Jerzy Malinowski Malarstwo polskie XIX wieku

Obrazy Grottgera, Matejki, później Brandta, Chełmońskiego i Siemiradzkiego kształtowały w drugiej połowie XIX wieku polską świadomość narodową i panujące konwencje estetyczne, a także międzynarodową opinię o Polsce, zanim nie pojawiły się w latach osiemdziesiątych powieści Henryka Sienkiewicza i Bolesława Prusa. [...] Domeną Grottgera pozostawała dramatyczna współczesność, Matejki – historia, Brandta – tradycje wojskowe i obyczaj, Chełmońskiego – rodzimy pejzaż i ludzie, Siemiradzkiego zaś – związki z antykiem i chrześcijaństwem, które ukształtowały polską kulturę. [...] Kazanie Skargi (1862–1864) to pierwsze „historiozoficzne” płótno Matejki, w którym kształtował się nieznany dotąd [...] sposób prezentacji historii. Trzymającym się faktów [Matejko] „ilustracjom” przeciwstawił malarstwo historycznej syntezy, sumującej przyczyny i następstwa zdarzenia historycznego. Sądził, że dla stworzenia takiego dzieła twórca ma prawo ująć i zinterpretować w ramach jednego obrazu wszystkie określające historię siły, poprzez ich personifikacje, którymi są postacie historyczne. Obrazy Matejki nie dotyczyły jednostkowych faktów historycznych. Na przykład w Kazaniu Skargi przedstawił jakby sumę zdarzeń z panowania Zygmunta III, które, zdaniem artysty, prowadziły do upadku Polski. Pokazywał w jednej kompozycji postaci, które wprawdzie nigdy się nie spotkały, lecz współtworzyły historię.

malarstwo Source: Jerzy Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003, s. 152.

Ewa Micke-Broniarek Malarstwo polskie. Realizm, naturalizm

R1GHK47HeFk41

Obraz przedstawia mężczyznę siedzącego na trawie, obok którego stoi chłopiec. Mają na sobie proste, jasne, chłopskie ubrania. Na niebie widać klucz lecących ptaków, w tle widać chaty i woły.

Babie lato po raz kolejny przekonuje o tym, że Chełmoński potrafił dostrzec piękno i poezję w zwykłych, najbardziej nawet banalnych motywach. Temat tego obrazu jest niezwykle prosty – krzepka wiejska dziewczyna, leżąc na ziemi, chwyta ręką pajęcze nitki babiego lata. Krajobraz o dalekiej, niskiej linii horyzontu urzeka rozległością przestrzeni, wypełnionej przymglonym powietrzem i światłem. Bezruch i łagodne wyciszenie przyrody znajduje odpowiednik w leniwym, sennym rozmarzeniu dziewczyny, zdaje się ona podlegać tym samym biologicznym rytmom, które określają życie otaczającej natury. Pogodny klimat obrazów Babie lato i Na folwarku podkreśla ciepłe, rozproszone światło wczesnej jesieni oraz jasna gama kolorystyczna, po mistrzowsku ożywiona kilkoma drobnymi akcentami mocniejszych barw – żółcieni, czerni i cynobru. Obydwie prace w sposób bezpretensjonalny rejestrują powszechne wydarzenia, a jednocześnie urzekają autentyzmem malarskiego wyczucia natury – pory roku, dnia, rodzaju pogody, efektów światła i atmosfery.

malarstwo2 Source: Ewa Micke-Broniarek, Malarstwo polskie. Realizm, naturalizm, Warszawa 2007, s. 271.