”;
muzyka Małgorzata Godlewska, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2c3ya4KK
tekst Józef Szczepański ps. „Ziutek”;
muzyka Małgorzata Godlewska, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Piosenkę powstańczą „Dziś idę walczyć - Mamo!...” wykonuje Piotr Czekała do słów Józefa Szczepańskiego.
Dziś idę walczyć – Mamo!słowa: Józef Szczepański ps. Ziutek
Dziś idę walczyć - MamoDziś idę walczyć - Mamo,
Może nie wrócę więcej,
Może mi przyjdzie polec tak samo
Jak tyle tysięcy, tysięcy.Poległo polskich żołnierzy
Za wolność naszą i sprawę
Ja w Polskę, Mamo, tak strasznie wierzę
I w świętość naszej sprawy.Dziś idę walczyć - Mamo kochana,
Nie płacz, nie trzeba, ciesz się jak ja,
Serce mam w piersi rozkołatane
Serce mi dziś tak cudnie gra.Źródło: Józef Szczepański ps. „Ziutek”, Dziś idę walczyć – Mamo!, [w:] Antologia utworów zestawiona przez Tadeusza Skoczka, Warszawa 2021, s. 91, tylko do użytku edukacyjnego.
Czego twoim zdaniem dotyczy utwór „Dziś idę walczyć – Mamo!”? Czy jest to pieśń o wojnie, czy raczej o uczuciu do matki? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Wyjaśnij, kim jest podmiot liryczny i adresat liryczny wiersza.
Wypisz fragment wiersza, w którym syn wyjaśnia, dlaczego musi iść walczyć. Wyjaśnij, jak go rozumiesz.
Wyjaśnij, dlaczego piosenka „Dziś idę walczyć - Mamo!” rozczula i wzrusza słuchaczy.
Czy uważasz, że utwór Józefa Szczepańskiego ma symboliczne znaczenie również dla nas współczesnych? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Zapoznaj się z tekstem piosenki powstańczej lub wysłuchaj nagrania, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2c3ya4KK
Nagranie utworu „Warszawskie dzieci” Stanisława Ryszard Dobrowolskiego w wykonaniu www.jangok.pl
Warszawskie dziecisł. Stanisław Ryszard DobrowolskiStanisław Ryszard Dobrowolski
Nie złamie wolnych żadna klęska,
Nie strwoży śmiałych krwawy trud,
Pójdziemy razem do zwycięstwa,
Gdy ramię w ramię stanie lud.Warszawskie dzieciWarszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój,
Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Powiśle, Wola i Mokotów,
Ulica każda, każdy dom
– Gdy padnie pierwszy strzał, bądź gotów,
Jak w ręku Boga złoty grom.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój,
Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Od piły, dłuta, młota, kielni –
Stolico, synów swoich sław,
Że stoją wraz przy Tobie wierni
Na straży Twych żelaznych praw.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Poległym chwała, wolność żywym,
Niech płynie w niebo dumny śpiew.
Wierzymy, że nam Sprawiedliwy
Odpłaci za przelaną krew.Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!
Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój,
Gdy padnie rozkaz Twój,
poniesiem wrogom gniew!Źródło: Warszawskie dzieci, [w:] Stanisław Ryszard Dobrowolski, Pieśń ojczysta, Warszawa 2007, s. 147, tylko do użytku edukacyjnego.
Zaimek Twój i rzeczownik Stolica zapisane są w utworze wielką literą. Wyjaśnij, dlaczego autor zastosował taki zabieg stylistyczny.
Wyjaśnij, jak rozumiesz zdanie pojawiające się w refrenie: „Za każdy kamień Twój, Stolico, damy krew!”.

Wyjaśnij, jak rozumiesz tytuł piosenki Warszawskie dzieci.
Zgodnie z zasadą ortograficzną nazwy wydarzeń historycznych piszemy małą literą. Według tej reguły wydarzenie - powstanie warszawskie - powinniśmy zapisać małymi literami. Można jednak użyć wielkich liter ze względów uczuciowych lub z uwagi na szacunek. Stosując tę regułę, możemy zatem nazwę tego ważnego wydarzenia historycznego zapisać także - Powstanie Warszawskie.
Zapoznaj się z mapą interaktywną powstania warszawskiego, a następnie wykonaj polecenia.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D2c3ya4KK
Mapa interaktywna pt. Powstanie warszawskie. Mapa przedstawia Warszawę w 1944 r. Na prawym brzegu Wisły zostały zaznaczone dzielnice: Pelcowizna, Targówek, Kamionek, Praga i Saska Kępa. Na lewym brzegu rzeki zaznaczone zostały: Marymont, Żoliborz, Powązki, Stare Miasto, Wola, Ochota, Powiśle, Śródmieście Północne, Śródmieście Południowe, Czerniaków, Mokotów, Sielce, Sadyba. Na mapie zaznaczone zostały najważniejsze ulice miasta. Zaznaczono obszary objęte walkami w różnych momentach powstania: obszary objęte walkami w dniach 1‑3 sierpnia, które nie zostały zdobyte przez powstańców; obszary pozostające pod kontrolą powstańców ok. 4 sierpnia, ok. 20 sierpnia, ok. 20 września. Zaznaczono kierunki działań prowadzonych przez powstańców, przez Niemców oraz oddziały 1 Armii Wojska Polskiego. Ponadto na mapie zaznaczone najważniejsze kanały, którymi poruszali się powstańcy, wykorzystując je do łączności między dzielnicami i do ewakuacji. Na mapie zaznaczono miejsca zbrodni, których dokonały na terenie Woli wojska niemieckie i kolaborujące z nimi oddziały rosyjskie. Liczba ofiar oddana została poprzez wielkość kółek, którymi zaznaczono miejsca zbrodni na ludności cywilnej. Podano również daty zdobycia przez Niemców poszczególnych dzielnic. Najwcześniej zdobyte zostały Ochota i Wola (17 sierpnia 1944 r.) a najdłużej, bo do końca powstania (do 2 października 1944 r.) walczyły oddziały powstańcze w Śródmieściu. Mapa składa się z warstwy bazowej i 4 warstw dodatkowych. Opis warstwy bazowej: Mapa przedstawia Warszawę w 1944 r. Zaznaczone został zaznaczony obszar Warszawy. Objął on następujące dzielnice miasta położone na lewym i prawym brzegu Wisły. Na prawym brzegu zostały zaznaczone: Pelcowizna, Targówek, Kamionek, Praga i Saska Kępa. Na lewym brzegu rzeki zaznaczone zostały Marymont, Żoliborz, Powązki, Stare Miasto, Wola, Ochota, Powiśle, Śródmieście Północne, Śródmieście Południowe, Czerniaków, Mokotów, Sielce, Sadyba. Na mapie zaznaczone zostały najważniejsze ulice miasta. Warstwy dodatkowe: ● Warstwa 1 - Działania wojenne podczas powstania warszawskiego. Na mapie zaznaczone zostały główne kierunki działań wojennych prowadzonych podczas powstania warszawskiego. Powstanie rozpoczęło się od ataku sił powstańczych na obiekty zajmowane przez oddziały niemieckie. Oddziały powstańcze atakowały w kilku kierunkach. Na mapie zaznaczone zostały kierunki z Żoliborza w stronę Dworca Gdańskiego, ze Starego Miasta w kierunku Powązek i Śródmieścia, z Sielec w stronę Czerniakowa. Oddziały niemieckie prowadziły działania z kilku kierunków. Główne działania były prowadzone były od zachodu w stronę Starego Miasta i Śródmieścia. Ponieważ dzielnice opanowane przez powstańców były izolowane od siebie, działania wojsk niemieckich koncentrowały się na zniszczeniu obrony skoncentrowanej w różnych punktach oporu na terenie dzielnic: Żoliborza, Woli, Starego Miasta, Śródmieścia, Powiśla, Czerniakowa, Mokotowa, Ochoty, Sielec i Sadyby. W drugiej połowie września 1944 r. próbowały przyjść powstańcom z pomocą oddziały 1 Armii Wojska Polskiego. Podjęły one próby forsowania Wisły na Czernikowie, Żoliborzu i Powiślu. Próby te zakończyły się niepowodzeniem. Na warstwie 1 znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - PAST‑a. PAST‑a – zwyczajowa nazwa na budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST), pierwszy wysokościowiec wybudowany w Warszawie (51,5 m). Wzniesiony w latach 1906‑1908, pierwotnie służył jako siedziba szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów Cedergren, od 1922 siedziba PAST. Miejsce ciężkich walk w trakcie powstania warszawskiego (02.08.-20.08.1944), zakończonych zdobyciem wysokościowca przez powstańców. Pozostał w ich rękach aż do dnia kapitulacji powstania. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Czarno‑biała fotografia przedstawiająca w perspektywie skośnej cztery wielopiętrowe budynki usytuowane w szeregu wzdłuż chodnika dla pieszych z nasadzonymi drzewami oraz jezdni. Budynki posiadają ozdobną kamienną fasadę w szczególności w okolicy okien. Drugi budynek od lewej strony posiada jest wyższy od pierwszego, a na jego bocznej ścianie widoczne są trzy kominy. Kolejny budynek jest najwyższy z wszystkich pozostałych. Od piątego piętra ku górze budynek wygląda jak gotycko‑romańska wieża. ► Punkt 2 - YMCA. YMCA – gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Young Men's Christian Association, przy ul. Konopnickiej 6 w Warszawie. Polska YMCA rozpoczęła formalną działalność w 1923 r. YMCA prowadziło działalność charytatywną, opiekuńczą, a także edukację młodzieży w duchu chrześcijańskim. Budynek YMCA w Warszawie został zdobyty przez powstańców 2 września 1944 r. ● Warstwa 2 - Kierunki ataków wojsk niemieckich podczas powstania warszawskiego. Na mapie zaznaczone zostały obszary objęte walkami w różnych momentach powstania, w tym: obszary objęte walkami w dniach 1‑3 sierpnia, które nie zostały zdobyte przez powstańców; obszary pozostające pod kontrolą powstańców ok. 4 sierpnia, ok. 20 sierpnia, ok. 20 września. Zaznaczono kierunki działań prowadzonych przez powstańców, przez Niemców oraz oddziały 1 Armii Wojska Polskiego. Na warstwie 2 znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - PAST‑a. PAST‑a – zwyczajowa nazwa na budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST), pierwszy wysokościowiec wybudowany w Warszawie (51,5 m). Wzniesiony w latach 1906‑1908, pierwotnie służył jako siedziba szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów Cedergren, od 1922 siedziba PAST. Miejsce ciężkich walk w trakcie powstania warszawskiego (02.08.-20.08.1944), zakończonych zdobyciem wysokościowca przez powstańców. Pozostał w ich rękach aż do dnia kapitulacji powstania. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Czarno‑biała fotografia przedstawiająca w perspektywie skośnej cztery wielopiętrowe budynki usytuowane w szeregu wzdłuż chodnika dla pieszych z nasadzonymi drzewami oraz jezdni. Budynki posiadają ozdobną kamienną fasadę w szczególności w okolicy okien. Drugi budynek od lewej strony posiada jest wyższy od pierwszego, a na jego bocznej ścianie widoczne są trzy kominy. Kolejny budynek jest najwyższy z wszystkich pozostałych. Od piątego piętra ku górze budynek wygląda jak gotycko‑romańska wieża. ► Punkt 2 - YMCA. YMCA – gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Young Men's Christian Association, przy ul. Konopnickiej 6 w Warszawie. Polska YMCA rozpoczęła formalną działalność w 1923 r. YMCA prowadziło działalność charytatywną, opiekuńczą, a także edukację młodzieży w duchu chrześcijańskim. Budynek YMCA w Warszawie został zdobyty przez powstańców 2 września 1944 r. ● Warstwa 3 - Rzeź ludności cywilnej na Woli. Mapa przedstawia straty ludności cywilnej w trakcie działań armii niemieckiej i wspierających ją oddziałów rosyjskich kolaborantów. Armia niemiecka w trakcie działań podczas powstania warszawskiego dopuściła się licznych zbrodni wojennych na polskiej ludności cywilnej. Pododdziały niemieckie posuwały się wzdłuż ulicy Wolskiej i mordowały cywilów. Na mapie kółkami zaznaczono miejsca egzekucji a poprzez ich odpowiednią wielkość zróżnicowano liczbę ofiar. Ponadto na mapie wpisano liczbę ofiar w miejscach, gdzie dokonano największych zbrodni. Na warstwie 3 znajduje się 5 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Ofiary cywilne. Po wkroczeniu na Wolę niemieckich sił policyjnych, formacji SS oraz wojsk niemieckich i współpracujących z nimi oddziałów rosyjskich rozpoczęły się mordy ludności cywilnej. W dniach 5‑7 sierpnia 1944 r. zabito około 50 tysięcy osób. Ze względu na liczbę ofiar rzeź Woli uważana jest za największą zbrodnię na ludności cywilnej popełnioną przez oddziały niemieckie podczas II wojny światowej. Była to realizacja rozkazu Adolfa Hitlera, aby zlikwidować Warszawę i jej mieszkańców. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ciała osób zabitych podczas walk. Widać ciała ubrane w stroje cywilne, ułożone na placu. ► Punkt 2 - Wypędzenie ludności cywilnej. Podczas walk na Woli oddziały niemieckie stosowały terror wobec ludności cywilnej. Jednym z jego przejawów było wypędzenie ludności cywilnej z ich domów. Tysiące ludzi zostały zmuszone do opuszczenia miasta. Początkowo grupowano ich w kościele św. Wojciecha, a następnie skierowano do obozu w Pruszkowie. Stamtąd część wywieziono do obozów koncentracyjnych oraz obozów pracy. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ona grupę ludności cywilnej na ulicach miasta. Zdjęcie przedstawia grupę przerażonych ludzi. Na pierwszym planie widać mężczyznę siedzącego na ulicy, który przytrzymuje dwójkę małych dzieci. ► Punkt 3 - Generał SS Heinz Reinefarth. Podczas walk na Woli zgrupowaniem sił niemieckich dowodził generał Heinz Reinefarth. Był on jednym z najwyższych rangą dowódców SS biorących udział w tłumieniu powstania warszawskiego. Oddziały pozostające pod jego komendą dopuszczały się licznych zbrodni wojennych, co generał i jego przełożeni przyjmowali z pełną aprobatą. Szacuje się, że podczas całego powstania warszawskiego oddziały Reinefartha wymordowały około 100 tysięcy ludzi. Sam dowódca, za udział w tłumieniu powstania, otrzymał wysokie odznaczenie III Rzeczy (Liście Dębu do Krzyża Rycerskiego). Po wojnie żył spokojnie w Republice Federalnej Niemiec. Nigdy nie został ukarany za swoje zbrodnie. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ona grupę rozmawiających ze sobą oficerów niemieckich oraz oficerów rosyjskich jednostek kolaboracyjnych. Można ich rozpoznać po charakterystycznych czapkach. Dowodzący akcją gen. Reinefarth stoi drugi od lewej. ► Punkt 4 - PAST‑a. PAST‑a – zwyczajowa nazwa na budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST), pierwszy wysokościowiec wybudowany w Warszawie (51,5 m). Wzniesiony w latach 1906‑1908, pierwotnie służył jako siedziba szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów Cedergren, od 1922 siedziba PAST. Miejsce ciężkich walk w trakcie powstania warszawskiego (02.08.-20.08.1944), zakończonych zdobyciem wysokościowca przez powstańców. Pozostał w ich rękach aż do dnia kapitulacji powstania. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Czarno‑biała fotografia przedstawiająca w perspektywie skośnej cztery wielopiętrowe budynki usytuowane w szeregu wzdłuż chodnika dla pieszych z nasadzonymi drzewami oraz jezdni. Budynki posiadają ozdobną kamienną fasadę w szczególności w okolicy okien. Drugi budynek od lewej strony posiada jest wyższy od pierwszego, a na jego bocznej ścianie widoczne są trzy kominy. Kolejny budynek jest najwyższy z wszystkich pozostałych. Od piątego piętra ku górze budynek wygląda jak gotycko‑romańska wieża. ► Punkt 5 - YMCA. YMCA – gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Young Men's Christian Association, przy ul. Konopnickiej 6 w Warszawie. Polska YMCA rozpoczęła formalną działalność w 1923 r. YMCA prowadziło działalność charytatywną, opiekuńczą, a także edukację młodzieży w duchu chrześcijańskim. Budynek YMCA w Warszawie został zdobyty przez powstańców 2 września 1944 r. ● Warstwa 4 - Upadek powstania. Na mapie zaznaczona została sieć kanałów, które wykorzystywane były przez powstańców do komunikacji między poszczególnymi częściami miasta oraz do ewakuacji ludności i żołnierzy AK. Podano również daty zdobycia poszczególnych dzielnic w Warszawie lub kapitulacji walczących tam oddziałów powstańczych. Najwcześniej zdobyte zostały Ochota i Wola (17 sierpnia 1944 r.) a najdłużej, bo do końca powstania (do 2 października 1944 r.) walczyły oddziały powstańcze w Śródmieściu. Na warstwie 4 znajduje się 5 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Ofiary cywilne. Po wkroczeniu na Wolę niemieckich sił policyjnych, formacji SS oraz wojsk niemieckich i współpracujących z nimi oddziałów rosyjskich rozpoczęły się mordy ludności cywilnej. W dniach 5‑7 sierpnia 1944 r. zabito około 50 tysięcy osób. Ze względu na liczbę ofiar rzeź Woli uważana jest za największą zbrodnię na ludności cywilnej popełnioną przez oddziały niemieckie podczas II wojny światowej. Była to realizacja rozkazu Adolfa Hitlera, aby zlikwidować Warszawę i jej mieszkańców. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ciała osób zabitych podczas walk. Widać ciała ubrane w stroje cywilne, ułożone na placu. ► Punkt 2 - Wypędzenie ludności cywilnej. Podczas walk na Woli oddziały niemieckie stosowały terror wobec ludności cywilnej. Jednym z jego przejawów było wypędzenie ludności cywilnej z ich domów. Tysiące ludzi zostały zmuszone do opuszczenia miasta. Początkowo grupowano ich w kościele św. Wojciecha, a następnie skierowano do obozu w Pruszkowie. Stamtąd część wywieziono do obozów koncentracyjnych oraz obozów pracy. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ona grupę ludności cywilnej na ulicach miasta. Zdjęcie przedstawia grupę przerażonych ludzi. Na pierwszym planie widać mężczyznę siedzącego na ulicy, który przytrzymuje dwójkę małych dzieci. ► Punkt 3 - Generał SS Heinz Reinefarth. Podczas walk na Woli zgrupowaniem sił niemieckich dowodził generał Heinz Reinefarth. Był on jednym z najwyższych rangą dowódców SS biorących udział w tłumieniu powstania warszawskiego. Oddziały pozostające pod jego komendą dopuszczały się licznych zbrodni wojennych, co generał i jego przełożeni przyjmowali z pełną aprobatą. Szacuje się, że podczas całego powstania warszawskiego oddziały Reinefartha wymordowały około 100 tysięcy ludzi. Sam dowódca, za udział w tłumieniu powstania, otrzymał wysokie odznaczenie III Rzeczy (Liście Dębu do Krzyża Rycerskiego). Po wojnie żył spokojnie w Republice Federalnej Niemiec. Nigdy nie został ukarany za swoje zbrodnie. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja to zdjęcie z epoki. Przedstawia ona grupę rozmawiających ze sobą oficerów niemieckich oraz oficerów rosyjskich jednostek kolaboracyjnych. Można ich rozpoznać po charakterystycznych czapkach. Dowodzący akcją gen. Reinefarth stoi drugi od lewej. ► Punkt 4 - PAST‑a. PAST‑a – zwyczajowa nazwa na budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST), pierwszy wysokościowiec wybudowany w Warszawie (51,5 m). Wzniesiony w latach 1906‑1908, pierwotnie służył jako siedziba szwedzkiego Towarzystwa Akcyjnego Telefonów Cedergren. od 1922 siedziba PAST. Miejsce ciężkich walk w trakcie powstania warszawskiego (02.08.-20.08.1944), zakończonych zdobyciem wysokościowca przez powstańców. Pozostał w ich rękach aż do dnia kapitulacji powstania. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Czarno‑biała fotografia przedstawiająca w perspektywie skośnej cztery wielopiętrowe budynki usytuowane w szeregu wzdłuż chodnika dla pieszych z nasadzonymi drzewami oraz jezdni. Budynki posiadają ozdobną kamienną fasadę w szczególności w okolicy okien. Drugi budynek od lewej strony posiada jest wyższy od pierwszego, a na jego bocznej ścianie widoczne są trzy kominy. Kolejny budynek jest najwyższy z wszystkich pozostałych. Od piątego piętra ku górze budynek wygląda jak gotycko‑romańska wieża. ► Punkt 5 - YMCA. YMCA – gmach Związku Młodzieży Chrześcijańskiej Young Men's Christian Association, przy ul. Konopnickiej 6 w Warszawie. Polska YMCA rozpoczęła formalną działalność w 1923 r. YMCA prowadziło działalność charytatywną, opiekuńczą, a także edukację młodzieży w duchu chrześcijańskim. Budynek YMCA w Warszawie został zdobyty przez powstańców 2 września 1944 r.
Wypisz dzielnice, które udało się opanować powstańcom.
Po zapoznaniu się z 3. warstwą mapy napisz, jakie metody stosowali Niemcy podczas powstania, aby zastraszyć ludność cywilną.
Jaka dzielnica była miejscem rzezi cywilów?
Wyjaśnij, jaką rolę mogły pełnić piosenki śpiewane podczas powstania warszawskiego.
Zapoznaj się z tekstem piosenki „Pałacyk Michla”, możesz także poszukać w internecie i wysłuchać jej nagrania.
Pałacyk Michla(piosenka powstańców Warszawy 1944 r.)
Pałacyk MichlaPałacyk Michla, Żytnia, Wola,
bronią się chłopcy spod „Parasolachłopcy spod „Parasola”,
choć na „tygrysy”„tygrysy” mają visyvisy -
to warszawiaki, fajne chłopaki – są!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch,
pręż swój młody duch, pracując za dwóch!
Czuwaj wiaro i wytężaj słuch,
pręż swój młody duch, jak stal!Każdy chłopaczek chce być ranny...
sanitariuszki - morowe panny,
i gdy cię trafi kula jaka,
poprosisz pannę – da ci buziaka – hej!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch...
Z tyłu za linią dekownikidekowniki,
intendenturaintendentura, różne umrzyki,
gotują zupę, czarną kawę
i tym sposobem walczą za sprawę - hej!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch...
Za to dowództwo jest morowe,
bo w pierwszej linii nadstawia głowę,
a najmorowszy z przełożonych,
to jest nasz „Miecio”, w kółko golony„Miecio”, w kółko golony - hej!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch...
Wiara się bije, wiara śpiewa,
szkopy się złoszczą, krew ich zalewa,
różnych sposobów się imają,
co chwila „szafęszafę” nam podsuwają - hej!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch...
Lecz na nic „szafa” i granaty,
za każdym razem dostają baty
i co dzień się przybliża chwila,
że zwyciężymy! I do cywila - hej!Czuwaj wiaro i wytężaj słuch.....
Źródło: Józef Szczepański, Pałacyk Michla, Warszawa 1944, dostępny w internecie: https://bibliotekapiosenki.pl/utwory/Palacyk_Michla [dostęp 20.01.2022].
Odpowiedz na pytania:
Jak nazywa się autor tekstu? Jaki nosi pseudonim?
Jaki jeszcze pseudonim pojawia się w piosence?
Czemu służyły pseudonimy w czasie wojny?
Określ, kto jest podmiotem lirycznym w utworze.
Określ, kto jest bohaterem lirycznym w kolejnych zwrotkach piosenki.
Wyjaśnij, w jakim celu w tekście zostały zastosowane wykrzyknienia i bezpośrednie zwroty do adresata.
Ustal, do kogo zwraca się podmiot liryczny w refrenie utworu. Do czego nawołuje?
Wypisz z tekstu wyrazy, zwroty i wyrażenia z języka potocznego.
Odszukaj w słowniku języka polskiego termin „morowy” i wypisz wszystkie znaczenia tego słowa.
Odszukaj w tekście jak najwięcej elementów wojennej rzeczywistości. Stwórz mały słowniczek wojennej Warszawy.
Odszukaj w tekście jak najwięcej elementów wojennej rzeczywistości. Wypisz je w formie cytatów z piosenki.
Opisz, jak została przedstawiona wojna w utworze.
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego autor okupacyjnej piosenki przedstawia udział młodych ludzi w walce z wrogiem, jakby była to harcerska przygoda.
Sprawdź, czy umiesz!
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego piosenki okupacyjne i powstańcze zyskiwały popularność wśród ludności stolicy i całej .
Naucz się śpiewać lub recytować piosenkę „Pałacyk Michla” albo inną z okupacyjnych piosenek (np. „Siekiera, motyka…”, „Dnia pierwszego września roku pamiętnego…”, „Teraz jest wojna, kto handluje, ten żyje”).
Opisz projekt ilustracji do wybranej piosenki z powstania warszawskiego.
Słownik
piorun lub grzmot
wyraz lub litera ukrywający właściwą nazwę czegoś, stosowany w wojskowości i wywiadzie
przestraszyć