Temat: Reakcje wymiany

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (klasy 7. i 8.)

Podstawa programowa:

Szkoła podstawowa. Chemia.

III. Reakcje chemiczne. Uczeń:

2) podaje przykłady różnych typów reakcji (reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany); wskazuje substraty i produkty.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń wyjaśnia istotę reakcji wymiany.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wyjaśniać, na czym polega reakcja wymiany;

• zapisywać równania reakcji wymiany wraz z dobieraniem współczynników, wskazywaniem substratów i produktów;

• przedstawiać na modelach przebieg reakcji analizy;

• rozpoznawać reakcje wymiany na podstawie ich równań;

• odczytywać i zapisywać słownie przebieg reakcji chemicznej;

• opisywać eksperyment chemiczny, uwzględniając szkło i sprzęt laboratoryjny, substancje chemiczne, schemat, obserwacje i wnioski.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • film;

  • pokaz.

• programowane

  • z użyciem komputera.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• komputery z dostępem do internetu, ewentualnie tablety;

• zestawy do budowania modeli cząsteczek.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu (może przesłać uczniom cele lekcji i kryteria sukcesu pocztą elektroniczną lub zamieścić je np. na Facebooku, dzięki czemu uczniowie będą mogli prowadzić ich portfolio).

2. Prowadzący wspólnie z uczniami ustala – na podstawie wcześniej zaprezentowanych celów lekcji – co będzie jej tematem, po czym zapisuje go na tablicy interaktywnej/tablicy kredowej. Uczniowie przepisują temat do zeszytu.

3. BHP – przed przystąpieniem do eksperymentów uczniowie zapoznają się z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji. Nauczyciel wskazuje na konieczność zachowania ostrożności w pracy z nimi.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z treścią fragmentu pt. „Co to są reakcje wymiany?”. Wspólnie z nauczycielem analizują równania reakcji i definiują pojęcie reacji wymiany.

2. Nauczyciel zapowiada film pt. „Reakcja tlenku ołowiu(II) z węglem”. Poleca uczniom, żeby w formularzu zamieszczonym w abstrakcie zapisali pytanie badawcze i hipotezę. Następnie wyświetla film, a uczniowie odnotowują swoje obserwacje i wnioski. Nauczyciel zachęca młodzież do dyskusji, nawiązując do przedstawionych wcześniej konkluzji.

3. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje modele z plasteliny i prosi o ułożenie równania reakcji zaistniałej na filmie. Kontroluje przebieg prac, udziela rad i sprawdza poprawność wykonania zadania.

4. Nauczyciel przeprowadza - w formie pokazu - eksperyment, zgodnie z instrukcją zamieszczoną w abstrakcie („Reakcja żelaza z chlorkiem miedzi(II)”). Zanim przystąpi do działania, prosi uczniów o sformułowanie pytania badawczego oraz hipotezy i zapisanie ich w formularzu w abstrakcie. Po przeprowadzonym eksperymencie następuje podsumowanie spostrzeżeń i wniosków, które także powinny znaleźć się w formularzu. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o zapisanie na tablicy równania reakcji, jaka miała miejsce podczas eksperymentu (jeśli brak chętnych, wyznacza ucznia, który zapisze równanie na tablicy), a następnie tłumaczy jej mechanizm.

5. Uczniowie zapoznają się z fragmentem pt. „Które przemiany chemiczne można nazwać reakcjami wymiany?” i wykonują ćwiczenie interaktywne. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

6. Praca całego zespołu klasowego. Uczniowie ustawiają się w okręgu. Nauczyciel zachęca ich do zabawy: rzuca piłkę lub maskotkę do jednego z uczniów, wypowiadając po angielsku słówko‑pojęcie poznane na lekcji. Uczeń podaje polski odpowiednik, wymienia kolejne słówko po angielsku i rzuca piłką lub maskotką do kolegi lub koleżanki.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie, pracując w parach, tworzą infografikę przedstawiającą zagadnienie poznane w czasie lekcji.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie lekcji z jego punktu widzenia. Pyta pozostałych uczniów, czy chcieliby coś dodać do wypowiedzi kolegi na temat wiedzy i umiejętności opanowanych na lekcji.

Praca domowa

1. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Exchange reactions

Look at the following reaction equations.

As a result of each of these transformations two other products are created from two different substances.

The reactions presented follow the scheme:

${\text{substance}}_{\text{1}}\text{+}{\text{substance}}_{\text{2}}\text{→}{\text{product}}_{\text{1}}\text{+}{\text{product}}_{\text{2}}$

These reactions are said to be exchange reactions.

In this issue, examples of exchange reactions will be presented, as a result of which two other products are formed from two different substrates.

${\text{Fe}}_{\text{2}}{\text{O}}_{\text{3}}\text{+ 2Al → 2Fe +}{\text{Al}}_{\text{2}}{\text{O}}_{\text{3}}$

$\text{iron(III) oxide + aluminum → iron + aluminum oxide}$

This reaction proceeds according to the scheme:

${\text{substance}}_{\text{1}}\text{+}{\text{substance}}_{\text{2}}\text{→}{\text{product}}_{\text{1}}\text{+}{\text{product}}_{\text{2}}$

${\text{Fe}}_{\text{2}}{\text{O}}_{\text{3}}\text{+ 3CO → 2Fe + 3}{\text{CO}}_{\text{2}}$

$\text{iron(III) oxide + carbon monoxide → iron + carbon dioxide}$

This reaction can be represented in the form of a schematic:

${\text{substance}}_{\text{1}}\text{+}{\text{substance}}_{\text{2}}\text{→}{\text{product}}_{\text{1}}\text{+}{\text{product}}_{\text{2}}$

• In addition to the analysis and synthesis reaction, there is a third type of reaction – exchange reaction.

• The exchange reaction is a transformation during which the components exchange between the reacting substances takes place. It runs according to the scheme:
  ${\text{substance}}_{\text{1}}\text{+}{\text{substance}}_{\text{2}}\text{→}{\text{product}}_{\text{1}}\text{+}{\text{product}}_{\text{2}}$.