Przeczytaj
Recepcja Pascala
Zapoznaj się z treścią wywiadu z prof. Janem Hartmanem na temat recepcji dzieł Pascala.
Dyskusja
Kazuistyka religijna to dział teologii moralnej wpisujący się w tradycję katolicką. Uprawiana zwłaszcza przez jezuitów, polegała na rozpatrywaniu konkretnych, złożonych sytuacji moralnych i ustalaniu kryteriów ich oceny. Opierała się na klasyfikacji grzechów na ciężkie i lekkie. Z tych ostatnich, aby przystąpić do komunii świętej, nie trzeba było się spowiadać. Kazuistyka dzięki zasadzie osobnej interpretacji każdego grzechu pozwalała na złagodzenie czy unieważnienie niektórych grzechów ze względu na szczególne, indywidualne okoliczności. Przykład kazuistyki: „Sędziemu nie wolno brać pieniędzy za wymierzanie sprawiedliwości – chyba że przyjął je tylko jako oznakę szczodrobliwości, nie musi wszakże oddawać ich, jeśli wziął je za wyrok niesprawiedliwy”. Tak rozumianą kazuistykę Pascal atakował jako oznakę rozluźnienia moralnego. Opozycję wobec niej stanowili także janseniści. W potocznym rozumieniu kazuistyka oznacza skomplikowaną i niejasną argumentację, polegającą na naginaniu argumentów w celu uzasadnienia jakiejś tezy.
Szczególnie żywą dyskusję wywołał zakład Pascala. Pascalowi zarzucano, że oparł go na błędnych założeniach, przyjmując, iż musimy wybrać między katolicyzmem a ateizmem, podczas gdy jest znacznie więcej wyborów − „koni w wyścigu”, który każe nam obstawić Pascal, jest tyle, co światowych religii i ważnych duchowych tradycji filozoficznych, takich jak platońska i stoicka na przykład. Wyjściowa sytuacja człowieka wydaje się więc o wiele bardziej skomplikowana, niż to odmalowuje Pascal. Ciekawą wersję polemiki z Pascalem przedstawia Michaił Bułhakow w Mistrzu i Małgorzacie: formułuje hipotezę, że Bóg po śmierci daje człowiekowi taki los, w jaki człowiek wierzył za życia. Kto wierzył w nicość po śmierci, dostaje nicość, kto wierzył w wieczną szczęśliwość, dostaje wieczną szczęśliwość, ale możliwości jest nieskończenie wiele.
Słownik
(łac. fides – wiara) to pogląd filozoficzny i teologiczny głoszący prymat wiary nad poznaniem rozumowym; zdaniem fideistów najważniejsze dla człowieka prawdy – tj. prawdy religijne i etyczne – niedostępne są poznaniu rozumowemu
w poglądach Pascala przeciwstawienie rozumu, synonim uczucia i intuicji; tylko sercem człowiek może odczuć swój tragiczny los, zarazem własną wielkość i nicość
metaforyczne określenie kondycji człowieka, jego jednoczesnej słabości (trzcina) i wielkości (myślenie)