Ważne daty
ok. 1880 – początki impresjonizmu w muzyce
ok. 1910 – początki ekspresjonizmu w muzyce
1912 – Manifest futurystyczny Balilla Pratelli
1913 – Sztuka hałasu (L’arte dei rumori) traktat Luigiego Russolo
1914–1918 – I wojna światowa
1920 – początki neoklasycyzmu, fascynacja muzyką rozrywkową, gebrauchmusik
1939–1945 – II wojna światowa
ok. 1950 – serializm, aleatoryzm i muzyka elektroniczna
ok. 1960 – awangarda lat 60., sonoryzm, minimalizm, mikropolifonia
ok. 1970 – postmodernizm
Scenariusz dla nauczyciela
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
8) rozpoznaje i opisuje cechy stylu muzycznego:
b) głównych nurtów stylistycznych: ekspresjonizmu, impresjonizmu, folkloryzmu, witalizmu, neoklasycyzmu, postmodernizmu);
9) porządkuje chronologicznie:
a) epoki i okresy stylów i kierunków w muzyce XX w.
2. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
1) opisuje dzieje muzyki na podstawie znajomości:
a) dzieł muzycznych twórców i charakterystycznych cech utworów o szczególnym znaczeniu w historii muzyki XX w.).
charakteryzować pojęcie szeroko rozumianej kultury muzycznej XX i XXI wieku;
definiować terminy dotyczące muzyki XX i XXI wieku;
rozpoznawać (podać nazwisko i imię kompozytora oraz tytuł dzieła) utwory z kanonu literatury muzycznej XX i XXI wieku;
umieszczać określone utwory do prądów stylistycznych;
wykazywać w wybranych utworach techniki kompozytorskie charakterystyczne dla muzyki XX i XXI wieku.
Sprawdzian
Wyjaśnij pojęcia: sonoryzm, dodekafonia, impresjonizm.
Wysłuchaj przykładów muzycznych i przyporządkuj utwory do właściwego nurtu stylistycznego. Aby odtworzyć utwór należy wykorzystać ikonę "Odtwórz nagranie", znajdujące się po lewej stronie.
impresjonizm | |
neoklasycyzm | |
ekspresjonizm | |
barbaryzm |
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Posłuchaj utworu Johna Cage’a – Sonata I na fortepian i odpowiedz na poniższe pytania:
Z czego wynika specyficzne brzmienie tej sonaty?
Jak myślisz, do jakiego znaczenia słowa sonata odwołuje się kompozytor?
Polecenie 1
Z czego wynika specyficzne brzmienie utworu Johna Cage’a – Sonata I na fortepian?
Ilustracja interaktywna - Fale Martenota
Zapoznaj się z prezentacją i odpowiedz na następujące pytania.
a) Jakie są konsekwencje wprowadzenia do muzyki XX w. instrumentów elektronicznych?
b) Jaka jest lub może być rola wykonawcy muzyki elektronicznej?
c) Wymień znane CI przykłady XX‑wiecznej muzyki elektronicznej?
Przyporządkuj tytuł utworu do nazwiska kompozytora.
<i>Licht</i>, <i>Pasja wg św. Marka</i>, <i>Tren – Ofiarom Hiroszimy</i>, <i>Quatuor pour la fin du temps</i>, <i>Trois poèmes d’Henri Michaux</i>, <i>Fratres</i>
Krzysztof Penderecki | |
Witold Lutosławski | |
Paweł Mykietyn | |
Karlheinz Stockhausen | |
Olivier Messiaen | |
Arvo Pärt |
Posłuchaj poniższego fragmentu muzycznego. Stanowi on I część „Kwartetu na koniec czasów” Oliviera Messiaena. Odpowiedz na poniższe pytania:
a) Co zdeterminowało specyficzny skład tego utworu?
b) Jakie elementy charakterystyczne dla stylu muzycznego Messiaena można zaobserwować w tym fragmencie?
Jaki jest aparat wykonawczy w „Kwartecie na koniec czasów” Oliviera Messiaena?
Dla 2 połowy XX w. charakterystyczne stały się nowe poszukiwania brzmieniowe związane z nowatorskim wykorzystaniem instrumentów tradycyjnych, jak również nowe poszukiwania w zakresie rozszerzonych technik wokalnych. Począwszy od końca lat 50., włoski kompozytor Luciano Berio komponował miniatury na pojedyncze instrumenty zwane sequenzami. „Sequenza III” przeznaczona jest na głos. Posłuchajcie tego przykładu i odpowiedzcie na poniższe pytania.
a) Jakie „efekty brzmieniowe” rozpoznajesz?
b) Jaki jest cel wprowadzania rozszerzonych technik wokalnych do kompozycji?
Polecenie 4
Dla 2 połowy XX w. charakterystyczne stały się nowe poszukiwania brzmieniowe związane z nowatorskim wykorzystaniem instrumentów tradycyjnych, jak również nowe poszukiwania w zakresie rozszerzonych technik wokalnych. Począwszy od końca lat 50., włoski kompozytor Luciano Berio komponował miniatury na pojedyncze instrumenty zwane sequenzami. „Sequenza III” przeznaczona jest na głos. Odpowiedz na pytanie:
Jaki jest cel wprowadzania rozszerzonych technik wokalnych do kompozycji?
Wysłuchajcie kolejnego przykładu. Jest to kompozycja węgierskiego twórcy Györgiego Ligetiego, trzeci z jego Nonsensownych madrygałów (Nonsense Madrigals) zatytułowany jest Alphabet (Alfabet). Utwory te napisane zostały dla wybitnego sekstetu wokalnego The King’s Singers. Ligeti już od lat dziecięcych uwielbiał wymyślać sobie rządzące się absurdalnymi prawami kraje i ich języki, a jego ulubioną książką, która wywarła olbrzymi wpływ na wyobraźnię była: Alicja w krainie czarów Lewisa Carrolla. Dzięki właśnie tej wyobraźni stworzył takie utwory, jak: Aventures (Przygody) czy Nouvelles Aventures (Nowe przygody), w których śpiewacy wykonują nieistniejące słowa, czy też operę Le Grand Macabre, rozgrywającą się w wymyślonej krainie Breughellandii.
Zastanówcie się:
a) Czy zauważyłeś jaki jest tekst tego madrygału?
b) Jakie znaczenie ma groteskagroteska i pastiszpastisz w utworach XX i XXI w.?
c) Co charakteryzuje takie utwory?
d) Czy potrafisz wskazać inne przykłady takich kompozycji?
Polecenie 5
Kompozycja węgierskiego twórcy Györgiego Ligetiego, trzeci z jego Nonsensownych madrygałów (Nonsense Madrigals) zatytułowany jest Alphabet (Alfabet). Utwory te napisane zostały dla wybitnego sekstetu wokalnego The King’s Singers. Ligeti już od lat dziecięcych uwielbiał wymyślać sobie rządzące się absurdalnymi prawami kraje i ich języki, a jego ulubioną książką, która wywarła olbrzymi wpływ na wyobraźnię była: Alicja w krainie czarów Lewisa Carrolla. Dzięki właśnie tej wyobraźni stworzył takie utwory, jak: Aventures (Przygody) czy Nouvelles Aventures (Nowe przygody), w których śpiewacy wykonują nieistniejące słowa, czy też operę Le Grand Macabre, rozgrywającą się w wymyślonej krainie Breughellandii.
Zastanówcie się:
a) Jakie znaczenie ma groteska i pastisz w utworach XX i XXI w.?
b) Co charakteryzuje takie utwory?
c) Czy potrafisz wskazać inne przykłady takich kompozycji?
Posłuchaj fragmentu kompozycji Pierrot Lunaire Arnolda Schoenberga.
a) Jakim terminem określić można technikę wokalną zastosowaną w tym utworze?
b) Na czym ona polega?
c) Czy znasz inne utwory, w których została zastosowana?
Niektórzy kompozytorzy w XX w. posiadali oprócz muzyki jeszcze inne wielkie pasje. Połącz nazwiska twórców z ich zainteresowaniami.
architektura, dendrologia, ornitologia, mykologia
Krzysztof Penderecki | |
John Cage | |
Olivier Messiaen | |
Ianis Xenakis |
Powstały w 1956 roku festiwal Warszawska Jesień jest jednym z najstarszych festiwali muzyki współczesnej na świecie. Pełnił on bardzo ważną funkcję w kształtowaniu i rozwoju kolejnych generacji kompozytorów. Zastanów się:
a) Jakie znaczenie miał ten festiwal dla polskich kompozytorów?
b) Jakie miał znaczenie dla kompozytorów zagranicznych?
c) Czy potrafisz wymienić kompozytorów, którzy zadebiutowali na Warszawskiej Jesieni?
d) Czy znasz inne festiwale muzyki współczesnej w Polsce?
Słownik pojęć
określenie szczególnego rodzaju komizmu, którego właściwością jest ostentacyjne odrzucenie przyjętych zasad prawdopodobieństwa, prowadzące do powstania zdeformowanego, niezgodnego z wizją zdroworozsądkową, obrazu rzeczywistości
utwór literacki lub dzieło sztuki powstałe w wyniku celowego naśladowania jakiegoś twórcy, szkoły lub epoki, bez intencji fałszerstwa (jednak bliskie cechom falsyfikatu
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl