1. Występowanie soli w przyrodzie

Sole to szeroko rozpowszechnione w przyrodzie związki chemiczne, głównie w postaci skał i minerałówminerałminerałów. Wiele z nich stanowi tzw. kopalinykopalinakopaliny – surowce, które wydobywa się z ziemi metodami górniczymi. We wszystkich rodzajach wód naturalnych, a szczególnie w wodach morskich, występują jony pochodzące z dysocjacji elektrolitycznej soli dobrze rozpuszczalnych w wodzie.

W skład minerałów wchodzą zarówno sole beztlenowe (m.in. chlorki, siarczki i fluorki), jak i tlenowe (m.in. krzemiany, węglany i siarczany($\text{VI}$)). Przykłady minerałów utworzonych przez sole znajdują się w poniższej galerii.

2. Zastosowanie wybranych soli

Sole to bardzo duża grupa związków chemicznych o szerokim zastosowaniu w różnych gałęziach przemysłu. Wykorzystywane są m.in. w rolnictwie (jako nawozy i środki ochrony roślin), w przemyśle spożywczym (gdzie stanowią dużą grupę dodatków do żywności – m.in. jako wzmacniacze smaku, barwniki i konserwanty), w przemyśle farmaceutycznym (jako składniki leków i suplementów diety) i kosmetycznym (np. do produkcji mydeł), w budownictwie (m.in. w produkcji materiałów budowlanych), a nawet w produkcji materiałów wybuchowych.

Wybrane zastosowania węglanów

Wybrane zastosowania azotanów($\text{V}$)

Wybrane zastosowania siarczanów($\text{VI}$)

Wybrane zastosowania fosforanów($\text{V}$)

Wybrane zastosowania chlorków

3. Wpływ soli na środowisko

Niektóre z nich wykorzystywane są w rolnictwie jako nawozy sztuczne. Ich zadaniem jest stymulowanie wzrostu i rozwoju roślin, wzbogacenie gleb o niezbędne minerały, a czasem dostosowanie odczynu (pH) gleby tak, aby był on odpowiedni do uprawy danego gatunku roślin.

Jednak stosowanie nawozów sztucznych, szczególnie w zbyt dużych ilościach, może skutkować efektem odwrotnym do zamierzonego. Przykładowo, substancje wykorzystywane do produkcji nawozów sztucznych i środków czystości dostają się do wód, powodując ich degradację.

RsMAhi7MPqaxe

Zdjęcie przedstawia pole zboża. Cały kadr wypełniony złocistymi kłosami, nie widać nieba. W centralnej części pola traktor z szerokim ramieniem do opryskiwania zamontowanym w tylnej części opryskuje zboże.

Chlorek sodu, którym w czasie zimy posypuje się drogi, oddziałuje negatywnie na rośliny (spowalniając ich rozwój) i gleby znajdujące się w pobliżu szos.

Wody spływające z nawożonych pól oraz ścieki przenoszą do zbiorników wodnych substancje, które zawierają azot i fosfor, czyli pierwiastki chemiczne pobudzające rozwój roślin wodnych.

RGluW5ErFhOvP

Zdjęcie przedstawia rurę wylotową kanalizacji. Z rury wypływa niewielki strumień pomarańczowych ścieków.

Wzrost zawartości składników odżywczych w jeziorach wywołuje znaczny rozwój glonów (tzw. kwitnienie wody). Ich obecność sprawia, że woda staje się mętna, ma niedobry smak i nieprzyjemny zapach. Poza tym ograniczają one dostęp światła do głębszych warstw jeziora, powodując zanikanie fotosyntezy u roślin przydennych (przez co nie następuje produkcja tlenu), a ostatecznie ich obumieranie.

R1cKnN9CnTF4q

Zdjęcie przedstawia rzekę płynącą przez las. Gałęzie drzew zniżają się do powierzchni wody. Cała powierzchnia rzeki pokryta grubą warstwą zielonego kożucha.

Po pewnym czasie także glony obumierają i opadają na dno zbiornika. Tam następuje rozkład materii pod wpływem bakterii. Warto dodać, że w tym procesie zużywany jest tlen. To z kolei prowadzi do jego deficytu i rozpoczynają się procesy gnilne. Nowe warunki nie sprzyjają rozwojowi zwierząt wodnych dotychczas żyjących w jeziorze, dlatego ich liczebność gwałtownie spada. Warstwa materii organicznej, która zalega na dnie zbiornika, staje się coraz większa, powodując podnoszenie się poziomu dna, a jezioro stopniowo zanika.

R2exV30Bw7hEr

Ilustracja składa się z dwóch zdjęć. Z lewej strony powierzchnia morza sfotografowana z powietrza ujawnia duże zielone obszary zdradzające objawy masowego przyrostu sinic. O dużej wysokości z jakiej wykonano zdjęcie świadczy obecność w kadrze chmur rzucających cienie na powierzchnię morza. Na fotografii po prawej duży biały prom pasażerki przy wyjściu z portu.

1

Polecenie 4

Na opakowaniu siarczanu($\text{VI}$)  miedzi($\text{II}$), stosowanego jako fungicyd do konserwacji drewna, znajdują się poniższe oznaczenia:

R1aD2BIBddfc3

Grafika przedstawia 2 piktogramy z ostrzeżeniem. Pierwszy - czerwona ramka w kształcie rombu, w środku białe tło na którym znajduje się czarny wykrzyknik. Drugi - czerwona ramka w kształcie rombu, w środku białe tło na którym znajduje się ilustracja uschniętego drzewa i nieżyjącej ryby.

Określ, na jakie zagrożenia, wynikające z tych oznaczeń, należy zwrócić uwagę podczas korzystania z siarczanu($\text{VI}$) miedzi($\text{II}$).

RiVLPjngGnT7G

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Odszukaj w internecie kartę charakterystyki siarczanu($\text{VI}$) miedzi($\text{II}$). Zastanów się, jakie znaczenie mają piktogramy zamieszczone na opakowaniu z analizowaną solą.

Pokaż odpowiedź

Czy w Twojej odpowiedzi znajdują się poniższe informacje?

Odpowiedź:

Siarczan($\text{VI}$) miedzi($\text{II}$):

• działa drażniąco na skórę i oczy,

• działa szkodliwie po połknięciu,

• jest substancją szkodliwą dla środowiska – działa bardzo toksycznie na organizmy wodne.

Podsumowanie

• Sole występują w przyrodzie w postaci skał i minerałów, a także w formie rozpuszczonej – w wodach naturalnych.

• Sole wykorzystywane są w różnych gałęziach przemysłu – m.in. w rolnictwie, w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym oraz w budownictwie.

• Azotany($\text{V}$) i fosforany($\text{V}$) są wykorzystywane m.in. do produkcji nawozów sztucznych.

• Węglan wapnia jest wykorzystywany jest na szeroką skalę jako surowiec do produkcji materiałów budowlanych.

• Chlorek sodu jest używany m.in. do celów spożywczych, w przemyśle farmaceutycznym oraz do posypywania zaśnieżonych ulic zimą.

• Nieodpowiednie wykorzystywanie soli jako nawozów sztucznych może doprowadzić do degradacji wód i gleb.

Słownik

Ćwiczenia

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, cz. 2, Warszawa 2007, wyd. 5.

Encyklopedia PWN

Pazdro K. M., Chemia. Pierwiastki i związki nieorganiczne, Warszawa 2012.