E-materiały do kształcenia zawodowego

Reguluję zespoły i podzespoły fortepianów i pianin: ramy żeliwnej z naciągiem strun, obudowy, klawiatury, mechanizmu oraz urządzenia pedałowego

AUD.03. Budowa i renowacja fortepianów i pianin - Technik budowy i strojenia fortepianów i pianin 311945

Słownik pojęć do e‑materiału

agrafa
agrafa

Mosiężna śruba z otworami, przez które przechodzą strunystruna basowastruny, tworząc jeden chórchóry strunchór. Śruba umieszczona jest w ramie żeliwnejrama żeliwna z naciągiem strunramie żeliwnej. Najczęściej wkręcana do ramyrama żeliwna z naciągiem strunramy fortepianowej i mocowana na wcisk (wbijana) do ramyrama żeliwna z naciągiem strunramy pianinowej.

biglowanie
biglowanie

Proces sztucznego rozciągania strunstruna basowastrun poprzez ich dociskaniedocisk strundociskanie za pomocą narzędzia zwanego biglownicąbiglownicabiglownicą. Biglowanie ma na celu rozciągnięcie strunstruna wiolinowastrun tak, aby wcześniej osiągnęły one swoją właściwą sprężystość oraz, aby potem nie rozstrajały się zbyt często.

biglownica
biglownica

Narzędzie do biglowaniabiglowaniebiglowania strunstruna basowastrun stalowych w pianinie lub fortepianie. Może być wykonana z drewna lub metalu.

chóry strun
chóry strun

W pianinie lub fortepianie to zespół wspólnie brzmiących jednej, dwóch lub trzech strunstruna basowastrun o tej samej wysokości dźwięku.

cwikowanie
cwikowanie

To strojenia wstępne, pierwsze strojenia bez udziału klawiatury oraz mechanizmu odbywające się na naciągniętych strunachnaciąg strunnaciągniętych strunach samej dźwięcznicydźwięcznicadźwięcznicy, czyli szkieletu wraz z dnem rezonansowymdno rezonansowednem rezonansowym oraz ramą żeliwnąrama żeliwna z naciągiem strunramą żeliwną. Cwikowanie wykonuje się ręcznie, przy użyciu kostki gitarowej, tak zwanego piórkapiórkopiórka, oraz klucza stroicielskiegoklucz stroicielskiklucza stroicielskiego. Proces polega na podciągnięciu wszystkich strun na odpowiednią wysokość właściwego stroju, aby osiągnąć początkowe rozciągnięcie drutu stalowego.

dno rezonansowe
dno rezonansowe

Jeden z zespołów wchodzących w skład budowy pianina lub fortepianu składający się z płyty rezonansowej (świerk wysokogórski lub drewno jodłowe o właściwościach rezonansowych z przetarcia promienistego), progu wiolinowegopróg wiolinowyprogu wiolinowego, mostka basowegomostek basowymostka basowego (drewno liściaste bukowe lub klonowe) oraz żeber wykonanych z drewna iglastego świerkowego lub jodłowego.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa pianoforte, Naprawa dna rezonansowego, https://www.piano-forte.pl/naprawa-dna-rezonansowego.html [dostęp 15.02.2023 r.].

docisk strun
docisk strun

To nacisk strun na próg wiolinowypróg wiolinowypróg wiolinowy lub mostek basowymostek basowymostek basowy, inaczej wyniesienie strunystruna wiolinowastruny przez mostekmostek basowymostek lub prógpróg wiolinowypróg ponad prógpróg agrafypróg agrafyagrafaagrafy lub ramy żeliwnejrama żeliwna z naciągiem strunramy żeliwnej oraz kołek zaczepowykołek zaczepowykołek zaczepowy.

dźwięcznica
dźwięcznica

To akustyczna część instrumentu, w skład której wchodzą trzy zespoły pianina i fortepianu, czyli drewniany szkielet, dno rezonansowedno rezonansowedno rezonansowe oraz rama żeliwnarama żeliwna z naciągiem strunrama żeliwna z naciągiem strunnaciąg strunnaciągiem strun wraz z kołkami stroikowymikołek stroikowykołkami stroikowymi.

ejska
ejska

Zakończenie struny basowejstruna basowastruny basowej lub wiolinowej spoczywającej na kołku zaczepowymkołek zaczepowykołku zaczepowym ramy żeliwnejramy żeliwnej={rama żeliwna z naciągiem strunstruna wiolinowastrun.

kamerton
kamerton

Narzędzie, którego zadaniem jest wygenerowanie dźwięku. Służy do wyznaczania wzorcowej wysokości dla dźwięku aIndeks górny ¹ (a razkreślne), o częstotliwości 440 Hz (herców).

klucz korbelkowy
klucz korbelkowy

Narzędzie służące do obracania w nim kołka stroikowegokołek stroikowykołka stroikowego w celu nawinięcia strunystruna basowastruny. Wykorzystywany podczas montażu strun do pianina lub fortepianu.

klucz stroicielski
klucz stroicielski

Rodzaj klucza nasadowego, który ma najczęściej specjalną końcówkę w kształcie ośmioramiennej gwiazdy. Służy do strojenia pianina lub fortepianu. Nakłada się go na kołek stroikowykołek stroikowykołek stroikowy, który obraca się w lewo lub prawo – naciągającnaciąg strunnaciągając lub poluźniając strunęstruna basowastrunę, co powoduje podwyższanie lub obniżanie dźwięku.

klucz sztorcowy
klucz sztorcowy

Nazywany również kluczem kwadratowym jest to narzędzie w kształcie litery T służące do obracania w nim kołka stroikowegokołek stroikowykołka stroikowego w celu nawinięcia strunystruna basowastruny. Wykorzystywany podczas montażu strun do pianina lub fortepianu.

kołek stroikowy
kołek stroikowy

Element wchodzący w skład dźwięcznicydźwięcznicadźwięcznicy. Wykonany ze stali, usadowiony w strojnicystrojnicastrojnicy. Nawinięte na nim strunastruna basowastruna podciągana lub poluźniana jest za pomocą klucza stroicielskiegoklucz stroicielskiklucza stroicielskiego, który powoduje obracanie się kołka wokół własnej osi.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa www.pianino.xmc.pl, Pianino, https://www.pianino.xmc.pl [dostęp 15.02.2023 r.].

kołek zaczepowy
kołek zaczepowy

Element wchodzący w skład zespołu rama żeliwnarama żeliwna z naciągiem strunrama żeliwnanaciągiem strunnaciąg strunnaciągiem strun. Wykonany ze stali, usadowiony w ramierama żeliwna z naciągiem strunramie, służący do zaczepiania na nim strun wiolinowychstruna wiolinowawiolinowychbasowychstruna basowabasowych.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa www.pianino.xmc.pl, Pianino, https://www.pianino.xmc.pl [dostęp 15.02.2023 r.].

kołki progowe lub mostkowe
kołki progowe lub mostkowe

Element galanterii metalowej pianinowej lub fortepianowej, wchodzący w skład progu wiolinowegopróg wiolinowyprogu wiolinowego oraz mostka basowegomostek basowymostka basowego.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa www.pianino.xmc.pl, Pianino, https://www.pianino.xmc.pl [dostęp 15.02.2023 r.].

mostek basowy
mostek basowy

Jeden z podzespołów wchodzących w skład zespołu dno rezonansowedno rezonansowedno rezonansowe wykonane z drewna liściastego bukowego lub klonowego. Przyklejony do wierzchniej strony płyty rezonansowej pianinowej lub fortepianowej, służy jako oparcie strunstruna basowastrun stalowych z nawojem miedzianym – basowych.

naciąg strun
naciąg strun

Komplet strun wiolinowychstruna wiolinowastrun wiolinowych (stalowych gładkich) i basowychstruna basowabasowych (stalowych z nawojem miedzianym) wchodzących w skład zespołu rama żeliwnarama żeliwna z naciągiem strunrama żeliwna z naciągiem strun.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa pianoforte, Wymiana strojnicy, https://www.piano-forte.pl/wymiana-strojnicy.html [dostęp 15.02.2023 r.].

piórko
piórko

Kostka gitarowa, najczęściej wykonana z tworzywa sztucznego służy do szarpania strun w gitarze. Przy pianinach lub fortepianach używana do strojeń wstępnych, czyli tzw. cwikowaniacwikowaniecwikowania.

podnośnik do naciągu strun
podnośnik do naciągu strun

Narzędzie używane podczas montażu strun do pianina lub fortepianu. Może być prosty, zakrzywiony lub haczykowaty. Służy do podciągania struny na kołku stroikowymkołek stroikowykołku stroikowym.

próg agrafy
próg agrafy

To wystający element agrafyagrafaagrafy pianinowej, na której oparta jest struna.

próg wiolinowy
próg wiolinowy

Jeden z podzespołów wchodzących w skład zespołu, dno rezonansowedno rezonansowedno rezonansowe wykonane z drewna liściastego bukowego lub klonowego. Przyklejony do wierzchniej strony płyty rezonansowej pianinowej lub fortepianowej, służy jako oparcie strunstruna wiolinowastrun stalowych – wiolinowych.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa www.pianino.xmc.pl, Pianino, https://www.pianino.xmc.pl [dostęp 15.02.2023 r.].

rama żeliwna z naciągiem strun
rama żeliwna z naciągiem strun

Jeden z zespołów wchodzących w skład budowy pianina lub fortepianu składający się z żeliwnej płyty, mosiężnych agrafagrafaagraf, stalowych kołków zaczepowychkołek zaczepowykołków zaczepowych oraz naciągu strunnaciąg strunnaciągu strun (struny wiolinowestruna wiolinowastruny wiolinowe – gładkie stalowe oraz struny basowestruna basowastruny basowe – stalowe z nawojem miedzianym).

strojnica
strojnica

Najczęściej wykonana ze sklejki lub warstw drewna klejonego, tzw. masywu, z twardego drewna twardego drzew liściastych, np. buku lub klonu. Jest bazą usadowienia kołków stroikowychkołek stroikowykołków stroikowych.

  • Animacja w 3D – Proces drgania strunyDlIoTUvUUAnimacja w 3D – Proces drgania struny

  • Źródło: Strona internetowa pianoforte, Wymiana strojnicy, https://www.piano-forte.pl/wymiana-strojnicy.html [dostęp 15.02.2023 r.].

struna basowa
struna basowa

To struna wykonana z drutu stalowego z miedzianym oplotem zwanym nawojem. Wykonywana na specjalnej maszynie zwanej nawijarką do strun basowych. Zakładana do pianina lub fortepianu w polu basowym (mostek basowymostek basowymostek basowy), ale również wiolinowym (próg wiolinowypróg wiolinowypróg wiolinowy) – w zależności od modelu instrumentu.

struna wiolinowa
struna wiolinowa

To struna stalowa nazywana stalówką lub struna gładką. Wykonana z drutu stalowego o odpowiedniej średnicy oraz długości w zależności od pola jej usytuowania w pianinie lub fortepianie.

szablon tzw. kołyska
szablon tzw. kołyska

Aluminiowy szablon, wykorzystywany do pomiaru wyniesienia na progu wiolinowympróg wiolinowyprogu wiolinowym oraz mostku basowymmostek basowymostku basowym w pianinie lub fortepianie.

tuner elektroniczny
tuner elektroniczny

Elektroniczny generator dźwięku wykorzystywany do strojenia instrumentów muzycznych. Tuner elektroniczny to zazwyczaj małe, podręczne urządzenie, które za pomocą wbudowanych głośników wysyła żądany dźwięk i czasami ułatwia strojenie instrumentów. Tunery są wyposażone również w wyświetlacz, na którym – za pomocą wskazówki lub diody – pokazywana jest wysokość dźwięku podłączonego instrumentu lub instrumentu znajdującego się w zasięgu wbudowanego w nie mikrofonu.

warkocz
warkocz

Zakończenie struny basowejstruna basowabasowej lub wiolinowejstruna wiolinowawiolinowej (niekiedy w starych instrumentach) spoczywającej na kołku zaczepowymkołek zaczepowykołku zaczepowym ramy żeliwnejrama żeliwna z naciągiem strunramy żeliwnej.

wyniesienie dna rezonansowego
wyniesienie dna rezonansowego

To tzw. strzałka ugięcia, a więc wypukłość płyty, zwana również czaszą. Płyta rezonansowa jest zamontowana do szkieletu na styk poprzez oblistwienie spoczynkowe. Jej środek posiada wypukłość w kierunku strun tak, aby były one wyniesione przez mostek basowymostek basowymostek basowypróg wiolinowypróg wiolinowypróg wiolinowy ponad miejsca swojego oparcia, a więc ponad prógpróg agrafypróg agrafyagrafaagrafy lub próg ramy żeliwnejrama żeliwna z naciągiem strunramy żeliwnej oraz kołek zaczepowykołek zaczepowykołek zaczepowy.