I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
7. Romantyzm. Uczeń:
4) omawia szkoły narodowe: niemiecka (Carl Maria von Weber i Richard Wagner), czeska (Bedřich Smetana i Antonín Dvořák), polska (Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin i Zygmunt Noskowski), rosyjska (Potężna Gromadka, a w niej przede wszystkim: Modest Musorgski, Aleksander Borodin i Nikołaj Rimski‑Korsakow), hiszpańska (Isaac Albéniz, Enrique Granados), francuska (César Franck), angielska (Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams), w Skandynawii: norweska (Edvard‑Grieg) i fińska (Jan Sibelius);
6) zna pojęcia: kantylena, tempo rubato, transkrypcja fortepianowa, wirtuoz, uwertura koncertowa, muzyka programowa, leitmotiv, szkoła narodowa, instrumentacja.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
2. nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji, uzasadniając swoją wypowiedź;
4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:
a) elementy muzyki,
b) podstawowe techniki kompozytorskie,
c) cechy stylów muzycznych,
d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój,
e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.
Nauczysz się
przedstawiać ideę korespondencji sztuk na przykładzie kompozycji Musorgskiego;
opisywać kontekst powstania cyklu miniatur fortepianowych;
opisywać ich związek z pracami Hartmanna;
przedstawiać rolę instrumentacji dla zmieniającej się szaty brzmieniowej utworu.
Wprowadzenie – rola szkół narodowych w XIX wieku
Wiek XIX stał się okresem, kiedy po klasycznych próbach stworzenia uniwersalnego, ponadnarodowego języka muzycznego, do głosu zaczęły dochodzić ponownie szkoły i warianty narodowe. Wiązało się to m. in. z głoszonymi przez Johanna Gottfrieda Herdera i Jeana‑Jaquesa Rousseau hasłami wskazującymi konieczność utrwalania kultury tradycyjnej najniższych warstw społeczeństwa, widząc w niej „ziarno na dnie duszy narodu”.
Początkowe, spontaniczne „wyprawy na wieś” wiązały się z gromadzeniem przede wszystkim tzw. literatury ludowej jako źródła twórczości artystycznej. Z czasem do tego grona dołączać zaczęli także przedstawiciele sztuk wizualnych (sztuk pięknych) oraz muzycy. Ludowość stała się bowiem jednym z głównych wyznaczników romantyzmu.
RhEXDQpgVBwnO1
Jednym z ważniejszych ośrodków narodowych w XIX w. stała się Rosja. Działał tam najpierw Michał Glinka uznany za twórcę rosyjskiej operyOperaopery narodowej, łączącej pierwiastki tradycyjnej (ludowej) muzyki rosyjskiej z elementami modnego wówczas włoskiego stylu operowego eksponującego piękny śpiew, a jego zdobycze kontynuował następnie Aleksander Dargomyżski.
W II połowie XIX w. tradycje rosyjskiej szkoły narodowej kontynuowali kompozytorzy tworzący grupę Potężna Gromadka (inne nazwy grupy: Wielka Piątka, Moguczaja Kuczka), która działała pod ideowym patronatem Władimira Stasowa. Obok wprowadzania do swych dzieł folkloru rosyjskiego i łączenia ich z nowoczesną muzyką zachodnioeuropejską, wyciągali konsekwencje z właściwości kultury tradycyjnej eksponując już nie tylko cytaty, ale i właściwości tonalne, intonacyjne, rytmiczne pieśni ludowych, sięgając także do legendarnych podań, a nawet do kultury Orientu.
Życie i twórczość Modesta Musorgskiego
RlGIIwjzlUY8U1
Jednym z członków Potężnej Gromadki, obok Aleksandra Borodina, Milija Bałakiriewa, Cezara Cui i Mikołaja Rimskiego‑Korsakowa, był Modest Musorgski.
Choć wykazywał od najmłodszych lat talent muzyczny, zgodnie z rodzinną tradycją został wysłany do szkoły oficerskiej w Petersburgu. Ze względu na problemy nerwowe został zwolniony ze służby, poświęcając się swojej największej życiowej pasji – muzyce. W związku z problemami finansowymi zmuszony był do podejmowania także różnorodnych prac dodatkowych w charakterze urzędnika.
W zakresie kompozycji Musorgski był samoukiem, nie odbył żadnych regularnych studiów, ucząc się tylko dorywczo (m. in. u Bałakiriewa). Zaczynał od komponowania drobnych utworów przeznaczonych na fortepian lub głos z towarzyszeniem fortepianu, zasłynął jednak przede wszystkim jako twórca znakomitych dzieł scenicznych, m. in. Borys Godunow, Chowańszczyzna oraz poematu symfonicznegoPoemat symfonicznypoematu symfonicznegoNoc na Łysej Górze.
Obrazki z wystawy
Autorzy monografii poświęconych Modestowi Musorgskiemu często podkreślają jego introwertyczną postawę. Nie należał on do ludzi łatwo nawiązujących kontakty z otoczeniem, stąd też serdeczna przyjaźń, jaką obdarzył rosyjskiego malarza Wiktora Hartmanna, była dla otoczenia zadziwiająca.
Przyjaźń ta nie trwała jednak długo. Po trzech latach znajomości, w roku 1873, Hartmann zmarł. Dla uczczenia jego zasług dla współtworzenia rosyjskiego stylu w sztukach plastycznych, w Petersburgu, w 1874 r., zorganizowano pośmiertną wystawę różnorodnych prac (obrazów, grafik, ilustracji do książek, kostiumów, projektów architektonicznych), na którą udał się także Musorgski. Pod wpływem tej wystawy, w ciągu kilku dni czerwca 1874 r. powstał cykl miniatur fortepianowych Obrazki z wystawy. Cykl ten zbudowany jest z 10 miniatur‑obrazków przedzielanych prostą Promenadą symbolizującą przechodzenie pomiędzy obiektami prezentowanymi na wystawie.
Rl45xH539gq0P1
Animacja pt. Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego i rola orkiestry w dziele
R1cDDXYwgAtCt
Źródła inspiracji Obrazków z wystawy Modesta Musorgskiego
RsYNYZTCU0ptb1
Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego obecnie bardziej znane są z ich wersji orkiestrowej, jaką w 1922 r., na bazie cyklu fortepianowego stworzył Maurycy Ravel. Wyzyskał on impulsy płynące ze sposobu wykorzystania właściwości instrumentu solowego i te potencjalne możliwości kolorystyczne przeniósł na wielki zespół instrumentalny. Nie odszedł jednak od idei Musorgskiego, kongenialnie wzmacniając efekty wersji fortepianowej.
Najbardziej znanym fragmentem Obrazków… Musorgskiego, czy może nawet Musorgskiego‑Ravela jest Taniec kurcząt w skorupkach. Wyeksponowanie delikatnych brzmień instrumentów dętych drewnianych oraz charakterystyczne środki artykulacyjneArtykulacjaartykulacyjne(staccato)Staccato(staccato) jednoznacznie wywołują skojarzenia z drobnymi kroczkami w bardzo szybkim tempie. Uzyskany został efekt scherzinaScherzinoscherzina.
RZXhkTaO4xyGg
RnPJKIUQsD6iZ1
R1WNu9p4pIvID1
R1CXRdosrc2Ra1
RFgV7aWm45ace1
Innym Ravelowskim majstersztykiem jest obraz zatytułowany Bydło. Grafika Hartmanna przedstawiała parę wołów ciągnących wielki wóz drabiniasty. W interpretacji Musorgskiego wyeksponowane zostały niskie rejestryRejestrrejestry fortepianu, co przy wolnym tempie wywoływało efekt ociężałości. Ravel także na plan pierwszy wysunął ciemne barwy orkiestry, wzmagając dodatkowo działanie dynamiki. Część ta rozpoczyna się w subtelnej, cichej dynamiceDynamikadynamice, po czym stopniowo poziom głośności narasta, jak gdyby wóz zbliżał się do nieruchomego słuchacza. Po osiągnięciu punktu kulminacyjnego dynamika opada i całość kończy się delikatnym piano. Tak oto oddany został za pomocą środków muzycznych efekt przybliżania i oddalania.
RniAa8Xxq06Gl1
R1aHJp6Sb8HMW1
RAugOdpgP8LQc1
Potężnymi, dostojnymi brzmieniami wyeksponowanych instrumentów dętych blaszanych rozbrzmiewa finałowa część cyklu Obrazki z wystawy. Rosyjska w stylu muzyka wzmocniona, spotęgowana zwielokrotnionym brzmieniem wielkiej orkiestry symfonicznej stanowi nasycone ekspresją domknięcie kompozycji. To orkiestrowy fajerwerk!
R1UkydVbtEEh6
R7dpouslsw8yf1
RSM3ptobbsDQv1
R1ZCyo7zjiq1o1
R1O7BlojHIwUB1
RXb7HMRwYbsl21
RZ87SXmZrC6Aq1
R1D0Ma4NaKyDw1
R1E3WaIEOS7DJ1
Dzięki wyjątkowemu zmysłowi kolorystycznemu Ravela dzisiaj bardziej ceni się jego opracowanie cyklu Musorgskiego niż oryginalną, fortepianową wersję.
Dla zainteresowanych
Utwór ten okazał się być jednak tak popularny, że zainspirował także muzyków rockowych, m. in. zespół Emerson, Lake and Palmer.
R1AiqJBZKFJhe
Zadania
R1ZKQv7M3M5nZ
Ćwiczenie 1
R1YZ4799Ub2ZE
Ćwiczenie 2
RlaDnfMY6bMjS
Ćwiczenie 3
R1QtzkOpKjplN
Ćwiczenie 4
Re049iiKE1t6e
Ćwiczenie 5
R13faoMfnSx7O
R4N6bxpUSSFhq
Ćwiczenie 6
Inna wersja zadania
Przedstaw ideę korespondencji sztuk na przykładzie kompozycji Musorgskiego.
RMEWnHPseQq3V
Ćwiczenie 7
Inna wersja zadania
Omów z kolegą kontekst powstania cyklu miniatur fortepianowych.
Polecenie 1
Wejdź na poniższą stronę internetową i spróbuj uruchomić swoją wyobraźnię dźwiękową. Przyjrzyj się np. grafice Kontury Bogusława Schaeffra, która ma inspirować do wykonania muzyki. Używając głosu, odgłosów, jakie możesz uzyskać używając rąk, nóg oraz otaczających Ciebie przedmiotów, spróbuj zrealizować swoją wizję tego utworu.
element dzieła muzycznego odnoszący się do sposobu wydobycia dźwięku.
Dynamika
Dynamika
element dzieła muzycznego odnoszący się do natężenia (siły / głośności) dźwięku.
Opera
Opera
sceniczne dzieło wokalno‑instrumentalne, w którym muzyka współgra z librettem.
Piano
Piano
określenie dynamiczne – cicho.
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
gatunek z kręgu muzyki programowej, w którym forma utworu podporządkowana jest prezentowanym treściom.
Rejestr
Rejestr
wycinek skali głosu lub instrumentu (niski, środkowy, wysoki).
Scherzino
Scherzino
(czyt. skercino) małe scherzo (czyt. skerco) – utwór o charakterze żartobliwym. W XIX w., m. in. w twórczości Chopina, scherzo zmieniło swój charakter.
Staccato
Staccato
(czyt. stakato) określenie artykulacyjne odnoszące się do wykonywania krótkich, odrywanych dźwięków .
Źródło:
Wojciech Marchwica, Słownik muzyki, Zielona Sowa, Kraków 2006.
Galeria dzieł sztuki
RlGIIwjzlUY8U1
R1Xue0yPbeYPZ1
R1DBtvFZpyOjQ1
RXkii7phrhqoG1
R1T1GesyBzn0J1
RvlB01n4UPgKE1
RMTmqzIeTuhQd1
Biblioteka muzyczna
RKoq5Wv5NrLor1
Utwór: Modest Musorgski, Obrazki z wystawy, fortepian, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
RniAa8Xxq06Gl1
Utwór: Modest Musorgski, „Obrazki z wystawy”, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się groźnym, tajemniczym charakterem.
Rl45xH539gq0P1
Utwór: Modest Musorgski, „Taniec kurcząt w skorupkach”, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się skocznym, żwawym, wesołym charakterem.
RZXhkTaO4xyGg
Wykonawca: Orkiestra Filharmonii Narodowej (Modest Musorgski) Utwór:Obrazki z wystawy, Taniec kurcząt w skorupkach (instrumentacja M. Ravel) Nagrano w Filharmonii Narodowej w Warszawie (21.02.2016). Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się skocznym, żwawym, wesołym charakterem.
R1UkydVbtEEh6
Wykonawca: Orkiestra Filharmonii Narodowej (Modest Musorgski) Utwór:Obrazki z wystawy, Wielka brama w Kijowie (instrumentacja M. Ravel) Nagrano w Filharmonii Narodowej w Warszawie (21.02.2016). Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1AiqJBZKFJhe
Wykonawca: Emerson, Lake & Palmer (Modest Musorgski) Utwór:Obrazki z wystawy. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym, a następnie żywiołowym charakterem.