Władysław Bełza Katechizm polskiego dziecka
Obrazek. Bocianie gniazda na tle nieba. Trzy gniazda – w dwóch po trzy bociany, w środkowym dwa bociany. Gniazda na wysokich platformach. Bociany białe z czerwonymi nogami i czarnymi ogonami.Warto wiedzieć!
Polska, podobnie jak ty, co roku obchodzi swoje urodziny.
Świętujemy je 11 listopada na pamiątkę odzyskania niepodległości w 1918 roku.
Ten radosny dzień warto spędzić wyjątkowo.
Wysłuchaj uważnie tekstu „Historia Polski w telegraficznym skrócie”.
Zwróć uwagę na to, jak długo naszej ojczyzny nie było na mapie świata.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D9yxTM1sY
„Historia Polski w telegraficznym skrócie” – czyta Krzysztof Kulesza.
Historia Polski w telegraficznym skrócie
Państwo polskie powstało w X wieku. Przez tysiąc lat różnie układały się losy Polski i Polaków. W czasach świetności, nasz kraj był bogaty i silny. Niestety pod koniec XVIII wieku nasi sąsiedzi: Rosja, Prusy i Austria porozumiały się między sobą i siłą zajęły terytorium naszej Ojczyzny, wykorzystując słabość naszego kraju.
Polska przestała istnieć. Nie było jej na mapie Europy. W szkołach i urzędach zabroniono mówić po polsku. Polacy nigdy jednak nie pogodzili się z utratą Ojczyzny i walczyli z zaborcami. Tadeusz Kościuszko dowodził w pierwszym powstaniu przeciw Rosjanom. Henryk Dąbrowski organizował we Włoszech Legiony PolskieLegiony Polskie. W XIX wieku przeciwko zaborcom wybuchały jeszcze inne powstania zbrojne, między innymi listopadowe i styczniowe. Jednak działania te nie dały upragnionej wolności.
Taka szansa pojawiła się dopiero wtedy, gdy nasi zaborcy się pokłócili i zaczęli walczyć między sobą. Dzięki temu Polsce udało się odzyskać niepodległość 11 listopada 1918 roku. Po 123 latach niewoli nasza Ojczyzna odrodziła się i wróciła na mapę Europy, a dzień 11 listopada obchodzony jest w Polsce jako Narodowe Święto Niepodległości.
Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz w nim kolorami: na czerwono – nazwy państw, które zniewoliły Polskę; na niebiesko – imiona i nazwiska Polaków, którzy zasłużyli się w walce o wolność ojczyzny; na zielono – datę odzyskania przez Polskę niepodległości; na żółto – nazwę święta obchodzonego na pamiątkę tego wydarzenia.
Znajdź w dowolnych źródłach informacje:
1. Nazwy państw, które zniewoliły Polskę.
2. Imiona i nazwiska Polaków, którzy zasłużyli się w walce o wolność ojczyzny.
3. Datę odzyskania przez Polskę niepodległości.
4. Nazwę święta obchodzonego na pamiątkę tego wydarzenia.
Odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia:
Jak myślisz, dlaczego słowo „Ojczyzna” zostało zapisane w tekście wielką literą?
Znajdź i przeczytaj głośno fragment, który mówi o ponownych narodzinach Polski.
Zastanów się, co czuli Polacy po odzyskaniu wolności. Jak mogli się zachowywać?
Jak Polacy powinni obchodzić Święto Niepodległości? Zapisz pomysły. Zaprezentuj je w klasie, wspólnie wybierzcie te, które podobają się wam najbardziej.
W naszym kraju mamy wiele wspaniałych zabytków. Przyjrzyj się niektórym z nich. Czy już udało ci się odwiedzić wskazane miejsca? A jakie zabytki są w twojej okolicy? Opisz je krótko w zeszycie.
Nasze polskie stroje ludowe są bardzo ciekawe. Przyjrzyj się starym fotografiom i zastanów, w jakich okolicznościach możesz dziś spotkać ludzi w strojach ludowych.
Znajdź opis polskiego stroju ludowego, zastanów się, a następnie zapisz, w jakich okolicznościach możesz dziś spotkać ludzi w strojach ludowych.
Poszukaj w Internecie ilustracji przedstawiających stroje regionalne:
podhalański i krakowski,
łowicki i kurpiowski,
zamojski i kaszubski,
śląski i lubelski.
Porównaj kolory strojów i ich poszczególne elementy, np. nakrycia głowy. Wskaż podobieństwa i różnice. Wybierz strój, który najbardziej ci się podoba i uzasadnij swój wybór.
W Polsce nie tylko zabytki zachwycają. Możemy się poszczycić również piękną przyrodą. Obejrzyj galerię zdjęć przedstawiających różne zakątki naszego kraju. Wybierz ten, który najbardziej ci się podoba, i krótko go opisz. Możesz poszukać w Internecie dodatkowych informacji o tym miejscu, żeby twój opis był pełniejszy.
Aby również następne pokolenia mogły cieszyć się polską przyrodą, należy ją chronić. Dlatego powstają parki narodowe i krajobrazowe. Zapoznaj się z mapą i dowiedz się, jakie gatunki fauny i flory są szczególnie chronione.
Połącz daty z nazwami obchodzonych w tych dniach świąt państwowych (narodowych).
Narodowe Święto Niepodległości, Święto Narodowe Trzeciego Maja, Narodowy Dzień Zwycięstwa, Święto Wojska Polskiego, Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego, Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”
| 2 maja | |
| 11 listopada | |
| 3 maja | |
| 15 sierpnia | |
| 1 marca | |
| 1 sierpnia | |
| 8 maja |
Przeczytaj uważnie wiersz Marii Konopnickiej. Wypisz z wiersza zastosowane przez autorkę poetyckie określenia ojczyzny.
Kochasz ty domKochasz ty dom, rodzinny dom,
Co w letnią noc, skrośskroś srebrnej mgły,
Szumem swych lip, wtórzywtórzy twym snom
A ciszą swą koi twe łzy?Kochasz ty dom, ten stary dach,
Co prawi baśń o dawnych dniach,
OmszałychOmszałych wrót rodzinny próg,
Co wita cię z cierniowych dróg?(…)
Kochasz ty dom, rodzinny dom,
Co pośród burz, w zwątpienia dnie,
Gdy w duszę ci uderzy grom,
Wspomnieniem swym ocala cię?O, jeśli kochasz, jeśli chcesz
Żyć pod tym dachem, chleb jeść zbóż,
Sercem ojczystych progów strzeż,
Serce w ojczystych ścianach złóż!...Źródło: Kochasz ty dom, [w:] Maria Konopnicka, Ziemia polska w pieśni, Gebethhner i Wolff 1913, s. 74–75, domena publiczna.
Sięgnij do Słownika synonimów i wypisz wyrazy bliskoznaczne słowa ojczyzna.
Typowe polskie potrawy
Na kształtowanie się swoistych cech kuchni polskiej miały wpływ wydarzenia historyczne, wojny, zabory, wrogie lub przyjazne kontakty z sąsiadami. Na przestrzeni dziejów tereny Rzeczpospolitej zamieszkiwały różne narody. Silne są kulinarne wpływy tatarsko‑tureckie, ruskie, niemieckie, litewskie, ale też sięgano po kulinarne nowości francuskie i włoskie.
Popularne polskie potrawy to na przykład pierogi z różnym nadzieniem, kluski, gołąbki, kotlet schabowy i mielony, bigos, golonka, ale także zupy, choćby żurek, kapuśniak, barszcz, zupa pomidorowa czy ogórkowa, chłodnik.
Kuchnia polska opiera się na potrawach z kapusty i ziemniaków, chlebie, wieprzowinie, drobiu, rzadziej wołowinie. Specyficzny polski deser to faworki, popularne są także inne wypieki: makowiec, sernik, pierniki czy pączki.
Polacy bardzo lubią kiszonki, kiszenie to jedna z najstarszych metod konserwacji żywności, dlatego na polskim stole nie może zabraknąć kiszonej kapusty lub kiszonych ogórków.
Wypisz ze Słownika języka polskiego jak najwięcej synonimów słowa smaczny
.
Zredaguj kilka zdań, w których opiszesz i pochwalisz smak jednej z tradycyjnych polskich potraw.
Polskie obyczaje
W Polsce mamy wiele ciekawych zwyczajów i obyczajów, związanych z naszą kulturą i religią. Szczególnie uroczyście obchodzi się święta Bożego Narodzenia i Wielkanoc. W WigilięWigilię przed Bożym Narodzeniem, po odczytaniu fragmentu z Pisma Świętego łamiemy się opłatkiem i składamy sobie życzenia. Kolację wigilijną rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie. Symbolizuje ona gwiazdę betlejemską, którą ujrzeli trzej mędrcy, udający się do Betlejem. Na stole powinno się znaleźć dodatkowe, wolne nakrycie dla niespodziewanego gościa. Jest to obyczaj dobrze znany w całym kraju. Niektórzy traktują je jako wyraz pamięci o zmarłej bliskiej osobie. O północy katolicy udają się na uroczystą mszę, upamiętniającą przybycie pasterzy do Betlejem - pasterkę. Nikt nie wyobraża sobie domu bez kolorowej choinki, symbolizującej rajskie „drzewo poznania dobra i zła”. Jej ubieranie jest w Polsce zwyczajem stosunkowo niedawnym, bo rozpowszechnionym na początku XX wieku. Nieodłącznym elementem świąt jest zwyczaj kolędowania. Choć, coraz rzadziej można spotkać grupy kolędników przebranych za turonia, diabła, śmierć, Heroda, wędrujących od domu do domu i śpiewających kolędy.
Święta wielkanocne mają również wiele zwyczajów. W Wielką Sobotę święci się pokarmy na wielkanocne śniadanie (chleb, wędliny, jaja, sól, chrzan). Rankiem w Niedzielę Wielkanocną można wziąć udział w mszy rezurekcyjnej. Świąteczną niedzielę rozpoczyna się uroczystym śniadaniem, na które przygotowuje się specjalne potrawy. Każda z nich ma swoje znaczenie i jest związana z tradycją rodzinną lub regionalną. Jajka są symbolem nowego życia, wędliny, mięsa i masło to symbol dostatku, chrzan - męki Jezusa. W Poniedziałek Wielkanocny (lany poniedziałek) bardzo popularny jest zwyczaj oblewania wodą zwany śmigusem‑dyngusem .
Dzień Wszystkich Świętych obchodzony 1 listopada i Dzień Zaduszny 2 listopada skłaniają nas do wspomnień o tych, którzy odeszli. Odwiedzamy wówczas cmentarze, przynosimy chryzantemychryzantemy i zapalamy znicze na grobach.
Słowo rezurekcja pochodzi z języka łacińskiego i oznacza zmartwychwstanie.
Słowo wigilia można zapisać na dwa sposoby, małą lub wielką literą, w zależności od kontekstu zdania. Jeśli w zdaniu użyjemy je w znaczeniu: dzień przed jakimś świętem, na przykład, Bożym Narodzeniem, zapiszemy wielką literą. Jeśli w zdaniu użyjemy je w znaczeniu: dzień poprzedzający inny dzień, zapiszemy małą literą.
Przykład:
Uroczysta Wigilia zapowiada święta Bożego Narodzenia.
Marta urodziła się w wigilię andrzejek.
Zapisz w formie równoważników zdań wymienione w powyższym tekście tradycje i zwyczaje.
Polska - dodaj do ulubionych
Każdy kraj ma swoją historię, tradycję i kulturę. Jego obywateli łączy pochodzenie, język oraz poczucie przynależności narodowej. Troska o dobro ojczyzny, szacunek dla jej przeszłości oraz odpowiedzialność za przyszłość świadczą o patriotyzmie jej mieszkańców.
Czy dla ciebie ojczyzna jest ważna? Czy znasz jej historię? Czy czujesz dumę, myśląc o osiągnięciach Polski i Polaków? Czy uważasz siebie za patriotę? Podyskutujcie o tym w klasie.
Przeczytaj fragment tekstu Bolesława Prusa pt. Co to jest patriotyzm, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Co to jest patriotyzm?[...]
Przede wszystkim jest prawdą, że na dnie patriotyzmu leży uczucie, uczucie gorącej miłości do swego kraju i społeczeństwa. Dopóki siedzimy w domu, uczucie to drzemie; ale gdy znajdziemy się na obczyźnie, przez dłuższy czas – głód ojczyzny budzi się z ogromną siłą, staje się bolesną tęsknotą, której nie ułagodzą najpiękniejsze obce krajobrazy, najbardziej wyszukane rozrywki pomiędzy nie swoimi ludźmi.
Pomijając źródło tego przywiązania, zaznaczam, że ono istnieje w sercach zarówno ludzi ubogich, jak i bogatych, zarówno oświeconychoświeconych, jak i ciemnychciemnych.
[...]
Kochać ojczyznę to nie wszystko: potrzeba ją nie tylko kochać, lecz nadto znać i rozumieć; ale i to nie wszystko, gdyż kochając i rozumiejąc ją, trzeba jeszcze coś dla niej robić, ulepszać ją...
[...]
Źródło: Bolesław Prus, Co to jest patriotyzm?, Tygodnik Ilustrowany, 29, nr.17, domena publiczna.
Wyjaśnij, co oznacza użyte przez Bolesława Prusa wyrażenie „głód ojczyzny”.
Władysław Bełza (1847‑1913)
Władysław Bełza - poeta i publicysta był niezwykle popularnym autorem swoich czasów. Dzięki zaangażowaniu w rozwijanie polskiej kultury zyskał przydomek „piewcypiewcy polskości”. W Wielkopolsce, gdzie mieszkał, współtworzył polską prasę i teatr, walczył z germanizacyjnągermanizacyjną polityką pruskiego zaborcy. Zmuszony przez władze do opuszczenia rodzinnych stron, zamieszkał we Lwowie, poświęcając się pracy literackiej i dziennikarskiej. Jego działania znacznie przyczyniły się do popularyzacji polskiej literatury na przełomie XIX i XX wieku. W Lwowie napisał swój najsłynniejszy wiersz „Katechizm polskiego dziecka”, na którym wychowało się wiele pokoleń polskich dzieci.
Katechizm polskiego dziecka- Kto ty jesteś?
- Polak mały.
- Jaki znak twój?
- Orzeł biały.
- Gdzie ty mieszkasz?
- Między swemi.
- W jakim kraju?
- W polskiej ziemi.
- Czym ta ziemia?
- Mą Ojczyzną.
- Czym zdobyta?
- Krwią i blizną.
- Czy ją kochasz?
- Kocham szczerze.
- A w co wierzysz?
- W Polskę wierzę.
- Coś ty dla niej?
- Wdzięczne dziecię.
- Coś jej winien?
- Oddać życie.
Zmiana pierwszej strofki dla dziewczątek:
- Kto ty jesteś?
- Polka mała.
- Jaki znak twój?
- Lilia biała.
itd.
Źródło: Katechizm polskiego dziecka, [w:] Władysław Bełza, Katechizm polskiego dziecka, Lwów 1912, s. 3–4, domena publiczna.
Przeczytaj wiersz Władysława Bełzy z podziałem na role.
Scharakteryzuj podmiot liryczny w wierszu Władysława Bełzy oraz bohatera.
Katechizm – to słowo wieloznaczne, oto najważniejsze znaczenia:
1. wykład podstawowych zasad religii chrześcijańskiej, mający formę pytań i odpowiedzi;
2. podręcznik, książka zwierająca ten wykład;
3. podstawowe wiadomości z jakiegoś zakresu.
Mówimy o katechizmie lekarza, nauczyciela, polityka, czyli najważniejszych zasadach obowiązujących w danym kręgu zawodowym, społecznym.
W polskiej literaturze znajdujemy próby odpowiedzi na pytanie, co to znaczy być Polakiem i co składa się na polskość. Wydają się one szczególnie ważne w XXI wieku. Może warto więc zastanowić się, jak mógłby wyglądać dzisiaj katechizm młodego Polaka.
Czy istnieje Katechizm Polaka, czyli podstawowe zasady bycia Polakiem?
Katechizm Polaka, czyli podstawowe zasady określające stosunek do ojczyzny, zmienia się w zależności od sytuacji historycznej, inne obowiązki mają Polacy żyjący w niewoli, inne zaś w kraju wolnym.
Wartością niezmienną, określającą istotę postawy obywateli wobec kraju, jest miłość do ojczyzny, która zakłada odpowiedzialność za nią, troskę o jej dobre imię, szacunek do historii i przywiązanie do rodzimych tradycji.
W świecie współczesnym ważne jest pielęgnowanie polskości oraz dorobku przodków.
Patriotyzm nie wyklucza krytyki wobec zachowań niepożądanych, zgubnych dla wolności wewnętrznej i zewnętrznej kraju.
Patriotyzm jest głęboko wpisany w nakaz miłości bliźniego, to obywatelska uczciwość, gotowość do poświęcenia, odpowiedzialność.
Podziel poniższe wartości na te, które ceni podmiot liryczny oraz te, które są ważne dla innych ludzi. Umieść je na odpowiednich szalach wagi.
Zastanów się, co jest dla ciebie w życiu najważniejsze. Wypełnij i przeciągnij pola tekstowe w dowolne miejsca.
Zastanów się, co jest dla ciebie w życiu najważniejsze. Zapisz wartości poniżej lub w zeszycie.
Znak Polski Walczącej
Opublikowany w marcu 1943 roku w Warszawie Katechizm młodego Polaka stanowi zbiór zasad (szczególny kodeks moralny) młodego patrioty, zaangażowanego w działalność Polskiego Państwa PodziemnegoPolskiego Państwa Podziemnego.
Katechizm młodego Polaka.
Zasady etyczne adresowane do młodzieży zaangażowanej w prace polskiego podziemia
1. Jestem żołnierzem Polski walczącej z barbarzyńskim najeźdźcą.
2. Życiem moim: Polska cierpiąca i walcząca. Wiarą moją: Polska zwycięska i triumfująca.
3. Żołnierska moja służba spełnia się przede wszystkim przez bezwzględny, bierny opór wobec poczynań wroga.
4. Przy spełnianiu służby okazywać będę męską twardość i niezłomną wierność Sprawie, obcy mi jest płacz słabych, obca mi jest niemoc chwiejnych i niewierzących.
5. Całym życiem swym okazuję najeźdźcy swą wrogość i piętnuję każdym spojrzeniem. Rodakom niosę braterską pomoc, przyjaźń i serce.
6. Młodość swą uratuję wbrew zakusom wroga, chcącego ją wyjałowić i zmarnować.
7. W tym celu ducha swego kształtować będę na narzędzie Wielkiej i Dobrej Sprawy Ojczystej, będę prawy, dobry i silny.
8. Umysł swój będę kształcił i ćwiczył, by myśl polska bogaciła się, rozwijała, bym w przyszłości zawodową swą pracą jak najlepiej służył dobru Ojczyzny.
9. Walczyć będę nieugięcie o swą dzielność fizyczną, by Naród mój uratował się od cherlactwa, a godzina Przełomu zastała mnie silnym i mężnym.
10. Bogiem zbrojny prawom powyższym zaprzysięgam wierność i ich apostolstwo wśród wszystkich Młodych Polaków.
Sprawdź, czy umiesz!
Czym jest współczesny patriotyzm? Zaproponuj działania, jakie może każdego dnia podejmować młody człowiek, aby okazać swoją miłość do ojczyzny. Wypełnij poniższe pola tekstowe i przeciągnij w dowolne miejsca.
Czym jest współczesny patriotyzm? Zaproponuj działania, jakie może każdego dnia podejmować młody człowiek, aby okazać swoją miłość do ojczyzny.
Z poprzedniego ćwiczenia wybierz dwa związki frazeologiczne i ułóż z nimi zdania.