Ilustracja przedstawia Feliksa Nowowiejskiego, który siedzi na krześle przed pianinem i wpatruje się w ozdobę bożonarodzeniową. Tytuł lekcji: Feliks Nowowiejski - wszechstronny polski twórca
Ważne daty
1877 – rok urodzenia Feliksa Nowowiejskiego, Wartembork (obecnie Barczewo na Warmii)
1898 – I nagroda stowarzyszenia The British Musician na konkursie kompozytorskim w Londynie za utwór Pod sztandarem pokoju
1898 – rozpoczęcie studiów w Konserwatorium Sterna w Berlinie
1900‑02 – nauka kompozycji w klasie Maxa Brucha w Meisterschule Königliche Akademie der Künste w Berlinie oraz studia z zakresu muzykologii i estetyki w Friedrich Wilhelm Universität
1904‑06 – kontynuacja studiów kompozytorskich w Berlinie
1910 – skomponowanie Roty do wiersza Marii Konopnickiej dla uświetnienia 500‑lecia bitwy pod Grunwaldem i odsłonięcia pomnika Władysława Jagiełły
1924 – powstanie opery Legenda Bałtyku
1929 – słynne wykonanie Psalmu 136 Jeruzalem – Ojczyzna z chórem złożonym z 20 tysięcy śpiewaków podczas jednego ze zjazdów śpiewaczych w Poznaniu
1931 – przyznanie honorowego członkostwa The Organ Music Society w Londynie
1935 – otrzymanie godności Szambelana Papieskiego
1946 – rok śmierci Feliksa Nowowiejskiego, Poznań
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1GoCyKOcDb9O1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Feliks Nowowiejski.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
opowiadać o biografii Feliksa Nowowiejskiego;
charakteryzować dzieła Nowowiejskiego;
wymieniać najważniejsze aspekty twórczości kompozytora.
Biografia Feliksa Nowowiejskiego
R1e4h0i8wnaPx
Feliks Nowowiejski to wszechstronny polski kompozytor, żyjący w latach 1877‑1946. Przez wiele lat kształcił się w różnych ośrodkach muzycznych. Początkowo uczęszczał do Szkoły Muzycznej w Świętej Lipce, gdzie uczył się teorii muzyki oraz gry na kilku instrumentach - fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, waltorni i organach (1887‑1893). Po ukończeniu nauki w Świętej Lipce przeniósł się z rodziną do Olsztyna, gdzie występował w orkiestrze pułku grenadierów. Od 1898 uczył się m. in. kontrapunktu, kompozycji, gry na organach i wiolonczeli w Konserwatorium Sterna w Berlinie, a następnie przeniósł się do Olsztyna, gdzie pełnił funkcję organisty w kościele św. Jakuba (1989‑1900). Kolejnym ważnym etapem edukacyjnym w jego życiu był trzymiesięczny kurs z chorału gregoriańskiego i polifonii w Ratyzbonie oraz studia kompozytorskie w klasie Maxa Brucha w Meisterschule Königliche Akademie der Künste w Berlinie oraz studia z muzykologii i estetyki w Friedrich Wilhelm Universität.
R1OUXq3Y6iC061
RqkYFz0cKVReV1
Na początku XX wieku artysta odbył liczne podróże, m. in. do Niemiec, Czech, Austrii, Włoch, Francji, Belgii czy Afryki, gdzie spotkał znakomitych kompozytorów, takich jak: Gustav Mahler czy Antonin Dvorák. Feliks Nowowiejski w latach 1904‑1906 postanowił kontynuować studia w zakresie kompozycji u Maxa Brucha w Berlinie.
Po zakończeniu edukacji kompozytor osiadł w Krakowie, gdzie pełnił funkcję dyrektora artystycznego Towarzystwa Muzycznego, ale działał także jako kompozytor, dyrygent i organista. Ważnym wydarzeniem w życiu kompozytorskim Feliksa Nowowiejskiego było stworzenie Roty do wiersza Marii Konopnickiej dla uświetnienia 500‑lecia bitwy pod Grunwaldem i odsłonięcia pomnika Władysława Jagiełły. Rok później odbyły się zaślubiny kompozytora z Elżbietą Mironow‑Mirocką, z którą miał pięcioro dzieci i która wspierała swojego męża w działalności artystycznej.
W czasie I wojny światowej Nowowiejski chronił się przed frontem grając w berlińskiej orkiestrze garnizonowej. Po zakończeniu wojny otrzymał od Maxa Regera propozycję objęcia klasy kompozycji w Konserwatorium Muzycznym w Lipsku, jednak w 1919 zamieszkał w Poznaniu, gdzie działał na wielu różnych obszarach działalności artystycznej - wykładał w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu (1920‑1930), komponował, dyrygował, organizował liczne koncerty i sam grał na organach w różnych salach koncertowych. W 1929 odbyło się słynne wykonanie utworu Nowowiejskiego pod jego kierownictwem - Psalmu 136 Jeruzalem - Ojczyzna z chórem złożonym z dwudziestu tysięcy śpiewaków podczas jednego ze zjazdów śpiewaczych. Warto wspomnieć, że w latach 1935‑1939 Nowowiejski prowadził Miejską Orkiestrę Symfoniczną w Poznaniu, propagując wykonania polskiej (m. in. twórczości Tadeusza Szeligowskiego czy Stefana Bolesława Poradowskiego) i zagranicznej muzyki współczesnej.
Ryr6foYexIPzk
Nagrody kompozytora
Feliks Nowowiejski był niezwykle utalentowanym kompozytorem, który zdobywał liczne laury na konkursach kompozytorskich. Wśród jego najważniejszych osiągnięć warto wymienić: I nagrodę stowarzyszenia The British Musician na konkursie kompozytorskim w Londynie za utwór Pod sztandarem pokoju (1898), Nagrodę im. Giacomo Meyerbeera - Prix de Rome za oratoriumOratoriumoratorium Powrót syna marnotrawnego, Uwerturę romantyczną, a następnie Symfonię a‑moll i Symfonię h‑moll nr 1 (1902 oraz 1904), Nagrodę im. Ludwiga van Beethovena w Bonn (ufundowaną przez Ignacego Jana Paderewskiego) za uwerturę Swaty polskie, I Nagrodę na konkursie kompozytorskim we Lwowie za utwór Żałobny pochód Kościuszki na Wawel (1907), Nagrodę na konkursie kompozytorskim we Lwowie z okazji 100. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina za pieśń solową Zagasły już (1910) czy I nagrodę na konkursie lwowskiego Echa za utwór chóralny Danae (1914). Feliks Nowowiejski otrzymał także wiele prestiżowych odznaczeń, jak np. honorowe członkostwo The Organ Music Society w Londynie (1931), Państwową Nagrodę Muzyczną (1935), godność Szambelana PapieskiegoSzambelan papieskiSzambelana Papieskiego (1935) oraz Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta (1936).
RulxFBmHHfS2k
Twórczość muzyka
W dorobku kompozytorskim Feliksa Nowowiejskiego odnajdziemy wiele utworów organowych. Warto podkreślić, iż artysta występował czynnie jako organista w kraju i za granicą, miał także dużą łatwość improwizacji. W swych kompozycjach potrafił w znakomity sposób wykorzystać różne walory brzmieniowe organów, interesujące pomysły harmoniczne, kolorystyczne oraz wiele elementów wirtuozowskich. Na jego dorobek składa się m. in. dziewięć symfonii organowych (1920‑1933), cztery koncerty organowe (1938‑1941) czy poemat In paradisium (1941).
Kolejnym istotnym filarem twórczości Feliksa Nowowiejskiego jest muzyka wokalna. Artysta działał jako dyrygent wielu zespołów chóralnych, zwłaszcza w trakcie pobytu w Poznaniu. Był aktywnym działaczem Wielkopolskiego Związku Kół Śpiewackich, jurorem wielu konkursów, a także twórcą wielu utworów chóralnych, przede wszystkim o tematyce patriotycznej (m. in. Bitwa pod Racławicami do słów Jerzego Żuławskiego, Testament Bolesława Chrobrego do słów Edmunda Ligockiego, Psalm 136 Ojczyzna w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego, KantataKantataKantata o bohaterze do słów Cypriana Kamila Norwida czy hymny, takie jak: górnośląski, pomorski, kaszubski, warmiński) oraz inspirowanej polską muzyką ludową, przede wszystkim warmińską, wielkopolską, kujawską, małopolską oraz z okolic Górnego Śląska (m. in. Śpiewnik górnośląski, Warmijskie pieśni ludowe, Dziesięć regionalnych polskich pieśni ludowych).
RBnghuXBKsoKQ
Feliks Nowowiejski komponował również muzykę religijną (m. in. 9 cykli mszalnych w języku polskim i łacińskim, psalmy, hymny kościelne, motety, kolędy czy opracowania Veni Creator czy Stabat Mater). Utwory te mogły być wykonywane zarówno podczas nabożeństw, jak i w salach koncertowych.
W twórczości Nowowiejskiego istotną rolę pełniły także dzieła oratoryjne - Powrót syna marnotrawnego, Quo Vadis i Znalezienie św. Krzyża. Jednym z najbardziej uznanych utworów Feliksa Nowowiejskiego jest Quo Vadis -oratoriumOratoriumoratorium inspirowane powieścią Henryka Sienkiewicza. Prawykonanie tego dzieła miało miejsce w 1909 r. w Amsterdamie, a do 1939 zostało wykonane ponad 200 razy na terenie Europy oraz Ameryki Północnej (m. in. w nowojorskiej Carnegie Hall czy na wystawie światowej w San Francisco) i Południowej. Quo Vadis to rodzaj pięcioczęściowej kantatyKantatakantaty na sopran, baryton, bas, chór mieszany, organy i wielką orkiestrę symfoniczną. Utwór ten zbliżony jest do stylistyki Meyerbeera i Händla, przede wszystkim w kształtowaniu partii chóralnych. Język kompozytorski, którym operuje Nowowiejski można określić jako późnoromantyczny poprzez m. in. stosowanie licznych modulacji, monumentalizm formy, stosowanie motywów przewodnich czy rozbudowanej orkiestry.
Rj73fBXqVZHLp
Kolejnymi ważnymi gatunkami, w których Nowowiejski spełniał się twórczo, były opery i balety. Szczególnie istotna w tym zakresie stała się współpraca z poznańską sceną operową, gdzie po raz pierwszy wystawiano dzieła kompozytora: operę Legenda Bałtyku do libretta Wandy Szalay‑Groele, balet Wesele na wsi (Malowanki ludowe), operę‑balet Tatry (Król Wichrów). Opery i balety Feliksa Nowowiejskiego cieszyły się dużą popularnością zarówno w Polsce, jak i za granicą.
R3UhAELVMUKVh
Podsumowanie wiadomości
Feliks Nowowiejski stworzył wiele dzieł symfonicznych, wśród nich - cztery symfonie, poematy symfoniczne (Beatrycze, Nina, Pożegnanie Ellenai), uwertury (Uwertura romantyczna, Konrad Wallenrod, Swaty polskie oraz koncerty instrumentalne (wiolonczelowy, fortepianowy).
Język kompozytorski Nowowiejskiego charakteryzuje się nie tylko różnorodnością gatunkową i mistrzowskim opanowaniem warsztatu kompozytorskiego, ale przede wszystkim bujną inwencją melodyczną i rozmachem w kształtowaniu formy. Nie był on nowatorem, pozostając w kręgu stylistyki późnego romantyzmu, chociaż w pisanych w latach trzydziestych cyklach pieśni na głos z fortepianem (m. in. Róże dla Safo do poezji Marii Jasnorzewskiej‑Pawlikowskiej) muzyczną ekspresję uzyskał poprzez śmiały i bardzo interesujący dobór środków harmonicznych. Pomimo że krytycy ówcześni zarzucali muzyce Nowowiejskiego akademickość, brak autentyzmu i szablonowość, jego kompozycje zdobyły wielką popularność i uznanie słuchaczy.
Warto pamiętać, że twórczość wszechstronnego polskiego kompozytora jest niezwykle bogata i wiele z jego utworów spoczywa do tej pory w formie rękopisów m. in. przy Dziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, wciąż czekając na odkrycie i wykonanie.
Salon Muzyczny Feliksa Nowowiejskiego Willa wśród róż
R1VrxnmyZi0r91
Zadania
R1eCM5n1HPC3x
Ćwiczenie 1
RaLCskl5Vz8tP
Ćwiczenie 2
R1DXrdy6wptp2
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj tytuły utworów Feliksa Nowowiejskiego do odpowiednich gatunków i obsad wykonawczych. „Quo Vadis” op. 13 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Rozumiem fal mowę” op. 16 nr 5 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Pożegnanie Ellenai” op. 17 nr Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Symfonia” nr 9 F-dur op. 45 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem
Przyporządkuj tytuły utworów Feliksa Nowowiejskiego do odpowiednich gatunków i obsad wykonawczych. „Quo Vadis” op. 13 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Rozumiem fal mowę” op. 16 nr 5 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Pożegnanie Ellenai” op. 17 nr Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem „Symfonia” nr 9 F-dur op. 45 Możliwe odpowiedzi: 1. organy, 2. oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, 3. poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, 4. na głos z fortepianem
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej przyporządkuj tytuły utworów Feliksa Nowowiejskiego do odpowiednich gatunków i obsad wykonawczych.
oratorium na sopran, baryton, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy, organy, poemat symfoniczny według Juliusza Słowackiego na klarnet i zwiększony kwintet smyczkowy, na głos z fortepianem
„Quo Vadis” op. 13
„Rozumiem fal mowę” op. 16 nr 5
„Pożegnanie Ellenai” op. 17 nr
„Symfonia” nr 9 F-dur op. 45
Rh8owOrkjqytE
Ćwiczenie 4
R1YTxoh1lxW04
Ćwiczenie 5
R1bmrTbxSDNFt
Ćwiczenie 6
R7XrvegKMXLYw
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Wyobraź sobie, że jesteś organizatorem koncertu promującego twórczość Feliksa Nowowiejskiego. Zaplanuj miejsce koncertu, wykonawców oraz repertuar, który mógłby zostać zaprezentowany podczas tego szczególnego wydarzenia artystycznego.
R963n6oYruBpX
Polecenie 2
Zapoznaj się ze wskazanym – premierą opery Feliksa Nowowiejskiego Legenda Bałtyku (relacja z Teatru Wielkiego w Poznaniu im. Stanisława Moniuszki).
Przedstaw, w formie pisemnej, własne refleksje dotyczące wydarzenia zawartego w filmie oraz dotyczące twórczości Feliksa Nowowiejskiego.
R1ZHLoFPZrIJ4
Słownik pojęć
Kantata
Kantata
niesceniczny utwór wokalny o budowie wieloczęściowej, złożony m. in. z arii, recytatywów, duetów, chórów.
Oratorium
Oratorium
niesceniczna forma wokalno‑instrumentalna o tematyce biblijnej, bądź religijnej.
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
forma i gatunek muzyczny o swobodnej budowie, zależnej od treści pozamuzycznej inspirowanej najczęściej literaturą lub malarstwem.
Szambelan papieski
Szambelan papieski
w XX w. oznaczał tytuł honorowy, jedną z najwyższych nominacji, która może zostać nadana osobie świeckiej przez papieża.
Źródło:
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
R14xqVSYP4RML1
Utwór: Feliks Nowowiejski, „IX Symfonia organowa”, cz. III (fragment), wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym, hymnicznym charakterem.
R1OUXq3Y6iC061
Utwór: „Walc” ze zbioru „Utwory na fortepian”, autorstwa: Feliks Nowowiejski, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RZZof2fzI43V91
Utwór: Feliks Nowowiejski, „Rozumiem fal mowę” op. 16 nr 5 na głos i fortepian, wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RsEeX2ruip8lO1
Utwór: Feliks Nowowiejski, „VII Symfonia organowa”, nr 8 (fragment), wykonanie: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się religijnym, hymnicznym charakterem.
RcWr5qXPDyVnk
Utwór: Psalm 136 Jeruzalem – Ojczyzna op. 36 na chór mieszany i organy, autorstwa Feliksa Nowowiejskiego. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym, hymnicznym charakterem.
Rj73fBXqVZHLp
Utwór:Quo vadis, scena III, autorstwa Feliksa Nowowiejskiego Wykonawca: Orkiestra Symfoniczna Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii im. Feliksa Nowowiejskiego w Olsztynie, pod dyrygenturą Piotra Sułkowskiego. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się religijnym, hymnicznym charakterem.
R3UhAELVMUKVh
Utwór: Uwertura koncertowa Legenda Bałtyku, autorstwa Feliksa Nowowiejskiego Wykonawca: SINFONIA VARSOVIA, pod dyrygenturą Grzegorza Nowaka. Utwór ten został odegrany w czasie dwunastego Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego Chopin i jego Europa, który odbył się w Warszawie w dniach 15-30 sierpnia 2016 roku. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.