E-materiały do kształcenia zawodowego

Usuwanie rozlewów olejowych na wodach powierzchniowych

BPO.03. Wykonywanie działań ratowniczych - Technik pożarnictwa 311919

bg‑azure

Elementy zapór przeciwolejowych

GALERIA ZDJĘĆ

1

Spis treści

2

Zapora sztywna pomostowa oraz zapora elastyczna płaszczowa

REHzZpBuoGzlx
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Zapora przeciwolejowa, często nazywana również zaporą przeciwrozlewową, wykonana jest z elastycznych, olejoodpornych tworzyw sztucznych. Zapora elastyczna zbudowana jest z pływaka, fartucha i balastu, zaś zapora sztywna pomostowa – z pływaków, pomostu łączącego, łączników i uszczelnień. Pojedynczy element zapory nazywany jest segmentem. Segmenty łączy się w sekcje, dzięki czemu zaporę można łatwo złożyć i szybko przygotować do akcji. Dzięki połączeniu kilku sekcji przy pomocy prostych w użyciu elementów szybkozłącznych można zbudować zaporę o dowolnej długości.

1
Zapora sztywna pomostowa
R1FDDw1eO5NnH1
Zapora sztywna pomostowa
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Zapora elastyczna płaszczowa
RcY7F8iI6Rt8w1
Zapora elastyczna płaszczowa
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
3

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Budowa zapory

RcX4Zjh02WfJE
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Elementy budowy zapory

  • Pływaki zapory - pływaki wypornościowe są wykonane z tworzywa piankowego, dzięki czemu zapora jest niezatapialna i odporna na przebicia.

  • Balast zapory - balast utrzymuje pionowe ustawienie zapory, a w przypadku silniejszego nurtu opóźnia odkształcanie fartucha zapory, prowadzące do ucieczki oleju.

  • Łańcuch balastowy - przy holowaniu i trałowaniu zapory występują siły wzdłużne. Przenosi je łańcuch lub taśma, znajdujące się w dolnej części segmentu, które pełnią jednocześnie rolę balastu.

  • Fartuch zapory - zanurzony w wodzie pełni rolę bariery, która kieruje płynący po powierzchni olej w odpowiednie miejsce.

  • Złącza montażowe zapory - służą do połączenia elementów zapory w segmenty, które, złączone ze sobą, tworzą sekcje.

  • Uchwyty zapory - służą do przenoszenia oraz mocowania na brzegu cieku wodnego. W zależności od rodzaju zapory uchwyt służy również do łączenia poszczególnych elementów sekcji.

1
Budowa zapory elstycznej płaszczowej
RGAfYFxQdnWGN
Budowa zapory elastycznej płaszczowej
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Budowa zapory elstycznej pneumatycznej
RfeAFJDm9sEWG
Budowa zapory elastycznej pneumatycznej
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
4

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Maszyny stosowane w podczas budowy zapór przeciwolejowych

1
Pompy do napełniania wodą elementów balastowych zapór
RY2YwKoiMg5Um
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Do napełniania wodą elementów balastowych zapór elastycznych płaszczowych stosuje się pompy pożarnicze, które przeznaczone są do tłoczenia wody do celów gaśniczych lub do wypompowywania wody z zalanych pomieszczeń. W czasie działań ratowniczych najczęściej stosuje się pompy ssąco‑tłoczące, w których rozróżnia się dwie strony: ssawną – tworzą ją elementy, przez które przepływa woda aż do momentu opuszczenia przez nią zasięgu bezpośredniego działania łopatek wirnika – oraz tłoczną, składającą się z elementów, przez które przepływa woda, począwszy od kierownicy pierwszego wirnika aż do wylotu z zaworów tłocznych. Dzięki tym elementom i zasadzie ich działania możemy napełniać wodą elementy balastowe zapór elastycznych płaszczowych. W działaniach ratowniczych stosuje się pompy przenośne i przewoźne.

R2vCReaKMQbyD
Pompy do napełniania wodą elementów balastowych zapór
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Pompa powietrza do napełniania elementów wypornościowych zapór
R1KCQXCe9eE6Y
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Do napełniania powietrzem elementów wypornościowych zapory elastycznej pneumatycznej stosuje się pompy powietrza, czyli kompresory, zasilane energią elektryczną z agregatów prądotwórczych znajdujących się w wyposażeniu pojazdów ratowniczych.

R197BBAgpUrcp
Pompa powietrza do napełniania elementów wypornościowych zapór
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ratowniczy zestaw pneumatyczny
RvFovfWGunDWQ
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Ratownicze zestawy pneumatyczne to zbiór wzajemnie połączonych ze sobą elementów tworzących urządzenie zdolne do wykonania pracy podczas prowadzenia działań ratowniczych. Czynnikiem roboczym zestawu pneumatycznego jest sprężone powietrze, które możemy wtłaczać pod odpowiednim ciśnieniem w elementy wypornościowe zapory. Zestaw taki składa się ze źródła zasilania, którym jest butla z sprężonym powietrzem, reduktora ciśnienia, urządzenia sterującego, przewodów zasilających oraz narzędzi pneumatycznych. W tym przypadku po podłączeniu odpowiedniego złącza wlotu powietrza narzędziem pracy będą elementy zapory.

RbLGpK3rvSBhD
Ratowniczy zestaw pneumatyczny
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Wyciągarki do obsługi zapór
ROUobmZ9GPHBM
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Wyciągarki do obsługi zapór pozwalają na prawidłowe i szybkie zwinięcie zapory z cieku wodnego lub akwenu. Wyróżniamy wyciągarki przenośne o napędzie silnikowym, elektrycznym i ręcznym oraz wyciągarki samochodowe o napędzie silnikowym, elektrycznym i hydraulicznym.

R11AC5Or84JzB
Wyciągarki do obsługi zapór
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
RaJJOM23G3J3j
Wyciągarki do obsługi zapór
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
5

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Przygotowanie stanowiska pracy

R19W0uzeCngr2
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

W zależności od rodzaju ustawionej zapory – czy jest to zapora sztywna pomostowa, elastyczna płaszczowa, elastyczna pneumatyczna, zapora sorpcyjna, czy zapora improwizowana – na stanowiskach pracy przy brzegu cieku lub akwenu wodnego ratownicy przygotowują sprzęt niezbędny do jej budowy.

1
Elementy składowe montażu zapór
Raw9GNAQy4SWf
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Podczas sprawiania zapór na stanowisku pracy ratownicy muszą mieć przygotowane narzędzia takie jak: kotwy, płaskowniki, liny kotwiczne, pomocnicze pale cumownicze, służące jako element budowy stanowiska do zacumowania zapory, oraz pompy do zbierania substancji, czyli zbieracze – urządzenia zatrzymujące i zbierające mieszaninę wodno‑olejową.

R1EYUaDddKPMp
Elementy składowe montażu zapór
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Pompa perystaltyczna
R1DRSOAYn3L2H
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Na brzegu sprawiamy również elementy układu przelewowo‑pompowego, czyli pompy perystaltyczne z podpięciem do nich nasady odcinka wężowego wychodzącego od zbieracza oraz separatora, zestaw do oświetlenia terenu działań ratowniczych prowadzonych w porze nocnej wraz z agregatem prądotwórczym, a także młoty ręczne i siekiery, wykorzystywane w razie potrzeby do oczyszczenia brzegu czy wbicia pala cumowniczego. Niejednokrotnie do oczyszczenia terenu z większych drzew lub krzewów strażak wykorzystuje sprzęt mechaniczny, czyli pilarkę łańcuchową.

R19I9ThtwbOQh
Pompa perystaltyczna
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
6

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Procesy technologiczne: etapy ustawiania zapór na cieku wodnym i akwenie

7

Zapora sztywna pomostowa

1
Etapy ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
RNo8eykNJXRLT
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Na cieku wodnym ratownicy w pierwszej kolejności zajmą się budową i ustawieniem zapory sztywnej pomostowej. W czasie działań ratowniczych spotka się ona jako pierwsza z czołem rozlewu. Zapora ta, z uwagi na jej rozmiary, przewożona jest w częściach w kontenerze.

R1Rtsn3p96G4L
Etapy ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap pierwszy
RfisedRNCOsCx
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap pierwszy rozpoczynamy od ułożenia na brzegu i połączenia ze sobą dwóch pływaków i jednego pomostu za pomocą śrub i łączników. W ten sposób powstają segmenty zapory. Ich liczba powinna być dostosowana do szerokości rzeki.

R1ZuFSnYHygqF
Etap I ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap drugi
RNPtQfus6AsIy
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etapem drugim jest opuszczenie przez strażaków gotowego segmentu do wody po wcześniejszym przywiązaniu liny do rogu segmentu, który będzie się znajdować od strony góry rzeki i od brzegu.

R14TlwvQKNUv8
Etap II ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap trzeci
R1bcexF0nP5FI
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap trzeci polega na takim ustawieniu zapory, aby segment był ułożony tak, że otwory na stojaki barierki znajdują się od strony przeciwnego brzegu. Najdłuższą linę stosuje się do pierwszego wodowanego segmentu, a najkrótszą – do ostatniego.

R34sBBwIyFuq7
Etap III ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap czwarty
RpPtgoeQdM1Nf
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap czwarty polega na przeciągnięciu segmentu w górę rzeki do wcześniej ustalonego miejsca. Segment zabezpiecza się, przywiązując linę za pomocą węzła flagowego do kotwy, która wbijana jest na brzegu. W ten sam sposób postępujemy z każdym kolejnym segmentem.

R6brXAyZihkZC
Etap IV ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap piąty
R1QGgF3CRjx4H
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap piąty budowy zapory to łączenie segmentów ze sobą za pomocą łączników. Śrub nie skręcamy do końca, dzięki czemu zapora lepiej dostosowuje się do falowania wody i jest mniej narażona na przeciążenia, które mogłyby ją uszkodzić. Równocześnie zakładamy uszczelnienia, których zadaniem jest utrzymanie szczelności zapory.

Etap końcowy ma miejsce w momencie, kiedy wszystkie segmenty zapory zostały zwodowane i połączone. Wtedy można zacząć montaż barierki. W tym celu wkładamy stojaki barierki do otworów i przewlekamy linę od końca pierwszego segmentu przez stojaki barierki i oczka umieszczone na pomoście. Zadaniem barierki jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wypadnięcia strażaka z pomostu i dodatkowe połączenie poszczególnych segmentów ze sobą. Po zakończeniu montażu wszystkich części zapory możemy rozpocząć jej rozstawianie w poprzek rzeki. Luzujemy wszystkie liny, zachowując przy tym jeden oplot wokół kotew. Pozwoli to na utrzymanie zapory, którą silny nurt rzeki będzie chciał porwać. Jednoczesne luzowanie liny i działanie nurtu rzeki pozwoli na rozstawienie zapory.

R1dIpBJoOCECB
Etap V ustawiania zapory sztywnej pomostowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
8

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Zapora elastyczna płaszczowa

1
Etapy ustawiania zapory elastycznej płaszczowej na cieku wodnym
R1PwpDC4u5Vfi1
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Jako druga w kolejności na rzece budowana jest zapora elastyczna płaszczowa. Jest ona zbudowana z pływaka, fartucha i balastu. Ustawiamy ją na rzekach o prędkości nurtu do 0,8 m/s.

RJbBR6L5kI5Cu
Etapy ustawiania zapory elastycznej płaszczowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap pierwszy
R57lx0GSZQHTz
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap pierwszy polega na przeciągnięciu liny nośnej na drugą stronę rzeki po wcześniejszym nawleczeniu na nią oczek lin podtrzymujących zaporę.

R7v5VGu8dRLzG
Etap I ustawiania zapory elastycznej płaszczowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap drugi
RoCeAvlsDgBrH
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etap drugi to mocowanie liny nośnej. Jeżeli na brzegach rzeki nie ma drzew lub innych elementów, o które można przymocować linę nośną, to wtedy należy ją przymocować za pomocą krzyżaka. Na każdym z brzegów należy umieścić po pięć kotew i po dwa metalowe płaskowniki, które utrzymają zaporę.

RfHAiNTr4R9Pe
Etap II ustawiania zapory elastycznej płaszczowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Etap trzeci
R1KgSKdTisuIe
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Etapem trzecim jest ustawienie kąta zapory elastycznej płaszczowej. Kąt ustawienia liny nośnej będzie bezpośrednio wyznaczać kąt ustawienia zapory. Kąt ten zależny jest od szybkości nurtu rzeki i wynosi od 20 stopni dla prędkości nurtu 0,8 m/s do 80 stopni dla nurtu o prędkości do 0,3 m/s. Całą zaporę elastyczną przygotowujemy na brzegu, wiążąc do niej liny podtrzymujące oraz liny stabilizujące. Również na jej początku należy przymocować linę wyprowadzającą zaporę w rzekę. Stopniowo wprowadzamy zaporę w rzekę i wiążemy kolejne linki. Część zapory zawijamy przy brzegu w górę rzeki, aby w najlepszy możliwy sposób magazynować spływającą mieszaninę wodno‑olejową. Po wprowadzeniu całej zapory do rzeki utrzymujemy jej pion za pomocą linek stabilizujących.

RtkzWD5hAcrkS
Etap III ustawiania zapory elastycznej płaszczowej na cieku wodnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
9

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Zapora elastyczna pneumatyczna

R1cjbfkH3URQR
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Kiedy występuje duże falowanie powierzchni wody, warto użyć zapory pneumatycznej zamiast zapory płaszczowej. Ma ona budową zbliżoną do zapory płaszczowej. Różnica wynika z rodzaju zastosowanego pływaka. W zaporze pneumatycznej pływakiem jest elastyczna komora wypełniona na czas pracy powietrzem. Zapory pneumatyczne stosuje się głównie na zbiornikach z wodą stojącą. Zasady ustawiania zapory pneumatycznej są takie same jak w przypadku zapory płaszczowej.

RbN9b3iU9ewtU1
Zapora elastyczna pneumatyczna
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
10

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Zapora sorpcyjna

R16J0ekiwwArW
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Trzecim rodzajem zapory, którą zastosujemy, są zapory sorpcyjne w postaci taśm i rękawów. Typowa zapora sorpcyjna ma przekrój okrągły; długość odcinka wynosi od 3 do 10 m. Jej głównym zadaniem jest doczyszczanie powierzchni wody ze śladowych ilości oleju, który przedostał się poza linię zapór elastycznych i sztywnych. Zapory sorpcyjne rozwijamy na brzegu rzeki, wiążemy do ich końca linę i wodujemy. Podobnie jak w przypadku poprzednich zapór, linę mocujemy za pomocą węzła flagowego do kotwy wbitej w brzeg. W razie konieczności możemy zastosować kilka zapór sorpcyjnych jedna po drugiej.

R1Emabe9gmpti1
Zapora sorpcyjna
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
11

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Zapora improwizowana

RbO2ySxjt2uXT
Nagranie tożsame z poniższą treścią.

Kiedy nie mamy dostatecznej liczby zapór sorpcyjnych lub plama rozchodzi się cienkim filmem przez wiele kilometrów nurtu rzeki, możemy zastosować zapory improwizowane. Najczęściej stosujemy wtedy kostki słomy, które łączymy ze sobą, wypełniając całą szerokość rzeki, lub ustawiamy je naprzemiennie w kilku rzędach i następnie przytwierdzamy do liny podtrzymującej. Zamiast kostek słomy mogą być zastosowane deski, sorbenty pływające, trociny, różne włókna lub pianki.

RSNN6yxiXnxu11
Zapora improwizowana
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia