E-materiały do kształcenia zawodowego

Obrabiarki konwencjonalne

MEC.05. Użytkowanie obrabiarek skrawających - Operator obrabiarek skrawających 722307, Technik mechanik 311504

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
frez
frez
R2XoK0GEteMtI
Frez
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

wieloostrzowe narzędzie skrawające o ruchu obrotowym. Frezy są używane we frezarkachfrezarkafrezarkach. Służą do obróbki powierzchni płaskich i kształtowych przedmiotów metalowych, drewnianych i z tworzyw sztucznych

frezarka
frezarka
RQNyklyMsTRWJ
Frezarka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

obrabiarka przeznaczona do obróbki skrawaniem powierzchni płaskich i kształtowych takich jak rowki, gwinty, koła zębate. Narzędziem obróbczym stosowanym w frezarce jest frez. Głównym ruchem powodującym skrawanie freza jest jego ruch obrotowy, oprócz tego frez przesuwa się względem obrabianego materiału. Obróbka frezarką nazywa się frezowaniem

imak nożowy
imak nożowy
R7EgxAnmEnW12
Imak nożowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

jest to przyrząd służący do zamocowywania narzędzi na obrabiarkach

konik
konik
R1DzGphnAXgwy
Konik
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

znajduje się po prawej stronie wrzeciona. Można go swobodnie przesuwać po całej długości prowadnic, co pozwala na dostosowanie jego pozycji do długości elementu, który aktualnie jest toczony. Mocowane są w nim za pomocą tulei redukcyjnych niektóre narzędzia stosowane podczas prac na tokarce np. nawiertaki, lub kły do podparcia przedmiotów obrabianych

mikrometr
mikrometr
R1agCZUU7DG2C
Mikrometr
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

mikrometr zewnętrzny służy o wykonywania pomiarów wymiarów zewnętrznych z dokładnością do 0,01 mm. Mikrometr składa się z kabłąka, na którym umieszczono nieruchome kowadełko oraz tuleję z naniesioną na niej podziałką

nóż tokarski
nóż tokarski
R1HL07LQiqGqI
Nóż tokarski
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RdSA1xFJDWQ3O
Geometria noża tokarskiego
Źródło: David W., dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 2.5.

jest to podstawowe narzędzie używane podczas toczenia na tokarce. Jest narzędziem skrawającym, jednoostrzowym o budowie zależnym od konkretnej operacji wykonywanej za jego pomocą. W budowie noża tokarskiego wyróżniamy dwie podstawowe części: część roboczą i część chwytową. Część chwytowa noża tokarskiego służy do jego zamocowania w imaku obrabiarki, natomiast część robocza bezpośrednio odpowiada za pracę w materiale. W części roboczej można opisać następujące powierzchnie:

  • powierzchnię natarcia – spływa po niej materiał w postaci wiórów, powstałych w trakcie obrabiania materiału,

  • powierzchnię przyłożenia – jest zwrócona do obrabianej powierzchni przedmiotu,

  • krawędź skrawającą – linia przecięcia powierzchni natarcia z powierzchnią przyłożenia,

  • ostrze – część robocza narzędzia ograniczona powierzchniami natarcia i przyłożenia,

  • naroże – miejsce przecięcia się krawędzi skrawającej głównej z krawędzią pomocniczą

W zależności od planowanego zastosowanie noża tokarskiego (rodzaj obróbki i przede wszystkim materiału, który będzie obrabiany) część robocza noża tokarskiego może być wykonana:

  • ze stali szybkotnącej – w nożach stosowane do obróbki stali i staliwa, żeliwa oraz miękkiego mosiądzu,

  • w postaci jedno lub wieloostrzowych płytek z węglików spiekanych gatunku S lub H. Płytki gatunku S stosuje się do obróbki stali węglowej, staliwa, stali narzędziowej niehartowanej i stali nierdzewnej. Płytki gatunku H stosuje się do obróbki żeliwa, mosiądzu, brązu fosforowego, stopów lekkich i żeliwa ciągliwego

pierścień segera
pierścień segera

często określany nazwą pierścienia osadczego sprężynującego. Jest on dostępny w 2 rodzajach – możemy zatem spotkać się z pierścieniem osadczym zewnętrznym i wewnętrznym. Pomimo swoich niewielkich rozmiarów, stanowi on ważną część konstrukcyjną maszyn i jest wykorzystywany w szczególności do ochrony jej poszczególnych elementów przed przesunięciem osiowym – blokuje on je w taki sposób, aby nie ruszały się podczas pracy i nie wyrabiały się z biegiem czasu. Pierścień osadczy używa się do ochrony elementów, które są umieszczone na wałach lub osiach, a także w otworach

posuw
posuw

to ruch liniowy narzędzia względem przedmiotu (toczenie, wiercenie) albo na odwrót (frezowanie), który umożliwia skrawanie kolejnych warstw materiału. Może być realizowane ręcznie poprzez obrót pokręteł, lub mechanicznie (automatycznie) na bazie załączania napędu wykorzystującego śrubę pociągową

przekładnia gitarowa
przekładnia gitarowa

jest to przekładnia zębata o zmiennym przełożeniu. Cechą charakterystyczną budowy jest to, że koło napędowe i koło napędzane osadzone są na wałkach o stałych, wzajemnie równoległych osiach obrotu. W przeniesieniu napędu między tymi kołami pośredniczą koła zębate (tzw. koła zmianowe) osadzone wymiennie na płaskiej dźwigni obrotowej zwanej gitarą. Ten typ przekładni stosuje się w obrabiarkach, w których zachodzi potrzeba częstych zmian przełożenia, np. w celu dokładnego powiązania dwóch ruchów (obróbka uzębień wykonywana na frezarkach, lub gwintowanie na tokarce)

suport
suport
RPUvOELUvZgkO
Suport
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

jest to element konstrukcyjny tokarki, mający za zadanie wspierać prawidłowe działanie urządzenia. Dzięki swojej funkcji i budowie pozwala na przeprowadzenie licznych operacji i procesów obróbczych, między innymi takich jak toczenie, cięcie, nawiercanie, gwintowanie powierzchni obrabianego materiału za pomocą przytwierdzonych do niego narzędzi (przede wszystkim noży).

Zasadą działania suportu jest umożliwienie ruchów posuwowych w jednym kierunku (lub ewentualnie w dwóch kierunkach) wzdłuż linii prostej. Jest on umocowany na łożu, które stanowi element konstrukcyjny urządzenia,  którego  górna jest  prowadnicą dla suportu

suwmiarka
suwmiarka

składa się z prowadnicy i przesuwanego wzdłuż niej suwaka. Prowadnica wyposażona jest w podziałkę, na prowadnicy umieszczony jest noniusz. Pomiar wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych odbywa się przez dosunięcie szczęk, z które są połączone z prowadnicą i suwakiem, odpowiednio nazywanych zewnętrznymi i wewnętrznymi do powierzchni mierzonego przedmiotu

RUTlLDMoui34R
Suwmiarka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
śruba pociągowa
śruba pociągowa
RJAL7NmJtrVAh
Śruba pociągowa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

element urządzenia, którego celem jest ustawienie narzędzia względem obrabianego materiału lub odwrotnie - materiału względem narzędzia. Za najbardziej charakterystyczne zastosowanie można uznać napęd suportu obrabiarek do metalu na kilku - dwóch lub trzech płaszczyznach. Śruba pociągowa najczęściej jest napędzana od głównego napędu obrabiarki przez przekładnie, zdecydowanie rzadziej przy pomocy oddzielnego silnika

toczenie
toczenie

to sposób obróbki wiórowej, którego najczęściej używa się do obrabiania powierzchni zewnętrznych lub wewnętrznych przedmiotów o kształcie brył obrotowych. Czynność ta polega na oddzielaniu przy pomocy noża tokarskiegonóż tokarskinoża tokarskiego warstwy materiału od przedmiotu. Celem tego zabiegu jest uzyskanie określonego kształtu i wymiaru przedmiotu

tokarka
tokarka
RxQ2WAJaK70eQ
Tokarka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

obrabiarka przeznaczona do obróbki skrawaniem przedmiotów najczęściej o powierzchni brył obrotowych (wałki, stożki, kule, gwinty wewnętrzne i zewnętrzne). Narzędziem obróbczym są najczęściej różnego rodzaju noże tokarskie, oraz wiertła, czasem frezy czołowe lub narzędzia do gwintowania. Obróbkę na tokarce nazywa się toczeniem. Toczenie wykonuje się poprzez wprawienie obrabianego przedmiotu w ruch obrotowy, a następnie skrawanie jego powierzchni narzędziem obróbczym. Obrabiany przedmiot mocuje się w tym celu w uchwycie zaciskowym samocentrującym bądź (dla przedmiotów długich) w kłach

tuleje redukcyjne
tuleje redukcyjne
RWQtJroo6Yy6V
Tuleje redukcyjne
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

tuleje redukcyjne to akcesoria stosowane do mocowania stożkowych chwytów narzędzi w gnieździe frezarki, gnieździe konika tokarki czy innej maszyny. Rolą tulejki redukcyjnej jest wyrównywania różnic miedzy wielkością trzpienia narzędzia a gniazdem, w którym umieszcza się narzędzie, wtedy, kiedy rozmiar i odmiana chwytu jest inna od gniazda

uchwyt wiertarski
uchwyt wiertarski
R1VCHwX3fQ4En
Uchwyt wiertarski
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

należy do oprzyrządowania maszyny – w tym przypadku tokarki lub frezarki, ale najczęściej wiertarek. Służy do mocowania w maszynie lub urządzeniu wierteł do metalu, stali, żeliwa i innych materiałów w sposób umożliwiający wykonanie zaplanowanej pracy za następnie demontaż wiertła z urządzenia. Uchwyty wiertarskie dzieli się na dwa główne rodzaje: uchwyt wiertarskie bezkluczykowe (samozaciskowe) o oznaczeniu PTRu oraz uchwyty wiertarskie kluczykowe o oznaczeniu PTRk. Uchwyty wiertarskie samozaciskowe (bezkluczykowe)  to uchwyty w których użytkownik mocuje wiertło bez pomocy kluczyka. Aby zamocować wiertło w uchwycie użytkownik obraca ręką obudowę uchwytu wiertarskiego samozaciskowego tym samym zbliżając szczęki samocentrujące do chwytu wiertła. W Polsce takie uchwyty posiadają oznaczenie według normy PN: PTRu i PTRw. Odpowiednio oznaczają one to, że uchwyt wiertarski jest samozaciskowy a z drugiej strony może być mocowany odpowiednio na: PTRu – otwór skrócony stożkowy bądź w przypadku oznaczenia PTRw – mocowanie na gwincie. Tego typu uchwyty stosowane są najczęściej w tokarkach. Uchwyty wiertarskie kluczykowe to uchwyty do pracy, których wymagany jest kluczyk. Kluczyk w uchwytach wiertarskich kluczykowych obraca pierścieniem, który zbliża do siebie szczęki lub je od siebie oddala. Takie uchwyty najczęściej spotyka się w wiertarkach

wrzeciono tokarki
wrzeciono tokarki
R1cnvCBiBnP6u
Wrzeciono tokarki
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

precyzyjnie ułożyskowany element obrabiarki w kształcie wału, najczęściej z otworem osiowym. Służy do zamocowania narzędzia lub obrabianego przedmiotu. Poprzez obrót wrzeciona realizowany jest ruch główny narzędzia