Przeczytaj
Stan wojenny i rządy Jaruzelskiego
Wyjaśnij, jaką rolę w wydarzeniach przeznaczono mediom. Zastanów się, czy w dzisiejszych czasach możliwe byłoby takie całkowite odcięcie społeczeństwa od informacji.
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. władzę przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRONWRON), a 13 grudnia na terenie całego kraju wprowadzono stan wojennystan wojenny. Poinformował o tym gen. Wojciech Jaruzelski w wystąpieniu radiowo‑telewizyjnym. Zawieszono działalność wszystkich instytucji i stowarzyszeń, w tym „SolidarnościSolidarności”, przerwano zajęcia w szkołach (do 3 stycznia 1982 r.), wyłączono telefony, wstrzymano nadawanie audycji radiowych i telewizyjnych (poza komunikatem o stanie wojennym). Wprowadzono godzinę milicyjną i ograniczono możliwości swobodnego poruszania się po kraju. Zawieszono większość praw obywatelskich, wprowadzono cenzurę korespondencji, a po uruchomieniu linii telefonicznych podsłuchiwano prywatne rozmowy.
Zakłady pracy zostały zmilitaryzowane, czyli ich pracownicy traktowani byli jak żołnierze w jednostce wojskowej i podlegali prawu wojskowemu. Szczególne represjerepresje dotknęły działaczy „Solidarności”, których większość aresztowano i internowanointernowano w tzw. ośrodkach odosobnienia. Były to zwykle areszty bądź więzienia, w których często umieszczano ich wraz z pospolitymi przestępcami. Tylko nielicznym udało się uciec i przez dłuższy czas ukrywać. Łącznie na początku stanu wojennego internowano prawie 3 tys. osób.
Mimo grożących surowych kar wiele zakładów pracy w proteście przeciwko bezprawnemu wprowadzeniu stanu wojennego już 14 grudnia 1981 r. rozpoczęło strajki. Władze komunistyczne tłumiły je wyjątkowo ostro, często przy użyciu czołgów i gazu łzawiącego. Strajkujących dotkliwie bito i brutalnie przesłuchiwano w aresztach. Do tragicznych wydarzeń doszło w kopalni „Wujek” w Katowicach. Wskutek użycia ostrej amunicji zginęło wówczas dziewięciu strajkujących górników, a kilkudziesięciu odniosło rany. Pacyfikacja „Wujka” pokazała społeczeństwu, że komuniści są gotowi na wszystko i że sytuacja jest porównywalna z wydarzeniami na Węgrzech w 1956 i w Czechosłowacji w 1968 roku. Teraz jednak z interwencją przeciwko narodowi wystąpiła własna władza, bez udziału Związku Sowieckiego i Układu Warszawskiego.
Zastanów się, dlaczego przez tyle lat były problemy z ukaraniem winnych.
ZOMO, czyli Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej, były specjalną formacją Milicji Obywatelskiej używaną do siłowego rozbijania manifestacji. Zorganizowano je na wzór wojskowy (zomowcy byli skoszarowani) i wyposażono w transportery opancerzone, broń palną i gazową. ZOMO stało się symbolem reżimu opartego na strachu i przemocy. Znienawidzona formacja była obiektem drwin społeczeństwa: na koncertach popularnego zespołu rockowego Perfect młodzież zmieniała słowa refrenu piosenki „Chcemy być sobą” na „Chcemy bić ZOMO”, ironicznie odwołując się do języka komunistycznej nowomowy; ZOMO powszechnie nazywano także bijącym sercem partii.
Sterroryzowani Polacy znaleźli jednak także inne sposoby na okazanie sprzeciwu niż tylko strajki. W krótkim czasie powstały podziemne struktury „Solidarności”. Pierwszoplanową ich działalnością stało się na początek niesienie pomocy – materialnej i duchowej – internowanym i ich rodzinom, w czym duże wsparcie okazał Kościół katolicki. Organizowano zbiórki żywności i ubrań, kościelne lokale służyły za magazyny, punkty kontaktowe opozycji, miejsca, w których można było ukryć się lub znaleźć pocieszenie. Podziemna „Solidarność” prowadziła także akcje informacyjną. Na powielaczach domowej konstrukcji drukowano ulotki, gazetki i plakaty. Z inicjatywy Zofii i Zbigniewa Romaszewskich zaczęło nadawać Radio „Solidarność”, niektóre jego audycje mogły zagłuszać oficjalny „Dziennik Telewizyjny”. W rezultacie widzowie widzieli obraz propagandowego programu, a słyszeli głos podziemnej radiostacji. Kwitło życie konspiracyjne, które przypominało nieco państwo podziemne z czasów okupacji : wychodziła podziemna prasa, ukazywały się książki i działała poczta.
Demokratyczne państwa zachodnie potępiły stan wojenny w Polsce, a część z nich wprowadziła sankcje gospodarcze wobec PRL.
W połowie 1982 r. władze złagodziły represje. Zwalniano też aresztowanych działaczy „Solidarności”, zniesiono godzinę milicyjną i ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych. W dniu 22 lipca 1983 r. stan wojenny zniesiono. Opozycja wciąż jednak działała, a znaczącym wsparciem było dla niej przyznanie w październiku 1983 r. pokojowej Nagrody Nobla Lechowi Wałęsie.
W 1984 r. opinię publiczną w Polsce i na świecie poruszyła wiadomość o zamordowaniu przez oficerów Służby BezpieczeństwaSłużby Bezpieczeństwa księdza Jerzego Popiełuszki, kapelana „Solidarności”, bardzo zaangażowanego w obronę związku. Odprawiane przez niego msze za ojczyznę w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie ściągały tłumy wiernych. Mordercy kapłana zostali osądzeni, podczas procesu nie ujawniono jednak wszystkich okoliczności zbrodni i mocodawców. Była to jedna z ostatnich prób podjętych przez władze komunistyczne w celu zastraszenia działaczy opozycyjnych i Kościoła.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D9dopLzlj
Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem Stan Wojenny i rządy Jaruzelskiego.
Najważniejsze wydarzenia
Najważniejsze postacie
Słownik
(z łac. internus – wewnętrzny) przymusowe umieszczanie w odosobnieniu osób uważanych ze względów politycznych za niebezpieczne dla państwa
(Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”) ogólnopolski związek zawodowy powstały 31 sierpnia 1980 r., by bronić praw pracowników w PRL; z czasem stał się jednym z głównych ośrodków opozycji przeciwko władzy komunistycznej; pierwszym liderem i przewodniczącym był Lech Wałęsa
partia komunistyczna utworzona w 1948 r. z połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej; sprawowała rządy w PRL w latach 1948–1989; jej najważniejszym organem kierowniczym był Komitet Centralny (KC)
surowy środek stosowany w celu wymuszenia pewnego zachowania lub jako forma odwetu
organ bezpieczeństwa państwa będący częścią struktury Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, działający w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1956–1989, powołany m.in. do zapewniania bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego kraju. Działania SB polegały przede wszystkim na ochronie systemu komunistycznego poprzez kontrolowanie i przenikanie jej członków do wszystkich struktur życia społecznego w Polsce. Służba Bezpieczeństwa brała udział w zwalczaniu opozycji, represjach wobec uczestników demonstracji i strajków, jej funkcjonariusze często działali z naruszeniem prawa PRL, łamali prawa człowieka oraz stosowali tortury
jeden ze stanów nadzwyczajnych wynikający z zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, polegający na przejęciu administracji przez wojsko; sytuacja prawna polegająca na ograniczeniu praw i wolności obywatelskich; w Polsce obowiązywał od 13 grudnia 1981 do 22 lipca 1983 r. (zawieszony od 31.12. 1982 r.)
organ administrujący Polską w czasie stanu wojennego; powstał w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., a rozwiązał się 21 lipca 1983; kierowany przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego WRON miał charakter pozakonstytucyjny
Słowa kluczowe
ZOMO, stan wojenny, Solidarność, WRON, Wojciech Jaruzelski, Lech Wałęsa, represje, sankcje gospodarcze, Polska w latach 1981–1989, komunizm w Polsce
Bibliografia
W. Kot, PRL. Polskie dekady. Kronika naszych czasów 1950–1990, Poznań 2001.
W. Roszkowski, Historia Polski 1914–1991, PWN, Warszawa 1992.
R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, PWN, Warszawa 2010.