Rzeczownik - odmiana
Ruchoma grafika przedstawia kawałki puzzli z rękami i nogami. Większość ma na sobie napis: wołacz, liczba pojedyncza, liczba mnoga, dopełniacz, biernik, rodzaj męski, rodzaj żeński. Są też elementy bez napisów. Dwa puzzle zawieszone są na linie, inne skaczą po pagórkach.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D47DhHUhR
Rozejrzyj się wokół i zapisz poniżej lub w zeszycie jak najwięcej nazw: osób, przedmiotów, zwierząt, roślin, zjawisk przyrody itp., które dostrzegasz. Możesz także zanotować uczucia lub emocje, które odczuwasz w tej chwili.
Zapisz, jakie przedmioty cię otaczają. Możesz także zanotować uczucia lub emocje, które odczuwasz w tej chwili.
Wymyśl po dwa wyrazy zaczynające się na literę „r”. Muszą pasować do podanych kategorii: zjawiska przyrody, osoby, przedmioty, zwierzęta, rośliny, uczucia.
Rzeczownik to część mowy, która nazywa osoby, zwierzęta, rośliny, przedmioty, zjawiska (np. tęcza), cechy (np. mądrość), czynności (np. mówienie) oraz pojęcia abstrakcyjne (np. dobro, radość).
Na jakie pytania odpowiada rzeczownik?
Sprawdź, co wiesz o rzeczowniku. Uzupełnij definicję.
Rzeczownik ............ osoby, zwierzęta, rośliny, ................ przyrody, pojęcia, ...............
Odpowiada na pytania: ............? i co?
Zgadnij, kto to lub co to. Zapisz odpowiedzi.
iglasty, liściasty, ciemny ............
uprawne, żyzne, szczere ............
źródlana, czysta, mineralna ............
kaflowy, chlebowy, ciepły ............
zwinny, bury, syjamski ............
starszy, rodzony, przyrodni ............
kwaśne, chude, krowie ............
czerstwy, żytni, czarny ............
morski, zimny, porywisty ............
dojrzałe, rumiane, soczyste ..............
Uzupełnij definicję i przepisz ją do zeszytu.
zwierzęta, wielką, własne, osoby, małą, przedmioty, wyróżniają
Rzeczowniki, które .......................... pojedyncze osoby, .........................., miejsca itp. z grupy, to nazwy .........................., np. Janek, Burek, Warszawa, Tatry. Piszemy je .......................... literą, żeby podkreślić ich wyjątkowość, niepowtarzalność.
Rzeczowniki, które nazywają ogólnie .........................., zwierzęta, miejsca, przedmioty, np. chłopiec, pies, miasto, to nazwy pospolite. Piszemy je .......................... literą.
Od podanych rzeczowników utwórz jak najwięcej innych. Zmień każdorazowo tylko jedną literę w poprzednim wyrazie, tak, aby utworzyć jak najwięcej wyrazów odpowiadających na pytania kto? i co?
Wzór: lis – los, las, pas, bas, bak, hak, huk
rak
rosa
Wymień znane ci nazwy uczuć i stanów emocjonalnych.
Rodzaj rzeczownika
Zapisz po cztery przykłady rzeczowników rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego.
Jaki wniosek nasunął ci się po wykonaniu poprzedniego ćwiczenia? Uzupełnij tekst.
Każdy rzeczownik ma przypisany ............: męski, ................ lub nijaki. Aby określić rodzaj rzeczownika, należy utworzyć taką jego formę w liczbie pojedynczej, która odpowiada na ..............: kto? lub ............ i połączyć ją z jednym z trzech wyrazów pomocniczych: ten, ............, to, np.
Wsiadłam do tramwaju. – rodzaj męski, bo: ten tramwaj;
Z kosza wypadły trzy piłki. – rodzaj żeński, bo ............ piłka;
Chleb posmaruj masłem. – rodzaj ............, bo to masło.
Zgadnij, jakie rzeczowniki są określane przez podane przymiotniki. Zapisz swoje odpowiedzi i określ rodzaj gramatyczny rzeczowników.
| Określenia | Rzeczowniki | Rodzaj (do wpisania: r.m., r.ż. lub r.n.) |
|---|---|---|
| ołowiane, gołe, bezchmurne | niebo | r.n. |
| dębowy, wigilijny, operacyjny | ||
| gorąca, pokorna, usilna | ||
| dobre, mocne, ostatnie | ||
| siedmiomilowy, damski, dziurawy | ||
| długie, gumowe, muzykalne | ||
| panieńskie, rodowe, cudze | ||
| bezpański, myśliwski, zły | ||
| spracowana, prawa, twarda |
Określ rodzaj zaznaczonych rzeczowników. W puste pola wpisz: r.m., r.ż., r.n., r.nm.-os., r.m.-os.
Konie to moje ulubione zwierzęta. ..................
Moi rodzice chętnie spacerują. ................
Kotka Aza karmi kociątko. ............
Pasący się na pastwisku byk dostojnie przeżuwał trawę. ............
Liczba i przypadek rzeczownika
Ułóż rzeczowniki w odpowiednich szufladkach.
Ułóż po 3 zdania z wyrazami: zeszyt, książka, pióro.
Dzięki przypadkom możemy się precyzyjniej wyrażać. Na przykład mianownik to wykonawca czynności (kto? co?) Marek, chłopiec, żaba. Dopełniacz zaś używany jest w przeczeniach np. (kogo? czego?) nie ma Basi, nie napisał wypracowania. Dzięki narzędnikowi wskazuje się narzędzia (z kim? z czym?) obcęgami, młotkiem, miotłą lub to, kim jesteśmy np. (z kim ? z czym?) dziewczynką, chłopcem, strażakiem. Wołacz stosowany jest w zawołaniach i bezpośrednich zwrotach np. Jurku!, Kasiu!
Nie martw się, że musisz nauczyć się nazw i pytań przypadków, język fiński ma ich 15, a węgierski ponad 20! Język polski ma siedem przypadków, tak jak tydzień ma siedem dni. Przez przypadki odmieniają się rzeczowniki, liczebniki, przymiotniki i zaimki. Są one zmorązmorą cudzoziemców, gdyż, aby poprawnie mówić po polsku, trzeba zapamiętać wiele końcówek wyrazów.
Przeczytaj nazwy przypadków i odpowiadające im pytania. Zwróć uwagę, jak został odmieniony przez przypadki wyraz „król” w liczbie pojedynczej i mnogiej.
Uwaga!
Zauważ, że tylko sześć form to odpowiedzi na pytania. Wołacz to nazwa formy, której używamy, gdy się do kogoś zwracamy.
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: wilk, owca.
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: wilk i owca.
| Przypadek | Pytanie | lp. (wilk) | lp. (owca) | lm. (wilk) | lm. (owca) |
|---|---|---|---|---|---|
| M. | kto? co? (jest) | ||||
| D. | kogo? czego? (nie ma) | ||||
| C. | komu? czemu? (się przyglądam) | ||||
| B. | kogo? co? (widzę) | ||||
| N. | z kim? z czym? (idę) | ||||
| Ms. | o kim? o czym? (mówię) | ||||
| W. | o! (ty wstrętny!) |
Uzupełnij zdania rzeczownikami we właściwej formie.
Uzupełnij zdania rzeczownikami we właściwej formie.
Zjadł kilka łyżek ............. (zupa)
Nie ma ............ do smarowania pieczywa. (masło)
Napiła się ............. (mleko)
Naprawił ............... (pralka)
Oglądał ............ w telewizji. (bajka)
Nie jestem ..................! (dziecko)
Odmień przez przypadki wyraz „kot”.
| Przypadek | Pytanie | Lp. | Lm. |
|---|---|---|---|
| M. | kto? co? | kot | koty |
| D. | |||
| C. | |||
| B. | |||
| N. | |||
| Ms. | |||
| W. |
Wszystkie rzeczowniki mają w celowniku liczby mnogiej końcówkę – om (nie końcówkę -ą).
Mówimy i piszemy:
mówię to wszystkim ludziom,
odpowiadam miłym koleżankom,
przyglądam się dwóm chłopcom,
przekazuję życzenia ulubionym nauczycielom,
daję jeść szarym myszkom,
zerkam ku niebieskim chmurom.
Uzupełnij zdania wyrazami w celowniku liczby mnogiej.
Uzupełnij tabelę.
| Nazwa przypadka | Pytania | L.poj. | L.mn. |
|---|---|---|---|
| Mianownik | pisarz | pisarze | |
| Kogo? Czego? | |||
| Celownik | |||
| pisarzy | |||
| O kim? O czym? | |||
Sprawdź, czy umiesz!
Dopasuj zdanie do przypadku, w którym użyty jest rzeczownik: koń.
Wskaż przypadek wyrazu „koń” w zdaniach.
miejscownik, narzędnik, biernik, mianownik, celownik, dopełniacz
| Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. | |
| Koń ma cztery nogi i też się potknie. | |
| Łaska pańska na pstrym koniu jeździ. | |
| Pańskie oko konia tuczy. | |
| Jak spaść, to z dobrego konia. | |
| Kto bywa na koniu, ten bywa i pod koniem. |
Słownik
dręczące widziadło senne; być zmorą - być udręką, nieszczęściem