Pusta scena z miejscami przygotowanymi dla orkiestry. Widać dużo krzesełek i pulpitów. Na niektórych miejscach widać instrumenty. Na pierwszym planie oparte o krzesełka kontrabasy. Tytuł lekcji: Jaki instrument ma najwięcej strun?
Pusta scena z miejscami przygotowanymi dla orkiestry. Widać dużo krzesełek i pulpitów. Na niektórych miejscach widać instrumenty. Na pierwszym planie oparte o krzesełka kontrabasy. Tytuł lekcji: Jaki instrument ma najwięcej strun?
Jaki instrument ma najwięcej strun?
Źródło: online-skills.
Przejdźmy do tematu
Instrumenty strunowe stanowią ogromną rodzinę. To instrumenty, w których źródłem dźwięku są napięte drgające struny.
Na początek zapoznaj się z ogólnymi informacjami zamieszczonymi w audiobooku [czytaj: audiobuku]. Następnie wykonaj kilka zadań.
R14wVBIX8fpUn
Multimedium przedstawia audiobook omawiający historię instrumentów strunowych o treści: Idea struny muzycznej wywodzi się bez wątpienia z głębokiej prehistorii. Gdy nasi praprzodkowie około 35 tysięcy lat temu wynaleźli łuk, musieli zwrócić uwagę także oprócz całkowicie praktycznej, użytkowej jego funkcji, także na brzmienie napiętej cięciwy. Takie były prawdopodobnie prapoczątki struny, których bezpośrednim śladem współcześnie jest berimbau - łuk muzyczny - pochodzący z Afryki instrument z jedną struną i rezonatorem wzmacniającym dźwięk, wykonanym z tykwy. Jest stosowany w brazylijskiej sztuce walki, capoeira , jako instrument rytmiczny. Od prehistorii instrumenty strunowe przeszły długą i ciekawą drogę. My dziś odwiedzimy tylko kilka z niezliczonych punktów tej fascynującej historii.
Pojedynczą strunę współcześnie można spotkać w wielu, zwłaszcza etnicznych instrumentach, ale podajmy, jako przykład tylko dwa, wywodzące się z kultury bluesa południa Stanów Zjednoczonych z końca XIX wieku jeden z nich to diddley bow , będący zawieszoną na kiju bez progów z prostym drewnianym pudłem rezonansowym struną, na której gra się z wykorzystaniem obciętej szyjki butelki. Co do zasady działania jest on wariacją łuku muzycznego. Drugi z nich to Canjo , z diatonicznym gryfem i pudłem rezonansowym wykonanym z małej, metalowej puszki, stąd dość ostre jego brzmienie. Dziś znamy setki instrumentów strunowych, zarówno historycznych, jak i współczesnych w różnych wariantach, stworzonych na wszystkich kontynentach i nie sposób w jednym, krótkim wykładzie nawet wszystkich wymienić, zaczniemy zatem naszą podróż przeskakując od razu na dwór epoki renesansu.
W dużej sali gromadziła się licznie publiczność, wtopimy się nieco w tłum. W renesansie, głównie za sprawą muzyki dworskiej rozpoczyna się rozwój samodzielnej muzyki instrumentalnej a także instrumentarium. Spośród smyczkowych instrumentów strunowych najpopularniejsze były rebek, span lang='it'> viola da braccio i da gamba będąca instrumentem podobnym do późniejszej wiolonczeli, ale w odróżnieniu od niej wyposażona w 7 progów na chwytni oraz w zależności od odmiany 5 do 7 strun. Z instrumentów szarpanych najpopularniejsza była znana od średniowiecza lutnia i jej późniejsze odmiany - lutnie basowe o długim gryfie z dwiema główkami - teorba i chitarrone, a w Hiszpanii vihuela i znana już od X wieku gitara. Ale - artyści już nastroili instrumenty, posłuchajmy duetu lutni i chitarrone . Koncert potrwa zapewne jeszcze dość długo a my w naszej podróży przenosimy się do dalekich Indii.
Dźwięk w tle pochodzi ze znanego od VII wieku indyjskiego instrumentu zwanego veena, określanego, jako boski, gdyż jest atrybutem Indyjskiej bogini - patronki sztuk i nauk - Sarasvati , Jest też uznawany za jedną z pierwszych w historii lutni z pudłem rezonansowym i dodatkowym rezonatorem z tykwy. Siedmiostrunowa veena, jest głównie wykorzystywana do grania improwizowanej muzyki medytacyjnej w specyficznym indyjskim gatunku muzycznym zwanym raga.
Charakterystyczny dla Indii jest też inny instrument - sitar - posiadający 6 strun melodycznych i kilkanaście strun burdonowych. Sitar jest znany i wykorzystywany także w naszej kulturze za sprawą mistrza Ravi Shankara , który współpracując z grupą The Beatles , wprowadził jego brzmienie do muzyki Europejskiej.
Kultura i tradycja muzyczna Indii jest przebogata i bardzo dla nas egzotyczna by ją poznać trzeba by poświęcić wiele lat - więc przenieśmy się z powrotem do Europy do roku 1716 do włoskiego miasta Cremona , by poznać pewnego bardzo interesującego człowieka i jego dzieło.
Mistrza Antonio Stradivariego zastajemy przy pracy. To jeden z najwybitniejszych budowniczych instrumentów w historii lutnictwa. Lepiej mu nie przeszkadzać, bo właśnie tworzy jedne z najdoskonalszych skrzypiec, jakie kiedykolwiek zbudowano. Najlepsze instrumenty mistrza noszą własne imiona. Te zostaną zapamiętane jako Mesjasz i pozostaną na długo w posiadaniu samego mistrza. Dwa lata wcześniej bezpośrednio u Stradivariego zamówił skrzypce król Polski August II, obecnie znane pod nazwą „Polski Król”. Wraz ze swoimi uczniami i synami Stradivari wykonał ponad 1000 instrumentów smyczkowych, głównie były to skrzypce, ale także altówki i wiolonczele. Popularnie nazywa się jego instrumenty stradivariusami, bo tak się podpisywał na karteczkach rozpoznawczych umieszczanych wewnątrz instrumentów. Na kilku z nich jak na przykład Stradivarius Le Brun grywał kompozytor i największy wirtuoz skrzypiec Niccolo Paganini. Oto fragment jednego z jego utworów - słynnego kaprysu nr 24 A‑moll.
Pora na kolejną podróż, tym razem do Ameryki Południowej.
Instrumenty strunowe, poza łukiem muzycznym nie były znane na tym kontynencie przed przybyciem Europejczyków, znane były natomiast różnorakie idiofony, bębny, grzechotki, flety o zadęciu krawędziowym, fletnie, okaryny, oraz trąby i rogi.
Dźwięk harfy rozbrzmiewa w całej Ameryce południowej za sprawą Hiszpanów, którzy przywieźli z sobą europejskie instrumenty. Tak, jak wszystkie inne elementy kultury zostały one wchłonięte i zasymilowane przez mieszkające tam ludy, zmodyfikowane w budowie oraz przyjęte z czasem wręcz jako instrumenty narodowe, tak, jak właśnie harfa charakterystyczna i ważna dla muzyki Paragwaju.
We wszystkich krajach Ameryki Południowej przyjęła się natomiast gitara, której liczne modyfikacje pobrzmiewają w etnicznej muzyce. Tu srebrzyście brzmiące dziesięcio strunowe charango , którego pudło dawniej tradycyjnie wykonywano ze skorupy pancernika.
I znów jesteśmy w naszym kręgu kulturowym.
Wielkie koncerty rockowe najsłynniejszych i najpopularniejszych grup gromadzą jednorazowo tysiące odbiorców muzyki. Praktycznie każdy z zespołów korzysta z instrumentów strunowych, z których zdecydowanie najpowszechniejsze są różnego typu gitary elektryczne. Z czasem jednak, po przejściu wspólnie lat artystycznej drogi wiele z tych grup odwołuje się do większego, klasycznego bogactwa brzmienia orkiestr symfonicznych, czy etnicznych. Tu jesteśmy świadkami słynnego koncertu Jimmy’ego Page’a i Roberta Planta w którym zespół Led Zeppelin zagrał z egipską orkiestrą, w której słyszymy zarówno klasyczne, jak i etniczne instrumenty.
Pora na wizytę w świątyni muzyki.
Świątynią muzyki dla współczesnej kultury Europy jest filharmonia. W składzie orkiestry symfonicznej znajdujemy instrumenty z przeróżnych grup - od idiofonów, przez instrumenty perkusyjne, dęte blaszane i drewniane oraz wiele innych, ale w każdym zespole filharmoników to sekcje smyczków są tym, co stanowi o jego charakterze. Nie bez przyczyny to pierwszy skrzypek jest zawsze koncertmistrzem - to on w imieniu całej orkiestry podaje rękę dyrygentowi. Można powiedzieć bez żadnej przesady, że bez smyczków w filharmonii nie świeci słońce. To one bowiem nadają muzyce klasycznej blask i dynamikę.
W każdej filharmonii znajduje się jeden instrument strunowy, którego się nie transportuje - majestatycznie stoi on zawsze na scenie - to fortepian - strunowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany, co może wydać się dziwne do rodziny cytr. Współczesny standardowy fortepian ma 88 klawiszy i obejmuje 7 i ¼ oktawy, co stawia go na drugim miejscu po organach, obejmujących do 10 oktaw. Na początku XIX wieku fortepian stał się dominującym instrumentem solowym, zarówno na dworach, w salonach arystokratów i bogatych mieszczan jak filharmoniach i pozostaje nim nadal. Na fortepian napisano setki tysięcy dzieł, jednak w powszechnej świadomości nie tylko w Polsce, ale na świecie hasło fortepian wywołuje nieodmiennie skojarzenie Chopin. Fryderyk Chopin - urodzony w 1810 roku jeden z najwybitniejszych kompozytorów romantycznych, w swoim czasie wzniósł pianistykę na inny poziom, jako twórca tak zwanego stylu brillance . Na zakończenie naszej podróży posłuchajmy fragmentu jego słynnego Poloneza As‑dur Op. 53.
Multimedium przedstawia audiobook omawiający historię instrumentów strunowych o treści: Idea struny muzycznej wywodzi się bez wątpienia z głębokiej prehistorii. Gdy nasi praprzodkowie około 35 tysięcy lat temu wynaleźli łuk, musieli zwrócić uwagę także oprócz całkowicie praktycznej, użytkowej jego funkcji, także na brzmienie napiętej cięciwy. Takie były prawdopodobnie prapoczątki struny, których bezpośrednim śladem współcześnie jest berimbau - łuk muzyczny - pochodzący z Afryki instrument z jedną struną i rezonatorem wzmacniającym dźwięk, wykonanym z tykwy. Jest stosowany w brazylijskiej sztuce walki, capoeira , jako instrument rytmiczny. Od prehistorii instrumenty strunowe przeszły długą i ciekawą drogę. My dziś odwiedzimy tylko kilka z niezliczonych punktów tej fascynującej historii.
Pojedynczą strunę współcześnie można spotkać w wielu, zwłaszcza etnicznych instrumentach, ale podajmy, jako przykład tylko dwa, wywodzące się z kultury bluesa południa Stanów Zjednoczonych z końca XIX wieku jeden z nich to diddley bow , będący zawieszoną na kiju bez progów z prostym drewnianym pudłem rezonansowym struną, na której gra się z wykorzystaniem obciętej szyjki butelki. Co do zasady działania jest on wariacją łuku muzycznego. Drugi z nich to Canjo , z diatonicznym gryfem i pudłem rezonansowym wykonanym z małej, metalowej puszki, stąd dość ostre jego brzmienie. Dziś znamy setki instrumentów strunowych, zarówno historycznych, jak i współczesnych w różnych wariantach, stworzonych na wszystkich kontynentach i nie sposób w jednym, krótkim wykładzie nawet wszystkich wymienić, zaczniemy zatem naszą podróż przeskakując od razu na dwór epoki renesansu.
W dużej sali gromadziła się licznie publiczność, wtopimy się nieco w tłum. W renesansie, głównie za sprawą muzyki dworskiej rozpoczyna się rozwój samodzielnej muzyki instrumentalnej a także instrumentarium. Spośród smyczkowych instrumentów strunowych najpopularniejsze były rebek, span lang='it'> viola da braccio i da gamba będąca instrumentem podobnym do późniejszej wiolonczeli, ale w odróżnieniu od niej wyposażona w 7 progów na chwytni oraz w zależności od odmiany 5 do 7 strun. Z instrumentów szarpanych najpopularniejsza była znana od średniowiecza lutnia i jej późniejsze odmiany - lutnie basowe o długim gryfie z dwiema główkami - teorba i chitarrone, a w Hiszpanii vihuela i znana już od X wieku gitara. Ale - artyści już nastroili instrumenty, posłuchajmy duetu lutni i chitarrone . Koncert potrwa zapewne jeszcze dość długo a my w naszej podróży przenosimy się do dalekich Indii.
Dźwięk w tle pochodzi ze znanego od VII wieku indyjskiego instrumentu zwanego veena, określanego, jako boski, gdyż jest atrybutem Indyjskiej bogini - patronki sztuk i nauk - Sarasvati , Jest też uznawany za jedną z pierwszych w historii lutni z pudłem rezonansowym i dodatkowym rezonatorem z tykwy. Siedmiostrunowa veena, jest głównie wykorzystywana do grania improwizowanej muzyki medytacyjnej w specyficznym indyjskim gatunku muzycznym zwanym raga.
Charakterystyczny dla Indii jest też inny instrument - sitar - posiadający 6 strun melodycznych i kilkanaście strun burdonowych. Sitar jest znany i wykorzystywany także w naszej kulturze za sprawą mistrza Ravi Shankara , który współpracując z grupą The Beatles , wprowadził jego brzmienie do muzyki Europejskiej.
Kultura i tradycja muzyczna Indii jest przebogata i bardzo dla nas egzotyczna by ją poznać trzeba by poświęcić wiele lat - więc przenieśmy się z powrotem do Europy do roku 1716 do włoskiego miasta Cremona , by poznać pewnego bardzo interesującego człowieka i jego dzieło.
Mistrza Antonio Stradivariego zastajemy przy pracy. To jeden z najwybitniejszych budowniczych instrumentów w historii lutnictwa. Lepiej mu nie przeszkadzać, bo właśnie tworzy jedne z najdoskonalszych skrzypiec, jakie kiedykolwiek zbudowano. Najlepsze instrumenty mistrza noszą własne imiona. Te zostaną zapamiętane jako Mesjasz i pozostaną na długo w posiadaniu samego mistrza. Dwa lata wcześniej bezpośrednio u Stradivariego zamówił skrzypce król Polski August II, obecnie znane pod nazwą „Polski Król”. Wraz ze swoimi uczniami i synami Stradivari wykonał ponad 1000 instrumentów smyczkowych, głównie były to skrzypce, ale także altówki i wiolonczele. Popularnie nazywa się jego instrumenty stradivariusami, bo tak się podpisywał na karteczkach rozpoznawczych umieszczanych wewnątrz instrumentów. Na kilku z nich jak na przykład Stradivarius Le Brun grywał kompozytor i największy wirtuoz skrzypiec Niccolo Paganini. Oto fragment jednego z jego utworów - słynnego kaprysu nr 24 A‑moll.
Pora na kolejną podróż, tym razem do Ameryki Południowej.
Instrumenty strunowe, poza łukiem muzycznym nie były znane na tym kontynencie przed przybyciem Europejczyków, znane były natomiast różnorakie idiofony, bębny, grzechotki, flety o zadęciu krawędziowym, fletnie, okaryny, oraz trąby i rogi.
Dźwięk harfy rozbrzmiewa w całej Ameryce południowej za sprawą Hiszpanów, którzy przywieźli z sobą europejskie instrumenty. Tak, jak wszystkie inne elementy kultury zostały one wchłonięte i zasymilowane przez mieszkające tam ludy, zmodyfikowane w budowie oraz przyjęte z czasem wręcz jako instrumenty narodowe, tak, jak właśnie harfa charakterystyczna i ważna dla muzyki Paragwaju.
We wszystkich krajach Ameryki Południowej przyjęła się natomiast gitara, której liczne modyfikacje pobrzmiewają w etnicznej muzyce. Tu srebrzyście brzmiące dziesięcio strunowe charango , którego pudło dawniej tradycyjnie wykonywano ze skorupy pancernika.
I znów jesteśmy w naszym kręgu kulturowym.
Wielkie koncerty rockowe najsłynniejszych i najpopularniejszych grup gromadzą jednorazowo tysiące odbiorców muzyki. Praktycznie każdy z zespołów korzysta z instrumentów strunowych, z których zdecydowanie najpowszechniejsze są różnego typu gitary elektryczne. Z czasem jednak, po przejściu wspólnie lat artystycznej drogi wiele z tych grup odwołuje się do większego, klasycznego bogactwa brzmienia orkiestr symfonicznych, czy etnicznych. Tu jesteśmy świadkami słynnego koncertu Jimmy’ego Page’a i Roberta Planta w którym zespół Led Zeppelin zagrał z egipską orkiestrą, w której słyszymy zarówno klasyczne, jak i etniczne instrumenty.
Pora na wizytę w świątyni muzyki.
Świątynią muzyki dla współczesnej kultury Europy jest filharmonia. W składzie orkiestry symfonicznej znajdujemy instrumenty z przeróżnych grup - od idiofonów, przez instrumenty perkusyjne, dęte blaszane i drewniane oraz wiele innych, ale w każdym zespole filharmoników to sekcje smyczków są tym, co stanowi o jego charakterze. Nie bez przyczyny to pierwszy skrzypek jest zawsze koncertmistrzem - to on w imieniu całej orkiestry podaje rękę dyrygentowi. Można powiedzieć bez żadnej przesady, że bez smyczków w filharmonii nie świeci słońce. To one bowiem nadają muzyce klasycznej blask i dynamikę.
W każdej filharmonii znajduje się jeden instrument strunowy, którego się nie transportuje - majestatycznie stoi on zawsze na scenie - to fortepian - strunowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany, co może wydać się dziwne do rodziny cytr. Współczesny standardowy fortepian ma 88 klawiszy i obejmuje 7 i ¼ oktawy, co stawia go na drugim miejscu po organach, obejmujących do 10 oktaw. Na początku XIX wieku fortepian stał się dominującym instrumentem solowym, zarówno na dworach, w salonach arystokratów i bogatych mieszczan jak filharmoniach i pozostaje nim nadal. Na fortepian napisano setki tysięcy dzieł, jednak w powszechnej świadomości nie tylko w Polsce, ale na świecie hasło fortepian wywołuje nieodmiennie skojarzenie Chopin. Fryderyk Chopin - urodzony w 1810 roku jeden z najwybitniejszych kompozytorów romantycznych, w swoim czasie wzniósł pianistykę na inny poziom, jako twórca tak zwanego stylu brillance . Na zakończenie naszej podróży posłuchajmy fragmentu jego słynnego Poloneza As‑dur Op. 53.
Słuchowisko o instrumentach strunowych, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Słuchowisko o instrumentach strunowych, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie. Czym jest berimbau? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1UZnLMxe7Nzk
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Berimbau to tradycyjny instrument muzyczny pochodzący z Afryki.
Berimbau to tradycyjny instrument muzyczny pochodzący z Afryki w formie łuku muzycznego o jednej strunie i rezonatorem wzmacniającym dźwięk, wykonanym z tykwy. Jest stosowany w brazylijskich sztukach walk, jako instrument rytmiczny.
Polecenie 2
Scharakteryzuj krótko instrument o nazwie veena [czytaj: wina]. Swoją wypowiedź zapisz poniżej.
RMWCPDUSyScQd
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Veena to tradycyjny instrument strunowy pochodzący z Indii.
Veena to instrument strunowy (składający się z siedmiu strun) kształtem przypominającym lutnie. Wykorzystywana jest do grania improwizowanej muzyki medytacyjnej w specyficznym indyjskim gatunku muzycznym zwanym raga.
Polecenie 3
Wymień nazwisko słynnego lutnika, który produkował skrzypce, altówki i wiolonczele. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1bL9Mf7WfKZt
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ten słynny włoski lutnik urodził się w 1644 roku i jest uznawany za jednego z najważniejszych twórców instrumentów smyczkowych w historii.
Mowa o Antonio Stradivardim - włoskim lutniku żyjącym w XVII wieku.
Klasyfikacja instrumentów strunowych
Dźwięki z instrumentów strunowych można wydobywać na wiele sposobów. W związku z tym utworzono trzy główne grupy:
smyczkowe
szarpane
uderzane
Smyczkowe to te, w których dźwięk jest uzyskiwany poprzez pocieranie strun smyczkiem, np. skrzypce. W instrumentach szarpanych takich jak np. gitara aby uzyskać dźwięk trzeba szarpać za struny. Natomiast w instrumentach uderzanych trzeba w strunę uderzyć tak jak m.in. w cymbałach.
Polecenie 4
Zapoznaj się z ilustracją interaktywną, na której widoczny jest podział instrumentów strunowych na smyczkowe i szarpane. Przeczytaj notatkę o każdym instrumencie, zapoznaj się z jego wyglądem i posłuchaj brzmienia. Oprócz instrumentów klasycznych zostały również przedstawione instrumenty historyczne, współczesne oraz spoza naszego kręgu kulturowego.
RfRjpZZu3KwQ6
Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów strunowych na: instrumenty strunowe smyczkowe i instrumenty strunowe szarpane. Do instrumentów strunowych smyczkowych zaliczamy: Viola d’amore, Viola da gamba, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas. Do instrumentów strunowych szarpanych zaliczamy: harfę, cymbały, cytrę, banjo, bałałajkę, mandolinę, lutnię, gitarę akustyczną i gitarę elektryczną. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie muzyka grającego na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisane zostały informacje dodatkowe do kolejnych instrumentów.
Viola d’amore, treść informacji dodatkowej: [wł.], altówka miłosna, zwana amorką, instrument muzyczny, chordofon smyczkowy wielkości altówki, o 5 – 7 strunach melodycznych i 7 – 14 rezonansowych, używany w XVII – XVIII wieku. Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/viola‑d-amore;3992901.html
Viola da gamba, treść informacji dodatkowej: [wł.], dawny instrument muzyczny, chordofon smyczkowy podobny do powyżej opisywanego instrumentu. Różni się nieco wielkością i brzmieniem, technika gry podobna. Ten podobny do wiolonczeli instrument smyczkowy pojawił się w Europie w późnym XV wieku, a w okresie renesansu i baroku zyskał wielką popularność, podczas gry trzymano ją pionowo na kolanie lub między kolanami, co tłumaczy nazwę instrumentu (po włosku gamba znaczy noga). O życiu Marina Marais („król gambistów” na dworze Ludwika XIV) opowiada film Alaina Corneau pt. Wszystkie poranki świata (1991).
Skrzypce, treść informacji dodatkowej: Najmniejszy i najwyżej brzmiący instrument smyczkowy. W orkiestrze skrzypce są największą grupą instrumentów. Posiadają 4 struny i można na nich grać zarówno stojąc jak i siedząc np. na krześle. Dźwięk, jak w każdym powyżej opisywanym instrumencie powstaje przez pocieranie smyczkiem o struny.
Altówka, treść informacji dodatkowej: Większa siostra skrzypiec. Zresztą w orkiestrze sekcja altówek siedzi między II skrzypcami a wiolonczelami. Mimo również 4 strun, ma cieplejsze, niższe brzmienie. Jest pięknym wypełnieniem dźwiękowym orkiestry.
Wiolonczela, treść informacji dodatkowej: To instrument dużo większy od skrzypiec. Brzmi jeszcze niżej niż altówki. Trzyma się ją podczas gry między nogami.
Kontrabas, treść informacji dodatkowej: Największy instrument smyczkowy w orkiestrze. Stanowi podstawę harmoniczną i rytmiczną w orkiestrze. podobny jest do budowy wiolonczeli. Jest jednak znacznie od niej cięższy i wyższy, dlatego gra się na nim zwykle na stojąco lub siedząc na wysokim stołku.
Harfa, treść informacji dodatkowej: Harfa to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych, znana była już w starożytnym Egipcie, Sumerze i Babilonii. Na harfie gra się na siedząco, trzymając nogi i ręce po obu stronach instrumentu. Opiera się ją lekko na prawym ramieniu i szarpie struny za pomocą opuszków palców i kciuka. Stanowi rodzaj odwróconego trójkąta na którym zamontowane na Kołakach są struny. Obecna koncertowa harfa posiada 7 pedałów do przestrajania strun podczas gry.
Cymbały, treść informacji dodatkowej: W metalowe struny biegnące wzdłuż pudła rezonansowego o kształcie przypominającym trapez uderza się drewnianymi pałeczkami zwanymi palcatkami. Wielkość pudła rezonansowego instrumentu oraz liczba strun nie są sztywno ustalone. Często instrument kojarzony z muzyka ludową, Na ziemiach polskich – dokąd przywędrował wraz z muzykami romskimi i żydowskimi – obecny jest co najmniej od XVII wieku.
Cytra, treść informacji dodatkowej: (z gr. kitara, z łac. Cithara, współcześnie - giara) – instrument składający się z płaskiego pudła rezonansowego z napiętymi strunami w ilości nawet do 50 strun. Gra się na nim szarpiąc palcami.
Banjo, treść informacji dodatkowej: Instrument szarpany prawdopodobnie pochodzenia afrykańskiego.
Bałałajka, treść informacji dodatkowej: Bałałajka jest tradycyjnym instrumentem muzycznym popularnym w Europie Wschodniej, zwłaszcza w Rosji i na Ukrainie. Jej korpus ma charakterystyczny trójkątny kształt. Gra na niej polega na szarpaniu strun palcami prawej dłoni. Źródło: https://etnomuzeum.eu/zbiory/balalajka‑1
Mandolina, treść informacji dodatkowej: Jest to mały instrument strunowy z rodziny lutni.
Lutnia, treść informacji dodatkowej: Lutnia cała grupa instrumentów strunowych, szarpanych lub smyczkowych, w których struny naciągnięte są równolegle do pudła rezonansowego, posiadających tzw. szyjkę. W takim sensie lutniami są i hinduskie sitary, i europejskie gitary oraz skrzypce (budowniczych skrzypiec nazywa się lutnikami).
Gitara akustyczna, treść informacji dodatkowej: Gitara akustyczna różni się od gitary klasycznej m. in. większym, inaczej wyprofilowanym pudłem rezonansowym, posiadającym płaską (ang. flat top) lub wypukłą (ang. arch top) płytę wierzchnią, węższym gryfem, a przede wszystkim – metalowymi strunami, którymi zastąpiono wykorzystywane w gitarze klasycznej struny jelitowe (koniec XIX w.) i nylonowe (współcześnie).
Gitara elektryczna, treść informacji dodatkowej: Pierwszą na świecie gitarę elektryczną zaprezentowała w 1931 r. firma Rickenbacker. W porównaniu z gitarą klasyczną ta rózni się tym, że pod struną umieszczany jest przetwornik elektromechaniczny (pot. przystawka) i drgania struny wzbudzają w nim drgania elektryczne.
Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów strunowych na: instrumenty strunowe smyczkowe i instrumenty strunowe szarpane. Do instrumentów strunowych smyczkowych zaliczamy: Viola d’amore, Viola da gamba, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas. Do instrumentów strunowych szarpanych zaliczamy: harfę, cymbały, cytrę, banjo, bałałajkę, mandolinę, lutnię, gitarę akustyczną i gitarę elektryczną. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie muzyka grającego na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisane zostały informacje dodatkowe do kolejnych instrumentów.
Viola d’amore, treść informacji dodatkowej: [wł.], altówka miłosna, zwana amorką, instrument muzyczny, chordofon smyczkowy wielkości altówki, o 5 – 7 strunach melodycznych i 7 – 14 rezonansowych, używany w XVII – XVIII wieku. Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/viola‑d-amore;3992901.html
Viola da gamba, treść informacji dodatkowej: [wł.], dawny instrument muzyczny, chordofon smyczkowy podobny do powyżej opisywanego instrumentu. Różni się nieco wielkością i brzmieniem, technika gry podobna. Ten podobny do wiolonczeli instrument smyczkowy pojawił się w Europie w późnym XV wieku, a w okresie renesansu i baroku zyskał wielką popularność, podczas gry trzymano ją pionowo na kolanie lub między kolanami, co tłumaczy nazwę instrumentu (po włosku gamba znaczy noga). O życiu Marina Marais („król gambistów” na dworze Ludwika XIV) opowiada film Alaina Corneau pt. Wszystkie poranki świata (1991).
Skrzypce, treść informacji dodatkowej: Najmniejszy i najwyżej brzmiący instrument smyczkowy. W orkiestrze skrzypce są największą grupą instrumentów. Posiadają 4 struny i można na nich grać zarówno stojąc jak i siedząc np. na krześle. Dźwięk, jak w każdym powyżej opisywanym instrumencie powstaje przez pocieranie smyczkiem o struny.
Altówka, treść informacji dodatkowej: Większa siostra skrzypiec. Zresztą w orkiestrze sekcja altówek siedzi między II skrzypcami a wiolonczelami. Mimo również 4 strun, ma cieplejsze, niższe brzmienie. Jest pięknym wypełnieniem dźwiękowym orkiestry.
Wiolonczela, treść informacji dodatkowej: To instrument dużo większy od skrzypiec. Brzmi jeszcze niżej niż altówki. Trzyma się ją podczas gry między nogami.
Kontrabas, treść informacji dodatkowej: Największy instrument smyczkowy w orkiestrze. Stanowi podstawę harmoniczną i rytmiczną w orkiestrze. podobny jest do budowy wiolonczeli. Jest jednak znacznie od niej cięższy i wyższy, dlatego gra się na nim zwykle na stojąco lub siedząc na wysokim stołku.
Harfa, treść informacji dodatkowej: Harfa to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych, znana była już w starożytnym Egipcie, Sumerze i Babilonii. Na harfie gra się na siedząco, trzymając nogi i ręce po obu stronach instrumentu. Opiera się ją lekko na prawym ramieniu i szarpie struny za pomocą opuszków palców i kciuka. Stanowi rodzaj odwróconego trójkąta na którym zamontowane na Kołakach są struny. Obecna koncertowa harfa posiada 7 pedałów do przestrajania strun podczas gry.
Cymbały, treść informacji dodatkowej: W metalowe struny biegnące wzdłuż pudła rezonansowego o kształcie przypominającym trapez uderza się drewnianymi pałeczkami zwanymi palcatkami. Wielkość pudła rezonansowego instrumentu oraz liczba strun nie są sztywno ustalone. Często instrument kojarzony z muzyka ludową, Na ziemiach polskich – dokąd przywędrował wraz z muzykami romskimi i żydowskimi – obecny jest co najmniej od XVII wieku.
Cytra, treść informacji dodatkowej: (z gr. kitara, z łac. Cithara, współcześnie - giara) – instrument składający się z płaskiego pudła rezonansowego z napiętymi strunami w ilości nawet do 50 strun. Gra się na nim szarpiąc palcami.
Banjo, treść informacji dodatkowej: Instrument szarpany prawdopodobnie pochodzenia afrykańskiego.
Bałałajka, treść informacji dodatkowej: Bałałajka jest tradycyjnym instrumentem muzycznym popularnym w Europie Wschodniej, zwłaszcza w Rosji i na Ukrainie. Jej korpus ma charakterystyczny trójkątny kształt. Gra na niej polega na szarpaniu strun palcami prawej dłoni. Źródło: https://etnomuzeum.eu/zbiory/balalajka‑1
Mandolina, treść informacji dodatkowej: Jest to mały instrument strunowy z rodziny lutni.
Lutnia, treść informacji dodatkowej: Lutnia cała grupa instrumentów strunowych, szarpanych lub smyczkowych, w których struny naciągnięte są równolegle do pudła rezonansowego, posiadających tzw. szyjkę. W takim sensie lutniami są i hinduskie sitary, i europejskie gitary oraz skrzypce (budowniczych skrzypiec nazywa się lutnikami).
Gitara akustyczna, treść informacji dodatkowej: Gitara akustyczna różni się od gitary klasycznej m. in. większym, inaczej wyprofilowanym pudłem rezonansowym, posiadającym płaską (ang. flat top) lub wypukłą (ang. arch top) płytę wierzchnią, węższym gryfem, a przede wszystkim – metalowymi strunami, którymi zastąpiono wykorzystywane w gitarze klasycznej struny jelitowe (koniec XIX w.) i nylonowe (współcześnie).
Gitara elektryczna, treść informacji dodatkowej: Pierwszą na świecie gitarę elektryczną zaprezentowała w 1931 r. firma Rickenbacker. W porównaniu z gitarą klasyczną ta rózni się tym, że pod struną umieszczany jest przetwornik elektromechaniczny (pot. przystawka) i drgania struny wzbudzają w nim drgania elektryczne.
Podział instrumentów strunowych na smyczkowe i szarpane, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Podział instrumentów strunowych na smyczkowe i szarpane, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Instrumenty smyczkowe
Polecenie 5
Zapoznaj się z materiałem filmowym dotyczącym instrumentów smyczkowych
Rq5DNFQjahE94
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – Skrzypce, wiolonczela, kontrabas”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Czar instrumentów – Skrzypce, wiolonczela, kontrabas”.
Czar instrumentów – Skrzypce, wiolonczela, kontrabas, film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Czar instrumentów – Skrzypce, wiolonczela, kontrabas, film, licencja: CC BY 3.0.
Instrumenty smyczkowe znane są od bardzo dawnych czasów. Tworzą wielką rodzinę instrumentów podobnych w kształcie, ale różniących się wielkością i wysokością brzmienia. To skrzypce, altówka, wiolonczela i kontrabas. Zwróć uwagę na altówkę, której w filmie nie przedstawiono. To instrument nieco większy od skrzypiec.
R8OM3uyTRUEts1
Na zdjęciu skrzypce i smyczek. Kształt pudła rezonansowego skrzypiec trochę przypomina ósemkę. Są zaokrąglone u góry i u dołu, w środku pudła jest przewężenie. Na wysokości tego pudła dwa otwory rezonansowe od swojego kształtu nazywane efami. Skrzypce mają gryf wykonany z bardzo ciemnego drewna, główkę zakończoną ślimakiem, na której znajdują się 4 kołki. Skrzypce mają 4 struny. Na dole pudła rezonansowego zamocowany jest podbródek, w tym miejscu skrzypek przytrzymuje skrzypce brodą. Smyczek wykonany jest z drewna, po obu końcach przymocowano włosie końskie. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Skrzypce są jednym z najstarszych instrumentów smyczkowych. Mają cztery struny oraz pudło rezonansowe o charakterystycznym kształcie. W pudle wycięte są dwa otwory w kształcie litery f. Wierzchnią i spodnią stronę korpusu łączy mały drewniany kołeczek, zwany duszą instrumentu.
Na zdjęciu skrzypce i smyczek. Kształt pudła rezonansowego skrzypiec trochę przypomina ósemkę. Są zaokrąglone u góry i u dołu, w środku pudła jest przewężenie. Na wysokości tego pudła dwa otwory rezonansowe od swojego kształtu nazywane efami. Skrzypce mają gryf wykonany z bardzo ciemnego drewna, główkę zakończoną ślimakiem, na której znajdują się 4 kołki. Skrzypce mają 4 struny. Na dole pudła rezonansowego zamocowany jest podbródek, w tym miejscu skrzypek przytrzymuje skrzypce brodą. Smyczek wykonany jest z drewna, po obu końcach przymocowano włosie końskie. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Skrzypce są jednym z najstarszych instrumentów smyczkowych. Mają cztery struny oraz pudło rezonansowe o charakterystycznym kształcie. W pudle wycięte są dwa otwory w kształcie litery f. Wierzchnią i spodnią stronę korpusu łączy mały drewniany kołeczek, zwany duszą instrumentu.
R1DH4f6xMLyh41
Na zdjęciu altówka i smyczek. Budową jest bardzo podobna do skrzypiec. tylko odrobinę większa. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Altówka jest nieco większa od skrzypiec, gra się na niej podobnie. Barwa tego instrumentu jest cieplejsza i bardziej matowa.
Na zdjęciu altówka i smyczek. Budową jest bardzo podobna do skrzypiec. tylko odrobinę większa. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Altówka jest nieco większa od skrzypiec, gra się na niej podobnie. Barwa tego instrumentu jest cieplejsza i bardziej matowa.
R1MhRXI1crMLa1
Na zdjęciu wiolonczela i smyczek. Wiolonczela -kształt i budowę ma podobną do skrzypiec, tylko jest dużo większa. Nie ma podbródka, tylko wysuwaną nóżkę, którą opiera się o podłogę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Wiolonczela zbudowana jest podobnie do skrzypiec, lecz znacznie od nich większa. Gra się na niej w pozycji siedzącej, opierając instrument o podłogę przy pomocy metalowej nóżki.
Na zdjęciu wiolonczela i smyczek. Wiolonczela -kształt i budowę ma podobną do skrzypiec, tylko jest dużo większa. Nie ma podbródka, tylko wysuwaną nóżkę, którą opiera się o podłogę. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Wiolonczela zbudowana jest podobnie do skrzypiec, lecz znacznie od nich większa. Gra się na niej w pozycji siedzącej, opierając instrument o podłogę przy pomocy metalowej nóżki.
RGD49Ac4aFWw71
Na zdjęciu kontrabas. Instrument ma trochę inny kształt niż pozostałe instrumenty smyczkowe, jego dolna część jest szersza niż górna. Jest bardzo duży. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Największym i najniżej brzmiącym przedstawicielem rodziny instrumentów smyczkowych jest kontrabas.
Na zdjęciu kontrabas. Instrument ma trochę inny kształt niż pozostałe instrumenty smyczkowe, jego dolna część jest szersza niż górna. Jest bardzo duży. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się informacja dodatkowa: Największym i najniżej brzmiącym przedstawicielem rodziny instrumentów smyczkowych jest kontrabas.
Ćwiczenie 1
Instrumenty smyczkowe to takie, w których źródłem dźwięku jest struna pocierana smyczkiem. Uporządkuj instrumenty smyczkowe od tego, który brzmi najwyżej do tego, na którym można zagrać najniższe dźwięki. Pomoże Ci w tym krótka prezentacja.
Rmhy8foFZEvLw
Prezentacja instrumentów smyczkowych. Na prezentacji 4 slajdy, na każdym zdjęcie innego instrumentu smyczkowego. Zdjęciu towarzyszy próbka dźwięku danego instrumentu. Na slajdzie pierwszym skrzypce. Kształt pudła rezonansowego skrzypiec trochę przypomina ósemkę. Są zaokrąglone u góry i u dołu, w środku pudła jest przewężenie. Na wysokości tego pudła dwa otwory rezonansowe od swojego kształtu nazywane efami. Skrzypce mają gryf, wykonany z bardzo ciemnego drewna, główkę zakończoną ślimakiem, na której znajdują się 4 kołki. Skrzypce mają 4 struny. Na dole pudła rezonansowego zamocowany jest podbródek, w tym miejscu skrzypek przytrzymuje skrzypce brodą. Na nagraniu słyszymy fragment melancholijnego, spokojnego utworu granego na skrzypcach, które brzmią wysoko i jasno. Na drugim slajdzie altówka. Budową jest bardzo podobna do skrzypiec, tylko odrobinę większa. Brzmi cieplej i niżej niż skrzypce. Na trzecim slajdzie wiolonczela, kształt i budowę ma podobną do skrzypiec, tylko jest dużo większa. Nie ma podbródka, tylko wysuwaną nóżkę, którą opiera się o podłogę. Na nagraniu wstęp do Habanery z opery Carmen. Wiolonczela brzmi nisko, aksamitnie. Na ostatnim slajdzie największy instrument smyczkowy - kontrabas. Instrument ma trochę inny kształt niż pozostałe instrumenty smyczkowe, jego dolna część jest szersza niż górna. Jest bardzo duży. Na nagraniu kilka dźwięków zagranych na kontrabasie. Kontrabas brzmi bardzo nisko, głęboko.
Prezentacja instrumentów smyczkowych. Na prezentacji 4 slajdy, na każdym zdjęcie innego instrumentu smyczkowego. Zdjęciu towarzyszy próbka dźwięku danego instrumentu. Na slajdzie pierwszym skrzypce. Kształt pudła rezonansowego skrzypiec trochę przypomina ósemkę. Są zaokrąglone u góry i u dołu, w środku pudła jest przewężenie. Na wysokości tego pudła dwa otwory rezonansowe od swojego kształtu nazywane efami. Skrzypce mają gryf, wykonany z bardzo ciemnego drewna, główkę zakończoną ślimakiem, na której znajdują się 4 kołki. Skrzypce mają 4 struny. Na dole pudła rezonansowego zamocowany jest podbródek, w tym miejscu skrzypek przytrzymuje skrzypce brodą. Na nagraniu słyszymy fragment melancholijnego, spokojnego utworu granego na skrzypcach, które brzmią wysoko i jasno. Na drugim slajdzie altówka. Budową jest bardzo podobna do skrzypiec, tylko odrobinę większa. Brzmi cieplej i niżej niż skrzypce. Na trzecim slajdzie wiolonczela, kształt i budowę ma podobną do skrzypiec, tylko jest dużo większa. Nie ma podbródka, tylko wysuwaną nóżkę, którą opiera się o podłogę. Na nagraniu wstęp do Habanery z opery Carmen. Wiolonczela brzmi nisko, aksamitnie. Na ostatnim slajdzie największy instrument smyczkowy - kontrabas. Instrument ma trochę inny kształt niż pozostałe instrumenty smyczkowe, jego dolna część jest szersza niż górna. Jest bardzo duży. Na nagraniu kilka dźwięków zagranych na kontrabasie. Kontrabas brzmi bardzo nisko, głęboko.
RRFUy8KXFAbWT
Instrumenty smyczkowe to takie, w których źródłem dźwięku jest struna pocierana smyczkiem. Uporządkuj instrumenty smyczkowe od tego, który brzmi najwyżej do tego, na którym można zagrać najniższe dźwięki. Elementy do uszeregowania: 1. skrzypce, 2. wiolonczela, 3. kontrabas, 4. altówka
Instrumenty smyczkowe to takie, w których źródłem dźwięku jest struna pocierana smyczkiem. Uporządkuj instrumenty smyczkowe od tego, który brzmi najwyżej do tego, na którym można zagrać najniższe dźwięki. Elementy do uszeregowania: 1. skrzypce, 2. wiolonczela, 3. kontrabas, 4. altówka
wiolonczela
kontrabas
altówka
skrzypce
RnTmHkj1ZrEie
Ćwiczenie 2
Wskaż instrumenty, które należą do grupy instrumentów strunowych smyczkowych? Możliwe odpowiedzi: 1. GITARA, 2. SKRZYPCE, 3. HARFA, 4. KONTRABAS, 5. MANDOLINA, 6. ALTÓWKA, 7. FORTEPIAN, 8. WIOLONCZELA
Które spośród podanych instrumentów należą do grupy instrumentów strunowych smyczkowych?
GITARA
SKRZYPCE
HARFA
KONTRABAS
MANDOLINA
ALTÓWKA
FORTEPIAN
WIOLONCZELA
Polecenie 6
Posłuchaj dwóch utworów. Zwróć uwagę na różne wysokości dźwięków, głośność (forte, piano), ilość dźwięków granych na raz, sposoby wydobycia dźwięku, barwę.
R7jqFDyafU00b
Na nagraniu Scherzo Tarantelle opus szesnaste, autorstwa Henryka Wieniawskiego. Utwór wykonuje solista skrzypek z towarzyszeniem fortepianu. Utwór jest bardzo żywiołowy i trudny technicznie. Skrzypek wykonuje szybkie przebiegi dźwięków .
Na nagraniu Scherzo Tarantelle opus szesnaste, autorstwa Henryka Wieniawskiego. Utwór wykonuje solista skrzypek z towarzyszeniem fortepianu. Utwór jest bardzo żywiołowy i trudny technicznie. Skrzypek wykonuje szybkie przebiegi dźwięków .
Henryk Wieniawski, „Scherzo Tarantelle op. 16”, online‑skills, CC BY 3.0
Henryk Wieniawski, „Scherzo Tarantelle op. 16”, online‑skills, CC BY 3.0
Na nagraniu Scherzo Tarantelle opus szesnaste, autorstwa Henryka Wieniawskiego. Utwór wykonuje solista skrzypek z towarzyszeniem fortepianu. Utwór jest bardzo żywiołowy i trudny technicznie. Skrzypek wykonuje szybkie przebiegi dźwięków .
R1Oz1ahutmf6b
Na nagraniu Czardasz Vittorio Montiego. Utwór jest wykonany przez skrzypka i pianistę. Pianista gra dynamiczny wstęp. Pierwsza część utworu którą gra skrzypek jest powolna, namiętna, na przemian występują długie dźwięki i ozdobniki. Druga część utworu jest bardzo szybka, pełna przebiegów dźwięków w zawrotnej szybkości. Trzecia część jest wolna. Skrzypek wykonuje wiele dwudźwięków.
Na nagraniu Czardasz Vittorio Montiego. Utwór jest wykonany przez skrzypka i pianistę. Pianista gra dynamiczny wstęp. Pierwsza część utworu którą gra skrzypek jest powolna, namiętna, na przemian występują długie dźwięki i ozdobniki. Druga część utworu jest bardzo szybka, pełna przebiegów dźwięków w zawrotnej szybkości. Trzecia część jest wolna. Skrzypek wykonuje wiele dwudźwięków.
Na nagraniu Czardasz Vittorio Montiego. Utwór jest wykonany przez skrzypka i pianistę. Pianista gra dynamiczny wstęp. Pierwsza część utworu którą gra skrzypek jest powolna, namiętna, na przemian występują długie dźwięki i ozdobniki. Druga część utworu jest bardzo szybka, pełna przebiegów dźwięków w zawrotnej szybkości. Trzecia część jest wolna. Skrzypek wykonuje wiele dwudźwięków.
Polecenie 6
RVuqTsU6SWkAt
Wymień kilka instrumentów smyczkowych i krótko je opisz.
Lutnik… kto to właściwie jest?
Lutnik to tajemniczy i niezbyt popularny w dzisiejszych czasach zawód. Jest to osoba, która zajmuje się budową, ale także naprawą instrumentów muzycznych strunowych, w tym skrzypiec, wiolonczel, altówek, kontrabasów i innych. Instrument lutniczy jest instrumentem w całości wykonanym ręcznie przez jedną osobę.
Pracę lutnika zobaczycie dzisiaj na przykładzie budowania najmniejszego spośród instrumentów smyczkowych czyli skrzypiec.
Rw0eDnevvC03E
Na zdjęciu elementy, z których mają być wykonane skrzypce: niepolakierowane, drewniane boczki i płyty spodnie. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe:
Do budowy instrumentów smyczkowych lutnicy stosują zazwyczaj dwa podstawowe gatunki drewna: świerk oraz jawor. Niektórzy budowniczy zamiennie wybierają również jodłę, klon lub brzozę. Jawor potrzebny jest do skonstruowania spodu instrumentu, boczków i szyjki skrzypiec. Ze świerku, nieco lżejszego od jaworu robiony jest wierzch skrzypiec. Wyjątkowego klimatu dodają zapachy gatunków drzew importowanych takich jak: heban, palisander, mahoń czy fernambuk. Z tego ostatniego gatunku wykonywane są akcesoria lutnicze – m.in. kołki, pręty smyczkowe i inne elementy instrumentów i smyczków. Pod ostatnim punktem aktywnym znajduje się zdjęcie kołków. Kołki to drewniane walce lekko zwężające się ku dołowi, z drugiej strony mają uchwyt, który dobrze wpasowuje się między dwa palce, tak aby można było kręcić kołkiem.
Na zdjęciu elementy, z których mają być wykonane skrzypce: niepolakierowane, drewniane boczki i płyty spodnie. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe:
Do budowy instrumentów smyczkowych lutnicy stosują zazwyczaj dwa podstawowe gatunki drewna: świerk oraz jawor. Niektórzy budowniczy zamiennie wybierają również jodłę, klon lub brzozę. Jawor potrzebny jest do skonstruowania spodu instrumentu, boczków i szyjki skrzypiec. Ze świerku, nieco lżejszego od jaworu robiony jest wierzch skrzypiec. Wyjątkowego klimatu dodają zapachy gatunków drzew importowanych takich jak: heban, palisander, mahoń czy fernambuk. Z tego ostatniego gatunku wykonywane są akcesoria lutnicze – m.in. kołki, pręty smyczkowe i inne elementy instrumentów i smyczków. Pod ostatnim punktem aktywnym znajduje się zdjęcie kołków. Kołki to drewniane walce lekko zwężające się ku dołowi, z drugiej strony mają uchwyt, który dobrze wpasowuje się między dwa palce, tak aby można było kręcić kołkiem.
Skrzypce, online‑skills, CC BY 3.0
W pracowni lutniczej, której wyposażenie i organizacja zależy od upodobań gospodarza, poza różnymi kawałkami drewna, narzędziami i przyrządami zobaczyć można różnego rodzaju szablony płyt rezonansowych, ślimaków, efów, a także części składowych skrzypiec, altówek czy wiolonczel.
Proces projektowania można porównać do aktu narodzin nowego instrumentu. Trwa on nieraz kilka miesięcy i jest to okres najbardziej twórczy. Na podstawie szkiców lutnik dokonuje ostatecznego określenia konturu pudła rezonansowego, wykroju otworów rezonansowych, ustalenia ostatecznej konstrukcji i zdobnictwa. Na początku są to jednak tylko kartonowe szablony.
R1JkZxEs0SZI5
Na zdjęciu płyta wierzchnia skrzypiec w czasie obróbki przez lutnika. Widać dłuto i wióry. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Do stworzenia instrumentów lutnik potrzebuje mnóstwo narzędzi. W ruch idą strugi, dłuta, tarniki, pilniki i inne mniej lub bardziej specjalistyczne narzędzia. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze są ręce lutnika, jego doświadczenie i intelekt, bez których wszystkie przyrządy byłyby zupełnie nieużyteczne.
Na zdjęciu płyta wierzchnia skrzypiec w czasie obróbki przez lutnika. Widać dłuto i wióry. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Do stworzenia instrumentów lutnik potrzebuje mnóstwo narzędzi. W ruch idą strugi, dłuta, tarniki, pilniki i inne mniej lub bardziej specjalistyczne narzędzia. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze są ręce lutnika, jego doświadczenie i intelekt, bez których wszystkie przyrządy byłyby zupełnie nieużyteczne.
Narzędzia, szablony, online‑skills, CC BY 3.0
Ostateczny kształt instrument osiągnie dopiero w długim procesie tworzenia.
Najpierw tworzony jest korpus i boki instrumentu. Skleja się płytę spodnią i wierzchnią. Na początku powstaje sklepienie od zewnątrz. W dalszej kolejności lutnik wybiera drewno od wewnątrz. Następnie budowniczy tworzy szyjkę i główkę, robi komorę kołkową, ślimak na końcu szyjki. Kiedy gotowa jest szyjka i główka lutnik skleja ją z korpusem.
Slajd 1 z 2
R1YDXbQwJGnz71
Na zdjęciu wnętrze pracowni lutniczej. Na stole leżą gotowe, niepolakierowane korpusy skrzypiec.
Źródło: online-skills.
R126ffVOejitl1
Na zdjęciu szyjka i główka skrzypiec w trakcie pracy lutnika. Elementy są niepolakierowane, w główce nie są jeszcze umieszczone kołki. W tle widać narzędzia lutnicze.
Źródło: online-skills.
Nieodłącznym elementem jest dusza.
R1PbNZIiP6UFJ
Ilustracja przedstawia drewniany kołek, duszę, która umieszczana jest wewnątrz skrzypiec. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe:
Często wydaje się, że to tylko zwykły, wystrugany ze świerku kołeczek wewnątrz skrzypiec. Duszę ustawia się pod strunami. Ważne jest, aby była idealnie dopasowana do krzywizny płyty. Jest to niezwykle trudne zadanie, tym bardziej, że wstawia się ją przez otwór, na końcu, po sklejeniu korpusu, w dodatku bez kleju. Musi być wstawiona ciasno, ale tak, żeby dała się przesuwać.
Ilustracja przedstawia drewniany kołek, duszę, która umieszczana jest wewnątrz skrzypiec. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe:
Często wydaje się, że to tylko zwykły, wystrugany ze świerku kołeczek wewnątrz skrzypiec. Duszę ustawia się pod strunami. Ważne jest, aby była idealnie dopasowana do krzywizny płyty. Jest to niezwykle trudne zadanie, tym bardziej, że wstawia się ją przez otwór, na końcu, po sklejeniu korpusu, w dodatku bez kleju. Musi być wstawiona ciasno, ale tak, żeby dała się przesuwać.
Dusza, online‑skills, CC BY 3.0
Kiedy prace techniczne są już zakończone pracownia lutnicza na chwilę zamienia się w pracownię alchemiczną. Wykonany instrument budowniczy pokrywa lakierem lutniczym. Lakier ten może być gotowy lub też, co zdarza się dużo częściej, przygotowany według własnej receptury lutnika.
R1MZ6M6BiU6iu
Zdjęcie przedstawia dłoń kobiety, która w jednej ręce trzyma skrzypce, a w drugiej pędzel z lakierem, którym zabezpiecza instrument. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Lutnicy używają najczęściej lakierów spirytusowych lub olejnych, skomponowanych na żywicach naturalnych z egzotycznych drzew - mastyksu, sandaraku, szelaku. Lakier nanosi się na powierzchnię instrumentu wielokrotnie przy pomocy pędzla. Szacuje się, że jest to około dwudziestu warstw i więcej. Nierozłącznym elementem wszystkich lakierów lutniczych są przeróżne barwniki. Mogą być one pochodzenia roślinnego, mineralnego lub też zwierzęcego. Większość z nich posiada piękny zapach. Najczęściej stosowane są wiórki: drewna sandałowego, szafranu, kurkumy czy jeszcze niedawno stosowanego czerwca polskiego – źródło barwnika o pięknej czerwonej barwie.
Zdjęcie przedstawia dłoń kobiety, która w jednej ręce trzyma skrzypce, a w drugiej pędzel z lakierem, którym zabezpiecza instrument. Na ilustracji umieszczono punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Lutnicy używają najczęściej lakierów spirytusowych lub olejnych, skomponowanych na żywicach naturalnych z egzotycznych drzew - mastyksu, sandaraku, szelaku. Lakier nanosi się na powierzchnię instrumentu wielokrotnie przy pomocy pędzla. Szacuje się, że jest to około dwudziestu warstw i więcej. Nierozłącznym elementem wszystkich lakierów lutniczych są przeróżne barwniki. Mogą być one pochodzenia roślinnego, mineralnego lub też zwierzęcego. Większość z nich posiada piękny zapach. Najczęściej stosowane są wiórki: drewna sandałowego, szafranu, kurkumy czy jeszcze niedawno stosowanego czerwca polskiego – źródło barwnika o pięknej czerwonej barwie.
Lakierowanie, online‑skills, CC BY 3.0
Po wykończeniu powierzchni lakieru przychodzi czas na montaż akcesoriów. Instrumentowi brakuje jeszcze kołków, podstawka i podstrunnicy.
Ro8SvyjtYnFHd
Na zdjęciu dużo skrzypiec. Niektóre są ukończone, inne - jeszcze niegotowe. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny, pod którym ukryte są informacje dodatkowe: Kołki i podstrunnicę robi się z hebanu, palisandru, bukszpanu – z bardzo twardego drewna. Podstawek natomiast jest z platanu lub jaworu.
Na zdjęciu dużo skrzypiec. Niektóre są ukończone, inne - jeszcze niegotowe. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny, pod którym ukryte są informacje dodatkowe: Kołki i podstrunnicę robi się z hebanu, palisandru, bukszpanu – z bardzo twardego drewna. Podstawek natomiast jest z platanu lub jaworu.
Akcesoria, online‑skills, CC BY 3.0
Na koniec lutnik zakłada struny, po czym następuje pierwsza próba dźwiękowa. Jest to swego rodzaju egzamin.
Do gotowego instrumentu potrzebny jest jeszcze smyczek.
Rxr0nXrACQO5U1
Ilustracja interaktywna przedstawia cztery smyczki, leżące na białym materiale. Smyczki są wykonane z drewna różnych kolorów. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny, pod którym ukryte są informacje dodatkowe: Co jest ważne? Sekretem dobrego smyczka jest przede wszystkim drewno, które musi być twarde i sprężyste. Smyczki robi się z fernambuku – egzotycznego drewna. Musi być lekki, ale jednocześnie musi utrzymać olbrzymią siłę naciągu włosia. Włosie pochodzi z końskiego ogona, najlepiej ogona siwka. Jest lepsze niż ciemne, poza tym łatwiej je obrobić, oczyścić.
Ilustracja interaktywna przedstawia cztery smyczki, leżące na białym materiale. Smyczki są wykonane z drewna różnych kolorów. Na ilustracji umieszczono punkt aktywny, pod którym ukryte są informacje dodatkowe: Co jest ważne? Sekretem dobrego smyczka jest przede wszystkim drewno, które musi być twarde i sprężyste. Smyczki robi się z fernambuku – egzotycznego drewna. Musi być lekki, ale jednocześnie musi utrzymać olbrzymią siłę naciągu włosia. Włosie pochodzi z końskiego ogona, najlepiej ogona siwka. Jest lepsze niż ciemne, poza tym łatwiej je obrobić, oczyścić.
Źródłem dźwięku w instrumentach strunowych, smyczkowych jest struna, którą można pobudzić do drgań pocierając smyczkiem lub szarpiąc ją palcem.
Istnieje wiele sposobów gry na skrzypcach. Pierwszy z nich to legato, który polega na płynnym graniu kolejnych dźwięków, bez najmniejszych przerw między nimi. Drugim, przeciwstawnym sposobem artykulacji jest staccato [czytaj: stakato], polegające na graniu poszczególnych dźwięków oddzielnie. Pizzicato [czytaj: picikato] to kolejna technika. Skrzypek wprowadza w ruch strunę instrumentu smyczkowego poprzez szarpanie struny palcem prawej ręki. Col legno [czytaj: kol lenio] to sposób, który polega na uderzaniu lub pocieraniu drzewcem smyczka o struny.
Instrumenty smyczkowe w zespołach instrumentalnych
Instrumenty smyczkowe są podstawą wielu różnych zespołów instrumentalnych.
Instrumenty smyczkowe spotkacie w takich zespołach jak m.in.: orkiestra symfoniczna, orkiestra smyczkowa, kwartet smyczkowy.
Orkiestra symfoniczna to zespół instrumentalny koncertujący regularnie w filharmonii. Składa się z grup instrumentów: smyczkowych, dętych drewnianych, dętych blaszanych i perkusyjnych. Orkiestra smyczkowa – zespół instrumentalny, w skład którego wchodzą tylko instrumenty smyczkowe: skrzypce, altówki, wiolonczele, kontrabasy. Kwartet smyczkowy najmniejszy spośród wymienionych zespołów, składający się z czterech wykonawców: dwóch skrzypków, altowiolisty i wiolonczelisty.
Polecenie 7
Posłuchaj utwór, w którym usłyszysz współbrzmienie wielu instrumentów smyczkowych. Oprócz smyczkowych wyraźnie słychać również klawesyn.
R1V4R9ldzmFTC
Na nagraniu trzecia część Koncertu Skrzypcowego g-moll “Lato” z Czterech Pór Roku Antonio Vivaldiego. To bardzo żywiołowa i energetyczna część, wykonuje ją solista skrzypek i orkiestra smyczkowa. Muzyka naśladuje letnią, gwałtowną burzę.
Na nagraniu trzecia część Koncertu Skrzypcowego g-moll “Lato” z Czterech Pór Roku Antonio Vivaldiego. To bardzo żywiołowa i energetyczna część, wykonuje ją solista skrzypek i orkiestra smyczkowa. Muzyka naśladuje letnią, gwałtowną burzę.
Antonio Vivaldi, „Cztery pory roku”, Koncert skrzypcowy g-moll „Lato” cz. III – Presto, online-skills, CC BY 3.0
Antonio Vivaldi, „Cztery pory roku”, Koncert skrzypcowy g-moll „Lato” cz. III – Presto, online-skills, CC BY 3.0
Antonio Vivaldi, „Cztery pory roku”, Koncert skrzypcowy g-moll „Lato” cz. III – Presto, online-skills, CC BY 3.0
Antonio Vivaldi, „Cztery pory roku”, Koncert skrzypcowy g-moll „Lato” cz. III – Presto, online-skills, CC BY 3.0
Na nagraniu trzecia część Koncertu Skrzypcowego g-moll “Lato” z Czterech Pór Roku Antonio Vivaldiego. To bardzo żywiołowa i energetyczna część, wykonuje ją solista skrzypek i orkiestra smyczkowa. Muzyka naśladuje letnią, gwałtowną burzę.
Polecenie 7
R95Wi7XOitqJY
Wymień zespoły instrumentalne, w których występują instrumenty smyczkowe.
R1QosNDEPtqDj
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytania: 1. Na jakie grupy dzielimy instrumenty strunowe? 2. Jak nazywa się największy i najniżej brzmiący instrument smyczkowy?
Odpowiedz na pytania: 1. Na jakie grupy dzielimy instrumenty strunowe? 2. Jak nazywa się największy i najniżej brzmiący instrument smyczkowy?
Dokończ zdania.
kontrabas, smyczkiem, smyczkowe, legato, batuty
Wśród instrumentów strunowych odnajdziemy instrumenty strunowe szarpane, uderzane i ...................
Typowym sposobem gry na skrzypach jest pocieranie strun ...................
Największym i najniżej brzmiącym przedstawicielem rodziny instrumentów smyczkowych jest ...................
Odpowiednio poruszając smyczkiem można uzyskać różne rodzaje artykulacji, np. ...................
Dyrygenci, dla większej precyzji ruchów i widoczności używają ...................
R1ZskPB2B7Zip
Ćwiczenie 4
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Altówka nie należy do grupy instrumentów strunowych, smyczkowych. 2. Ślimak jest częścią m.in. skrzypiec. 3. Na instrumentach smyczkowych można grać tylko smyczkiem. 4. Wiolonczela jest instrumentem występującym w orkiestrze symfonicznej.
Zaznacz zdania prawdziwe.
Altówka nie należy do grupy instrumentów strunowych, smyczkowych.
Ślimak jest częścią m.in. skrzypiec.
Na instrumentach smyczkowych można grać tylko smyczkiem.
Wiolonczela jest instrumentem występującym w orkiestrze symfonicznej.
Instrumenty szarpane i uderzane
Polecenie 8
W filmie przedstawiono instrumenty strunowe z dwóch grup: szarpanych i uderzanych. Zapoznaj się z treścią filmu.
R8gDYGRJcBNQQ
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Harfa, klawesyn, fortepian”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Harfa, klawesyn, fortepian”.
Harfa, klawesyn, fortepian – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Harfa, klawesyn, fortepian – film, licencja: CC BY 3.0.
Harfa
Harfa to wyskoki instrument pochodzący ze Wschodu, współcześnie mający około 180 cm. Składa się z ukośnie ustawionego pudła rezonansowego i wygiętej ramy oraz 47 strun, które są strojone według gamy Ces‑dur. Posiada 7 pedałów, które połączone są za pomocą linek z mechanizmem krążkowym i umożliwiają zmiany wysokości dźwięku. Czasem znajduje się jeszcze jeden dodatkowy pedał do tłumienia dźwięku. Skala harfy to sześć i pół oktawy. Do Europy harfy trafiły w VII wieku, w baroku służyły do akompaniamentu śpiewom, a w XIX wieku weszły w skład orkiestry.
RabzUmfF9I4OP
Obraz przedstawia kobietę w czarnej jedwabnej sukni w stylu romantycznym grającą na harfie. Kobieta i jej instrument zajmują całą wysokość pierwszego planu kompozycji. Pudło rezonansowe jej instrumentu kontrastuje z suknią, na której spoczywa, gdyż wykonano je z jasnego drewna i ozdobiono malowanym, wesołym, kwiatowym motywem. Tło stanowi wnętrze pokoju z kanapą za kobietą i okrągłym stolikiem po prawej stronie, na którym leżą otwarte książki i kwiaty. Nad stolikiem jest gruba ciemna kotara. Pod punktami kryją się informacje: 1. Korona harfy. 2. Kolumna harfy. 3. Szyja harfy z kołkami do mocowania strun. 4. Pudło rezonansowe harfy z otworami na struny i mechanizmem do ich napinania i przestrajania. 5. Podstawa harfy z pedałami do przestrajania strun. 6. Struny w ilości 46 lub 47, które mogą być wykonane z metalu, nylonu lub jelit.
Obraz przedstawia kobietę w czarnej jedwabnej sukni w stylu romantycznym grającą na harfie. Kobieta i jej instrument zajmują całą wysokość pierwszego planu kompozycji. Pudło rezonansowe jej instrumentu kontrastuje z suknią, na której spoczywa, gdyż wykonano je z jasnego drewna i ozdobiono malowanym, wesołym, kwiatowym motywem. Tło stanowi wnętrze pokoju z kanapą za kobietą i okrągłym stolikiem po prawej stronie, na którym leżą otwarte książki i kwiaty. Nad stolikiem jest gruba ciemna kotara. Pod punktami kryją się informacje: 1. Korona harfy. 2. Kolumna harfy. 3. Szyja harfy z kołkami do mocowania strun. 4. Pudło rezonansowe harfy z otworami na struny i mechanizmem do ich napinania i przestrajania. 5. Podstawa harfy z pedałami do przestrajania strun. 6. Struny w ilości 46 lub 47, które mogą być wykonane z metalu, nylonu lub jelit.
Kobieta grająca na harfie
Źródło: Caroline Delestres [czyt. karolajn delestr], Kobieta grająca na harfie, olej na płótnie, 1801 r., domena publiczna.
R1eOQzMwCFrDW
Na nagraniu Fantazja opus dziewięćdziesiąte piąte, autorstwa Camille'a Saint‑Saënsa. Utwór wykonany jest na harfie. Ma zmienny charakter czasami jest skoczny, czasami nostalgiczny, czasami rytmiczny, wręcz taneczny.
Na nagraniu Fantazja opus dziewięćdziesiąte piąte, autorstwa Camille'a Saint‑Saënsa. Utwór wykonany jest na harfie. Ma zmienny charakter czasami jest skoczny, czasami nostalgiczny, czasami rytmiczny, wręcz taneczny.
Na nagraniu Fantazja opus dziewięćdziesiąte piąte, autorstwa Camille'a Saint‑Saënsa. Utwór wykonany jest na harfie. Ma zmienny charakter czasami jest skoczny, czasami nostalgiczny, czasami rytmiczny, wręcz taneczny.
RrVdYdwU88Ot5
Nagranie dźwiękowe harfy grającej z orkiestrą.
Nagranie dźwiękowe harfy grającej z orkiestrą.
Dźwięk harfy grającej z orkiestrą
Źródło: Claude Debussy [czyt. klod de busi], Dwa tańce. Taniec święty, www.musopen.pl, licencja: CC 0 1.0.
Źródło: Claude Debussy [czyt. klod de busi], Dwa tańce. Taniec święty, www.musopen.pl, licencja: CC 0 1.0.
Nagranie dźwiękowe harfy grającej z orkiestrą.
Ciekawostka
Zarówno harfa, jak i lutnia, znane były starożytnym Grekom, choć różniły się one znacznie od tych używanych obecnie przez europejskich muzyków. Grecy grali również na kitarze i lirze.
R1MpMHf1szwaN1
Czarno-biała grafika przedstawiająca trzy kobiety muzykujące na instrumentach strunowych. Tło, na którym przedstawiono scenę, jest czarne i kontrastuje z bielą postaci rysowanych jedynie delikatną, cienką kreską. Jedna z kobiet, grająca na kitarze, stoi pomiędzy siedzącymi, po lewej stronie, harfistką i, po prawej, lirniczką. Instrument trzymany przez nią wysoko przed sobą to jego wczesna, prosta ośmiostrunowa, ludowa forma z drewnianym pudłem rezonansowym w kształcie podkowy. Każda z kobiet ustawiła stopy w lekkim wykroku, odrywając jedną z pięt od ziemi. Ich głowy przyozdabiają różnej szerokości opaski. Włosy dwu z nich zostały ciasno upięte w koki. Natomiast swobodnie rozpuszczone są pełne loków, sięgające podstawy szyi włosy harfistki. Jej instrument, trójkątna trzynastostrunowa harfa wykonana z drewna, opiera się podstawą na złączonych udach. Głowę zwróconą twarzą w stronę widza pochyliła ku pionowemu łukowatemu pudłu rezonansowemu. Stanowi ono najbardziej okazały bok trójkąta ramy instrumentu. Z jego górnego wierzchołka cienki, prosty pręt schodzi skosem do podstawy zrobionej z grubego prostego drążka. Ten łączy się z pudłem rezonansowym, zamykając trójkąt. Równoległe do cienkiego pręta naciągnięto struny przyczepione z jednej strony do pudła, a drugim końcem przywiązane do drążka podstawy tak, że ich niewielki nadmiar swobodnie zwiesza się z niego w dół. Grająca trąca struny palcami blisko dolnej krawędzi ramy, utrzymując ugięte w łokciach ręce po obu stronach instrumentu. Ukazana profilem kobieta po prawej gra na lirze. Również ona, podobnie jak pozostałe muzykantki, trąca struny dłońmi z obu stron instrumentu. Jego pudło rezonansowe jest wykonane ze skorupy żółwia. Do niej przymocowano drewniane ramiona wygięte jak krowie rogi końcami na zewnątrz, a na nich poprzeczkę. Przywiązane do niej siedem strun napięto, mocując je do dolnej krawędzi skorupy od niewidocznej na rysunku jej wewnętrznej strony oklejonej skórą, pełniącą funkcję płyty rezonansowej. Wygięte są też nogi krzesła, na którym siedzi kobieta z lirą przypominające kształtem ostrza kos. Ich spiczaste, skierowane na zewnątrz końce, na których wspiera się ono o podłogę, sięgają daleko do przodu i do tyłu poza obrys siedziska. Pod punktami kryją się informacje: 1. Kitara kołyskowa – instrument z całkowicie drewnianym pudłem rezonansowym w kształcie podkowy wyposażonej w poprzeczkę do naciągania strun. 2. Harfa kątowa z pionowym, opartym o ramię grającej, drewnianym, obciągniętym skórą, pudłem rezonansowym wzmacniającym dźwięk strun. Spoczywający na udach kobiety dolny bok trójkąta ramy instrumentu w harfach współczesnych stanowi jej górną część, a pudło rezonansowe dolną. Górny wierzchołek harfy z ilustracji obecnie stanowi najniższą część ramy połączoną z podstawą stojącą na podłodze. Do budowy harfy nie używa się już skóry, a instrument jest dużo większy. 3. Lira z pudłem rezonansowym wykonanym ze skorupy żółwia, z naciągniętą od tyłu skórzaną membraną, która drgając pod wpływem dźwięku strun, wzmacnia go. Struny rozpięte są na ramie z rogów krowich lub drewna pomiędzy jej poprzeczką a pudłem rezonansowym.
Czarno-biała grafika przedstawiająca trzy kobiety muzykujące na instrumentach strunowych. Tło, na którym przedstawiono scenę, jest czarne i kontrastuje z bielą postaci rysowanych jedynie delikatną, cienką kreską. Jedna z kobiet, grająca na kitarze, stoi pomiędzy siedzącymi, po lewej stronie, harfistką i, po prawej, lirniczką. Instrument trzymany przez nią wysoko przed sobą to jego wczesna, prosta ośmiostrunowa, ludowa forma z drewnianym pudłem rezonansowym w kształcie podkowy. Każda z kobiet ustawiła stopy w lekkim wykroku, odrywając jedną z pięt od ziemi. Ich głowy przyozdabiają różnej szerokości opaski. Włosy dwu z nich zostały ciasno upięte w koki. Natomiast swobodnie rozpuszczone są pełne loków, sięgające podstawy szyi włosy harfistki. Jej instrument, trójkątna trzynastostrunowa harfa wykonana z drewna, opiera się podstawą na złączonych udach. Głowę zwróconą twarzą w stronę widza pochyliła ku pionowemu łukowatemu pudłu rezonansowemu. Stanowi ono najbardziej okazały bok trójkąta ramy instrumentu. Z jego górnego wierzchołka cienki, prosty pręt schodzi skosem do podstawy zrobionej z grubego prostego drążka. Ten łączy się z pudłem rezonansowym, zamykając trójkąt. Równoległe do cienkiego pręta naciągnięto struny przyczepione z jednej strony do pudła, a drugim końcem przywiązane do drążka podstawy tak, że ich niewielki nadmiar swobodnie zwiesza się z niego w dół. Grająca trąca struny palcami blisko dolnej krawędzi ramy, utrzymując ugięte w łokciach ręce po obu stronach instrumentu. Ukazana profilem kobieta po prawej gra na lirze. Również ona, podobnie jak pozostałe muzykantki, trąca struny dłońmi z obu stron instrumentu. Jego pudło rezonansowe jest wykonane ze skorupy żółwia. Do niej przymocowano drewniane ramiona wygięte jak krowie rogi końcami na zewnątrz, a na nich poprzeczkę. Przywiązane do niej siedem strun napięto, mocując je do dolnej krawędzi skorupy od niewidocznej na rysunku jej wewnętrznej strony oklejonej skórą, pełniącą funkcję płyty rezonansowej. Wygięte są też nogi krzesła, na którym siedzi kobieta z lirą przypominające kształtem ostrza kos. Ich spiczaste, skierowane na zewnątrz końce, na których wspiera się ono o podłogę, sięgają daleko do przodu i do tyłu poza obrys siedziska. Pod punktami kryją się informacje: 1. Kitara kołyskowa – instrument z całkowicie drewnianym pudłem rezonansowym w kształcie podkowy wyposażonej w poprzeczkę do naciągania strun. 2. Harfa kątowa z pionowym, opartym o ramię grającej, drewnianym, obciągniętym skórą, pudłem rezonansowym wzmacniającym dźwięk strun. Spoczywający na udach kobiety dolny bok trójkąta ramy instrumentu w harfach współczesnych stanowi jej górną część, a pudło rezonansowe dolną. Górny wierzchołek harfy z ilustracji obecnie stanowi najniższą część ramy połączoną z podstawą stojącą na podłodze. Do budowy harfy nie używa się już skóry, a instrument jest dużo większy. 3. Lira z pudłem rezonansowym wykonanym ze skorupy żółwia, z naciągniętą od tyłu skórzaną membraną, która drgając pod wpływem dźwięku strun, wzmacnia go. Struny rozpięte są na ramie z rogów krowich lub drewna pomiędzy jej poprzeczką a pudłem rezonansowym.
Grecki rysunek antyczny przedstawiający trzy kobiety grające na harfie kątowej, kitarze kołyskowej i lirze
Źródło: Online skills, technika czerwonofigurowa, V w. p.n.e., Muzeum w Monachium, licencja: CC BY 3.0.
Klawesyn
Klawesyn jest klawiszowym instrumentem szarpanym, który jest nierozłącznie związany z muzyką barokową. Dzięki szerokiej skali wykorzystywany był do utworów solowych oraz w postaci basso continuo jako dopełnienie orkiestry. Technika gry przypominała technikę organową, poprzez zaimplementowanie manuałów i registrów, służących między innymi do transpozycji dźwięków o oktawę w dół lub górę. Na przełomie XVII i XVIII wieku klawesyn zyskał największą popularność i osiągnięto szczyt możliwości i techniki muzyki klawesynowej. W tym okresie do rozwoju tej muzyki przede wszystkim przyczynili się klawesyniści francuscy.
R1ZRSBMDN6RQO
Ilustracja interaktywna przedstawia: Gérard Janot, Klawesyn. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Skala instrumentu obejmowała dźwięki od F kontra do f trzykreślnego. 2. Klawesyn posiadał od jednego do dwóch manuałów. 3. Uderzony klawisz, wprawia w ruch skoczek, na którym przymocowane było tzw. piórko lub kolec, wprawiające struny w ruch. Gdy klawisz się podnosił, dźwięk został przerwany poprzez tłumienie struny. 4. W klawesynie, podobnie jak w innych instrumentach szarpanych, ważną rolę odgrywało pudło rezonansowe, dzięki któremu wydobywany dźwięk był mocniejszy. 5. Klawesyny często ozdabiane były malowniczymi ilustracjami. 6. Skrzydło klawesynu służyło do akustycznego skierowania dźwięku w odpowiednią stronę. 7. W droższych klawesynach stosowano registry, które muzyk mógł przestawiać w trakcie gry, przesuwając je kolanem (gdy znajdowały się pod klawiaturą), nogą (gdy występowały w formie pedałów) lub ręką (gdy znajdowały się nad klawiaturą). 5. Klawesyn posiadał od jednego do dwóch manuałów. 8. Przez ograniczenia techniczne, wynikające z zastosowania sztywnych piórek, na klawesynie nie było możliwości gry dynamicznej.
Ilustracja interaktywna przedstawia: Gérard Janot, Klawesyn. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Skala instrumentu obejmowała dźwięki od F kontra do f trzykreślnego. 2. Klawesyn posiadał od jednego do dwóch manuałów. 3. Uderzony klawisz, wprawia w ruch skoczek, na którym przymocowane było tzw. piórko lub kolec, wprawiające struny w ruch. Gdy klawisz się podnosił, dźwięk został przerwany poprzez tłumienie struny. 4. W klawesynie, podobnie jak w innych instrumentach szarpanych, ważną rolę odgrywało pudło rezonansowe, dzięki któremu wydobywany dźwięk był mocniejszy. 5. Klawesyny często ozdabiane były malowniczymi ilustracjami. 6. Skrzydło klawesynu służyło do akustycznego skierowania dźwięku w odpowiednią stronę. 7. W droższych klawesynach stosowano registry, które muzyk mógł przestawiać w trakcie gry, przesuwając je kolanem (gdy znajdowały się pod klawiaturą), nogą (gdy występowały w formie pedałów) lub ręką (gdy znajdowały się nad klawiaturą). 5. Klawesyn posiadał od jednego do dwóch manuałów. 8. Przez ograniczenia techniczne, wynikające z zastosowania sztywnych piórek, na klawesynie nie było możliwości gry dynamicznej.
Gérard Janot (fot.), Klawesyn
Źródło: wikimedia.org, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka
RHjGzrMrpjI9C
Ilustracja przedstawia klawesyn wykonany przez Johana Bromana w XVIII w. Instrument jest podobny kształtem do fortepianu, ale dużo mniejszy i na czterech nogach. Klawisze klawesynu mają odwrotne kolory niż klawisze fortepianu, białe są czarne, a czarne są białe. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: Klawesyn to instrument strunowy klawiszowy. Jednak, jeżeli będziemy brać pod uwagę sposób wydobycia dźwięków, wówczas możemy go zakwalifikować do instrumentów strunowych szarpanych. Klawesyn nie ma tak jak w fortepianie młoteczków, które uderzają w struny, lecz inny mechanizm, który te struny szarpie. Na fotografii pokazany jest skoczek klawesynu z piórkiem, które szarpie strunę.
Ilustracja przedstawia klawesyn wykonany przez Johana Bromana w XVIII w. Instrument jest podobny kształtem do fortepianu, ale dużo mniejszy i na czterech nogach. Klawisze klawesynu mają odwrotne kolory niż klawisze fortepianu, białe są czarne, a czarne są białe. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: Klawesyn to instrument strunowy klawiszowy. Jednak, jeżeli będziemy brać pod uwagę sposób wydobycia dźwięków, wówczas możemy go zakwalifikować do instrumentów strunowych szarpanych. Klawesyn nie ma tak jak w fortepianie młoteczków, które uderzają w struny, lecz inny mechanizm, który te struny szarpie. Na fotografii pokazany jest skoczek klawesynu z piórkiem, które szarpie strunę.
1
1. Klawesyn to instrument strunowy klawiszowy. Jednak, jeżeli będziemy brać pod uwagę sposób wydobycia dźwięków, wówczas możemy go zakwalifikować do instrumentów strunowych szarpanych. Klawesyn nie ma tak jak w fortepianie młoteczków, które uderzają w struny, lecz inny mechanizm, który te struny szarpie. Na fotografii pokazany jest skoczek klawesynu z piórkiem, które szarpie strunę. Stąd klawesyn to również instrument strunowy szarpany. Bartłomiej Bulicz, Skoczek klawesynu z piórkiem z tworzywa sztucznego, wikimedia.org, CC BY 3.0 {audio}
Sofi Sykfont (foto.), Klawesyn wykonany przez Johana Bromana, XVIII w., wikimedia.org, CC BY 3.0
Polecenie 9
Posłuchaj brzmienia klawesynu.
RVJOTU9XVR584
Ilustracja przedstawia portret François Couperin. Kompozytor jest ubrany złoto-brązową szatę, białą koronkową koszulę. W lewej dłoni trzyma kartkę papieru. Prawą rękę wspiera na małym okrągłym stoliku, na którym stoi kałamarz z białym piórem.
Ilustracja przedstawia portret François Couperin. Kompozytor jest ubrany złoto-brązową szatę, białą koronkową koszulę. W lewej dłoni trzyma kartkę papieru. Prawą rękę wspiera na małym okrągłym stoliku, na którym stoi kałamarz z białym piórem.
Autor nieznany, „Portret François Couperin”, I połowa XVIII wieku, Pałac Wersalski, Francja, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); François Couperin, „L'art de toucher le clavecin, Preludium 5 A‑dur”, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills.
Polecenie 9
R1cgqx6VgxGr8
Wyjaśnij dlaczego klawesyn należy do instrumentów szarpanych skoro podobnie jak pianino czy fortepian jest instrumentem klawiszowym.
odpowiedź znajdziesz w opisach ilustracji interaktywnej dotyczącej klawesynu.
Klawesyn zaliczany jest do instrumentów szarpanych, mimo że podobnie jak pianino czy fortepian jest instrumentem klawiszowym, ponieważ mechanizm wydobycia dźwięku w nim różni się od tego stosowanego w fortepianie czy pianinie. W klawesynie dźwięk powstaje poprzez szarpanie strun za pomocą piórka (tzw. języczka) umieszczonego na końcu dźwigni klawisza, podczas gdy w fortepianie i pianinie dźwięk wydobywa się dzięki uderzaniu strun młoteczkami, co sprawia, że są to instrumenty perkusyjne strunowe. W klawesynie, kiedy naciskasz klawisz, dźwignia podnosi się i powoduje, że języczek piórka szarpie strunę, generując dźwięk. Daje to charakterystyczne, jasne brzmienie, które nie zależy od siły nacisku na klawisz – każdy dźwięk ma podobną głośność. W przypadku fortepianu lub pianina, naciśnięcie klawisza uruchamia mechanizm młoteczkowy, który uderza w strunę, a siła nacisku wpływa na dynamikę dźwięku (czyli jego głośność). Z tego względu klawesyn klasyfikowany jest jako instrument szarpany, a fortepian i pianino jako instrumenty uderzane strunowe.
Lutnia
Lutnia – która w XV w. była obok organów najbardziej popularnym instrumentem, a około 1450 r. ustaliła się jej klasyczna postać, przed sobą miała jeszcze czas niebywałej świetności w XVI w. Stała się wówczas ulubionym instrumentem na europejskich dworach, a wybitni ówcześni lutniści‑wirtuozi stworzyli niezwykle bogaty repertuar muzyki lutniowej, zapisywany w tabulaturach. Popularność lutni dała też impuls do rozwoju lutnictwa i powstania szeregu nowych instrumentów lutniowych.
RHGljJoH8aMUn1
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment obrazu przedstawia lutnię ułożoną strunami ku górze na drewnianym blacie. Jest ona zwrócona w stronę widza wspartą na blacie główką gryfu. Na prawo od niej leży tam również otwarty zeszyt z nutami, którego okładka opiera się o rodzaj fletni z czterema drewnianymi piszczałkami spiętymi razem i zaopatrzonymi w pasek. Nieco z tyłu w cieniu lutni spoczywa metalowy cyrkiel. Pod punktami kryją się informacje: 1. Płyta rezonansowa przejmująca dźwięk z drgających strun. 2. Otwór rezonansowy, przez który wydobywa się dźwięk wzmocniony wewnątrz instrumentu. Często zdobiony rozetą. 3. Podstrunnik, na którym opierają się struny tak, by zachowały równe odległości między sobą i do płyty rezonansowej oraz gryfu, a także odpowiednią dla stroju lutni długość.4. Pudło rezonansowe sklejone z kilkunastu półkoliście wygiętych listewek, od których odbija się dźwięk wewnątrz lutni. 5. Gryf umożliwiający zmianę wysokości dźwięku strun poprzez skracanie ich długości. W tym celu grający przyciska struny palcami do gryfu. 6. Główka z kołkami do napinania strun w celu nastrojenia instrumentu. Struny są nawinięte na kołki, które muzyk, strojąc lutnię, przekręca, trzymając za uchwyt na jego końcu, jak klucz w zamku.
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment obrazu przedstawia lutnię ułożoną strunami ku górze na drewnianym blacie. Jest ona zwrócona w stronę widza wspartą na blacie główką gryfu. Na prawo od niej leży tam również otwarty zeszyt z nutami, którego okładka opiera się o rodzaj fletni z czterema drewnianymi piszczałkami spiętymi razem i zaopatrzonymi w pasek. Nieco z tyłu w cieniu lutni spoczywa metalowy cyrkiel. Pod punktami kryją się informacje: 1. Płyta rezonansowa przejmująca dźwięk z drgających strun. 2. Otwór rezonansowy, przez który wydobywa się dźwięk wzmocniony wewnątrz instrumentu. Często zdobiony rozetą. 3. Podstrunnik, na którym opierają się struny tak, by zachowały równe odległości między sobą i do płyty rezonansowej oraz gryfu, a także odpowiednią dla stroju lutni długość.4. Pudło rezonansowe sklejone z kilkunastu półkoliście wygiętych listewek, od których odbija się dźwięk wewnątrz lutni. 5. Gryf umożliwiający zmianę wysokości dźwięku strun poprzez skracanie ich długości. W tym celu grający przyciska struny palcami do gryfu. 6. Główka z kołkami do napinania strun w celu nastrojenia instrumentu. Struny są nawinięte na kołki, które muzyk, strojąc lutnię, przekręca, trzymając za uchwyt na jego końcu, jak klucz w zamku.
Ambasadorowie, detal obrazu przedstawiający lutnię
Źródło: Hans Holbein [czyt. hans holbain], Ambasadorowie, olej na desce, 1533, National Gallery [czyt. naszional galery], Londyn, domena publiczna.
RwUkV2QD5OhKc
Dźwięk lutni.
Dźwięk lutni.
Dźwięk lutni
Źródło: Jan Sebastian Bach, Fuga G-moll, BWV 1000, www.musopen.org, licencja: CC 0 1.0.
Źródło: Jan Sebastian Bach, Fuga G-moll, BWV 1000, www.musopen.org, licencja: CC 0 1.0.
Dźwięk lutni.
RXnKlx5N2s2qq1
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie fotografie barwne ułożone jedna nad drugą ukazują na jasnym tle prymitywną dwustrunową ludową lutnię z Konga w Afryce. Górne zdjęcie przedstawia ją od przodu, a dolne od tyłu. Jej pudło rezonansowe wykonane jest z owalnej skorupy żółwia i skórzanej membrany, nad którą przebiegają struny. Na instrumencie z fotografii zachowała się tylko jedna z nich podobnie jak jeden kołek do naciągania strun tkwiący w jednym z dwu poprzecznych otworów na końcu gryfu, czyli szyjki instrumentu. Ta wykonana jest z okrągłego drewnianego drążka o grubości trzonka od szpadla zatoczonego ozdobnie powyżej wspomnianych otworów na kołki w kuliste zakończenie. Gryf nie posiada progów. Struny napięte są w tym instrumencie jak cięciwa łuku od kołków na jednym końcu nieznacznie ugiętej szyjki do jej drugiego końca przez niemal całą długość instrumentu. Szyjka przymocowana jest do dwu wyżłobień wykonanych po przeciwnych stronach krawędzi żółwiej skorupy, na jej dłuższej osi. Są one na tyle głębokie, że skórzana membrana, zamykająca z wierzchu instrument, nie dotyka przebiegającego pod nią odcinka szyjki. W membranie wykonano niewielkie, około centymetrowej wielkości, otwory rezonansowe. W połowie jej długości po trzy z obu stron strun, a bliżej końca instrumentu jeszcze po dwa. Pod punktami kryją się informacje: 1. Drewniany kołek, do którego przywiązana jest struna. Obrót kołka pozwala na odpowiednie jej naprężenie. 2. Drewniany gryf przechodzący przez przymocowane doń pudło rezonansowe. Część gryfu ukryta jest pod skórzaną membraną. Wzdłuż lekko ugiętego gryfu napięte są struny przyczepione do jego obu końców jak cięciwa do łuku. Grający palcami dociska do gryfu strunę, przez co skraca jej drgającą część, by wydobyć dźwięk o odpowiedniej wysokości. 3. Skórzana membrana, która drgając pod wpływem dźwięku wydawanego przez struny, wzmacnia go. Jest ona mocno napięta i przyklejona do skorupy żółwia, z którą tworzy, podobnie jak w greckiej lirze, pudło rezonansowe. 4. Skorupa żółwia tworząca wraz z membraną pudło rezonansowe wzmacniające dźwięk strun.
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie fotografie barwne ułożone jedna nad drugą ukazują na jasnym tle prymitywną dwustrunową ludową lutnię z Konga w Afryce. Górne zdjęcie przedstawia ją od przodu, a dolne od tyłu. Jej pudło rezonansowe wykonane jest z owalnej skorupy żółwia i skórzanej membrany, nad którą przebiegają struny. Na instrumencie z fotografii zachowała się tylko jedna z nich podobnie jak jeden kołek do naciągania strun tkwiący w jednym z dwu poprzecznych otworów na końcu gryfu, czyli szyjki instrumentu. Ta wykonana jest z okrągłego drewnianego drążka o grubości trzonka od szpadla zatoczonego ozdobnie powyżej wspomnianych otworów na kołki w kuliste zakończenie. Gryf nie posiada progów. Struny napięte są w tym instrumencie jak cięciwa łuku od kołków na jednym końcu nieznacznie ugiętej szyjki do jej drugiego końca przez niemal całą długość instrumentu. Szyjka przymocowana jest do dwu wyżłobień wykonanych po przeciwnych stronach krawędzi żółwiej skorupy, na jej dłuższej osi. Są one na tyle głębokie, że skórzana membrana, zamykająca z wierzchu instrument, nie dotyka przebiegającego pod nią odcinka szyjki. W membranie wykonano niewielkie, około centymetrowej wielkości, otwory rezonansowe. W połowie jej długości po trzy z obu stron strun, a bliżej końca instrumentu jeszcze po dwa. Pod punktami kryją się informacje: 1. Drewniany kołek, do którego przywiązana jest struna. Obrót kołka pozwala na odpowiednie jej naprężenie. 2. Drewniany gryf przechodzący przez przymocowane doń pudło rezonansowe. Część gryfu ukryta jest pod skórzaną membraną. Wzdłuż lekko ugiętego gryfu napięte są struny przyczepione do jego obu końców jak cięciwa do łuku. Grający palcami dociska do gryfu strunę, przez co skraca jej drgającą część, by wydobyć dźwięk o odpowiedniej wysokości. 3. Skórzana membrana, która drgając pod wpływem dźwięku wydawanego przez struny, wzmacnia go. Jest ona mocno napięta i przyklejona do skorupy żółwia, z którą tworzy, podobnie jak w greckiej lirze, pudło rezonansowe. 4. Skorupa żółwia tworząca wraz z membraną pudło rezonansowe wzmacniające dźwięk strun.
Lutnia dwustronna z rezonatorem ze skorupy żółwia
Źródło: Wikimedia Commons, Brooklyn Museum, licencja: CC BY 1.0.
Cymbały
Cymbały to instrument strunowy w kształcie trapezu, pochodzący z krajów arabskich. Zbudowane są ze skrzyni, na którą naciągnięte są metalowe struny, podparte na poprzecznych podstawkach. Dźwięk z instrumentu wydobywa się poprzez uderzanie w struny drewnianymi pałeczkami.
R1OA932HG2JXP
Ilustracja interaktywna przedstawia Romana Kumlyka przy cymbałach huculskich. Muzyk znajduje się w chacie drewnianej, otacza go mnóstwo ludowych instrumentów. Cymbały to instrument strunowy, na drewnianej ramie rozpiętych jest wiele strun, na których gra się pałeczkami, przypominającymi łyżeczki. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Natalia Kumłyk prezentuje dźwięk cymbałów huculskich oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu skoczna melodia ludowa wykonana na cymbałach. Cymbały mają ostre, jasne i brzęczące brzmienie.
Ilustracja interaktywna przedstawia Romana Kumlyka przy cymbałach huculskich. Muzyk znajduje się w chacie drewnianej, otacza go mnóstwo ludowych instrumentów. Cymbały to instrument strunowy, na drewnianej ramie rozpiętych jest wiele strun, na których gra się pałeczkami, przypominającymi łyżeczki. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Natalia Kumłyk prezentuje dźwięk cymbałów huculskich oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu skoczna melodia ludowa wykonana na cymbałach. Cymbały mają ostre, jasne i brzęczące brzmienie.
Roman Kumlyk przy cymbałach huculskich
Źródło: online-skills.
Fortepian
Fortepian to instrument klawiszowy i strunowy zarazem, zaliczany do uderzanych. Posiada mechanizm młoteczkowy wprawiany w ruch za pomocą klawiatury. Pianista uderzając w klawisze powoduje ruch młoteczków, które uderzają w struny.
Zależnie od ich długości instrumentu wyróżniamy cztery rodzaje fortepianów:
gabinetowe
salonowe
półkoncertowe
koncertowe
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych kompozytorów tworzących na ten instrument jest Fryderyk Chopin [czytaj: szopen].
Rs0dDnCyDFXd2
Utwór: Fryderyk Chopin, „Etiuda c‑moll op. 10 nr 12”. W celu wysłuchania dzieła należy wybrać przycisk Odtwórz/Pauza.
Utwór: Fryderyk Chopin, „Etiuda c‑moll op. 10 nr 12”. W celu wysłuchania dzieła należy wybrać przycisk Odtwórz/Pauza.
Utwór: Fryderyk Chopin, „Etiuda c‑moll op. 10 nr 12”. W celu wysłuchania dzieła należy wybrać przycisk Odtwórz/Pauza.
RsOVXMvXztpTI
Na zdjęciu zapis nutowy początku Etiudy rewolucyjnej. Nad nutami umieszczono rzymską dwunastkę. Przy kluczu trzy bemole. Nad pięciolinią oznaczenie wykonawcze Allegro Con fuoco. W zapisie widać mocny akord na pierwszej części taktu i dużą ilość szesnastek zapisanych coraz niżej, przez dwa takty i znowu w drugiej linijce: akord i szereg szesnastek zagranych coraz niżej.
Fryderyk Chopin, Etiuda c‑moll op. 10 nr 12 Rewolucyjna, partytura,
Źródło: online-skills, dostępny w internecie: hz.imslp.info, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka
Instrumentem niemal identycznym w brzmieniu jest pianino. Różni się od fortepianu przede wszystkim tym, że jest mniejsze i w przeciwieństwie do fortepianu ma pionowy układ strun.
R1PhEJKBawEX9
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Do której grupy instrumentów muzycznych należy harfa? Możliwe odpowiedzi: 1. chodrofony (strunowe), 2. aeorofony (dęte), 3. membranofony/idiofony (perkusyjne)
Do której grupy instrumentów muzycznych należy harfa?
chordofony (strunowe)
aeorofony (dęte)
membranofony/idiofony (perkusyjne)
RhvJvTEWDqTro
Ćwiczenie 6
Wymień wszystkie znane Ci instrumenty smyczkowe.
Wymień wszystkie znane Ci instrumenty smyczkowe.
Ćwiczenie 6
Rx4HpmvKB9hgb
Wymień po jednym instrumencie strunowym smyczkowym, szarpanym, uderzanym.
Instrumenty strunowe dzielą się na różne kategorie w zależności od sposobu wydobywania dźwięku: Instrumenty strunowe smyczkowe: W tych instrumentach dźwięk powstaje poprzez pocieranie strun smyczkiem, co wprawia je w drgania. Sposób prowadzenia smyczka oraz nacisk wpływają na barwę i dynamikę dźwięku. Instrumenty strunowe szarpane: W tych instrumentach struny są szarpane palcami lub specjalnym narzędziem, jak piórko. Dźwięk powstaje, gdy szarpnięta struna zaczyna drgać, generując charakterystyczne brzmienie. Instrumenty strunowe uderzane: Dźwięk w tych instrumentach powstaje poprzez uderzenie w strunę, najczęściej młoteczkiem. Mechanizm ten pozwala kontrolować siłę i dynamikę dźwięku w zależności od siły uderzenia.
Oto przykłady instrumentów strunowych z różnych kategorii: Smyczkowy: skrzypce Szarpany: gitara Uderzany: cymbały
ROyNz4gyP5zGu
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie: Który instrument brzmi wyżej skrzypce czy wiolonczela?
Odpowiedz na pytanie: Który instrument brzmi wyżej skrzypce czy wiolonczela?
Wysłuchaj uważnie dwóch powyższych fragmentów utworów muzycznych i rozpoznaj brzmienie instrumentu.
Skrzypce
Wiolonczela
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Ćwiczenie 7
RY9418kS8oHW7
Wyjaśnij jaka jest główna różnica w brzmieniu skrzypiec i wiolonczeli.
Zwróć uwagę na wielkość instrumentów, długość i grubość strun, zakres dźwięków i stroju.
Główna różnica w brzmieniu między skrzypcami a wiolonczelą wynika z ich rozmiaru, zakresu dźwięków i stroju. Skrzypce mają wyższy strój i mniejsze rozmiary, co nadaje im jasne, śpiewne i bardziej przenikliwe brzmienie. Mogą grać szybkie, lekkie melodie i są często używane do wyrażania delikatnych, wirtuozowskich partii. Wiolonczela ma większe pudło rezonansowe i struny strojone znacznie niżej, co nadaje jej głębsze, pełniejsze i bardziej rezonujące brzmienie. Jest często używana do gry linii basowej lub partii o melancholijnym, o ciepłym charakterze, choć potrafi również wyrażać szeroką gamę emocji w średnich i wysokich rejestrach. Wiolonczela zatem brzmi bardziej miękko i nisko, podczas gdy skrzypce oferują jaśniejsze i wyższe tony.
Polecenie 10
RuIopiZ3RXqEJ
Który z instrumentów przedstawionych na tej lekcji miał najwięcej strun? Możliwe odpowiedzi: 1. skrzypce, 2. fortepian, 3. cymbały, 4. harfa
RpSsXxpb6ZwKn
Transkrypcja utworuSummertime George'a Gershwina na harfę. Utwór jest spokojny, łagodny, kołyszący, kołysankowy, lekko jazzujący.
Transkrypcja utworuSummertime George'a Gershwina na harfę. Utwór jest spokojny, łagodny, kołyszący, kołysankowy, lekko jazzujący.
Transkrypcja utworuSummertime George'a Gershwina na harfę. Utwór jest spokojny, łagodny, kołyszący, kołysankowy, lekko jazzujący.
Polecenie 10
RKkMn4bVFUxgX
Opisz harfę i cymbały.
Opisy tych instrumentów znajdziesz w materiale powyżej
Harfę charakteryzuje duża, trójkątna rama i szereg pionowo rozciągniętych strun. Struny są różnej długości i grubości, co umożliwia wydobywanie różnych dźwięków. Dźwięk powstaje poprzez szarpanie strun palcami. Harfa ma również pedały lub mechanizmy dźwigniowe, które pozwalają na zmianę stroju niektórych strun, umożliwiając grę w różnych tonacjach. Brzmienie harfy jest delikatne, eteryczne i melodyjne, często używane do tworzenia atmosfery lirycznej i romantycznej w muzyce klasycznej oraz filmowej. Cymbały to instrument strunowy uderzany, gdzie struny są rozpięte na płaskiej, trapezoidalnej ramie. Dźwięk powstaje poprzez uderzanie w struny specjalnymi młoteczkami. Cymbały mają wiele strun o różnych wysokościach, które pozwalają na grę bogatej palety dźwięków. Brzmienie cymbałów jest jasne, metaliczne i dzwoniące, a instrument jest często wykorzystywany w muzyce ludowej, szczególnie w Europie Wschodniej, jak również w muzyce klasycznej i współczesnej.
Ze wszystkich zaprezentowanych instrumentów, mój wybór padł na kontrafgot, ponieważ jest to instrument niezwykły. Jest to duzych rozmiarów instrument z rodziny instrumentów dętych drewnianych, jest też najniżej brzmiącym instrumencie w orkiestrze z sekcji dętych drewnianych.
Instrumenty strunowe - „zrób je sam”
Profesjonalny budowniczy instrumentów muzycznych nazywany jest lutnikiem. Ale trudną sztukę budowania instrumentów z przedmiotów i rzeczy, które nas otaczają, warto rozpocząć od najmłodszych lat. Jest to nie tylko świetna zabawa, ale sposób rozwijający w nas zmysł koncentracji, wyobraźni przestrzennej, zdolności manualnych, nie mówiąc już o efektach takiej pracy chociażby w postaci gry na wyprodukowanych przez siebie instrumentach.
Kolejny film uzupełni ten temat pokazując jednocześnie, jak wiele związków muzyka może mieć z innymi przedmiotami takimi jak: plastyka czy technika. Znajdziecie w nim pokazane sposoby, jak zbudować z ogólnodostępnych materiałów własny, prosty instrument strunowy oraz nietypowe instrumenty perkusyjne.
Ale co dalej? Zobaczcie sami… Pierwsza część filmu dotyczy tworzenia instrumentów perkusyjnych, druga zaś od około 9 minuty instrumentów strunowych.
RgnRlGBLjOlYK
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Jak zbudować proste instrumenty?”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany "Jak zbudować proste instrumenty?”.
Jak zbudować proste instrumenty? – film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Jak zbudować proste instrumenty? – film, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 12
RQgg95YMyWGG5
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Do zbudowania własnych instrumentów perkusyjnych wykorzystałym...
Do zbudowania własnych instrumentów perkusyjnych wykorzystałym wszelkie pojemniki, butelki, baniaki i akcesoria ogrodnicze, które stworzyłby namiastkę bębnów i talerzy perkusyjnych.
Polecenie 13
Jaki inny instrument można wykonać własnoręcznie? Pomyśl, jak i z jakich materiałów można go zrobić. Swój pomysł zapisz poniżej.
RLkPDOuigsWOY
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Instrument ten może wykorzystywać przedmioty codziennego użytku, z którymi codziennie się spotykasz.
Instrumentem, który można wykonać samodzielnie w domu, może być grzechotka, do której przygotowania potrzebujemy:
Butelki o pojemności 500 ml z zakrętką oraz materiału sypkiego tj. kaszy, piasku lub ryżu.
Materiał sypki wsypujemy do butelki (np. dwie lub trzy zakrętki) i zakręcamy butelkę.
Następnie potrząsamy naszym nowym „instrumentem”. Ten wydaje dźwięk jak grzechotka lub marakasy.
Polecenie 14
R10oy1AJxwJmv
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Wybierz instrument zaprezentowany w materiale filmowym i udziel odpowiedzi.
Domowy instrument, który najbardziej przypomina ten rzeczywisty, to domowe marakasy wykonane z tekturowych kubeczków i grubej kaszy. Dźwięk bardzo przypomina te tradycyjne drewniane instrumenty.
Polecenie 15
Przygotujcie własnoręcznie zrobione instrumenty strunowe. Dodatkowo przygotujcie klawesy, talerze i marakasy. Podzielcie się na grupy i zagrajcie razem z odtwarzaną muzyką. W filmie jest zawarta partytura.
R16ZhNwPdvGSC
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego
Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego, licencja: CC BY 3.0.
Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego, licencja: CC BY 3.0.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Interaktywna partytura do utworu „Marsz żołnierzy” z baletu "Dziadek do orzechów" autorstwa Piotra Czajkowskiego
Polecenie 16
REpAhlSkH0ObW
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zastanów się nad pytaniem i odpowiedz zgodnie ze swoim przeczuciem.
Muzykę można usłyszeć wszędzie, ponieważ dźwięki otaczają nas w codziennym życiu, od śpiewu ptaków po odgłosy miejskiej infrastruktury.
Polecenie 17
Odpowiedz na pytanie. Ile strun posiadają skrzypce? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1cSKjPLO3f1y
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Współczesne skrzypce posiadają parzystą ilość strun.
Skrzypce posiadają cztery struny.
Polecenie 18
Zapisz współczesne instrumenty smyczkowe od najmniejszego do największego. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RxlkGVSy1Aeim
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Najmniejszy instrument smyczkowy to skrzypce.
Od najmniejszego: skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas.
Polecenie 19
Odpowiedz na pytanie. Skąd prawdopodobnie pochodzi banjo. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R596Fbf3envuo
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Banjo prawdopodobnie zostało przywiezione z tzw. czarnego lądu.
Banjo prawdopodobnie pochodzi z terenów Zachodniej Afryki.
R1W4Rsqhzf7Ov1
Ćwiczenie 10
Wskaż o kim mowa w poniższym tekście.
Włoch, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły kremońskiej; wykonał wraz z uczniami ponad 1000 instrumentów (gł. skrzypce, także altówki i wiolonczele), doskonałych technicznie i muzycznie, zw. popularnie stradivariusami; zachowały się nieliczne egzemplarze, noszące nazwy własne. Możliwe odpowiedzi: 1. Fryderyk Chopin, 2. Ludwig van Beethoven, 3. Paul Dukas, 4. Antonio Stradivari, 5. Jimi Hendrix
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Słownik pojęć
Artykulacja
Artykulacja
(z języka łacińskiego: articulalio [czytaj: artikulalio] = rozczłonkowanie) — sposób wykonywania kolejno następujących po sobie lub współbrzmiących dźwięków.
Charango
Charango
(z języka hiszpańskiego charango [czytaj: czarango]) to instrument strunowy (grupa chordofonów). Jest to rodzaj lutni krótkoszyjkowej, wywodzącej się od hiszpańskiej vihueli – prekursorki dzisiejszej gitary. Na terenach obecnego Peru i Boliwii instrument ten pojawił się wraz z hiszpańską konkwistą i na początku XVIII wieku został zaadaptowany i przystosowany przez rdzenną ludność z regionów andyjskich.
Gamba
Gamba
podobna do wiolonczeli (przypis autorki), miała wiele kształtów i rozmiarów (od dyszkantowej do subbasowej), a podczas gry trzymano ją pionowo na kolanie lub między kolanami, co tłumaczy nazwę instrumentu (po włosku gamba znaczy noga).
Lutnia
Lutnia
(z języka włoskiego: huto) — dawny instrument szarpany z gryfem, pochodzenia arabskiego; była ulubionym instrumentem średniowiecznych trubadurów; w XVI i XVII w. zyskała dużą popularność nie tylko jako instrument solowy, lecz także akompaniujący lub nawet orkiestrowy; począwszy od końca XVII w. stopniowo wypierana jest przez klawesyn; pokrewna lutni jest mandolina.
Pulpit
Pulpit
podstawka do nut w postaci pochyłej płyty.
Pentatonika
Pentatonika
(z języka greckiego: penle [czytaj: penle] = pięć, tono [czytaj: tono]= dźwięk) — jeden z najstarszych systemów dźwiękowych, polegający na układzie pięciu dźwięków w ramach oktawy, tworzących tzw. skalę pentatoniczną.
Rezonatory
Rezonatory
(z języka łacińskiego: resonare = dawać oddźwięk) lub pudło rezonansowe (zobacz. rezonans)— część składowa wielu instrumentów muzycznych służąca do wzmacniania dźwięku, np. pudło skrzypiec, płyta rezonansowa w fortepianie, rury w wibrafonie (…). Może to być również jakakolwiek przestrzeń jednostronnie otwarta, umożliwiająca wzmacnianie dźwięków i innych zjawisk głosowych na przykład pokój, beczka bez dna i tym podobne.
Sitar
Sitar
instrument muzyczny o gruszkowatym korpusie, długiej szyjce i trzech strunach, znany w Persji i w Indiach.
Stradivari Antonio
Stradivari Antonio
(1644 –1737 r.), jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły kremońskiej; wykonał wraz z uczniami ponad 1000 instrumentów (głównie skrzypce, także altówki i wiolonczele), doskonałych technicznie i muzycznie, zw. popularnie stradivariusami; zachowały się nieliczne egzemplarze, noszące nazwy własne.
Wina indyjska, vina, bina
Wina indyjska, vina, bina
indyjski instrument muzyczny, chordofon (czyli strunowy) szarpany; rodzaj lutni z kulistym korpusem rezonansowym z tykwy i grubą, długą szyjką.
![Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów strunowych na: instrumenty strunowe smyczkowe i instrumenty strunowe szarpane. Do instrumentów strunowych smyczkowych zaliczamy: Viola d’amore, Viola da gamba, skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas. Do instrumentów strunowych szarpanych zaliczamy: harfę, cymbały, cytrę, banjo, bałałajkę, mandolinę, lutnię, gitarę akustyczną i gitarę elektryczną. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie muzyka grającego na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisane zostały informacje dodatkowe do kolejnych instrumentów.
Viola d’amore, treść informacji dodatkowej: [wł.], altówka miłosna, zwana amorką, instrument muzyczny, chordofon smyczkowy wielkości altówki, o 5 – 7 strunach melodycznych i 7 – 14 rezonansowych, używany w XVII – XVIII wieku. Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/viola‑d-amore;3992901.html
Viola da gamba, treść informacji dodatkowej: [wł.], dawny instrument muzyczny, chordofon smyczkowy podobny do powyżej opisywanego instrumentu. Różni się nieco wielkością i brzmieniem, technika gry podobna. Ten podobny do wiolonczeli instrument smyczkowy pojawił się w Europie w późnym XV wieku, a w okresie renesansu i baroku zyskał wielką popularność, podczas gry trzymano ją pionowo na kolanie lub między kolanami, co tłumaczy nazwę instrumentu (po włosku gamba znaczy noga). O życiu Marina Marais („król gambistów” na dworze Ludwika XIV) opowiada film Alaina Corneau pt. Wszystkie poranki świata (1991).
Skrzypce, treść informacji dodatkowej: Najmniejszy i najwyżej brzmiący instrument smyczkowy. W orkiestrze skrzypce są największą grupą instrumentów. Posiadają 4 struny i można na nich grać zarówno stojąc jak i siedząc np. na krześle. Dźwięk, jak w każdym powyżej opisywanym instrumencie powstaje przez pocieranie smyczkiem o struny.
Altówka, treść informacji dodatkowej: Większa siostra skrzypiec. Zresztą w orkiestrze sekcja altówek siedzi między II skrzypcami a wiolonczelami. Mimo również 4 strun, ma cieplejsze, niższe brzmienie. Jest pięknym wypełnieniem dźwiękowym orkiestry.
Wiolonczela, treść informacji dodatkowej: To instrument dużo większy od skrzypiec. Brzmi jeszcze niżej niż altówki. Trzyma się ją podczas gry między nogami.
Kontrabas, treść informacji dodatkowej: Największy instrument smyczkowy w orkiestrze. Stanowi podstawę harmoniczną i rytmiczną w orkiestrze. podobny jest do budowy wiolonczeli. Jest jednak znacznie od niej cięższy i wyższy, dlatego gra się na nim zwykle na stojąco lub siedząc na wysokim stołku.
Harfa, treść informacji dodatkowej: Harfa to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych, znana była już w starożytnym Egipcie, Sumerze i Babilonii. Na harfie gra się na siedząco, trzymając nogi i ręce po obu stronach instrumentu. Opiera się ją lekko na prawym ramieniu i szarpie struny za pomocą opuszków palców i kciuka. Stanowi rodzaj odwróconego trójkąta na którym zamontowane na Kołakach są struny. Obecna koncertowa harfa posiada 7 pedałów do przestrajania strun podczas gry.
Cymbały, treść informacji dodatkowej: W metalowe struny biegnące wzdłuż pudła rezonansowego o kształcie przypominającym trapez uderza się drewnianymi pałeczkami zwanymi palcatkami. Wielkość pudła rezonansowego instrumentu oraz liczba strun nie są sztywno ustalone. Często instrument kojarzony z muzyka ludową, Na ziemiach polskich – dokąd przywędrował wraz z muzykami romskimi i żydowskimi – obecny jest co najmniej od XVII wieku.
Cytra, treść informacji dodatkowej: (z gr. kitara, z łac. Cithara, współcześnie - giara) – instrument składający się z płaskiego pudła rezonansowego z napiętymi strunami w ilości nawet do 50 strun. Gra się na nim szarpiąc palcami.
Banjo, treść informacji dodatkowej: Instrument szarpany prawdopodobnie pochodzenia afrykańskiego.
Bałałajka, treść informacji dodatkowej: Bałałajka jest tradycyjnym instrumentem muzycznym popularnym w Europie Wschodniej, zwłaszcza w Rosji i na Ukrainie. Jej korpus ma charakterystyczny trójkątny kształt. Gra na niej polega na szarpaniu strun palcami prawej dłoni. Źródło: https://etnomuzeum.eu/zbiory/balalajka‑1
Mandolina, treść informacji dodatkowej: Jest to mały instrument strunowy z rodziny lutni.
Lutnia, treść informacji dodatkowej: Lutnia cała grupa instrumentów strunowych, szarpanych lub smyczkowych, w których struny naciągnięte są równolegle do pudła rezonansowego, posiadających tzw. szyjkę. W takim sensie lutniami są i hinduskie sitary, i europejskie gitary oraz skrzypce (budowniczych skrzypiec nazywa się lutnikami).
Gitara akustyczna, treść informacji dodatkowej: Gitara akustyczna różni się od gitary klasycznej m. in. większym, inaczej wyprofilowanym pudłem rezonansowym, posiadającym płaską (ang. flat top) lub wypukłą (ang. arch top) płytę wierzchnią, węższym gryfem, a przede wszystkim – metalowymi strunami, którymi zastąpiono wykorzystywane w gitarze klasycznej struny jelitowe (koniec XIX w.) i nylonowe (współcześnie).
Gitara elektryczna, treść informacji dodatkowej: Pierwszą na świecie gitarę elektryczną zaprezentowała w 1931 r. firma Rickenbacker. W porównaniu z gitarą klasyczną ta rózni się tym, że pod struną umieszczany jest przetwornik elektromechaniczny (pot. przystawka) i drgania struny wzbudzają w nim drgania elektryczne.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RfRjpZZu3KwQ6/1713273970/qeWGwCr3mHd0SXsLg3q78CNc08mBi3oi.jpg)
