Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Twoje ciało to skomplikowany i fascynujący mechanizm umożliwiający wykonywanie wielu ważnych czynności. Dzięki niemu możesz się poruszać, oddychać, jeść, a także poznawać świat – przyglądać się pięknu przyrody, słuchać śpiewu ptaków, czuć zapach kwiatów i smak owoców.

R9jQonM7TRkwN1
Metabolizm umożliwia funkcjonowanie organizmu na poziomie komórek, narządów, układów narządów
Już wiesz
  • że każdy człowiek, aby żyć, musi m.in. jeść, spać i oddychać;

  • że otaczają nas organizmy, z których każdy wygląda nieco inaczej.

Nauczysz się
  • podawać nazwy wybranych układów tworzących organizm człowieka oraz głównych narządów budujących te układy;

  • wskazywać wybrane czynności życiowe człowieka.

iNQTkad5rJ_d5e228

1. Komórki – cegiełki organizmu

Ciało człowieka zbudowane jest z ogromnej liczby komórekkomórkakomórek. Większość z nich jest mikroskopijnej wielkości – gdyby ułożyć ich kilkadziesiąt obok siebie, to utworzyłyby linię długości jednego milimetra. Istnieją też komórki większe, choćby nerwowe, których wypustki mają czasem metr długości. Najprościej mówiąc, komórka to najmniejszy składnik organizmu, który wykazuje czynności życiowe: odżywia się, oddycha, rozmnaża i wydala substancje zbędne. Z komórek zbudowane są tkanki (np. mięśniowa), a z nich z kolei narządy,narządnarządy, takie jak mózg czy serce. Te zaś współpracują ze sobą, tworząc układy narządówukład narządówukłady narządów.

Ciekawostka

Gdyby wszystkie komórki twojego ciała ułożyć w rzędzie, jedna obok drugiej, to utworzyłyby łańcuch, którym można by sto razy owinąć Ziemię.

iNQTkad5rJ_d5e273

2. Wybrane narządy naszego ciała

Narządy pełnią określone funkcje w organizmie. Na przykład płuca umożliwiają wymianę gazową, to znaczy pobieranie tlenu i usuwanie dwutlenku węgla. Serce pompuje krew i rozprowadza ją po całym ciele. Mózg nadzoruje pracę wszystkich innych narządów. Nerki działają jak filtry – wychwytują z krwi szkodliwe substancje, które później są wraz z moczem wydalane na zewnątrz. Żołądek odpowiada za trawienie pokarmu. W jelitach natomiast dochodzi do wchłaniania przez organizm substancji odżywczych zawartych w pokarmie. Kościmięśnie pozwalają się nam poruszać. Narządy zmysłów, czyli oczy, nos, uszy, język, odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego, dzięki czemu poznajemy świat.

RscTFZudWIHKo1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Narządem, który pełni najwięcej funkcji, jest wątroba. Nazywa się ją fabryką organizmu. Pełni ona ponad 500 różnych zadań, m.in. unieszkodliwia trucizny, które trafiają do naszego organizmu, wydziela żółć potrzebną do trawienia tłuszczów, magazynuje krew, żelazo, niektóre białka, cukry i witaminy. Przepływa przez nią aż 1/3 krwi wypływającej z serca.

iNQTkad5rJ_d5e311

3. Układy narządów

Narządy współpracują ze sobą, tworząc zespoły zwane układami. Każdy układ ma do wykonania określone zadanie. Na przykład układ oddechowy umożliwia pobieranie potrzebnego do życia tlenu i usuwanie zbędnego dwutlenku węgla. Układ pokarmowy odpowiada za odżywianie organizmu. Układ krwionośny, w skład którego wchodzi serce, transportuje krew po całym ciele, a wraz z nią ważne substancje, takie jak tlen i związki odżywcze. Układ nerwowy, którego głównym narządem jest mózg, kontroluje pracę innych układów i pozwala odbierać bodźce płynące zarówno z otoczenia, jak i z wnętrza organizmu (dzięki temu czujemy na przykład głód). Układ ruchu, decydujący o poruszaniu się, tworzą szkielet i mięśnie. Natomiast układ rozrodczy umożliwia nam rozmnażanie się. Jest on odmiennie zbudowany u kobiet i mężczyzn.

R1MmCNnorAuCn1
Ilustracja przedstawia budowę ciała człowieka. Widoczny jest kontur ciała, obok niego znajdują się tabliczki z nazwami układów. ludzkiego, a w nim
Ludzki organizm zbudowany jest z układów narządów wzajemnie ze sobą współdziałających
Ciekawostka

Skóra pokrywająca ciało człowieka również jest układem. Pełni wiele ważnych funkcji, m.in. uniemożliwia drobnoustrojom wnikanie do wnętrza ciała, chroni przez szkodliwym wpływem promieni UV, uczestniczy w oddychaniu. Umożliwia także schłodzenie ciała dzięki wydzielaniu potu oraz odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego dzięki obecności w niej komórek czuciowych.

R1bKdxyUSzOJI1
Na opuszkach palców oraz wewnętrznej powierzchni dłoni i na wargach występują linie papilarne. Ich układ jest inny u każdego człowieka, dlatego badanie odcisków palców jest tak ważne przy wykrywaniu sprawców przestępstw
iNQTkad5rJ_d5e355

Podsumowanie

  • Wszystkie części ciała człowieka zbudowane są z ogromnej liczby różnych komórek.

  • Podobne do siebie komórki budują tkanki, z których zbudowane są narządy. Grupy narządów tworzą układy pełniące określone funkcje.

  • Ciało człowieka to zespół wielu współpracujących ze sobą układów narządów. Pracą całego organizmu kieruje mózg.

Praca domowa
Polecenie 1.1

Na podstawie różnych źródeł informacji sprawdź, jakie funkcje pełni skóra.

Polecenie 1.2

Czy bez jednego z układów narządów organizm mógłby funkcjonować? Uzasadnij swoją odpowiedź.

iNQTkad5rJ_d5e418

Słowniczek

komórka
komórka

najmniejszy składnik organizmu, który przejawia podstawowe czynności życiowe, takie jak oddychanie, odżywianie, rozmnażanie, wzrost, wydalanie

narząd
narząd

część organizmu, np. serce czy płuco, wyspecjalizowana w pełnieniu określonej funkcji

układ narządów
układ narządów

zespół połączonych ze sobą narządów współpracujących w pełnieniu różnych niezbędnych dla organizmu funkcji

iNQTkad5rJ_d5e491

Zadania

Ćwiczenie 1
RcacPnJypFMNr1
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech <Katarzyna.lech@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RUFDj5MwI2zmx1
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech <Katarzyna.lech@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R164cBn4sSBUa1
Źródło: Katarzyna Lech <Katarzyna.lech@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Rl9jtkWlRwDM31
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech <Katarzyna.lech@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R891Ppd8ssj151
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech <Katarzyna.lech@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.