Cudowna podróż małego Nilsa. Selma Lagerlöf Cudowna podróż

Selma Lagerlöf Nie płataj figli krasnoludkom

Chłopiec słyszał dużo opowiadań o krasnoludkach, ale nie wyobrażał sobie nigdy, że krasnoludek mógł być taki maleńki. Ten, który siedział na skraju skrzyni, był wysokości zaledwie na piędźpiędźpiędź. Miał starą, pomarszczoną twarz bez zarostu, ubrany był w czarny surdutsurdutsurdut z długimi połamipołypołami, pumpypumpypumpy i czarny kapelusz z szerokim rondem. Białe koronki przy szyi i mankietachmankietmankietach, klamry przy trzewikachtrzewikitrzewikach i podwiązkipodwiązkipodwiązki z kokardami – sprawiały, że wyglądał bardzo strojnie i wytwornie. […]
Chłopcu zachciało się spłatać mu figla. […] Nie namyślając się długo, schwycił siatkę i zarzucił na krasnoludka. Udało się! Tak szybko i niespodziewanie, że chłopiec aż osłupiał z wrażenia. […]
Tymczasem krasnoludek zaczął mówić – prosił i błagał o uwolnienie. Opowiadał, że przez długie lata wyświadczał rodzinie chłopca dużo dobrego i że zasłużył na lepsze traktowanie. Jeśli chłopiec go puści, podaruje mu stary dukatdukatdukat, srebrną łyżkę i złotą monetę, tak dużą jak wieko srebrnego zegarka ojca.
Chłopcu okup ten nie wydał się zbyt hojnym, od chwili jednak kiedy uwięził krasnoludka, zaczął się go obawiać. […] Zgodził się więc od razu na propozycję krasnoludka. Ale w tej samej chwili pożałował, że nie skorzystał ze sposobności i nie postawił krasnoludkowi swoich warunków, nie zażądał od niego sowitszegosowitysowitszego okupu. […]
„Jakiż ze mnie głupiec!” – pomyślał i zaczął na nowo wywijać siatką, chcąc po raz wtóry pochwycić krasnoludka.
Tym razem jednak nie udało się, gdyż nagle poczuł tak silne uderzenie wymierzone w twarz, że potoczył się na przeciwległą ścianę, odskoczył od niej i padł na podłogę bez przytomności.
Kiedy się ocknął, krasnoludek znikł bez śladu. […] Gdyby rozpalony policzek nie przypominał chłopcu zbyt wyraźnie uderzenia, mógłby pomyśleć, że to był sen […].
– A to co? – zawołał znowu na cały głos. – Czyżby znajdował się tu drugi krasnoludek? – W lustrze bowiem zobaczył wyraźnie maleńkiego karzełka w ubraniu wiejskiego chłopaka, w spiczastej czapce z pomponem i skórzanych spodniach. – A ubrany zupełnie tak jak ja! – Chłopiec klasnął w ręce ze zdziwienia.
Lecz – o dziwo! Karzełek w lustrze uczynił to samo.
Wtedy chłopiec zaczął wyrywać sobie włosy, szczypać się w rękę i kręcić w kółko. Krasnoludek w lustrze powtarzał natychmiast te same ruchy.
Chłopiec pobiegł za lustro, żeby zobaczyć, czy za nim nie ukryło się to małe stworzenie. Ale nie było tam nikogo. I wtedy zadrżał z przerażenia – zrozumiał nagle, że krasnoludek przemienił go za karę w takiego krasnoludka, jakim był sam, i że to on, Nils HolgerssonHolgerssonHolgersson, był tym małym karzełkiem, którego obraz odbijał się w lustrze. […]
Trzeba szukać jakiejś rady, środka, pomocy... O, gdyby tak odszukać krasnoludka i pogodzić się z nim! Tak, to będzie najlepiej.
Zeskoczył ze stołu i rozpoczął poszukiwania. Zaglądał pod stoły i pod szafy, pod kanapy i za komin. Właził nawet w dziury mysie. Ale karzełka nie było ani śladu. Szukając, płakał i przyrzekał święcie poprawę. Nigdy, nigdy już nie złamie danego słowa, nigdy, nigdy nie będzie złośliwym, nigdy nie zaśnie nad zadaną lekcją. Jeśli odzyska postać ludzką, stanie się na pewno dobrym, posłusznym, rozumnym chłopcem.
Ale te obietnice i zaklęcia nic nie pomogły.
Nagle przypomniało się chłopcu, jak to matka niegdyś opowiadała, że krasnoludki przebywają najchętniej w oborzeoboraoborze wśród bydła. Postanowił też zaraz poszukać tam swego karzełka. […]
Natychmiast zbiegły się ze wszystkich stron gęsi i kury i dokoła chłopca powstał straszliwy wrzask.
– Kikeriki! – piał kogut. – Dobrze mu tak! Ciągnął mnie za ogon. Kikeriki!
– Dobrze mu tak! Ga‑ga‑ga‑gak! Dobrze mu tak! – gdakały kury w nieskończoność. […]
A najdziwniejsze było to, że chłopiec rozumiał doskonale ich mowę. Był tak zdziwiony tym odkryciem, że stał nieruchomo na progu i słuchał.
– Aha, to dlatego, że stałem się krasnoludkiem – powiedział – tylko krasnoludki rozumieją mowę zwierząt.
Nie mógł jednak tego znieść, że kury gdakały mu bezustannie nad głową: „Dobrze ci tak! Dobrze ci tak!”. Rzucił więc w nie kamieniem i zawołał:
– Milczeć, hołoto!
Zapomniał tylko o jednej rzeczy – o tym, że jest za mały, aby go się kury mogły lękać. Toteż całe stado kur rzuciło się na niego [...]. Nie udałoby mu się też zapewne ujść cało, gdyby się nie nawinęła kotka domowa. Na widok kotki kury rozbiegły się i zajęły gorliwie wygrzebywaniem robactwa z ziemi.
Chłopiec przysunął się do kotki.
– Kochana Kiziu! – rzekł. – Ty, która znasz wszystkie kąty i zakątki podwórka, bądź tak dobra i powiedz mi, gdzie mogę znaleźć krasnoludka.
Kotka nie odpowiedziała zrazu nic. [...]
– Wiem, co prawda, gdzie mieszka krasnoludek – rzekła uprzejmie – ale dlaczegóż bym miała ci powiedzieć?
– Kochana, kochana Kiziu, musisz mi dopomóc – błagał chłopiec. – Czyż nie widzisz, co on ze mną zrobił?
Kotka otworzyła oczy nieco szerzej, zielonym blaskiem błysnęła z nich złośliwość. Mruczała, przeginała się z zadowoleniem i dopiero po chwili odpowiedziała:
– Czy może dlatego mam ci dopomóc, żeś mnie tak często ciągał za ogon?
Chłopiec rozgniewał się i w gniewie zapomniał, że jest taki mały i bezsilny.
– Potrafię cię jeszcze i teraz pociągnąć za ogon! – zawołał i przyskoczył do kotki.
[...] Poczuł pazury, wpijające się przez kurtkę i koszulę w ciało, i ostre kły, szarpiące mu szyję. Wówczas zaczął wołać na cały głos o ratunek. Nikt się jednak nie ukazał. Czyżby miała nadejść ostatnia jego godzina? Lecz po chwili kotka puściła go.
– No – rzekła – dość na ten raz. Przez wzgląd na dobroć twojej matki daruję ci. Chciałam ci tylko napędzić stracha i pokazać, kto z nas dwojga silniejszy jest teraz.
I poszła swoją drogą, łagodna i potulna, jak gdyby nie zaszło nic. Chłopiec nie mógł ze wstydu przemówić ani słowa. I pobiegł czym prędzej do obory na poszukiwanie krasnoludka.
W oborze stały tylko trzy krowy. Ale na widok malca [...] zachowywały się zupełnie tak, jak gdyby napadł na nie brytanbrytanbrytan: kopały, brzęczały łańcuchami, kręciły głowami i bodłybość siębodły rogami. […]
KrasulakrasulaKrasula była najstarsza i najmądrzejsza z całej trójki i gniew jej był najgroźniejszy.
– Chodź bliżej – wołała – żebym ci mogła zapłacić za to, żeś tyle razy wyciągał spod matki stołek przy dojeniu, za to, żeś tyle razy podstawiał jej nogę, gdy wracała z napełnionym skopkiemskopekskopkiem, i za wszystkie te łzy, które tutaj przelała przez ciebie!
Chłopak chciał im powiedzieć, jak bardzo żałuje teraz swego złego postępowania i jak bardzo starać się odtąd będzie, żeby już zawsze być dobrym i grzecznym, niech mu tylko powiedzą, gdzie ukrywa się krasnoludek. Ale krowy nie chciały go wcale słuchać i ryczały tak głośno, że […] przerażony uciekł z obory.
Gdy się znowu znalazł na podwórku, poczuł się zupełnie bezradny. Zrozumiał, że nikt w całej zagrodzie nie dopomoże mu w poszukiwaniach krasnoludka. A gdyby go nawet odszukał – czyż to się na coś przyda?

CART1 Źródło: Selma Lagerlöf , Nie płataj figli krasnoludkom, [w:] tejże, Cudowna podróż, tłum. Janina Mortkowiczowa, Warszawa 1990.

Selma Lagerlöf Niebezpieczeństwo

Chłopiec patrzył z przerażeniem i osłupieniem na morze. Szum spienionych fal wzmagał się coraz bardziej. Podniósł oczy: o parę metrów przed nim sterczałasterczećsterczała stroma skała. U jej stóp rozbijały się fale, rozpryskując się w śnieżną pianę. Ta ostra, nagła rafarafarafa groziła nadlatującym gęsiom niechybnym rozbiciem. [...] W tej samej chwili jednak zauważył półokrągły otwór, wiodący do wnętrza skały. Wszystkie gęsi bez namysłu wleciały po kolei w otwór i w ten sposób uniknęły śmierci.

Rl1kk3F93xIi31

Zdjęcie przedstawia pięć gęsi ujętych w locie. Gęsi mają czarne skrzydła, białe brzuchy, czarną szyję z białymi elementami wokół dzioba. W tle widoczne jest błękitne, bezchmurne niebo.

[...]

Wkrótce zabrały się dzikie gęsi do zbadania groty. Przez otwór przedostawało się jeszcze trochę blasku dziennego, mogły więc rozpoznać, że grota jest obszernaobszernaobszerna i głęboka. Ucieszyły się bardzo z tak dobrego miejsca na nocleg, gdy wtem jedna z nich zauważyła kilka błyszczących, zielonych punktów, świecących z ciemnego kąta.

– To oczy! – zawołała AkkaAkkaAkka. – Tutaj są jakieś wielkie zwierzęta.

Gęsi rzuciły się ku wyjściu, ale Paluszek, który widział w ciemnościach lepiej niż dzikie gęsi, zawołał:

– Nie uciekajcie, to barany!

[...]

– Szczęść Boże na tym pustkowiu! – przywitały go.

Ale baran milczał i ani jedno słowo powitania nie wydobyło się z jego krtani.

Nasunęło się dzikim gęsiom przypuszczenie, że barany niezadowolone są z ich wtargnięcia do groty.

– Może nie podoba się wam, żeśmy tutaj wleciały? – rzekła Akka. – Ale to nie nasza wina. Wiar nas tu zapędził. Przez cały dzień gnała nas burza i gdybyśmy mogły tutaj przenocować, byłoby to dla nas wielkim dobrodziejstwemdobrodziejstwodobrodziejstwem.

Minęła długa chwila, zanim jedna z owiec odezwała się, gęsi słyszały jednak wyraźnie, jak kilka z nich westchnęło głęboko. [...] Stara owca z długim, pomarszczonym troską obliczem przemówiła żałosnym głosem:

– Nikt z nas nie wzbroniwzbronićwzbroni wam pobytu tutaj, lecz u nas w domu jest żałoba i nie możemy w nim tak, jak za dawnych czasów, przyjmować gości.

– Nie róbcie sobie z nami ceremonii – rzekła Akka. – Skoro się dowiecie, cośmy dzisiaj przeszły, zrozumiecie, że nam zależy jedynie na bezpiecznym miejscu, gdzie mogłybyśmy przespać noc.

Na te słowa podniósł się stary baran.

– Byłoby dla was z pewnością bezpieczniej unosić się w powietrzu w najsroższąsroginajsroższą nawet burzę niż pozostać tutaj. Nie damy się wam mimo to oddalić, zanim was nie ugościmy wszystkim, co najlepszego posiadamy w domu.

Zaprowadził je do zagłębienia napełnionego wodą. Tuż obok leżały wiązka siana i kupka sieczkisieczkasieczki. Baran zaprosił uprzejmie gęsi, aby raczyły się pochylić.

– Nie mogę brać na siebie odpowiedzialności za noc, którą miałybyście tutaj spędzić. Muszę bowiem was uprzedzić, że grozi wam niebezpieczeństwo – powiedział.

[...]

– Zeszłej zimy panowały tu takie silne mrozy, że morze zamarzło. Wtedy na wyspę przedostały się po lodzie trzy lisy i odtąd pozostały u nas. Prócz nich nie ma tu na całej wyspie ani jednego zwierzęcia, które mogłoby zagrażać naszemu życiu.

[...]

Riei1dz7mjIvj1

Zdjęcie przedstawia pomarańczowego lisa ujętego z profilu, który stoi nad brzegiem wody. Przednie łapki ma zamoczone w wodzie. W tle widoczna jest bujna, zielona roślinność. Zdjęcie zostało zrobione w świetle dziennym.

– We dnie tego nie czynią, bo ja i moje owce potrafimy się obronić – rzekł baran potrząsając rogami. – Ale w nocy, kiedy śpimy, podkradają się i napadają na nas. Dokładamy wprawdzie wszelkich starań, żeby nie zasnąć, ale niekiedy zasypiamy mimo wszystko i z takich to chwil korzystają lisy. W sąsiednich miejscowościach zagryzły już wszystkie barany, a były tam stada równie duże, jak nasze.

[...]

Akka się zakłopotała. Lecieć dalej wśród burzy nie należało do przyjemności, a pozostanie w domu, w którym spodziewano się takiej wizyty, również nie było zachęcające. Po długim namyśle Akka zwróciła się do Paluszka:

– Powiedz, czy nie mógłbyś nam i dzisiaj dopomóc, jakeś już tyle razy czynił – zapytała go.

– Owszem – odparł chłopiec – bardzo chętnie.

– Przykro mi wprawdzie, że cię skazuję na bezsenność – ciągnęła dalej Akka – ale mimo to chciałabym cię prosić, abyś dziś w nocy nie spał i obudził nas, gdy dostrzeżesz lisy, a umkniemy w porę.

Chłopiec przyrzekł to uczynić. Wiedział zresztą, że gęsi bardziej były zmęczone od niego, miały zatem większe prawo do snu.

By ochronić się przed burzą, wsunął się pod kamień i rozpoczął wartęwartawartę. [...]

Nagle usłyszał drapanie pazurów o kamienie i zauważył wszystkie trzy lisy pnącepnącypnące się w górę. Skoro chłopiec ujrzał, że ma do czynienia z rzeczywistością, uspokoił się zupełnie i nie czuł już żadnej obawy. Pomyślał tylko, że byłoby może niezbyt szlachetnie, gdyby teraz obudził tylko gęsi, owce zaś zostawił ich własnemu losowi.

Pobiegł więc pośpiesznie w głąb jaskini, zbudził wielkiego barana, potrząsając go za rogi i za grzbiet.

– Wstawaj, stary, a napędzimy lisom porządnego strachu – szepnął.

[...]

Chłopiec siedział na grzbiecie starego barana i patrzył na podkradające się lisy.

– Wal prosto przed siebie! – szepnął do barana.

Baran uderzył rogami i pierwszy lis zwalił się na łeb, na szyję i potoczył ku wyjściu.

– Uderzał teraz na lewo! – zawołał chłopiec i wykręcił baranowi łeb w odpowiednią stronę.

Baran wymierzył porządny cios rogami na lewo i trafił drugiego lisa w bok. Ten przewrócił się i potoczył kilka razy, zanim stanął znowu na nogi i mógł uciekać. Chłopiec chciał, aby jeszcze i trzeci lis dostał pamiątkę, ale ten dał nuradać nuradał nura, nie czekając.

2 Źródło: Selma Lagerlöf, Niebezpieczeństwo, [w:] tejże, Cudowna podróż, tłum. Janina Mortkowiczowa, Warszawa 1957, s. 125–130.