Improwizowanie pytań i odpowiedzi na przykładzie piosenki
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
1. W zakresie śpiewu. Uczeń:
5) tworzy z pomocą nauczyciela i samodzielnie:
A) struktury melodyczne,
6) improwizuje wokalnie oraz tworzy – pod kierunkiem nauczyciela i samodzielnie – różnorodne wypowiedzi muzyczne według ustalonych zasad.
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).
opisywać elementy języka muzycznego;
improwizować odpowiedzi muzyczne;
wskazywać elementy okresu muzycznego;
stosować właściwą terminologię muzyczną.
Motyw, temat i fraza – język muzyczny
Muzyka, podobnie jak język, przekazuje informacje, intencje oraz emocje. Dzieło muzyczne złożone jest z motywówmotywów, będących najmniejszymi elementami melodii. Co najmniej dwa motywy składają się na frazę muzycznąfrazę muzyczną. Klasyczne zdanie muzyczne zbudowane jest z dwóch dwutaktowych fraz. Dzieła o skomplikowanej budowie mogą posiadać wiele fraz muzycznych, a także ich przekształceń.
Okres muzyczny powstaje z dwóch zdań tj. z poprzednika i następnika, obie te części zbudowane są z fraz oraz motywów. W największym uproszczeniu poprzednik możemy uznać za pytanie, zaś następnik za odpowiedź, w ten sposób okres muzyczny możemy nazwać pytaniem i odpowiedzią.
W bardziej szczegółowym znaczeniu poprzednik jest wyrazem gromadzonych się napięć (melodia zawiesza się na dominanciedominancie), które to następnik rozwiązuje tonikątoniką.
Przykład pytania i odpowiedzi – Uciekaj myszko do dziury
Melodia pierwszych czterech taktów piosenki przypomina pytanie, czyli poprzednik. Kolejne stanowią odpowiedź, czyli muzyczny następnik.
POPRZEDNIK
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Zagrane na fortepianie dźwięki: a, b, c2, c2, c2, c2, a, a, b, d2, g, a, b, b, b, b, g, g, a, c2. Czyli poprzednik piosenki “Uciekła mi przepióreczka” Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
NASTĘPNIK
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Zagrane na fortepianie dźwięki: f, g, a, a, a, a, f, a, c2, b, g, g, a, b, b, d2, c2, b, e, g, f. Czyli następnik piosenki “Uciekła mi przepióreczka” Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie że muzyka zakończyła się. Napięcie została rozwiązane.
Wysłuchaj poprzednika (nagranie nr 1) oraz trzech proponowanych następników (nagrania nr 2‑4) - który z nich będzie Twoim zdaniem najlepszą odpowiedzią dla muzycznego pytania?
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Na nagraniu poprzednik z piosenki "Siedzi sobie zając pod miedzą". Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Przykład pierwszy. Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Przykład drugi. Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie że muzyka zakończyła się. Napięcie zostało rozwiązane.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D49vAWRQg
Przykład trzeci. Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie, że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
- Nagranie nr 2
- Nagranie nr 3
- Nagranie nr 4
Wysłuchaj nagrań dźwiękowych. Określ które z nich jest poprzednikiem, a które następnikiem utworu.
| poprzednik | |
| następnik |
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Zaznacz najmniejszy element języka muzycznego.
- Motyw
- Zdanie
- Fraza
Połącz w pary pojęcie z definicją.
pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej., V stopień skali lub gamy durowej albo molowej.
| Tonika | |
| Dominanta |
Zaznacz, którym elementem języka muzycznego jest fragment przedstawiony na nagraniu.
- Motyw
- Temat
- Fraza
- Poprzednik
- Następnik
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Wskaż metrum utworu Uciekaj myszko do dziury.
- 3/4
- 3/8
- 5/8
- 3/2
Słownik pojęć
1. V stopień skali lub gamy durowej albo molowej, także akord zbud. na tym stopniu, najczęściej trójdźwięk durowy (D), także akord septymowy (D7) oraz nonowy (D9), reprezentujący funkcję harmoniczną przeciwstawną tonice, dążący do rozwiązania się na nią.
termin określający konstrukcję dzieła muzycznego z punktu widzenia współdziałania wszystkich elementów muzyki (rytmu, metrum, melodyki, harmoniki, dynamiki, agogiki i kolorystyki).
muzyczna struktura dźwiękowa powstająca w wyniku współdziałania różnych elementów muzycznych, głównie melodii, rytmu i harmonii; Dwie frazy tworzą zdanie muzyczne.
charakterystyczny fragment melodii, powtarzający się i rozwijany w utworze muzycznym.
drugie z dwu zdań okresu muzycznego, stanowiące rozładowanie napięć nagromadzonych w zdaniu pierwszym.
część utworu muzycznego, będąca całością pod względem melodii, harmonii, rytmu itp.
pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu.
jednostka regularnego podziału metrycznego w utworze muzycznym.
materiał melodyczny lub melodyczny i harmoniczny stanowiący podstawę struktury dzieła muzycznego.
pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej; także akord zbudowany na tym stopniu, głównie w postaci trójdźwięku durowego, molowego, akordu z dodaną sekstą, septymowego;
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
https://sjp.pwn.pl/
Jerzy Habela, Słowniczek Muzyczny, PWM, Kraków 1998.
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Aleksander Frączkiewicz, Franciszek Skołyszewski, Formy muzyczne T. 1‑2, PWM Warszawa 1988.
Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, PWM, Warszawa 1995.
Danuta Wójcik, ABC form muzycznych, Musica Iagellonica 1999.
Jerzy Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.