Nazwa i opis zawodu terapeuty zajęciowego, zadania zawodowe terapeuty zajęciowego

Terapeuta zajęciowy to osoba, która prowadzi kompleksową terapię ukierunkowaną na przystosowanie pacjenta do życia codziennego i zawodowego w kontekście jego niepełnosprawności i choroby. Terapeuta zajęciowy oddziałuje swoją pracą na sferę psychiczną, fizyczną i społeczną pacjenta. Celem pracy terapeuty zajęciowego jest udzielanie osobie chorej pomocy w uzyskaniu maksymalnej samodzielności.

Do głównych zadań terapeuty zajęciowego należy nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem i jego rodziną, a także ze środowiskiem i zespołem aktywizująco‑terapeutycznym. Terapeuta diagnozuje potrzeby biopsychospołeczne, opracowuje plan terapii zgodnie z postawioną diagnozą, zainteresowaniami i potrzebami pacjenta. Zajęcia prowadzone przez terapeutę mogą mieć charakter terapeutyczno‑manualny (ergoterapia, socjoterapia, arteterapia) i być ukierunkowane na poprawę stanu fizycznego, psychicznego i społecznego funkcjonowania pacjenta oraz pomoc w jego integracji w środowisku zawodowym. Dodatkowo terapia może obejmować naukę posługiwania się sprzętem pomocniczym, rehabilitacyjnym oraz adaptacje, np. środowiskowe, niezbędne do codziennego funkcjonowania pacjenta.

Terapeuta zajęciowy jest zobowiązany do prowadzenia dokumentacji, monitorowania i oceniania procesu terapeutycznego. Spoczywa na nim obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej zgodnie z zasadami etyki. Musi też przestrzegać przepisów bhp.

Dobrze zaprojektowany plan terapeutyczny opiera się na poprawnej diagnozie. Na proces diagnozowania składają się rozpoznanie, charakteryzowanie, ocena aktualnego stanu rzeczy, czyli różnych zjawisk i procesów, dokonywana na podstawie objawów, oznak, wskaźników i znajomości ogólnych prawidłowości.

Cele diagnozowania są następujące:

• opisujące,

• wyjaśniające,

• oceniające,

• normatywne,

• praktyczne,

• wdrożeniowe.

Efektem diagnozowania jest diagnoza, czyli stwierdzenie, badanie, opis, rozpoznanie, działanie opisujące, stwierdzające, rozpoznające jakiś stan, problem, przypadek.

Etapy opracowania diagnozy terapeutycznej:

• zbieranie i gromadzenie danych o pacjencie, jego rodzinie i środowisku,

• analizowanie i syntetyzowanie zgromadzonych danych,

• sformułowanie diagnozy.

Dobra diagnoza powinna być jasno i zwięźle sformułowana, przejrzysta dla wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Powinna uwzględniać stan pacjenta, zagrożenia jego zdrowia, a także stan pozytywny, pozwalający aktywizować pacjenta lub jego rodzinę. Opracowanie diagnozy jest możliwe wtedy, gdy zgromadzono niezbędne dane o pacjencie i jego rodzinie, które należy poddać analizie i syntezie. Polega to na uporządkowaniu, przeanalizowaniu, zinterpretowaniu tych danych.

Dokumentacja pozwala na uzyskanie danych o pacjencie, jego sytuacji zdrowotnej, rodzinnej oraz o środowisku, w którym żyje.

Dokumentowanie diagnozy jest ważne, ponieważ dzięki temu:

• wszystkie osoby biorące udział w opiece nad pacjentem mają dostęp do danych o pacjencie,

• można modyfikować działania zależnie od diagnozy i zapewnić ciągłość działań w zakresie terapii zajęciowej,

• można mieć wgląd w proces terapii zajęciowej prowadzonej z pacjentem i kontrolować jego postępy,

• wszystkie osoby uczestniczące w opiece nad pacjentem biorą na siebie odpowiedzialność za diagnozę i prowadzoną terapię.

Ocena stanu psychicznego pacjenta

W ocenie stanu psychicznego należy wziąć pod uwagę:

• sposób porozumiewania się pacjenta,

• wady wymowy i zaburzenia (np. jąkanie, seplenienie, afazja itp.),

• rozwój myślenia,

• poziom opanowanych wiadomości i umiejętności z języka polskiego (pisanie, czytanie, prowadzenie rozmowy na określony temat), matematyki (operowanie liczbą, odejmowanie, dodawanie itp.),

• koncentrację uwagi (dowolna, mimowolna),

• pamięć (logiczna, mechaniczna),

• poziom emocji (np. pobudliwość emocjonalna),

• orientację pacjenta co do stanu własnego zdrowia,

• stosunek pacjenta do sytuacji życiowej przed hospitalizacją, niepełnosprawnością (np. negatywna ocena organizacji wolnego czasu, brak wypoczynku, lekceważenie objawów chorobowych), dokonywaną przez pacjenta ocenę aktualnego stanu zdrowia, hospitalizacji, leczenia, terapii zajęciowej (np. stosunek pozytywny, negatywny, obojętny),

• sposób reagowania podopiecznego w danej sytuacji zdrowotnej i opiekuńczej (co jest charakterystyczne w zachowaniu, kiedy np. jest zadowolony, cieszy się, boi się),

• przyzwyczajenia, upodobania, zainteresowania pacjenta,

• ocenę własnych potrzeb i możliwości dokonaną przez samego pacjenta (np. pacjent nie widzi sensu działań terapeutycznych, usprawniania, czuje się niepotrzebny, niechętny do podejmowania działań, nie oczekuje pomocy ze strony innych osób).