18.11.1786‑5.06.1826 – lata życia Carla Marii von Webera
1803 – rozpoczęcie studiów w Wiedniu
1804 – objęcie stanowiska kapelmistrza operowego we Wrocławiu
1813‑1816 – Weber dyrektorem opery w Pradze
1818‑1819 – powstanie utworu Trio g‑moll op. 63 na flet, wiolonczelę i fortepian
1819 – powstanie utworu Zaproszenie do tańca
18.06.1821 – premiera Wolnego Strzelca w Berlinie
1823 – premiera opery Euryanthe
12.04.1826 – premiera Oberona w Londynie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R1cCd95FqySdc1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
7. Romantyzm. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:
c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu (uczuciowość, elementy narodowe i ludowe, wirtuozeria (wirtuozi, np. Niccolo Paganini, Fryderyk Chopin, Ferenc Liszt, Henryk Wieniawski i in.),
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert),
6) zna pojęcia: kantylena, tempo rubato, transkrypcja fortepianowa, wirtuoz, uwertura koncertowa, muzyka programowa, leitmotiv, szkoła narodowa, instrumentacja.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.
Nauczysz się
przedstawiać życiorys kompozytora ze szczególnym uwzględnieniem jego aktywności zawodowej;
charakteryzować muzykę operową Webera wraz ze wskazywaniem najważniejszych dzieł oraz opisać treść Wolnego Strzelca;
charakteryzować muzykę instrumentalną Webera wraz ze wskazywaniem najważniejszych kompozycji;
przedstawiać, rozróżniać podstawowe cechy języka muzycznego omawianego kompozytora;
definiować pojęcia: motyw przewodniMotyw przewodnimotyw przewodni, librettoLibrettolibretto, styl brillant, rondoRondorondo.
Muzyka w romantyzmie
Rb1HB1pUvjkbC1
Mówiąc o muzyce romantycznej, mamy na myśli przede wszystkim tę, która powstawała w XIX w. Na tle poprzednich epok wyodrębniała ją bez wątpienia wyrazowość. W początkowych latach przyjmowała ona formę sentymentalizmu, jednak z biegiem lat emocje narastały, stając się niemal formotwórczym ogniwem.
Romantyczny słuchacz nie oczekiwał już, tak jak to miało miejsce jeszcze 150 lat wcześniej, że muzyka będzie go zaskakiwać swoim bogactwem. Dla niego najważniejsze było, aby muzyka wprawiała go w błogi nastrój, dostarczała mu silne przeżycia emocjonalne oraz – aby koncerty kształtowały duszę. Nie można się zatem dziwić, że poczęto wznosić sale koncertowe i gmachy operowe, co ułatwiało obcowanie ze sztuką muzyczną i czyniło z wyjść do filharmonii pewnego rodzaju celebrację. Z uwagi na coraz to większą złożoność dzieł i dążenie artystów do wywoływania pozytywnych reakcji u słuchacza, wykształcił się obyczaj prób, a to z kolei doprowadziło do wzrostu powagi koncertów.
W epoce romantyzmu kultura muzyczna w Niemczech silnie się rozwijała, czego skutkiem było powstawanie chórów, orkiestr. Jednym z głównych przedstawicieli nurtu niemieckiej muzyki wczesnego romantyzmu był Carl Maria von Weber – kompozytor, dyrygent, pianista. To właśnie z jego osobą i twórczością Was dzisiaj zapoznamy.
Carl Maria von Weber – życie
Carl Maria von Weber urodził się 18 listopada 1786 r. w Eutin. Był chorowitym dzieckiem, a z uwagi na wrodzoną wadę biodra, zaczął chodzić dopiero w wieku czterech lat. Później – przez resztę życia – utykał. Wywodził się z rodziny muzyków, toteż już od jego najmłodszych lat dbano o to, by uczył się muzyki. Pierwsze lekcje dawał mu brat Fridolin. Wśród jego kolejnych pedagogów znaleźli się m.in. Jan Piotr Henschkel i Michał Haydn – brat Józefa Haydna, pod którego nadzorem, w 1798 r., powstało Sześć Fugett.
Po śmierci matki przeniósł się wraz z rodziną do Monachium, gdzie kontynuował naukę kompozycji i śpiewu. Tam powstała jego pierwsza opera Die Macht der Liebe und des Weins, której nuty – w wyniku pożaru – zostały całkowicie zniszczone. W roku 1803 przeprowadził się do Wiednia, gdzie studiował kompozycję. Już po roku nauki otrzymał posadę kapelmistrza operowego we Wrocławiu, dzięki czemu mógł rozwijać swoje dyrygenckie umiejętności. Zawiązał tam relację z księciem Eugenem Friedriechem von Württenbergem, który powierzył mu stanowisko nadwornego kapelmistrza oraz przyczynił się do nadania szlacheckiego tytułu. W kolejnych latach przeniósł się do Wirtembergii, gdzie był sekretarzem księcia Ludwika Wirtemberskiego. Niestety – został wciągnięty w oszustwa finansowe. Pomimo że nie był winny, aresztowano go, a następnie wydalono z miasta.
RmCa0ilkjyz13
Carl Maria von Weber nie koncentrował się jedynie na karierze kompozytora. W latach 1813–1816 był dyrektorem opery w Pradze. Później zaś został kapelmistrzem operowym w Dreźnie. Z pasją dążył do podniesienia poziomu teatrów operowych zarówno poprzez stawianie coraz większych wymagań muzykom, jak i przez dobór trudniejszego repertuaru. W czasie swojego pobytu w Dreźnie skomponował operę Wolny Strzelec (Die Freischütz), która nie tylko przyniosła mu ogromną popularność, ale i również przyczyniła się do nazwania go twórcą narodowej opery romantycznej. Wykorzystując rozgłos, jaki przyniosła mu ta kompozycja, kontynuował tworzenie dzieł, czego skutkiem było powstanie kolejnych oper, utworów fortepianowych i kameralnych.
W czasie komponowania swojej ostatniej opery Oberon, Weber borykał się z coraz większymi problemami zdrowotnymi. W 1826 r. odbyła się jej premiera, a niedługo po niej dyrygował jeszcze dwunastoma spektaklami. Ostatni z nich skończył się dla kompozytora zasłabnięciem, dlatego zdecydował się na powrót do domu. Niestety – zmarł w przeddzień wyjazdu, 5 czerwca 1826 r., mając zaledwie 39 lat.
Opery Webera – Wolny Strzelec
R1BvDoWbszoig
Pierwszą operą, którą omówimy jest Wolny Strzelec. Jej premiera odbyła się 18 czerwca 1821 r. w Berlinie. LibrettoLibrettoLibretto oparte jest na ludowych legendach, a sam kompozytor – w przedmowie do partytury – pisał o tej muzyce tak: W operze tej występują dwa zasadnicze pierwiastki: życie myśliwskie i działanie demonicznych mocy, które uosabia Samiel. W trakcie komponowania musiałem więc szukać najbardziej charakterystycznych tonów i barw dźwiekowych dla tych obu pierwiastków oraz wprowadzać je nie tylko tam, gdzie je zaznacza autor libretta, lecz również tam, gdzie mogły wywołać właściwy efekt. Dla odmalowania lasu i zycia myśliwskiego łatwo mogłem znaleźć barwę dźwiękową w instrumentacji, lecz trudność polegała na tym, by znaleźć nowe melodie dla rogu i utrzymać je w najprostszej ludowej formie. (…) Długo zastanawiałem się nad wyborem środków technicznych służących do odmalowania nastroju grozy: musiały to być oczywiście ciemne i ponure barwy, a więc – najniższe rejestru skrzypiec, wioli i kontrabasów, a zwłaszcza niskie dźwięki klarnetów, żałosne fagotów, najniższe dźwięki rogu i głuche uderzenia kotłów.
To, w jaki sposób Weber komponował operę jednoznacznie wskazuje, że nie tylko treść jest iście romantyczna, ale również wykorzystane środki muzyczne. Nieregularne rytmy, charakterystyczne, dysonujące brzmienia, czy minorowy tryb odzwierciedlały piekielne moce muzyki. Natomiast tonacje durowe, uproszczone rytmy oraz łagodne brzmienia były synonimem piękna i dobroci.
Posłuchajmy teraz początku uwertury tej opery. Kompozytor twierdził, że kto potrafi się w nią wsłuchać, ten odnajdzie cały dramat w zalążku.
RxrjiZpB6BAJx
W Wolnym Strzelcu Weber wprowadził motyw przewodniMotyw przewodnimotyw przewodni, którego idea wykorzystania – w późniejszych latach – stała się wzorem dla innych kompozytorów. Technika ta polegała na przyporządkowaniu konkretnego materiału melodycznego, harmonicznego lub barwy do zjawiska, postaci lub do sytuacji. W omawianej operze mamy do czynienia z motywem przewodnim złego ducha Samiela, który w uwerturze realizowany jest przez wiolonczele na tle tremola skrzypiec i altówek. Posłuchajcie.
RxzykVW0wmiJZ
me0d0a013f42f47e3_0000000000078
Opery Webera – Oberon
Kolejną operą Webera, przy której warto się na chwilę zatrzymać, jest Oberon. Oparta została na poemacie Christopha Martina Wielanda. Na szczególną uwagę zasługuje mistrzowska instrumentacja, oddająca romantyczną i fantastyczną treść opery opowiadającą o przygodach rycerza Hüona z Bordeaux, który porwał córkę kalifa z Bagdagu.
RLwrEWBdBVaqZ
RY3YJhiZeqxem1
A teraz wysłuchajcie, jakie nacechowanie emocjonalne przybierze w kontekście poprzedzającego go tematu pierwszego.
R1AxIOtqDZvwk
Uwertura do Oberona jest w dzisiejszych czasach wykonywana bardzo często w oderwaniu od pozostałych części kompozycji, co świadczy o jej wysokiej wartości. Premiera opery miała miejsce na krótko przed śmiercią kompozytora, 12 kwietnia 1826 r. Dzieło odniosło duży sukces.
me0d0a013f42f47e3_0000000000097
Twórczość instrumentalna Webera
Obok zdobyczy Carla Marii von Webera na gruncie opery narodowej duże znaczenie ma również jego twórczość instrumentalna – szczególnie ta przeznaczona na fortepian. Sam kompozytor był wybitnym pianistą, o bardzo dużych dłoniach, przez co znaczna część jego fortepianowych utworów sprawia dziś trudności pianistom.
R1aHsAhHHQDo4
Za chwilę zabrzmi fragment czwartej części Sonaty fortepianowej C‑dur op. 24 Webera. Jest to muzyczne perpetuum mobile cechujące się równomiernym, szybkim rytmem i powtarzalnością materiału melodycznego.
RafISjR6euJPk1
Innymi utworami zachowanymi w stylu brillant są w szczególności: Konzertstück f‑moll na fortepian i orkiestrę, RondoRondoRondo brillante, wspomniane już koncerty klarnetowe oraz utwór programowy Zaproszenie do tańca, będący suitą składającą się z walców poprzedzonych wstępem. Zdarzają się jednak interpretacje, jakoby kompozycja była zachowana w formie ronda. Dla kompozytorów późniejszych lat Aufforderung zum Tanz, bo taki jest niemiecki tytuł, było wzorem walców koncertowych.
Zgodnie z programem, utwór opowiada o tańcu kobiety i mężczyzny. Wysłuchując fragmentu, wyobraźmy sobie zatem taneczne spotkanie tych dwojga.
R1eDa8FF94o6V1
Również warto nadmienić, że Weber to także kompozytor utworów kameralnych. Za jeden z najbardziej znanych uchodzi Trio g‑moll op. 63, składające się z czterech części i skomponowane w latach 1818–1819 dla przyjaciół: Philippa Jungha (flecisty) i Johanna Baptista Gänsbachera (wiolonczelisty), z którymi muzykował w Pradze. Prawdopodobnie kompozycja ta miała stanowić pewnego rodzaju pamiątkę ich wspólnych wieczorów. Wysłuchajcie teraz fragmentu pierwszej części – Allegro moderato.
R1ED6GWhVZGuQ1
Podsumowanie
Omówiliśmy najważniejsze aspekty twórczości Carla Marii von Weber. Nie możecie jednak zapominać, że skomponował on również wiele innych dzieł, takich jak chociażby dwie symfonie, koncerty solowe, utwory wokalno‑instrumentalne (w tym wymieniona już kantata Bitwa i zwycięstwo).
R1OkA9Q9Nvwrc
Udane premiery utworów Webera sugerują, że w odczuciu publiczności nie był on zwykłym muzykiem, lecz artystą. Być może, gdyby nie problemy ze zdrowiem, lista jego utworów byłaby znacznie dłuższa. Pamiętajcie jednak, że kompozytora nie ocenia się po liczbie dzieł, lecz po ich wartości.
Berlińska opera – Die Freischütz, spacer z kompozytorem
RRi5koNBjyoIH1
Zadania
R1T0idOp6bsTM
Ćwiczenie 1
R1YIACabSS3IS
Ćwiczenie 2
RZsAWj6yRcuYX
Ćwiczenie 3
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. styl brillant Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji motyw przewodni Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji rondo Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. styl brillant Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji motyw przewodni Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji rondo Możliwe odpowiedzi: 1. wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, 2. kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, 3. charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji
Przeciągając podane elementy przyporządkuj je do właściwych wierszy.
kuplety; refren przedzielany kontrastowymi odcinkami; forma instrumentalna; wyrazisty, wirtuozowskie partie zestawiane z kantylenowymi; dotyczy przede wszystkim muzyki fortepianowej; upodobanie do lekkich i jasnych brzmień, charakterystyczny temat melodyczny, rytmiczny lub harmoniczny; materiał muzyczny odpowiada konkretnej postaci lub sytuacji
styl brillant
motyw przewodni
rondo
RMfRgsiqS3dOt
Ćwiczenie 4
ReU0rAHHMwxLi
Ćwiczenie 5
Red7SKHQ5Dexa
Ćwiczenie 6
Inna wersja zadania
Omów życiorys Carl Maria von Webera ze szczególnym uwzględnieniem jego aktywności zawodowej.
R11lncUcsNpXB
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Zapoznajcie się z librettem do opery Oberon, a następnie odsłuchajcie wraz z nauczycielem całą uwerturę. Jakimi środkami technicznymi posługuje się kompozytor, aby oddać różne nastroje?
R1H4pd9sxN4C5
R16rSu2KwDymr
Inna wersja zadania
Wymień środki techniczne, którymi posługuje się kompozytor, aby w utworze oddać różne nastroje?
Słownik pojęć
Libretto
Libretto
Tekst słowny opery.
Motyw przewodni
Motyw przewodni
Charakterystyczny zwrot lub temat melodyczny, rytmiczny, harmoniczny, przyporządkowany konkretnej osobie, zjawisku lub sytuacji.
Rondo
Rondo
Forma instrumentalna polegająca na kilkakrotnym powtarzaniu wyrazistego materiału melodycznego, tzw. refrenu lub ritornelu. Powtórzenia te przedzielane są odcinkami zwanymi epizodami lub kupletami, o kontrastowym wyrazie.
Styl brillant
Styl brillant
Styl występujący w pierwszej połowie XIX w., przede wszystkim w muzyce fortepianowej. Odznaczał się rozbudowanymi, wirtuozowskimi partiami, które zestawiane były z epizodami kantylenowymi. Przedstawicielami tego stylu byli: J.N. Hummel, J.L. Dusik, C.M. von Weber, J. Field oraz F. Chopin we wczesnym okresie swojej twórczości.
Źródło: Gwizdalanka D., Historia muzyki 2, Kraków 2006 encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RY3YJhiZeqxem1
Utwór: Carl Maria von Weber, „Oberon ouverture”, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RafISjR6euJPk1
Utwór: Carl Maria von Weber, „Sonata fortepianowa C-dur op. 24”, cz. 4, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1eDa8FF94o6V1
Utwór: Carl Maria von Weber, „Aufforderung zum Tanz”, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1ED6GWhVZGuQ1
Utwór: Carl Maria von Weber, „Trio g moll” op. 63, cz. 1, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
RxrjiZpB6BAJx
Utwór: Carl Maria von Weber, Der Freischutz - Overture. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RxzykVW0wmiJZ
Utwór: Carl Maria von Weber, Der Freischutz - Overture. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się tajemniczym, spokojnym charakterem.
R1AxIOtqDZvwk
Utwór: Carl Maria von Weber, Oberon Ouverture (Score) Wykonawca: Niemiecka Orkiestra Symfoniczna w Berlinie. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1H4pd9sxN4C5
Utwór: Carl Maria von Weber, Oberon - OvertureWykonawca: New Zealand Symphony Orchestra. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
Przewiń
Głośność
Galeria zdjęć
Rb1HB1pUvjkbC1
Ra5SrSoN9Y5NP1
RoPnZUEYFVGbv1
RDCg1L701U7Ff1
RSfxQa8UMFgLX1
Bibliografia
Gwizdalanka D., Historia muzyki 2, Kraków 2006
Muchenberg Bohdan, Pogadanki o Muzyce 2, Kraków 1991